Методическая разработка по тувинскому языку "Кандыг? деп айтырыгга харыылаттынар состер"

                   Темазы:Кандыг?-деп айтырыгга харыылаттынар состер.(Демдек ады).

Сорулгазы:1.Чувелер ылгавыр демдектерлиг болур,чувелернин ылгавыр демдектерин коргузер кандыг ?-деп айтырыгга харыылаттынарын билиндирер;

                      2.Демдек аттарын кандыг?-деп айтырыгга хамааржып чоруур чуве адынын мергежилдерин тып билирин чедип алыр,билиин сайзырадыр;

                      3.Эш-оорунге ынак болурунга болгаш долгандыр турар хурээлелге ынак болурунга кижизидер;

Планнаттынган туннелдер: Бот тускайлан онзагайлары-Оске кижилернин аас болгаш бижимел чугааларынын кол демдектеринче кол кичээнгейни салыры;Башкынын болгаш эжинин чугаазын дыннап база медереп билири;

Метапредметтиг:Башкынын дузазы-биле ажылдын сорулгазын шын тодарадыр болгаш тургузары, куусеткен ажылын шын туннээри;

Предметтиг:Бодунун болгаш эштеринин ажылын унелеп билири;Соске шын айтырыг салгаш,оон дузазы-биле чувелернин демдээн илередир состерни тодарадыр;

 Чорудуу:

            1.Организастыг кезээ:

а) мендилежири:

Алдын хунум,ак-кок дээрим

Авыралдыг-ада ием

Эргим ынак башкыларым

Амыр-ла бе,амыр!

           2.Билиглернин онза чугулазы.

а)онаалга хыналдазы.Мергежилге 179 а.74.

б) кичээлдин бедик кодурлуушкуну «Койгунак»

           Мен койгунак мен

Сен койгунак сен

Бо мээн карактарым

Бо сээн карактарын

Бо мээн кулактарым

Бо сээн кулактарын

Бо мээн думчуум

Бо сээн думчуун

Бо мээн чигирзиг эриннерим

Бо сээн чигирзиг эриннерин

Бо мээн кызыл чаактарым

Бо сээн кызыл чаактарын

Ынчангаштын каттышкаш

Найыралдыг эжишкилер

3.Ажылче бодун хаара тудары.

А) Предметтиг чурук-биле ажыл.

Койгуннар чуруу(бора,ак)

-Бо чулерил? (койгунактар).

-Койгунактар кандыг-дыр? (бора,ак)

-Кажан ак болурул?(кыжын)

-Кажан бора болурул? (чайын)

-Кудуруу кандыг-дыр?Кулактары кандыг-дыр?

-Койгун оон ынай кандыгыл?-кортук,майышкак,кашпагай,чугурук.

4.Чаа тема

            -Богун кичээлде ооренир темавыс чуу деп бодап тур силер? (Кандыг деп айтырыгга харыылаттынар состер).

а) демдек ады-дуруму.Дурумун кым чугаалаптарыл? Чижээ.Школа,хат,чаъс,хун,кыш,чай,ачам,буру,эмчи,чугай.

б)Удурланышкак уткалыг демдек аттары.Дурумун чугаалаар.

Бедик-чавыс,улуг-бичии,чалгаа-кежээ,эки-багай,ыргак-дорт,ак-кара,семис-арган,узун-чолдак,чаа-эрги,чоон-чинге.

в) Ном-биле ажыл.Мергежилге 182 а.75 (аас-биле)

Даг (кандыг?)-бедик,кадыр,оргу.

Шиви (кандыг?)-ногаан,улуг,шиш.

Орук (кандыг?)- калбак,узун,кызаа.

Кымыскаяк (кандыг?) –бичии,ажылчын,шыырак.

г)Сула шимчээшкин.

Арбай-тараа соктап чиир

Аажок кежээ эрес мен

Бала,согааш эдим бо

1,2,3  (2катап).

д)Кыдыраашка-ажыл.

Кежээ,чалгаа.(чараштыр бижилге).Домак чогаадыр.

е) Мергежилге 183 а.75.

Суук сут.Хоюг сметана.Аар чуък,чиик чуък.Чылыг хун.Соок хат.Ак хар,кара чер.Балыктыг хем.Анныг арга.

5.Бот унелел.

-Чырык чер кырында эн-не адап ханмас унелиг сос.(ава).Ынчангаш кым авазынын дугайында хой эргим состер бижиптерил,бодунун ажылынга унелелди бээр.

-Авам (кандыг?)-кежээ,…

6.Туннели.

-Богун кичээлде чуну кылдывыс?

-Демдек ады деп чуну ынча дээрил,кым дурумун чугаалаптарыл?

-Кым бергедешти?

-Чуу солун болду?

-Кандыг шыйыг-биле шыяр бис?

-Онаалга.Мергежилге 184 а.76.