М.?уезов бала Абай

Дүниетану. 4-сынып  

Сабақтың тақырыбы: Глобустың градус торы

Сабақтың мақсаты: Білімділік: Оқушыларға глобустың градус торы жайлы мағлұмат беру. Ә)Тәрбиелік: Оқушыларды Отанын, елін  қорғауға, аялауға, ұқыптылыққа, көпшілік ортада, сыныпта дұрыс сөйлеуге тәрбиелеу. Б)Дамытушылық: Оқушыларға глобустыңградус торлары жайлы мағлұмат бере отырып,ой-өрісін,есте сақтау қабілеттерін, дүниетанымын дамыту.
Сабақтың барысы:І.Ұйымдастыру кезеңі.

1.Алғашында адамдар жерді қандай деп ойлады?

А)тегіс         ә)қыратты        б)таулы

2.Жердің шар тәріздес екенін ең алғаш рет қай елдің ғалымдары анықтады?

А)Орыс ғалымдары          Ә)Грек ғалымдары          б)Неміс ғалымдары

3.Магеллан бастаған саяхатшылар жер шарын  қанша жылда айналып өтті?

А)3                    Ә)2           Б)8

4.Жер бетінің  су басып жатқан аса кеңістікті не дейміз.

А)өзен              ә)мұхит                  б)көл

5.Жер шарында неше мұхит бар?

А)4               ә)5         б)7

6.Жер шарында қанша материк бар?

А)4              ә)6          б)7

7.Қазақстан қай материкте орналасқан?

А)Африка          ә)Америка        б)Еуразия

8.Жан-жағын төрт бірдей мұхит қоршап жатқан материкті тап.

А)Еуразия        ә)Антрактида     б)Аустралия

9.Маштаб дегеніміз не?

А)белгілі бір заттың көлемін кішірейтетін санды масштаб дейді.

Ә)Масштаб деп кез келген заттың бейнеленген көрінісін айтады.

Б)Масштаб деп бір нәрсенің үстінен қарағандағы көрінісін айтамыз.

10.Глобус дегеніміз не? А)Шар тәріздес жұлдыз

Ә)Жердің барынша кішірейтіліп жасалған дәл үлгісі глобус деп аталады.

Б)Жер шарының полюстері

ІІІ.Оқушылардың білімн жан-жақты тексеру.

1.Жерге ең жақын жұлдыз (Күн)

2.Жерді қоса есептегенде күнді қанша планета айналып жүреді?(9)

3.Планета дегеніміз не?(Планета өзінен жарық шығармайтын салқын денелер)

4.Жердің серігі не?(Ай)

5.Глобус дегеніміз не?

                Ой қозғау:  Глобустың градус торы дегеніміз не?

Оқулықпен жұмыс

     Жер шарының жорамал білігі бетіне шығатын жерлердегі нүктелер полюстер деп аталады. Жер шарында екі полюс бар.Олар солтүстік және оңтүстік полюстер.Жер өз білігінен айналғанда оның полюстері айналмай,орында қалады.Полюстер глобуста және жарты шарлар картасында нүкте түрінде белгіленеді.

Глобуста полюстерден бірдей қашықтықта экватор сызығы жүргізіледі (латынша экватор-теңейткіш деген сөз). Экватор сызығы Жерді тең екі жарты шарға-солтүстік және оңтүстік жарты шарға бөледі.Жер экваторының ұзындығы 40 000 км. Экваторға қатарластыра белгілі бір қашықтық сайын жүргізілген сызықтар параллелдер деп аталады (грекше параллель-қатар жүруші деген сөз).Олар батыс-шығыс бағытын көрсетеді.Параллел шеңберінің ұзындығы экватордан полюстерге қарай жүрген сайын қысқара береді.

Бұл айтылғандардан басқа,глобуста солтүстік және оңтүстік полюстердің арасын қосатын шеңбер түріндегі сызықтар бар.Олар меридиандар. Латын тілінен аударғанда меридиан түскілік деген мағынаны береді. Өйткені тал түстегі көлеңке сол жердегі жергілікті меридиан бағытына сәйкес келеді.Меридиан солтүстік-оңтүстік бағытты көрсетеді.Жер шарының кез келген нүктесі арқылы сансыз көп меридиан жүргізуге болады. Солардың бірі халықаралық келісім бойынша бастапқы меридиан ретінде қабылданған.Ол ұлыбританияның астанасы Лондон қаласының маңымен өтеді.Бастапқы меридиан шеңбері Жерді батыс және шығыс жарты шарларға бөліп тұрады.

Белгілі бір градус сайын жүргізілген параллелдер мен меридиандар глобустың бетін тор көздерге бөледі. Оны глобустың градус торы деп атайды.

Сөздікпен жұмыс.

Латынша экватор-теңейткіш деген сөз

Грекше параллель-қатар жүруші деген сөз

Латын тілінен аударғанда меридиан-түскілік деген мағынаны білдіреді.

V.Жаңа сабақты меңгергенін тексеру.

«Кім жылдам?»

1.Глобустан және жарты шарлар картасынан полюстерді,экватор,параллель және меридиан сызықтарын тауып көрсет.

2.Меридиан және параллель сызықтарының неше градус сайын жүргізілгенін анықта.

VІ.Жаңа сабақты бекіту.

«Кім зерек? » ойыны

1.Жер шарында неше полюс бар?

2.Жер өз білігін айналғанда оның полюстері айналама?

3.Полюстер глобуста немесе жарты шарлар картасында қалай бейнеленеді?

4.Экватор сөзі қандай мағынаны білдіреді?

5.Жерді тең екі жарты шарға бөлетін қандай сызық?

6.Жер экваторының ұзындығы қанша километр?

7.Экваторға қатарластыра белгілі бір қашықтық сайын жүргізілген сызықтар не деп аталады?

8.Параллель  қандай мағынаны білдіреді?

9.Параллель қандай бағыттарды көрсетеді?

10.Оңтүстік,солтүстік полюстердің арасын қосатын сызықтарды не деп атайды?

11.Меридиан қандай мағынаны білдіреді?

12.Глобуста меридиан қай бағыттарды көрсетеді?

13.Глобустың градус торы дегеніміз не?

VІІ.Бағалау

VІІІ.Үйге тапсырма.Глобустың градус торы.(Глобустың суретін салып келу)

Сабақтың тақырыбы: Глобус – Жер шарының моделі.
Сабақтың мақсаты:
Білімділік: Оқушыларды глобустың түрлерімен таныстыру, олардың негізгі ерекшелігін көрсете отырып, қалай пайдалану керектігін түсіндіру.
Дамытушылық: «Экватор», «параллель», «меридиан», «градус торы» ұғымдарын қалыптастыру. Ғаламшардың жартышарлары мен полюстері туралы аяқталған түсінік қалыптастыру. Градус торы бойынша көкжиек тұстарын анықтау икемділігін қалыптастыру.
Тәрбиелік: оқушыларды жауапкершілікке, достық қарым-қатынасқа, білімпаздыққа тәрбиелеу.
Күтетін нәтиже: «параллель», «экватор», «меридиан», «градус торы» ұғымдарының анықтамасын; экваторды, параллельдерді, 0° және 180° меридиандарды, географиялық полюстерді атап, көрсетуді; көкжиек тұстарын анықтауды, градус торының мақсатын білуі(түсінуі) тиіс
Негізгі терминдері мен ұғымдары: параллель, меридиан, бастапқы (Гринвич) меридианы, градус торы, жердің жарты шарлары.
Сабақтың түрі: Саяхат сабақ
Сабақ беру әдісі: Ауызша баяндау, жеке, жұппен практикалық жұмыс, сұрақ-жауап.
1. Мұғалімнің кіріспе сөзі: Бүгін біз Вена қаласына виртуалды саяхат жасаймыз. (2 слайд)

- Вена қаласы Қостанай қаласынан қандай бағытта жатыр? (батыс)
- Азимут бойынша неге градус? (270)
- Көк жиек тұстары бойынша жүру: 1 бағдарша-1қадам (3 слайд)
1. Батыс 2 батыс 3. Оңтүстік 4. Оңтүстік 5. Шығыс 6. Шығыс
7. Оңтүстік 8. Оңтүстік 9. Батыс 10. Батыс
- Барлық оқушыларға осындай баға алуға тілектеспін.
- Вена қаласында бір мұражай бар. Мұражай экспонаттарына қарап, бүгінгі сабағымыздың тақырыбын анықтаймыз. (глобустардың суреттерін) (4 слайд)
Бұл ненің мұражайы? 5 слайд)
Мұғалім: әлемдегі жалғыз глобустар мұражай Австрия еліндегі Вена қаласындағы Ұлттық кітапханасында орналасқан. Бұл мұражай 1956 жылы ашылған. Қазір мұражайда 590 экспонат бар.
Мұнда екі суреттің сипаттаңдар. (6 слайд)
Мұғалім сабақ тақырыбын айқындайды: Глобус - жер шарының моделі.
(оқушылар тақырыпты дәптеріне жазады)
- Бүгінгі сабақта қандай мақсат қоясыңдар?
(Мұғалім сабақ мақсатын айқындайды)

2. Бірінші экспонатымызбен танысайық. (7 слайд)
- 1492 жылы атақты неміс картографы Мартин Бехайм глобус жасайды. Бұл алғашқы сақталған глобустардың бірі. Бұл глобуста Еуропа, Азия, Африка бейнеленген. Онда Америка туралы түсінік жоқ. Оның орнын, яғни Еуропадан Шығыс Азияға дейінгі аралықты мұхит алып жатыр.

Екінші экспонат: – «Nordkapp» (8 слайд)
- Қандай бөліктерден тұрады? (глобуспен жұмыс жасау: танысу 2 мин)
Жер шарының жорамал білігі бетіне шығатын жерлердегі нүктелер полюстер деп аталады. Жер шарында екі полюс бар.Олар солтүстік және оңтүстік полюстер.Жер өз білігінен айналғанда оның полюстері айналмай,орында қалады.Полюстер глобуста және жарты шарлар картасында нүкте түрінде белгіленеді.
Глобуста полюстерден бірдей қашықтықта экватор сызығы жүргізіледі (латынша экватор - теңейткіш деген сөз). Экватор сызығы Жерді тең екі жарты шарға - солтүстік және оңтүстік жарты шарға бөледі.Жер экваторының ұзындығы 40 000 км. Экваторға қатарластыра белгілі бір қашықтық сайын жүргізілген сызықтар параллелдер деп аталады (грекше параллель - қатар жүруші деген сөз).Олар батыс - шығыс бағытын көрсетеді.Параллел шеңберінің ұзындығы экватордан полюстерге қарай жүрген сайын қысқара береді.

Бұл айтылғандардан басқа,глобуста солтүстік және оңтүстік полюстердің арасын қосатын шеңбер түріндегі сызықтар бар.Олар меридиандар. Латын тілінен аударғанда меридиан түскілік деген мағынаны береді. Өйткені тал түстегі көлеңке сол жердегі жергілікті меридиан бағытына сәйкес келеді. Меридиан солтүстік-оңтүстік бағытты көрсетеді.Жер шарының кез келген нүктесі арқылы сансыз көп меридиан жүргізуге болады. Солардың бірі халықаралық келісім бойынша бастапқы меридиан ретінде қабылданған.Ол Ұлыбританияның астанасы Лондон қаласының маңымен өтеді. Бастапқы меридиан шеңбері Жерді батыс және шығыс жарты шарларға бөліп тұрады. Белгілі бір градус сайын жүргізілген параллелдер мен меридиандар глобустың бетін тор көздерге бөледі. Оны глобустың градус торы деп атайды.
Халықаралық меридиан ретінде нөлдік меридиан 1884 жылы қабылданды. Ол Ұлыбританияның астанасы Лондон қаласының маңымен өтеді. Бастапқы меридиан шеңбері Жерді батыс және шығыс жарты шарларға бөліп тұрады.

Үшінші экспонат: (9 слайд)
Герхард Меркатор - фламанд картографы, географы аспан глобусын жасайды. Бүгінгі күнге глобус сақталмаған, тек суреттері ғана.
Суреттер нені білдіреді
- Шартты белгі деген не? Оларды қайда пайдаланады?
- Қазір спутпиктен мектептің суретін түсіреміз. (10 слайд)
- Осындай сурет арқылы не жасауға болады?
- Мынау Қостанай қаласының планы. Тапсырма: шартты белгілерді (11 слайд) анықтау (жеке жұмыс). Жұппен жұмыс жасау: Қостанай, Аманкелді, Дружба, Қонай, Қостанай бағытының ұзындығын есептеу.
- Қостанай-Аманкелді-9,2см
- Аманкелді-Дружба-7см
- Дружба-Қонай-11,5 см
- Қостанай-Қонай-19,7 см
- 9,2+7+11,5+19,7=47,4 см (+-4 см)
- М 1:100000 1см-1000 м-1 км
- 47,4 см*1000 м=47400 м=47,4 км
Оқулықпен жұмыс: 34 бет

2. Глобустан қашықтықтарды өлшеу. Өзбетінше оқу. (12 слайд)
Глобуста масштаб оңтүстік жарты шарда болады. Мектепте оқу мақсатында 1:30000000 (ең ірі) пен 1:83000000 арасындағы масштабтардағы глобустар пайдаланады.
Тапсырма: Астана мен Мадагаскар аралығын өлшеу.125см*300км=37500 км

3.Глобус түрлері: физикалық, саяси, бедерлі. (13 слайд)
Сөздікпен жұмыс. (14 слайд)
- Латынша экватор-теңейткіш деген сөз
- Грекше параллель-қатар жүруші деген сөз
- Латын тілінен аударғанда меридиан-түскілік деген мағынаны білдіреді.
- Латынша глобус-шар
- Латынша план-жалпақ.

V.Жаңа сабақты меңгергенін тексеру.
«Кім жылдам?»
- 1.Глобустан және жарты шарлар картасынан полюстерді,экватор,параллель және меридиан сызықтарын тауып көрсет.

VІ.Жаңа сабақты бекіту.
«Дұрыс-бұрыс?» ойыны (егер дұрыс болса шапалақ ұрамыз)
1.Жер шарында 2 полюс бар. (дұрыс)
2.Жер өз білігін айналғанда оның полюстері айналмайды. (дұрыс)
3.Экватор сөзі «түскілік» мағынаны білдіреді. (бұрыс)
4.Жерді тең екі жарты шарға меридиан бөледі. (бұрыс)
5.Жер экваторының ұзындығы 40000 километр. (дұрыс)
6.Экваторға қатарластыра белгілі бір қашықтық сайын жүргізілген сызықтар параллель деп аталады. (дұрыс)
7.Оңтүстік,солтүстік полюстердің арасын қосатын сызықтарды экватор деп атайды (дұрыс)
8. Алғашқы глобусты жасаған М. Бехайм. (дұрыс)
9.Гринвич обсерваториясы Вена қаласында орналасқан. (бұрыс)
10. ҚР солтүстік шарты шарда орналасқан (дұрыс)

Тақырыбы: Жер – шар тәрізді дене. Глобус жердің дәл үлгісі. Глобустың градус торы.
СҰРАҚҚА ЖАУАП БЕР:
1.Жер де әлем денесі. Оның әлемдегі орнын қалай өрнектеуге болады?
Жауабы: Жер шары, Күн жүйесі, Галактика
Галактикалар тобы Әлем(ғарыш)
2. Жерді қоршаған бүкіл дүние не деп аталады?
Жауабы: Әлем немесе Ғарыш
3.Ғарышқа жол қай жылы ашылды?
Жауабы: 1957 жылы 4 қазанда ашылды
4. 1961 ж 12 сәуірде адам баласы тарихында ғарышқа ұшқан кім?
Жауабы: Юрий Александрович Гагарин
5. Күн неше планетадан тұрады?
Жауабы: 9 ірі планетадан тұрады
6. Жерге ең жақын жұлдыз?
Жауабы: Жерге ең жақын жұлдыз-Күн
7. Күн мен Жердің орташа қашықтығы қанша?
Жауабы: Күн мен Жердің орташа қашықтығы - 150 миллион шақырым
8. Күннің беткі қабатының қызуы қанша?
Жауабы: Күннің беткі қабатының қызуы – 60000С
9. Күнді неше ғаламшар айнала қозғалады?
Жауабы: Күнді 9 ғаламшар айнала қозғалады
10. Жер бетіндегі тіршілікке Күннің әсері қандай?
Жауабы: Күн жарық сәуле мен жылу таратады.
11. Ертедегі адамдар Жердің пішіні қандай деп ойлаған?
Жауабы: Ертедегі адамдар Жерді тегіс деп ойлаған

ІІ кезең: Жаңа тақырып бойынша тапсырмалар
Теориясы: «БІЛУ»
(Кім? Не? Нені? Қашан? Қандай? Қалай? Не істеді?) Сұраққа жауап бер.
1. Жазық жерде тұрып, қараған адамға Жер беті қалай болып көрінеді?
Жауабы: Ертедегі адамдар Жер тегіс оның үстіне аспан күмбезі төңкеріліп қойылған деп білген.
2. Жер не тәрізді?
Жауабы: Жер шар тәрізді
3. Жер бетінің ¾ бөлігін не алып жатыр?
Жауабы: Мұхиттар мен теңіздер
4. Жер шарындағы мұхиттарды ата.
Жауабы: Атлант, Тынық, Үнді, Солтүстік Мұзды мұхит
5. Құрлықтың мұхиттармен қоршалған ірі бөліктері не деп аталады?
Жауабы: Материк
6. Материктерді ата.
Жауабы: Еуразия, Африка, Солтүстік Америка, Оңтүстік Америка, Антарктида, Аустралия
7. Қазақстан қай материкте орналасқан?
Жауабы: Еуразия материгінде
8. Антарктиданы қандай материк деп атайды?
Жауабы: Мұз құрсанған материк деп атайды
9. Жердің кішірейтіліп жасалған дәл үлгісі не деп аталады?
Жауабы: Глобус деп аталады
10. Глобус қай тілден аударылған, не деген сөз?
Жауабы: Латын тілінен аударылған, шар деген сөз
11. Жер шарында 2 полюс бар, олар қалай аталады?
Жауабы: Оңтүстік полюс, Солтүстің полюс
12. Глобуста полюстерден бірдей қашықтыққа жатқан сызық?
Жауабы: Экватор сызығы
13. Экватордың ұзындығы қанша?
Жауабы: 40 000 шақырым
14. Параллельдер мен меридиандар глобустың бетін тор көздерге бөледі, оны не деп атайды?
Жауабы: Глобустың градус торы деп атайды

Теориясы: «ТҮСІНУ»
(Неге? Неліктен? Себебі? Не үшін?) Бос орындарға қажетті сөздерді жазып, сөйлемді толықтыр.
Ертедегі адамдар Жер тегіс оның үстіне аспан күмбезі төңкеріліп қойылған деп білген.
Жауабы: Себебі, Күмбезге Күн, Ай және сансыз көп жұлдыздар бекітілген деп түсінген
Теориясы: «ТАЛДАУ»
(Салыстыр, Айырмашылығы неде? Ұқсастығы неде?
Тақырыптың басты идеясын жаз, деген болу керек) Венн диаграммасын толтыр.
ЖЕР------------------------------- ортақ қасиеттері-----------------------------------ГЛОБУС

Тақырыптың басты идеясын жаз:
Жердің барынша кішірейтіліп жасалған дәл үлгісі – глобус деп аталады.
Теориясы: «ЖИНАҚТАУ»
(Қорытынды шығар, анықтама бер. Мазмұнды жүйеле, кесте, сызба, т.б. түрінде)
Бос орынға қажетті сөздерді жазып, бос торларды толтыр
ГЛОБУС
ЖЕР
ШАР
ТЫНЫҚ
ЕУРАЗИЯ

Жердің дәл үлгісі
Шар тәрізді дене
Глобус латын тілінде – ... деген сөз
Ең үлкен мұхит
ҚР - ... материгінде орналасқан

Практикасы: «ҚОЛДАНУ»
(қарапайым тапсырмалар) Материктердің атын ата.
Еуразия
Оңтүстік Америка
Солтүстік Америка
Африка
Аустралия
Антарктида
Практикасы: «БАҒА БЕРУ»
(Сен қалай ойлайсың? Не істер едің?) Сұраққа жауап бере отырып, түсіндір.
1.Глобус - Жердің дәл үлгісі. Сен қалай ойлайсың, Жер тегіс пе, дөңгелек пе?
Жауабы: Менің ойымша, жер дөңгелек
2.Жердің дөңестігіне байланысты теңіз жағасында тұрсаң не байқар едің?
Жауабы: Алыстап бара жатқан кеменің көрінбей кететіндігін байқар едім.

ІІІ кезең: Деңгейлік тапсырмаларды орындап, балл жинау
І деңгей (5 балл)
Теориясы: «БІЛУ»
(Кім? Не? Қашан? Қандай? Қалай? Не істеді?) Тест тапсырмаларын орында.
1.Жер шарында неше мұхит бар?
А) 3 В) 4 С) 5
2. Жер шарында неше материк бар?
А) 4 В) 5 С) 6
3.ҚР қай материкте орналасқан?
А) Африка В) Еуразия С) Антарктида
4. Ең ірі мұхитты ата.
А) Тынық В) Атлант С) Үнді
Жауабы:1) в, 2) с, 3) в, 4) а

Практикасы: «ҚОЛДАНУ»
(қарапайым тапсырма)
Мұхиттарды ата.
Тынық Атлант Үнді Солтүстік Мұзды мұхит

ІІ деңгей: (5 балл + 4 балл = 9 балл)
Теориясы: «ТҮСІНУ»
(Неліктен? Себебі? Не үшін? Неге?) Тест тапсырмаларын орында.
1.Жер бетінің ¾ бөлігін не алып жатыр?
А) су В) құрлық С) шөл
2. Глобус дегеніміз не?
А) жердің үлкен бөлігі В) Жердің дәл үлгісі С) жауап жоқ
Жауабы: 1)а, 2)в
Теориясы: «ТАЛДАУ»
(1.Салыстыр, 2.Айырмашылығы неде? 3. Ұқсастығы неде?
4. Тақырыптың басты идеясын жаз, - Венн диаграммасын толтыр.
Мұхит Ортақ қасиеті Материк
Тақырыптың басты идеясын жаз:
Біздің мемлекетіміз – Еуразия материгінде орналасқан.
Практикасы: «ҚОЛДАНУ»
(2-кезең қарапайым тапсырмаларының өзгертілген жағдайдағы нұсқалары орындалады). Бос орынға қажетті сөзді жаз.
1.Ең үлкен мұхит – Тынық
2.Адам қоныстанбаған материк –Антарктида

ІІІ деңгей: (5 балл + 4 балл + 3 балл = 12 балл)
Теориясы: «ЖИНАҚТАУ»
(Қорытынды шығаруға бағытталған: Мазмұнды жүйеле, анықтама бер, кесте, сызба толтыр, сөзжұмбақ, ребус шеш сияқты т.б. сөздер тапсырма шартында болу керек ) Мұхиттар мен материктер туралы білгеніңді жинақта

Практикасы: «БАҒА БЕРУ»
(сен қалай ойлайсың? Не істер едің?) Сұраққа жауап бере отырып, түсіндір:
1.Материктердің ішінде Антарктидада адам қоныстанбаған. Сен қалай ойлайсың?
Жауабы:
Менің ойымша, оны түгелдей дерлік мұз басып жатыр. Сондықтан оны мұз құрсанған материк деп атайды.
2.Ай тұтылғанда оны қалқалаған Жер көлеңкесінен не байқар едің?
жауабы: дөңгелек екендігін байқар едім

Кім шапшаң» бөлімінің сұрақтары:

1.География грек тілінде қандай мағына береді? (гео-жер жазу,жерді сипаттап жазу)

2.1519-1522 жылдары тұңғыш рет дүние жүзін айнала жүзіп шыққан экспедицияны кім бастады? (Фернан Магеллан) 3.Қазақтың тұңғыш географ-ғалымы кім? (Ш.Уәлиханов)

4.Жер өз білігін айналама? (иә)

5.Жер өз білігінен неше сағатта айналып шығады?

(1 тәулік-24 сағатта)

6.Тянь-Шаньдағы 6695 метр болатын шыңды атаңыз?            (Хантәңірі шыңы)

7.Биіктен төмен қарай құлай аққан су қалай аталады? 

(сарқырама)

8.Құрлықтың жан-жағын мұхиттар мен теңіздер қоршап  жатқан ірі бөлігі қалай аталады?   (Материк)

9.Топырақтану ғылымы нені зерттейді?  (Топырақты)

10.Емдік сулардың шығып жатқан жері қалай аталады? (Арасан)

11.Материктер арқылы бөлініп жатқан мұхиттың бір бөлігі қалай аталады? (Теңіз)

12. ХV ғасырда глобусты жасаған неміс картографы кім?  (Мартин Бехайм)

13. 366 күннен тұратын жыл қалай аталады? (Кібісе жылы)

14.Жер бетінде өлшенген қашықтықты қағазға түсірегнде қанша рет кішірейтілгендігін көрсететін сан қалай аталады? (Масштаб)

15.Жер бетінің барынша кішірейтіліп түсірілген нұсқасы қалай аталады?  (План)

16.Мазмұнына қарай карталар қандай екі топқа бөлінеді?

(Жалпы географиялық карталар,тақырыптық карталар)

17.Маңғыстаудағы Қарқия ойысы теңіз деңгейінен неше метр төмен жатыр?    (-132)

18.Қаныш Сәтбаевтың басшылығымен жасалған картаны атаңыз? (Жер қыртысының құрылысын есепке алудың негізінде металл кен орындарын алдын-ала болжау картасы)

19.Картада теңіздер мен көлдердің түсі қою болып бейнеленсе,ол нені білдіреді?   (Тереңдігін)

20.Масштаб неміс тілінен аударғанда қандай мағына береді? (Мас-өлшеу,штаб-таяқ)

Жауаптарыңызға рахмет!

 III.Сайысымыздың келесі бөлімі-«Үш тұғырлы тіл» деп аталады.

Халқымызда-«Өзге тілдің бәрін біл,өз тіліңді құрметте!» деген даналық сөз бар.Тілімізге аса құрмет көрсете отырып, ХХI ғасыр көшбасшыларына сай болу мақсатында сайыскерлеріміздің үш тұғырлы тілді-қазақ тілі орыс тілі және ағылшын тілінен сайысатын кез келді.Сайыстың шарты бойынша топтарға үш тілде жазылған географияға қатысты атаулар беріледі.Сайыскерлер оларға тиісінше жазбаша,ауызша жауап беруі керек!Әр дұрыс жауапқа 20 ұпай беріледі.