Жоспар, 3 сынып оқулығы, слайд, бастауыш сыныпта оқыту журналы, әдістемесі, энциклопедия, әдістемелік кітапшалар, топтамалар, ғаламтор.
Жалпы мақсаты:
Оқушылардың Ө.Тұрманжанов туралы білімдерін кеңейте отырып, “Малсақ бала” өлеңінің идеясы мен мазмұнын ашу және сауатты оқуға бейімдеу.
Балалардың сын тұрғысынан ойлауын дамыту, шығармашылықпен жұмыс істеуге, өз ойларын ірікпей айтып, дәлелді сөйлей білуге үйрету және сөйлеу мәдениетін қалыптастыру, актерлік шеберлікке бейімдеу
Оқушыларды қазақтың ұлттық кәсібі төрт түліктің күтімі мен олардың атауларын білуге үйрету және оларды еңбексүйгіштікке тәрбиелеу.
Күтілетін нәтиже:
Ø Оқушылар төр түлік мал туралы мағлұмат алады;
Ø Олардың жасына қарай атауларын үйренеді;
Ø Сабақ барысында оқушылар сөйлеу, сахналау арқылы сөйлеу және актерлік шеберлікке бейімделеді.
Міндеттері:
ü Өлеңнің негізгі ойын түсініп, қорытынды жасайды;
ü Топқа бөлініп, өзара пікір алмасады, қорғайды;
Тапсырмалар:
Топтық, жұптық, ұжымдық.
Сабақтың барысы:
- Ұйымдастыру кезеңі;
– Психологиялық дайындық;
Әрбір адам – туысым, досым, жұрағат,
Әрбір сабақ – үйрену, ұғу, ұлағат.
Әрбір ісің – тірлік, тірек, адамдық,
Әрбір сөзің – шындық, бірлік, адалдық.
Мұғалімнің іс-әрекеті
Оқушының іс-әрекеті
Қызығушылығын ояту:
Сыныпты топқа бөлу (төрт түлік пірлері бойынша), топ ережесін еске түсіру.
Әр оқушы өзіне тиісті орынға отырады, топ басшысын сайлайды.
Үй жұмысын тексеру:
“Кешегі күн” тақырыбына әңгіме жүргізу
(І топ – С.Сейфуллин “Дала” өлеңі
ІІ топ – Ғ.Мүсірепов туралы мағлұмат
ІІІ топ – “Көлде“ мәтіні
ІҮ топ – Сурет бойынша әңгіме
Әр топтан бір-бір оқушы шығып, бөлімдер бойынша түсінік айтады. Топ топты өзара бағалайды.
Жалпы сұрақ
Аққу қандай құс?
Қазақстандағы өзен-көлдер
Шапшаң жауап беру.
Жаңа сабақ:
1. Төрт түлік туралы мағлұмат
2. Бүгінгі сабақта Ө.Тұрманжановтың “Малсақ бала” өлеңімен танысатындығын хабарлау.
3. Автор туралы мағлұмат беру.
4. Өлеңді оқу.
Оқушылар мұқият тыңдайды
Оқулықпен жұмыс:
Өлеңді мәнерлеп оқиды.
Өлеңді тізбектеп оқиды.
Өлеңді рөлге бөліп оқиды.
Әр топ бір-бірін бас бармақпен бағалайды
Сұрақ-жауап
Сұрақтар қою
Жауап беру
Сергіту сәті
Тақтамен жұмыс:
Тақтаға қойдың суретін шығару.
Қойды сипаттау және оның пайдасын жазу
Топпен жұмыс
Сөздікпен жұмыс (І топ):
Тақтаға өлеңде кездескен жаңа сөздерді шығару
Тақтада көрсетілген сөздердің орысша мағынасын табу
“Мың бір мақал” ойыны (ІІ, ІІІ топтар)
Бір оқушы мақалды бастайды екіншісі жалғасын табады.
Тыйым сөздер (ІҮ топ)
Оқушылар төрт түлікке байланысты тыйым сөздер айтады.
Сахналық қойылым:
Оқушылар өлең кейіпкерлерін сомдайды.
Қой туралы әңгіме
Қойға қатысты қазақ даналығын айту
Тыңдау, ой түю
Постермен жұмыс:
Қадағалау, бағыттау
Тақырыпқа байланысты бейнелеу
Сабақты қорыту:
Бұл сабақтан қандай ой түйдік?
Оқушылардың жауабы
Үйге тапсырма:
І топ – Қой, ешкі атауларын жазу
ІІ топ – Қой туралы эссе жазу
ІІІ топ – Қой туралы өлең шығару
ІҮ топ – қой туралы жұмбақтар жазу
Күнделіктеріне жазып алу
Оқушыларды бағалау
Журналға жиынтық баға қою
Топ басшысы бағалайды.
Рефлексия
Оқушыларға стикерлер таратылады
Оқушылар ҰНАДЫ, ҰНАМАДЫ, СҰРАҚ жазады
Сілтеме:
Жоспар, 3 сынып оқулығы, слайд, бастауыш сыныпта оқыту журналы, әдістемесі, энциклопедия, әдістемелік кітапшалар, топтамалар, ғаламтор.
Жалпы мақсаты:
Оқушылардың Ө.Тұрманжанов туралы білімдерін кеңейте отырып, “Малсақ бала” өлеңінің идеясы мен мазмұнын ашу және сауатты оқуға бейімдеу.
Балалардың сын тұрғысынан ойлауын дамыту, шығармашылықпен жұмыс істеуге, өз ойларын ірікпей айтып, дәлелді сөйлей білуге үйрету және сөйлеу мәдениетін қалыптастыру, актерлік шеберлікке бейімдеу
Оқушыларды қойдың пайдасы туралы білуге үйрету және оларды еңбексүйгіштікке тәрбиелеу.
Міндеттері:
Өлеңнің негізгі ойын түсініп, қорытынды жасайды;
Топқа бөлініп, өзара пікір алмасады, қорғайды;
Тапсырмалар:
Топтық, жұптық, ұжымдық.
Сабақтың барысы:
Ұйымдастыру кезеңі;
– Психологиялық дайындық;
Әрбір адам – туысым, досым, жұрағат,
Әрбір сабақ – үйрену, ұғу, ұлағат.
Әрбір ісің – тірлік, тірек, адамдық,
Әрбір сөзің – шындық, бірлік, адалдық.
Мұғалімнің іс-әрекеті
Оқушының іс-әрекеті
Қызығушылығын ояту:
Сыныпты топқа бөлу (төрт түлік пірлері бойынша), топ ережесін еске түсіру.
Әр оқушы өзіне тиісті орынға отырады, топ басшысын сайлайды.
Үй жұмысын тексеру:
“Көлде” тақырыбына әңгіме жүргізу
Сыни тұрғыда ойлау
(І топ – аққу
ІІ топ – үйрек
ІІІ топ – көл
Әр топтан бір-бір оқушы шығып, сыни тұрғыда образға кіріп сурет бойынша әңгімелеу
Әр топ бір-бірін бас бармақпен бағалайды
Үй жұмысын жаңа тақырыпқа байланыстыру
Үй жұмысына берілген сурет бойынша жаңа сабақтың тақырыбын ашу
Оқушылар өздерін өздері бағалайды. Топ басшысы нақты бағасын айтады.
Күні: 12 сәуір Пәні: ана тілі 3 класс
Сабақтың тақырыбы: Ө.Тұрманжанов Малсақ бала
Сабақтың мақсаты: Өлең мазмұнын ашып, идеясын түсінуге
жағдай жасау.
Міндеттері: а) білімділік: Өлеңді мәнерлеп оқып, мазмұнын түсінуге,
өлең мазмұны бойынша талдау жасауға үйрету.
Теориялық мәлімет бере отырып жаңа теңеу сөздермен
таныстыру;
ә) дамытушылық: Дүниетанымдарын, сөйлеу тілдерін,
мәнерлеп оқу машықтарын, ой-өрістерін дамыту;
б) тәрбиелік: төрт түлікке деген сүйіспеншілікке,
еңбекқорлыққа, еңбек адамдарын құрметтей білуге
тәрбиелеу.
Сабақтың типі: жаңа білімді хабарлау сабағы
Әдіс-тәсілдері: талдау-жинақтау, ізденушілік, аудиоалдық, өзін-өзі
бағалау
Қажетті құрал-жабдықтар: интерактвті тақта, үнтаспа, слайдттар,
бағалау парақтары, тапсырма жазылған парақшалар,
оқулық, дәптер
ӨТІЛУ БАРЫСЫ
І.Бағдарлау-мотивациялық кезең
Психологиялық дайындық
«Қошақаным» әні
Қызығушылықты ояту
«Төрт түлік туралы не білеміз?» сызбасын толтыру.
Ортақ белгілері
ЖЫЛҚЫ
ТҮЙЕ
ҚОЙ, ЕШКІ
СИЫР
2. Ребус шешу арқылы жаңа сабақтың тақырыбы таныстырылады
Шешуі: Малсақ бала
Малсақ сөзін қалай түсінеміз?
ІІ. Операционалдық орындаушылық кезең
1.Өтебай Тұрманжанов туралы мәлімет беріледі.
2. Үнтаспадан «Малсақ бала» өлеңі тыңдатылады.
3. Оқушылардың өз беттерімен оқуы (бір-біріне оқуы).
4. Сөздік жұмысы мен теориялық мәлімет беріледі:
- Қойшылар бағып жүрген қойларының жүні арқылы ауа райын болжай білген. Мәселен, өрісте жүрген қойдың жүнін уыстап көреді. Егер қой жүні құрғақ болса, онда күн ашық болады. Егер жүн дымқылданып, суланып тұрса, онда көп кешікпей жаңбыр жауады.
Тілімізде жүнге байланысты жүн балақ (әлжуаз, әлсіз, ынжық), жүні үрпию (мұздау, тоңу), жүн-жыбыр (ұсақ-түйек) сияқты тұрақты сөз тіркестері, жүндей жұмсақ тәрізді теңеу, «Жүйкесі – жүн, жігері - құм», «Күндіз қойын күтерсің, кешке жүнін түтерсің» секілді мақал-мәтердер қалыптасқан.
5. Өлең мазмұнымен жұмыс:
- Атасы немересіне не тапсырды?
- Ол туралы өлеңнің қай шумақтарында айтылған?
- Өлеңде иттің пайдасы туралы не делінген?
6. Өлеңді рөлге бөлі оқыту.
7. Шығармашылық тапсырма:
Тұрған жеріңде қойдың жүнін сатумен айналысатын мекеме саны екеу еді. Біреуі жүннің бағасын екі есе өсіріп жіберді. Осы жағдайда қарсылас мекеме қандай шаралар жүргізуі мүмкін? Өз ойыңды жүйелеп айт.
ІІІ. Рефлексиялық-бағалау кезеңі
Баланың атасына берген жауабына қарап, мінездеме беру
бала
2. Бекіту сұрақтары:
-Өлеңдегі негізгі ой не?
- Өлеңдегі баланың ісінен қандай үлгі аласың?
3. Бағалау парағы бойынша бағалау.
4. Үйге тапсырма:1. Өлеңді мәнерлеп, түсініп оқу;
2. Суретпен жұмыс (292-294беттер)
№52 НЕГІЗГІ МЕКТЕП
Тақырыбы:
Малсақ бала
ПӘНІ: АНА ТІЛІ
КЛАСЫ: 3
АҚТӨБЕ ҚАЛАСЫ
13-15 – “5”;
9-12 – “4”
5-8 – “3”
«Малсақ бала» Өтебай Тұрманжанов
Жарияланды 17-11-2014, 19:23 Категориясы: Бастауыш сынып
Ана тілі Сабақ тақырыбы: «Малсақ бала» Ө. Тұрманжанов. Сабақтың білімділік мақсаты: Өлеңді оқып, мазмұнын түсіну. Қатесіз, дұрыс оқу. Жүйелі өз сөзімен әңгімелеп айта білуге үйрету. Сабақтың дамытушылық мақсаты: толық жауап беруге, өз ойын әдеби тілмен еркін жеткізе білуге, байланыстырып сөйлеуге дағдыландыру, шығармашылыққа жетелеу. Сабақтың тәрбиелік мақсаты: Көркем шығарманы оқыту арқылы оқушыларды еңбексүйгіш, әдепті болуға, жақсы қасиеттерді бойға сіңіре білуге тәрбиелеу. Сабақ түрі: Сайыс сабақ. Сабақ әдісі: Проблема тастау. Сабақ көрнекілігі: Ө. Тұрманжанов суреті, тірек - сызба, буклет құрастыру.
Сабақ мазмұны 1. Ұйымдастыру сәтті. 2. Үй тапсырмасын үш топқа бөліп сұрау. 1 топ: Мәтінді сахналап көрсету. «Ер еңбекте сыналады» 2 топ: Тақырыпқа байланысты ой - пікір айту. 3 топ: Мәтінді рөлдеп оқу. 3. «Бір айналым» ойыны арқылы Ж. Жұмаханов туралы әңгімелеу. 4. Үй тапсырмасын бағалау. 5. Жаңа сабақ. Кіріспе әңгіме. - Ауыл жылына байланысты қандай игі істер атқарылды?(газ жүргізілді, телефон жүйесі іске қосылды, шаруа қожалықтары құрылды) - Ауылда қандай еңбек түрлері атқарылды? 6. Буклеттегі суреттерге қарап отырып, бақташы еңбегі туралы әңгімеленді.
7. Ө. Тұрмажановтың өмірбаянымен, творчествосы таныстырылды. Өтебай Тұрмажанов 1905 ж. Оңтүстік Қазақстан облысы, Бөген ауданы, Жалғызағаш ауылында дүниеге келген. Ақын, аудармашы. Орыстың ұлы жазушысы Лев Толстойдың шығармаларын қазақшаға аударған. Сәкен Сейфуллинмен бірігіп, әдебиет оқулығын, хрестоматиясын жазған. Өлеңдері балаларды оқуға, білімге, әдепті, мәдениетті, сауатты болуға шақырады. 8. Өтілгелі отырған шығарманың атын, қысқаша мазмұнын айтамын. Сюжетті сурет, баяндау әдісі. 9. Оқулықпен жұмыс. Өзім оқыдым. Іштей оқыту. Дауыстап, жалғастырып оқыту. - Өлең кім туралы? Қандай бала? Осы қасиеттеріне қоса қандай жаңа қырларын аштық? (Оқушылардың ой - пікірлерін тыңдау) 10. Сөздік жұмыс. Жүн, жүнбалақ, жүні үрпию, жүндей жұмсақ, жүйкесі жүн сөз тіркесінің мағынасын түсіндіру, сөйлемдер ойлату, дәптерге жаздыру. 11. Ауылға қандай көмек керек? Ойын.
Ауыл мен қаланы салыстыру. • Ауыл 1. Жататын үйлер 2. Мәдени ошақтар аз 3. Шаруа қожалықтары
• Ұқсастығы Елді мекен
• Қала Биік үйлер Түзу, жарық көше Гүлзарлар, парктер Мәдени ошақтар көп Оқушыларды үш топқа бөліп, тапсырмалар беру. Ауылымыз туралы қысқаша әңгімелеп, қандай нәрселерге зәру екенін айтқызу. Монша, мәдениет үйі, жолдар керек. Облыс әкімшілігі осы құрылыстарды бастағалы отыр. Егер біз олар ұсынған тапсырмаларды орындай алсақ, бұл істер орындалмақшы. 1 топ: Монша салу үшін – Ризуанов жеке қожалығында өндірілетін заттарын кірістіріп есеп құрастыру. Есік, терезе, босаға қалыптары. 2 топ: Мәдениет үйін салу үшін, құрастыру жұмысын тапсыру, жеті қазынаның бірі итті сипаттау. Ит – жеті қазынаның бірі, үйді, малды күзетеді, адамның сенімді серігі, аң аулауда көмектеседі. 3 топ: Жолда жүргізу үшін – Тірек - схемасы бойынша сөйлесу.
ДЕНСАУЛЫҚ→ЕҢБЕК→БАЙЛЫҚ проблемалық сұрақ. Екі шаруашылық жүн сатумен айналысады. Бірінші шаруашылық арзан бағамен, екінші шаруашылық қымбат бағамен сатады. Неліктен бұлай сатылып отыр? Осы жағдайда қарсы мекеме қандай жұмыс жүргізу керек, қайсысының жүнін алған дұрыс. Арзан жүннің құнын белгілеу, оны екі еселеп қымбат жүннің құнын белгілеу. Мысалы: 50*2=100 т Оқушылардың әртүрлі ой - пікірлерін тыңдау. Тазартылмаған, жуылмаған. Түтілген, тазартылған, жуылған. Сабақты қорытындылау: Өлең кім туралы? Баланы неге малсақ дейміз? Өлеңде ит туралы не делінген? Халқымыз қой малын қалай дәріптеген, қойды сипатта. Қой – жүні киім, сүті шипа, еті тамақ, терісі тон, аяқ киім.
Мына сөздерді қой малының өсу ретіне қарай орналастыр. Қозы→Марқа→Тоқты→Тұсақ→Қой
12. Бағалау. 13. Үйге тапсырма: Өлеңді қара сөзбен әңгімелеу Жаңа сөздерді жаттау.
Қой шаруашылығы ет - жүн бағытындағы және биязы, жартылай биязы жүн бағытындағы болып бөлінеді. Ет-жүн бағытындағы қой шаруашылығы ылғалы жеткілікті және климаты біршама жұмсақ аудандарда, ал биязы жүнді қой шаруашылығы неғұрлым құрғақ аудандарда таралған. Дүниежүзі бойынша қой саны 1,2 млрд басқа жетіп отыр. Қой шаруашылығының ет-жүн бағытындағы тауарлы өндірісі Солтүстік және Оңтүстік Американың, Аустралия мен Оңтүстік Еуропаның, Орталық және Орта Азияның, Оңтүстік Африканың қоңыржай және субтропиктік белдеулерінің құрғақ аудандарында жақсы дамыған. Биязы жүнді қойлар өте сапалы жүн береді, ол жүн маталарын жасау, кілем тоқу мен тері-былғары өнеркәсібінде қолданылады. Алдыңғы Азия, Орта Азия және Оңтүстік Африка елдерінде қаракөл елтірісін дайындау жолға қойылған. Дүниежүзіндегі қойы ең көп ел — Аустралия (130 млн астам), одан кейін Қытай (112 млн-нан астам). Ал Қазақстандағы қойдың саны 2008 жылы 16 млн-нан сәл ғана асты. Жүн өндіруден жетекші елдер қатарына Аустралия, Қытай, Жаңа Зеландия, Уругвай және Ресей жатады.[1]
Қой шаруашылығының дүниежүзіндегі аса ірі аймағы — Аустралияның шөлейтті аудандары. Қойдың басым көпшілігі жеке иелерге немесе компанияларға қарайтын ірі қой шаруашылығында өсіріледі. Ондай шаруашылықтар "шипстейшнз" деп аталады. "Шипстейшнз" ондаған, кейде тіпті жүздеген мың гектарды алып жатады. Оның ең үлкенінің ауданы 2 мың км²-ден асады. Мұнда бір мезгілдегі қой басы 10—20, тіпті 50—100 мыңға дейін жетеді. Қой бүкіл жыл бойы табиғи жайылымдарда жайылып бағылады. Көбінесе жоғары сапалы жүн беретін биязы жүнді қой тұқымы — Аустралия мериносы өсіріледі. Гоулберне қаласында осы қойға "Үлкен Меринос" деп аталатын ескерткіш орнатылған.[1]
Қой сүтқоректілердің жұптұяқтылар отрядының күйіс қайыратындар тобына жатады. Қой мен ешкілерді ұқсастық белгілеріне сәйкес бір топқа біріктіреді. Екеуін төрт түліктің бірі деп есептейді.
Қой бұдан 10-11 мың жыл, ешкі 11-12 мың жыл бұрын қолға үйретілген. Қойдың жабайы арғы тегі - жабайы қой муфлон және арқар таулы алқаптарда таралған. Қойдың алғаш қолға үйретілген орталықтарын Жерорта теңізінің маңы, Орта Азия, Қазақстан, Орталық Азия, Оңтүстік Африка.
Қой шаруашылығы - мал шаруашылығының басты саласының бірі. Қойдан күнделікті тұрмысқа қажетті жүн, тері, елтірі және тағамдық өнімдер - ет, май, сүт алынады. Халық шаруашылығында қой жүнінің алатын орны ерекше.
Мазмұны
1Тарихы
2Қой қолтұқымдары
2.1Арқар, меринос қолтұқымы
2.2Жартылай биязы жүнді қолтұқымдар
2.3Ұяң жүнді құйрықты қолтұқымдар
2.4Қылшық жүнді құйрықты қол тұқымдары
2.5Қаракөл қойы
3Қой шаруашылығының халық өміріндегі рөлі
4Дереккөздер
Тарихы #
Жеңіл өнеркәсіп үшін шикізат (жүн, тері, елтірі), бағалы азық-түлік (ет, май, сүт) өнімдерін береді. Қой өсіру адамзат тарихында неолит дәуірінен басталады. Қола дәуірінде Орталық Азия тайпалары қылшық жүнді қой өсірген. Биязы және биязылау жүнді қой тұқымдары осы кезеңде Кіші Азияда шығып, дүние жүзіне тараған.
Қой өсіру қазақ халқының ата кәсібінің бірі болып табылады. Төрт түлік малдың ішінде жылқы мен қойға ерекше мән берген қазақ халқы қой жаюдың, оны көбейту мен тұқымын асылдандырудың өзіндік әдіс-тәсілдерін қалыптастырған. Мал шаруашылығына қолайлы табиғи ортаның мол болуы, соған орай қыстау, көктеу, жайлау, күзеумен байланысты көшпелі өмір салтының орнығуы қазақ халқының дәстүрлі қой шаруашылығын берік қалыптастырғандығының айғағы. Қазақстанда негізінен қылшық жүнді қазақы қой өсірілді.
19 ғасырдың соңына қарай Ақмола, Семей, кейінірек Торғай және Жетісу өңіріне орыс шаруалары меринос қой тұқымдарын ала келді. 1913 жылы қазіргі Қазақстан жерінде 19,6 миллион уақ мал болды. Азамат соғысы жылдары өзге түліктермен бірге қой саны да барынша азайып (1920 жылы – 8,8 миллион), елдегі мал шаруашылығына үлкен нұқсан келтірілді. Кеңес өкіметінің жаңа экономикалық саясатына байланысты 1928 жылға дейін дәстүрлі мал шаруашылығының ерекшеліктері ішінара сақталып қалды. Сол жылғы үкімет қаулысынан кейін елдегі ірі байларды жаппай кәмпескелеудің соңы мал шаруашылығын, оның ішінде қой шаруашылығын да қатты күйзеліске ұшыратып, 1930 – 32 жылдардағы ашаршылыққа алып келді. 1936 жылы республикада небәрі 4,3 миллион қой қалды.
Күштеп ұжымдастыру науқанынан кейін қазақ халқының дәстүрлі қой шаруашылығының қарқынды дамуына тежеу салынып, 1928 – 85 жылға дейінгі аралықта қой шаруашылығының кеңестік жүйесі қалыптасып, дамыды. Қой тұқымдарының санымен қатар сапасын да көтеру шараларының нәтижесінде 1960 жылы республикадағы барлық койдың 84,6%-ы, 1974 жылы 99,99%-ы, 1980 жылы 100%-ы асыл тұқымды мал тобына жатқызылды. Сондай-ақ, 1966 – 70 жылы уақ малдан алынатын ет өнімдері орта есеппен – 471,3 мың тонна, 1981 – 83 жылы – 493,3 мың тоннға жетті. Қойдың мол өнімді жаңа тұқымдары – қазақтың биязы жүнді қойы, қазақтың арқар-мериносы, солтүстік қазақ мериносы, қазақтың оңтүстік мериносы, дегерес қойы, тағыда басқа шығарылды. 1984 жылдың басында Қазақстанда 36567,8 мың (барлық шаруашылық түрлерінде) қой болды. Қой саны жағынан Қазақстан КСРО бойынша 2-орын (Ресейден кейін), қаракөл елтірісін дайындау жағынан 1-орын алды. Қой шаруашылығы, әсіресе, Оңтүстік Қазақстан, Шығыс Қазақстан (Семей), Жамбыл, Алматы облыстарында қарқынды дамыды. Жаңа тұқым шығару мақсатында Қазақстандағы таңдаулы қой тұқымдары мен шетелдік тұқымдар: австралия мериносы, австралия корриделі, линкольн қойы, ромни-марш қойлары, тағыда басқа пайдаланылды.
Қазақстанда қой шаруашылығының дамуында негізгі үш бағыт айқындалды. Олар елдің табиғи климаты, жем-шөп, жайылым жағдайы, қойдың биологиялық ерекшеліктері, тағыда басқа байланысты төмендегіше 3 аймаққа бөлінді: 1) далалық, қуаң-шөлейт аймақтар мен оңтүстік таулы өңір. Мұнда биязы және биязылау жүнді қой тұқымдары (барлық қойдың 65%-ы) өсірілді. 2) шөл және шөлейт аймақ. Бұл жерлерде негізінен етті-майлы, ұяң не қылшық жүнді қойлар (барлық қойдың 16%-ы) шоғырланды. 3) Қаракөл қойлары өсірілетін оңтүстік және батыс аймақтар. 1990 жылдың басында 1250, оның ішінде 702 арнайы мамандандырылған ірі қой шаруашылығытары болды.
Алайда экономиканың өзге салалары секілді қой шаруашылығы да кеңестік науқаншылдыққа ұрынып, қой санын 50 миллионға жеткізу туралы елдің нақтылы мүмкіндіктеріне сай келмейтін қисынсыз жоспарлар жасалынды. Жоспарды орындау мақсатында қойды қолдан жасанды ұрықтандыру тәсілі кең етек жайып, асыл тұқымды қойлардың азып-тозуы мен миллиондаған елтірінің шын мәнінде жарамсыз қалуына, кеңестік жалған ақпардың белең алуына алып келді. Мал өнімдерін өңдеу, жаңа технологияларды игеру,тағыда басқа мәселелер кенже қалды.
Қазақстан тәуелсіздік алғаннан кейінгі алғашқы жылдардағы экономикалық дағдарыстар мен қой шаруашылығындағы кейбір сәтсіз реформалар нәтижесінде қой шаруашылығыелеулі түрде құлдырады. Қазіргі уақытта Қазақстанда 12,3 миллион уақ мал бар (2004). Мұның негізгі бөлігі жеке меншік иелікте өсіріледі. Республикада қой шаруашылығы саласындағы ғылыми-зерттеулер жұмыстарымен Қазақ қаракөл шаруашылығы ғылыми-зерттеу институты, Қазақ қой шаруашылығы технологиялық ғылыми-зерттеу институты, Қазақ ветеринария ғылыми-зерттеу институты, тағыда басқа айналысады.
Қой қолтұқымдары #
Ертеде кең тараған қойдың қолтұқымдары етті- майлы бағытта өсірілген. Тарихи деректер бойынша Қазақстанның әрбір табиғи аймақтарын бейімделіп, қолтұқымдар өсірілген. Халықтық сұрыптау арқылы шығарылған қолтұқымдарға - еділбай, баданалы, ырғыз, сарысу, қарқаралы қойлары жатады. Еділбай қойы Бөкей ордасында өсірілген. Денесі ірі және салмақты. Жетісу мен Шу өңірінде кетпен құйрықты қоңыр қой өсірілді. Әрбір аймақтық табиғи жағдайына бейімделген қолтұқымдарын халық ғасырлар бойы іріктеп, сақтап отырған. Моңғолиядағы Баян-Өлгей аймағында VI ғасырдан әйгілі болған қолтұқым - қазақы қызылқой. Басқа мал шыдамайтын қыстың қатаң аязына бейімделген. Оны жергілікті халық өте жоғары бағалап, әлі күнге дейін сақтап, өсіріп келеді.
Бір қора қой.
Қазақстан жерінің жусанды жайылымды «қара отты» жерлері түйе мен қой өсіруге өте қолайлы. Еліміздің қой шаруашылығы саласында ерен еңбегімен құрметке бөленген, Еңбек Ері атағын екі рет алған Жазылбек Қуанышбаевты мақтан етеміз.
Қазақстандағы қой шаруашылығы әрбір аймақтық табиғат ерекшеліктеріне сәйкес 4 бағытта жүргізіліп келеді. Биязы жүнді қолтұқымдар жүні өте сапалы әрі жіңішке салалы биязы жүнді. Осы бағытта сегіз қой тұқымы өсіріледі. Әлемдік сұрыптау жетістіктердің бірі - Қазақстанда шығарылған арқар-меринос қойы. Ол 1934-1950 жылдары арқардың құлжасы (қошқары) мен жергілікті саулық қойларды жұптастыру арқылы алынды. Бұл - қазақстандық ғалымдар И. С. Бутарин, Ө. Есенжолов, А. Жандеркин, т.б. ұзақ жылғы ғылыми еңбектерінің жемісі.
Арқар, меринос қолтұқымы #
Арқар, меринос қолтұқымы.
Арқар, меринос қолтұқымы таулы аймақтың табиғатына төзімді. Қазіргі кезде Алматы, Павлодар, Шығыс Қазақстан аймақтарында өсіріледі. Қазақтың биязы жүнді қойы - 1934-1946 жылдар аралығында қазақстандық белгілі ғалым В. А. Бальмонттың жетекшілігімен шығарылды. Қолтұқым Қазақстанның оңтүстік өңірлерінде өсіріледі. Оңтүстік қазақ меринос қойы - Жамбыл мен Оңтүстік Қазақстанда өсірілетін жүнді-етті бағыттағы қолтұқым. Солтүстік қазақ меринос қойы Павлодар, Шығыс Қазақстан, Қостанай, Ақмола, Солтүстік Қазақстанда өсіруге бейімделген.
Жартылай биязы жүнді қолтұқымдар #
Қазақстанда бұл бағытта дегерес, қазақтың етті-жүнді, гемпшир және кроссбред қолтұқымдары өсіріледі. Дегерес қойы - етті-жүнді, әрі етті-майлы (құйрықты) бағытта шөл-шөлейтті жердің табиғатына бейімделген. Ол Орталық және Оңтүстік Қазақстан өңірінде де өсірілуде.
Ұяң жүнді құйрықты қолтұқымдар #
Қазақстанда бұл бағытта қарғалы және саралжын қолтұқымдары өсіріледі. Қарғалы қойы қазақтың қылшық жүнді, құйрықты саулықтарын еділбай, дегерес қойларының қошқарларымен жұптастыру арқылы шығарылған. Ол әрі етті, әрі жүнді мол береді. Қарағанды өңірінде өсіріледі. Саралжын қойы ертеде Түрікменстанда халықтық сұрыптаудың нәтижесінде шығарылған. Жүнінің түсі ақ, жібек тәрізді талшықтары біркелкі, кілем тоқуға өте ыңғайлы. Ақтөбе алқабындағы шөлейтті жерлерде өсіріледі.
Үй қойы.
Қылшық жүнді құйрықты қол тұқымдары #
Қылшық жүнді құйрықты қол тұқымдары Қазақстанда бұл бағытта еділбай, қазақтың қылшық жүнді және қаракөл қойлары өсірілуде. Еділбай қойы еліміздің батыс аймағында ертеден өсіріліп келеді. Еті дәмді, жүні мол, шөл-шөлейтті жерлерге бейім, ірі тұлғалы. Қазіргі кезде еділбай қойы Атырау, Батыс Қазақстан, Ақтөбе, Қарағанды өңірінде өсірілуде. Қазақтың құйрықты қылшық жүнді қойы - Қазақстанда ертеден келе жатқан қолтұқым. Ол шөл-шөлейтті аймақта өсіруге ыңғайлы, еділбай қойынан кішілеу. Ақмола, Қарағанды, Шығыс Қазақстан облыстарында өсіріледі.
Қаракөл қойы #
Қаракөл қойы - әдемі және қымбат бағалы елтірісі арқылы дүние жүзіне белгілі қой тұқымы. Ол бұдан 3-3,5 мың жыл бұрын Орта Азия жерінде халықтық сұрыптау тәсілімен шығарылған. Оның 2-3 күндік сойылған қозыларының елтірісі өте сапалы болады. Қаракөл қойы құрғақ далалы, шөл-шөлейтті аймақта өсіруге бейімделген. Қатаң ауа райына шыдамды, тұлғасы берік, терісі жұқа, бірақ тығыз. 1990 жылдары Қазақстанда қаракөл қойының саны 6 млн болса, 2000 жылғы саны 2 миллион шамасында. Қаракөл қойы Атырау, Батыс Қазақстан, Қызылорда, Оңтүстік Қазақстан, Жамбыл, Маңғыстау облыстарында өсіріледі.
Қой шаруашылығының халық өміріндегі рөлі #
Қой шаруашылығы - қазақ халқының ежелден келе жатқан тарихи дәстүрлі мал шаруашылығының саласы. Халқымыздың тұрмыс тіршілігі, күнкөріс көзі қой шаруашылығымен тікелей тамырласып жатыр. «Мал өсірсең қой өсір, өнімі оның көл-көсір» деген сөздерде терең ұғым бар. Мүшел жыл санауда қой 8-жыл. Қой да киелі түліктің бірі. Оның пірі - «Шопан ата» (кейде «Қошқар ата») деп аталады. Сондықтан Шопан атадан тілеу тілегенде «малды берсең, қойды бер» деп өтінген. «Бірінші байлық - денсаулық, екінші байлық - ақжаулық, үшінші байлық - он саулық» деген ұғым қойға қатысты. Он саулықтың басын құрайтын кәсіптің иесі - қойшы (шопан).[2]
Педагогикадағы жаңалықтардың бірі – оқытудың іс-тәжірибесіне жаңа әдіс-тәсілдерді енгізу болып табылады. «Жаңа форматтағы біліктілікті арттыру» курсының да мақсаты да осыны көздейді. Бастысы ол өзгерістер мұғалімге де, оқушы үшін де оң нәтиже беруі тиіс. Үшінші негізгі деңгейдің курсын аяқтағалы бері өзімнің алдымызда тұрған жаңа білім реформасының қатысушысы ретінде жауапкершілігімнің жоғарлағанын түсіндім. Қазіргі заманда білім беру ісінде талап деңгейінен шығу мұғалімнің іздену шеберлігіне тіреледі. Бүгінгі талап оқушыға білім берумен бірге оны білікті түрде қолдана алуына, оны дағдыға жеткізіп қана қоймай баланың ақыл-ойын, қабілетін дамытуға, әрекет нәтижесінде белгілі тұжырым жасай алуға үйретуге негізделеді. Әрине, оқытудың барлық әдістері баланы дамытуға бағытталған. Дегенмен осы кезге дейінгі дәстүрлі оқытуда оқулық пен мұғалімнің пікірін нысана етумен шектелеп келді. Ал бүгінгі оқыту оқушы қабілеті, оны жан-жақты дамыту, даму әрекеттерін ұйымдастырудың қажеттігін дәлелдеп отыр. Көрнекті педагог А.С.Выготский баланы дамыту әрекеттері оқыту барысында іске асатынын дәлелдей келіп, бала дамуының екі түрлі ортасы болатыны жайында теория ұсынды. Бірінші ортасы – айналасындағы үлкендердің әсері, қабілетінше еркін атқара алатын іс-әрекеті болса, екінші ортасы – сабақ үстіндегі әрекеті. Ал біздің мақсатымыз – баланың сабақ үстіндегі оқу-әрекетін тиімді әрі қызықты болатындай етіп ұйымдастыру, әрекет нәтижесін байқау, бағалау және соның нәтижесінде алдағы жұмыстарды жоспарлау болып табылады. Оқыту дегеніміз – баланы субъект ретінде оқу ісіне қызықтыратын, соған сай қабілетін арттыратын жағдайлар тудыру болып табылса, қызықтыру, зейініне әсер ету, сезіміне әсер беру мұғалімнің басты мақсаты болуы тиіс. Мұны жүзеге асыру екі кезеңге бөлінеді. Бірінші, оқу үдерісінің жаңа технологиясын қарастыру (қалай оқыту керек), екіншісі, оқушы алдына қойған мақсатты өз бетінше шеше алатын жағдайға жеткенде ғана субъектілік орын алады. Өз тәжірибеме келетін болсам, сабақтарымда сыни тұрғысынан ойлау, АКТ модульдерін жиі қолданамын. Ал мектепте алған білімді оқушылардың қолдана білуін, өмірмен байланыстыра алуын жүзеге асыру көп жұмыстануды қажет етеді. Мектептегі сабақ беру кезінде іс-тәжірибеме өзгерістер енгізу арқылы өзімді де, оқушыларымды да өзгерте алдым дей аламын. Өзгеріс дегеніміз – жаңа тәсілдерді енгізу. Өз тәжірибеме енгізген жаңа тәсілдің бірі – тренинг. Тренинг оқушы назарын жаңа сабаққа аударуда, қызығушылықтарын арттыруда, ынтымақтастықты қалыптастыруда маңызды тәсіл. Сабақтарымда осындай тренингтерді өткізу оқушыларға жағымды, оң әсер берді және ең бастысы, оларға ұнады. Мысалы, сыныпта ынтымақтастық атмосферасын орнату мақсатында «Шаттық шеңбері» тренингісін ұйымдастырғанда оқушылар бір-біріне жақсы тілектер айтып, сыйластық танытты. Сабақ басталарда оқушылар тарапынан «бүгін қандай тренинг өткізесіз?», «бүгін топқа қалай бөлінеміз?» деген сұрақтарды есту маған жақсы көңіл-күй сыйлап, өз жұмысыма деген сенімімді арттыра түсті. Топтық жұмыс – бұрын-соңды көп қолданбаған тәсілдерімнің бірі. Топтық жұмыс, біріншіден, оқушыларға бірігіп жұмыс істеу мүмкіндігін тудырса, екіншіден, ұйымшылдыққа тәрбиелейді, бірін-бірі оқытуға, бірінен-бірі үйренуге жағдай жасайды және көшбасшыны анықтауға мүмкіндік береді. Ал сыни тұрғысынан ойлау – креативті тұлғаны қалыптастырудың бір жолы. СТО-ды ойлануды дамыту бағдарламасы – әлемнің түкпір - түкпірінен жиылған білім берушілердің бірлескен еңбегінің нәтижесі. Әрине, маған сабаққа тиянақты дайындалуға көп уақыт қажет болды және тапсырмаларды түрлендіріп, сабақты өмірмен байланыстырып, әр сабақ сайын топтарды өзгертіп отырдым. Соның нәтижесінде оқушыларда қызығушылық арта түсті. Әр сабақ соңында оқушылардың жеткен жетістіктерін, кемшіліктерін талдап, түсіндіріп отыруға тырыстым. Бұл – менің тәжірибемде енгізген ең басты жаңалық болды. Әр сабаққа мақсат құрып, күтілетін нәтижені анықтап, олардың сабақ барысында не арқылы бағаланатынын көрсетіп отырдым. Сабақтарымның кіріспе, тұсаукесер, негізгі және қорытынды бөлімдерінде мұғалім және оқушы іс-әрекеттерін толық жазу арқылы сабақ барысында мұғалім – нұсқаушы, оқушы – ізденуші екендігі айқындалды. Сабақтарда жұппен жұмыс, топпен жұмыс және жеке жұмыстар жасалса, сынып бөлмесінде топ ережесі және рефлексия жазатын бұрыштар жасақталып, парталардың орналасуында өзгерістер болды және оқушыларымның өз сөздерін «Менің пікірім былай», «Менің ойымша...» деп бастауларын талап еттім. Жоғарыдағы талаптардың орындалуын ескере отырып, сабақтың төрт кезеңінде оқушылардың проблеманы шешу құзіреттілігі, ақпараттық құзіреттілігі және коммуникативтік құзіреттіліктерін дамыту мақсатында әртүрлі стратегиялардың тиімді қолданылуына ерекше мән бердім. Мысалы, бір сабағымның кіріспе бөлімінде үй тапсырмасын «Конверт-сұрақ» әдісімен қайталау, тұсаукесер бөлімінде «Бұл мәлімет шындық па немесе жалған ба?» әдісімен ой қозғау, негізгі бөлімде топтарға тапсырма беру ( плакат бет арқылы, слайд арқылы, радиоға қоңырау шалу арқылы түсіндіру), компьютерде маршруттық карта арқылы «Қай жұп шапшаң» ойыны арқылы есептер шығарту, қорытынды бөлімінде (Тест А-3,В-2, С-1) стратегияларды қолданудың тиімділігін анықтадым. Сонымен қатар, диалог арқылы сыни ойлауды дамыту іске асты. Себебі мәтін есептерді шығаруда оқушылардың жүйелі ойлауы, түсінуі, талдауы әңгімелесуі диалог арқылы орындалды. Құзырлы оқытудың негізгі идеясы оқушы тақырыптың мәнін өз бетімен меңгеруі, түсінуі мен бағалай алуы болып табылады. Қорыта келгенде, сабақтарды осындай әдіс – тәсілдермен өткізу арқылы мен оқушылардың білімді өз бетімен оқып-үйрене алатынына, өзінің оқуы үшін өзі жауапты екендігін сезінетіндігін, қызығушылықтары оянып, белсенділіктері артатындығын, олардың ой еркіндігі дамитындығына көзім жетті. Сондықтан да мен, бұл бағдарламаны барлық ұстаздар меңгеріп, барлық мектептерде қолдау тауып, тиімді қолданылуы керек деп ойлаймын.
Көкшетау қаласы. №19 орта мектебі 1-деңгейдегі, жоғары санатты Бастауыш сынып мұғалімі Рақымбек Рымгүл Оразбекқызы
Пәні: Әдебиеттік оқу. 3-сынып. Сабақтың тақырыбы: В. Сухомлинский. Нағыз адам.
Сабақтың мақсаттары: Білімділік: Оқушыларға жолаушының жасаған қамқорлығы туралы түсіндіру. Жан-жақты ойлауға, ақылды салмақты пікір айтуға, ойын нақты, дұрыс жеткізуге, тапқыр сөйлеуге үйрету.Оқығанын еркін мазмұндай білуге үйрету. Сөздік қорларын молайту жұмыстарын белсенді жүргізу . Дамытушылық: Шапшаң оқу, шапшаң жазуларын, еске сақтау дағдыларын дамыту. Тәрбиелік: Оқушылардың бойына мейрімділік, қамқорлық жасауға тәрбиелеу. Құрал-жабдықтар: Ребус, мақал-мәтелдер, суреттер, еске сақтау диктанты Интерактивті тақта. Сабақ түрі: аралас Әдіс-тәсілдер: В.Н. Зайцев технологиясы. С.Т.О.-стратегиялары.
Сабақтың барысы: 1. Ұйымдастыру кезеңі. Музыкалық сергіту сәті. -Құрметті, оқушылар Нарманбет Орманбетұлының мына бір өлеңін хормен оқып шығайықшы. -Бұл өлеңнің мағынасын сабақ соғында өткен мәтінімізбен байланыстыратын боламыз. Елдің миы, жүрегі, Ақыл сөздің сандығы, Елден нені іздесең, Табылады барлығы, Жақсы қылған жақсыны, Өзінің шыққан елі ғой, Талай асыл шығарған, Ел адамның кені ғой!
2.Артикуляциялық жаттығу. /В.Н. Зайцев технологиясы/ «Май шамды өшіру» «Гүл суару» 3.Қызығушылығын ояту стратегиясы. А) Ребус шешу -Ас атасы? - Құрманғазының шәкірті кім? - Халық кегінің күйшісі кім? -«Кел, балалар оқылық!» деп ұран тастаған кім? -Бұхар жырау жырлаған үш қазақ батырының бірі? - «Ұшқан ұя» романын жазған кім? - Мөлдір суы бар шыңырау, терең ол не? - «Ғылым таппай мақтанба?»-, деп жырлаған ақын кім? -Құрманғазының Динаға берген сыйы?
Н А Н Д И Н А Қ Ұ Р М А Н Ғ А З Ы Ы Б Ы Р А Й НА У Р Ы З Б А Й
А Б А Й ҚҰДЫҚ БАУЫРЖАН ДОМБЫРА
а/Су туралы жұмбақтар шешу: Жылт-жылт еткен, Жырадан өткен. б/ Аяғы жоқ қолы жоқ, Бірақ тыныш тұрмайды. Сақтамасаң-қорын тек, Барша тірлік қурайды. 4.Оқушыларға «Нағыз адам» мәтінін жазған автор В.А. Сухомлинский туралы қысқаша мұғалімнің мәліметі: Мәтінді жазған орыс ғалымы, ұлы педагог В.А. Сухомлинский. Сухомлинский Василий Александрович 1918 жылы 28 қыркүйекте УССР, Кировоград облысында, Онуфриев ауданы, Васильевка селосында дүниеге келген. Сухомлинский Василий Александрович кеңес пдагогы. УССР мектептеріне еңбек сіңірген мұғалім, Социалистік Еңбек Ері. «Балаға жүрек жылуы» кітабы үшін УССР мемлекеттік сыйлығы берілді, Екі Ленин орденімен, Қызыл жұлдыз орденімен, К.Д.Ушинский , А.С. Макаренко медальдарымен марапатталған. Павлыш мектебінің директоры. Дарынды мұғалім, талантты ғалым. «Жастарды адамгершілікке» тәрбиелеу туралы проблемеларды зерттеген. Ол барлық жастарға орта білім беруді шешуге ат салысқан. Ол халық педагогикасын сүйіп, оған тәрбиеде сүйенген. Ол халықты даналықтың көзі ретінде қарастырған. Ол оқушылардың білім қорын жинақтауға мүмкіндік беру, оқушылар өмір бойы өз білімін толықтырып отыруы қажет деп қарастырған ұлы педагог Сухомлинский: «Адам білім арқылы жұмыс істеуге үйренуі-адамгершіліктің ең жоғарғы мұраты»,-деп тұжырымдаған.
5. Ой толғаныс -Адамның жақсы қасиеті өзгелерге қамқорлық жасай білуінен көрінеді -Қамқорлық дегенді қалай түсінесің? -Қамқорлық жасаған кездерің болды ма? /Мына қасиетті сиқырлы тасқа айтып берші/
6.Болжау стратегиясы.
(Оқушылардың пікірін, болжамын тыңдау) -Құдыққа бірінші келген адам неліктен су ішпей кетті? -Екінші келген адам неліктен шелегін тастамай кетті? -Үшінші адам неліктен шелегін тастап кетті? 7. Бес жолды өлең. Үшінші жолушы мейірімді, қайырымды, ақылды шелегін сыйлап кетті. 8.Ызыңдап оқу. (бетшеге белгілеу) 9.Шапшаң жазу. (Бетшеге белгілеу) 10. Еске сақтау диктанты. Адалдық-ардың ісі.15 Не жоқ болса сол қат. 16 Сараңдықтың емі жоқ. 17 Қарты бар үйдің, құты бар. 20 Жомарт бергенін айтпас 20 10. Болған уақиға Нағыз адамның бірі туралы –балалар тағы бір қосымша әңгіме айтып берейін. Алаштың арысы Әлихан Бөкейханның анасы Бегім жылда бір тайыншаны өзі бағып, қыстай жем-шөбін беріп, астын тазалап семіртеді екен. Күзде қалаға кетіп бара жатқан қалашыларға қосып жіберіп, тайыншаны саттырып ақшасына мата алдырып, ауылдағы жоқ-жітік, кедей, жетім балалрға өз қолымен көйлектер, киімдер тігіп таратады екен.
11. Еркін жазу. Хат жазу. 1-қатар «1-ші жолаушыға хат» 2-қатар «2-ші жолаушыға хат» 3-ші қатар «3-ші жолаушыға хат» 12.Қорытынды. Қамқорлық жасауды үйрен! Шамаң келсе көмектес!
Қазақ халқы -жомарт халық. Халық даналығы жомарттық туралы былай дейді: «Жомарт болу үшін бай болу міндетті емес. Керісінше бай болу үшін жомарт болуыңыз қажет. Жомарт адам лақылдаған бұлақ, сараң адам тоспадағы сасық су сияқты. Сондықтан сараңдық-сор, жомарттық-қуаныш, бақыт! Егер сен халқыңа қызмететуді ұнатсаң, әуелі жомарттық не екенін және оның қайдан келіп шығатынын білгенің жөн. Адамның адамдық қасиетінде үш нәрсе бар. Бұл бірінші-Ақыл, екінші-Әділдік, үшінші-жомарттық. Қазақ халқында «Атымтай жомарт» деген адам болған. Ол барлық қолындағысын аямай беретін болған. Сол себепті қазірде мырза, мәрт адамдарды «Атымтай жомарт» атайды. 13. Қонаққа үлкен жүрек келді. Күн нұрындай көңілім, Даламдай кең пейілім, Жүрегім толы мейірім, Бәріне ортақ шуағым, Қайырымды боламын! Сабақ аяқталды. Рахмет!!!
Сабақтың тақырыбы: «Ақ шаш» В.А.Сухомлинский
Сабақтың мақсаты: В.А.Сухомлинский жайлы мәлімет беріп, «Ақ шаш» мәтінінің мазмұнын ұғындыру. Сабақтың мазмұнына байланысты міндеті: 1. «Ақ шаш» мәтінінің мазмұнын түсінеді. 2. Мәтіннің мазмұнын айта алады. 3. Мәтіннің мазмұнына байланысты өлең, мақал-мәтелдер айтып, ой бөлісе алады. Сабақтың түрі: Оқу мен жазу арқылы сын тұрғысынан ойлау сабағы СТО-ға байланысты міндет: Негізгі мәселені жеке, жұппен, топпен анықтай алады. Стратегиялар: «Болжау» стратегиясы, «Екі жақты күнделік» стратегиясы, «Топтастыру» стратегиясы, «Әдебиет үйірмесі», «Бес жолды өлең» стратегиясы. Сабақтың барысы: 1. Шаттық шеңбері Әрбір адам – туысым, досым, жұрағат Әрбір сабақ – үйрену, ұғу, ұлағат Әрбір ісім – тіршілік, тірек, адамдық, Әрбір сөзім – шындық, бірлік, адалдық. 2. Топқа бөлу. Оқушыларды топқа әр түсті текшелер арқылы бөлу. Текше түстес көрсеткіші бар партаға отыру.
3. Жаңа сабақ. Ы.Алтынсарин. Бұл кім? «Бала, бала, бала деп Түнде шошып оянған. Түн ұйқысын төрт бөліп, Түнде бесік таянған. (Ана) Дүниеде анаға жыр арнамаған жыршы, күй арнамаған күйші, ән арнамаған әнші, шығармасын арнамаған жазушы бар ма екен? Ананы жырлаймын деп ақын тебіренсе, ана бейнесін мүсіндеймін деп суретші ойланды. «Құрметтейік те, қадірлейік те ғазиз Ананы, өйткені ол дүниедегі асылдың асылы – өмір сыйлайды ғой!» - деп тебіренеді Ғ.Мүсірепов. «Әлемде өзгермейтін үш-ақ зат бар, ол ананың ақ сүті, күннің нұры, сәбидің күлкісі» дейді орыс жазушысы М.Горкий. «Ананың тілі, ананың махаббаты, ананың тілегі тіл жетпес бір жатқан теңіз емес пе! Па шіркін, ананың айналып-толғанғаны кімнің есінен кетеді!» - дейді Баубек Бұлқышев. Сонымен ана дегеніміз – төзімділік пен адамгершііліктің тәңірісі.
4. Қазір Ана сөзінің мағынасын ашып алайық.
Ана тілі Ана Отан ана Жер ана І-топ. «Ана тілі» деп неге айтамыз? ІІ-топ. «Отан ана» деп неге айтылады? ІІІ-топ. «Жер ана» деп неге айтылады? 5. Жалпы ана атаулыға тән, біріміздің анамызға ортақ оқулығымызда тамаша бір шығарма беріліпті. Ол Василий Александрович Сухомлинскийдің «Ақ шаш» әңгімесі. В.А.Сухомлинский Украина Республикасында дүниеге келген. Украина халқының атақты ұстазы, жазушысы. Оқулықпен жұмыс. «Болжау» стратегиясы. а) Балалардың алдына әңгімеден үзінді беру, яғни оны оқушылар ары қарай жалғастырып, оқиғаның немен аяқталғанын өз ойларымен жеткізеді. ә) Оқулықтағы мәтінді оқып беру. б) Мәтінді оқушылар ойымен салыстыру. в) Сұрақ-жауап. - Мәтінде негізгі ой қандай мәселеге құрылған ? - Мишаның байқампаздығын қалай аңғардың? 6. «Екі жақты күнделік» стратегиясы. 1-топ. Мәтіннен өздеріңе әсер етіп, ойыңда қалған үзіндіні жаз. Сұрақ: Анының жүрегі қай кезде ауырады? (бірденеге қапаланғанда, ренжігенде, уайымдағанда). 2-топ. Мишаның келесі сұрағына анасы не деп жауап берді деп ойлайсың, соны жаз. Сұрақ: Ананың жүрегі қай кезде толқиды? (қуанғанда, шаттанғанда). 3-топ. «Ананың көңілі балада. Баланың көңілі далада» мақалының мәтінге қандай қатысы бар? Сұрақ: Сөз анасы не? Сөз анасы – құлақ. Су анасы не? Су анасы – бұлақ. 7. Топтастыру стратегиясы. 1 топ – Дүниеде не қымбат? (Ана) Ана неден қымбат? (Бәрінен) «Бәрі» ұғымына не кіреді? (Ананың аялы алақаны, мейіріміне тең келер нәрсе жоқ. Ана біз үшін тіпті жалпақ дүниеден де қымбат). 2 топ – Анаға деген махаббат қай күннен басталады? (Құндақта жатқан кезден) Құндақта сөзін қалай түсінеміз? (Жөргекте жатқанда, нәсертелік шақ) 3-топ. Жылап, уанбай, шырылдағанда кімді іздейсің? (Ананы) Уанбай сөзімен мағыналас қандай сөздер бар? жұбанбай Уанбай жылай беру еш нәрсеге көнбеу
8. «Әдебиет үйірмесі» 1 топ. Шағын әңгіме жазу «Менің анам» 2 топ. Өлеңді аяқта. Сыйлаймын панасың Тыңдамын данасың Аламын ақтаймын Баламын анашым 3 топ. Мәтіннің мазмұнына сай нақыл сөз, мақал-мәтел немесе шешендік сөз жаз. 9. «Бес жолды өлең» стратегиясы. 1) Зат есім (1 сөз) 2) Сын есім (2 сөз) 3) Етістік (3 сөз) 4) Қорытынды ой (4 сөз) 5) Зат есімге жуық мәндес сөз (1 сөз) 10. Слайд көрсету. Ана дүниеге жарық сыйлаушы ғана емес, бүгінгі таңда ана – жұмысшы, ана – ақын, ана – жазушы, ана – батыр, ана – әнші, ана – дәрігер, ана – депутат, ана – мұғалім, ғалым, ел басқарушы болып әр салада қызмет етуде. 11. Қорытынды Дүниенің нұры, өмірдің гүлі, қызықтың қызығы – ананың қолында. Ана – бір қолымен әлемді, екінші қолымен бесікті тербетеді. Қорыта айтқанда барлық адам ана алдындағы парызын өтеп, ақ сүтін ақтап, ананың шашына ақ түсірмей, тек осы пейілді жандардың бақытты юолуын ойлау керек. Оқушыларға жүрек қима қағаздар таратып, соған өз аналарына деген тілектерін жаздырып тақтаға ілгізу. Жүректен – жүрекке 12. Топ басшыларына бағалату. 13. Үйге тапсырма. 1) Автор орындығында отырып оқитын осыған ұқсас оқиға немесе әңгіме жазып келу. 2) В.А.Сухомлинский жайында мәлімет жинау
\
Балам, қой өрістен келді, алдынан шығып, қайыру сенің міндетін шығын жоқ па, қозылар тоқ па екен түгендеп,көгенде.
Бағып келген бақташы байғасқаға рахметінді айт.
Жарайды, атажан ,қозыларды байқап, күйісін қайтарғаннан кейін үркесіне үйіріп санап келейін. Байғасқа өзі қарайды. Қасқырдан сақтайды .
Күн шырайланып күн батып келе жатқанда жібек жүнді қозыларды еркелетіп шаң – тозаңын қағып Байғасқаны ертіп ағайының ықыласына бөлініп малсақ бала екенін көрсетті.
Ортақ белгілері 
