"Негізгі ж?не туынды зат есім "

«Шамалған бекетіндегі жаңа қазақ орта мектебі»

коммуналдық мемлекеттік мекемесі

Тексерілді: Бекітемін:

ДОІЖО: Мектеп директоры:

_____М.К.Қыдыралиева ______А.Б.Карекеева

Тақырыбы: «Негізгі және туында зат есім»

Сыныбы: 3 «Ә»

Сынып жетекші: Сырбекова Н.М

2015-2016 оқу жылы

Негізгі және туынды зат есім

Сабақтың тақырыбы: Негізгі және туынды зат есім

Сабақтың мақсаты: Зат есім туралы громатикалық ұғымдарын кеңейту. Сөйлем ішіндегі зат    есімді дұрыс танып, оларға  сұрақ қоя білуге үйрету. Зат есім, олардың сұрақтары,жалқы және  жалпы есім, жайлы алған білімдерін кеңейту.

Білімділік:Негізгі және туынды зат есімнің айырмашылығын білу. Негізгі зат есімнен туынды зат есім жасау жолдарын үйренудегі практикалық дағдыларын қалыптастыру, өз ойларын мысалдар арқылы дәләлдеуге дамыту.

Дамытушылық: Оқушылардың ойын дамытып сөздік қорын дамыту. Ұжымдағы шығармашылық қабілеттерін арттыру.

Тәрбиелік:  Сауатты жазуға төселдіру, көркем жазуға тәрбиелеу. Ұжымдық   

жұмысқа үлес қосу үстінде өз бетінше ойлау,іздену әрекетіне тәрбиелеу.

Сабақтың типі:Қайталау

Сабақтың түрі:Аралас сабақ

Сабақтың әдіс-тәсілі: Топтық жарыс,ой шақыру, топтастыр

Сабақтың көрнекілігі: Сурет,кестелер,  оқулық,үлестірмелік карточкалар,схемалар,кестелер

 Сабақтың барысы:

I.Ұйымдастыру кезеңі

Психологиялық дайындық

Шырылдады қоңырау

Біз сабақты бастаймыз

Орнымызға отырып

Өзара көз тастаймыз

Жаңа білім алуға

Алға қадам тастаймыз

II.Үй тапсырмасын тексеру.

23-жаттығу

Кім? Кімдер? Не? Нелер? Сұрақтарына жауап беретін бірнеше сөз айту.Оларды қатыстырып сөйлемдер құра.

1.Бекзат тәртіпті оқушы.  2.Оқушылар мектепке жиналды.

3.Мен кітап сатып алдым.   4.Көшеде машиналар көп.

  - Жақсы балалар бұл сұрақтар қай сөз табының сұрақтары.   (Зат есім)

  - Зат есімнің  ережесін еске түсірейік.

  * Белгілі бір заттың,нәрсенің атын білдіретін сөз табын зат есім дейміз.

III. Өтілгенді қайталау

IV.Жаңа сабаққа әзірлеу

V. Жаңа сабақ

                                                           Зат есім

      Кім?Не?                            Негізгі                         Туынды                                        Кімдер?                             

      Нелер?                               

Түбір сөзден болған зат есім:   Ән, күй,іс.

Түбір сөзге жұрнақ жалғану арқылы болған зат есім: Әнші,күйші,іскер.

Бүгін біз негізгі және туынды зат есімге тоқталамыз.

Ереже: Негізгі түбірден болған зат есімді  негізгі зат есім дейміз.

Мысалы: ана,жер,көз.

* Түбір сөзге жұрнақ жалғану арқылы жасалған зат есімді туынды

зат есім дейміз.

Мысалы:іскер,байлық,кезекші

Балалар  бүгінгі сабағымыз ерекше болмақ. Өйткені біз қазақтың ұлттық ойындарымен

Танысамыз.  Сабағымызды бастамас бұрын біз екі топқа бөлінеміз.

І топ –Білімділер.         ІІ топ – Алғырлар.

   

Дәптермен жұмыс   

1.Күн жадын жазу

2.Тақырыпты жазу

3.Көркем жазу  

Ағайын – алтау,ана- біреу

Оқулықпен жұмыс

25-жаттығу. Туынды зат есімдерден негізгі зат есімдерді сызықша арқылы бөліп жаз

Әділдік, сөздік, батырлық, балалық, достық, сыйлық

Негізгі және туынды зат есімдерді қатыстырып сөйлемдер құра

27- жаттығу. «Кім шапшаң?» ойыны

Мақалды жатқа жаз. Туынды зат есімді тауып,сөз құрамына талда.(ауызша)

                 Талант қартаймайды,

Білім ортаймайды.

«Кім тапқыр?» ойыны

Шашылған сөздерді әр топ өз сұрағына байланысты сөздерді бірлесе отырып теріп жазу.

      І топ. Негізгі зат есім.                                         ІІ топ. Туынды зат есім.

Ұш,таза,дос,кен,ел.                                         Іскер,сыйлық,батырлық,татулық,

малшы .    

Сергіту сәті

Орнымыздан тұрамыз

Қарлығаш боп ұшамыз

Бір отырып, бір тұрып

Жақсы сергіп аламыз

Семантикалық картамен жұмыс

Сөздер зат есім	күйші	іскер	ән	өнерпаз	көл	Ана	жер
Негізгі зат есім
Туынды зат есім

 

«Кім ойлы»  Тақтамен жұмыс

Негізгі зат есімге –шы, -ші жұрнақтарын жалғау арқылы туынды зат есім жаса.

дойбы                                                                              мүсін

сауын                                                                              егін

мал               шы                                    ші би

жылқы                                                                               күй

сиқыр

*Ереже: Түбір сөздің соңғы буыны жуан болса жалғанатын жалғау да жуан болады.

               Түбір сөздің соңғы буыны жіңішке болса жалғанатын жалғау да жіңішке болады.

«Кім алғыр » ойыны

 Сұрақтарға жауап беретін сөздерді көп нүктенің орнына қойып оқы.

 (Не?) . . . .   гүлге қонды.

(Кім?) . . . .  егін екті.

(Не?)  . . . .   жердің аты.

(Кім?) . . . .  үйге кірді.                    

Керекті Сөздер: Сарыбел.атам, егінші, ара.

Карточкамен жұмыс.  Мына схема бойынша туынды сөз жаз.

                        №1                                                                      №2

                                                

               . . . -дық                                                                            .. . -тық

              . . . -лық                                                                           . . . -лік

               . . . -қыш                                                                         . . . -кіш

                                                                 

Ой түрткі

     Жұмыртқа  - сөзінен бірнеше сөз құрау.

      Жұм,қар,жұмыр,қамыр,  

VI.Қорытындылау

Асық таңдау арқылы сұраққа жауап беру.

 1.Зат есім дегеніміз не? (ережесін айту)                    

 2.Жалқы  зат есім  дегеніміз не?                

3.Жалпы зат есім  дегеніміз не?                   

4.Негізгі  зат есімдер дегеніміз не?

5. Туынды зат есім дегеніміз не?

6. Сөз таптары нешеге бөлінеді? (ата)

  Жауаптары:

-Зат есім дегеніміз не?

 (Заттың атын білдіретін сөздерді зат есім дейміз.Олар кім? не? кімдер? нелер? деген сұрақтарға жауап береді.)

 -Жалқы есім дегеніміз не?

 (Жеке я дара заттарға берілген атауларды жалқы есім дейміз. Мысалы: Ертіс, Қызылтаң, Алатау)

 -Жалпы зат есім дегеніміз не?

 -Бір тектес заттың ұғымдарын қамтитын атауларды жалпы есім дейміз. Мысалы: өзен, көл, адам, құс, ағаш)

 -Негізгі зат есім дегеніміз не?

 -Туынды зат есім дегеніміз не?

VII. Бағалау

VIII.Үйге тапсырма

  29- жаттығу. (ереже жаттау)