?лия Молда??лова

Та?ырыбы: «?ызы батыр ел - ?лы ел»
Ма?саты: 
Білімділік: О?ушылар?а ?лия Молда??лованы? ?жеттілігі, ?айсарлылы?ы, ерлігі туралы ??гімелеу.
Дамытушылы?: О?ушыларды ?лияша елін, жерін с?йетін, т?уелсіз елімізді? патриоты болатын ?л - ?ыздарды т?рбиелеу.
Т?рбиелік: С?йлеу м?нерін ?алыптастыру, тіл байлы?ын дамытып, ой – ?рісін ке?ейту.
К?рнікіліктер: плакаттар: ?лияны? суреті, буклеттер, кітаптар «Арулар отты жылдарда», «Шы?ыс шынары», «?лия - ?асыр аруы», газет ?иындылары
Саба?ты? барысы:
Сынып жетекшісі:
Ерлермен ?атар ат?а мініп, найза ?стап, ел ?ор?а?ан азаматтар аз емес.
Бізді? заманымыз?а дейінгі І? ?асырда ?мір с?рген Массагеттен(Батыс ?аза?стан) шы??ан, ?стіртті мекендеген «Дай» тайпасынан, со??ы зерттеулерде Томирис «Т?мар ?ыз» Отан ?ор?ауды? ?лгісі. ?ор?а?ты? пен сат?ынды?ты кешірмейтін піріміз - ?май да тектілікті? т?рбиесінен тамыр тарт?ан, аты а?ыз?а айнал?ан аналарымыз. Шы?ыс ?ыздарына т??ірі Берген ?жеттілік, жау?а деген ?шпенділігі осы Томирис рухына бастау ал?ан болар. ?рісі - Керей хан, ?з - Ж?нібек, берісі - Абылай хан, ?анжы?алы ?абанбай, Б?гембай, Есет батыр бабаларымызбен б?гінгі ?рпа?ты жал?астырып т?р?ан алтын желіні? бар тарма?ы – ас?ар таудай, ?асырлар то?ысында ?ас батыр атан?ан Б. Момыш?лы, ?. ?айсенов, Т. Бегелдинов, шы?ысты? ?ос шынары ХХ ?асырды? арулары ата?ы берілген аяулы - М?нш?к, ?лия десек, б?л батырларды? щы?уы кездейсо? ??былыс емес. ?лия меен М?нш?к халы? ?шін егіз есім, бір ??ым. ?ос ару шы?ыс еліні? Жанна - д Аркі атанып б?гінгі таризх т?рінде бірін - бірі биіктете, бірін - бірі ас?а?тата т?суде. Б?л есімдер хал?ымызды? ?адір - ?асиетін, ?лтты? мінезін, патриотты? ?асиетін аласартпайтын т?л?алар. Олар а?ын айтпа?шы «?ыз емес ?ызыл от» болып жарал?ан т?л?алар.
Келер жылы ерлігімен Ке?ес Ода?ыны? есінде ?ал?ан ?аза?ты? ?а?арман ?ызы ?лия Мода??лова 80 - ге толады. ?лия - ?асыр аруы атанып жиырма бірінші ?асырдан аттан?ан т?л?аларды? бірі. Ол ?лі т?уелсіздік туын к?терген елімізді? ?рпа?тарына ерлігімен ?лгі ?лы ж?регімен досты? д?некері бола береді
Екі ?асыр ?лшеміне ?ткен ?лияны ту?ан жері ?асырлар бойы ?мытпайды.
1 - о?ушы:
?лия, М?нш?к ?айсар г?лі ?аза?ты?,
Ерлігіне та?данамын ?ажап тым.
Солар т?ккен ?ызыл ?анны? ар?асы,
?аза?стан аспанында азат к?н.
Желбірейді бейбітшілік жалауы,
Орындалып жас ?рпа?ты? ?алауы.
?лия, М?нш?к ж?регі боп жанып т?р,
М??гілік от ескерткіші алауы.
К?ктем келіп г?лдегенде бар аспан,
Ке? жазира н?р?а т?нар ?аламат.
?лия, М?нш?к б?лдіршіндер есімі,
Балаба?ша, мектепте ж?р аралап.
?лия, М?нш?к ?лмегені сол болар,
?ос ?арлы?аш арда?талар ?ора?алар,
?мытпаса ?аза? ?ткен тарихын,
Болаша??а да??ыл Сара жол болар.
2 - о?ушы:
?лия Молда??лова(шын есімі ?лия) Н?рм?хамед?ызы 1924 жылы 15 маусымда ?обда ауданы К?кб?ла? деген жерде ту?ан. ?лияны? ?кесі Н?рм?хамбет Сар??лов кезінде бай т??ымынан шы??ан ?рпа? ретінде ?удала?ан адам. Ал анасы Маржан 1932 - 1933 жылдары ашаршала? кезінде кортоп еккен ба?ша к?зетшісіні? о?ынан ?аза бол?ан. Сегіз жасында жетім ?алып, ?уб?кі деген а?асы ?з т?рбиесіне алады. Кейін ол а?асы Санкт - Петебург(Ленинград) ?аласын к?шіп келді де ?лия сол ?алада о?иды. Отбасыны? жа?дайын байланысты ?лия кейін балалар ?йінде т?рбиеленеді. ?лия ерекше ?стамды, зерек, жа?алы??а бой ?р?ыш болып ?седі.
3 - о?ушы:
Ж?ріп ?ткен жолдары на?ыз а?ыз
?лияны б?гін біз са?ынамыз
Дастанындай керемет м??гілікті?,
Иесіне ерлікті? табынамыз
?лия деп а?ады бал б?ла?та
?лия деп сайрайды б?лб?л ба?та.
К?теріліп к?н к?зі ?лия деп,
?лия деп ай туады бізді? жа?та
Батырлы?ты? ?лгісін бастады да
Жар?ырады Шолпандай аспаныма.
Жал?асытыр деп ?рпа??а ерлігімді
?зі ?тті ?мірден ?ас?а?ымда
4 - о?ушы.
Со?ыс бастал?анда ол неб?рі 17 жаста бол?ан екен. Сол кезде майдан?а ?зі с?ранып, ат?ыштар даярлайтын б?лімді бітіреді. Майдан даласында: Сіз жауынгерлік тапсырманы орындау?а н?зіксіз ?ой? Майдан?а ?алайша келді?із? Жасы?ыз нешеде? деген с?ра?тар?а -
Мен Молда??ловамын. ?аза?станды?пын. Жасым 17 - де. Майдан?а ?з бетіммен келдім. ?андай болсын жауынгелрік тапсырманы орындау?а дайынмын. Керек болса, Москва ?ор?а?анда ?лген бізді? 28 бауырлар сия?ты ?леміз, Отан ?шін:
5 - о?ушы:
Отан!
Отан!
Сен болмаса? не етер ем?
М??гілікке ба?ытсыз боп ?тер ем,
?мірден б?л ?ксуменен кетер ем.
??с ?ясыз,
Жырт?ыш інсіз болмайды.
Отансызжан ?мірінде о?байды
?зін - ?зі ?орлайды да сорлайды.
Тірі адам?а сол ?ай?ы!
6 - о?ушы.
К?н к?реді,
?кесіз де анасыз,
?мір с?рер
?йелсізде баласыз,

Ал Отансыз -
На?ыз сорлы панасыз?
Білесі? бе?
Отанны? сен не екенін?
Екі Отан жо?
Жал?ыз Отан - мекені?.
Хор: «?аза?ым елім мені?»
7 - о?ушы:
?лияны? Сапура?а 1943 28 июльдегі жаз?ан хаты.
С?лем!
?айырлы та?, ?ымбатты Сапура!
Мені? хатымны? са?ан ?ашан жететінін білмеймін, біра? сонда да ?зімні? жауынгерлік ?мірімдегі со??ы ж?йтті хабарлау?а асы?амын. ?азір мен жол ?стіндемін, лады??ы к?ні атан?анбыз, б?гін, сір?, к?здеген жерге кетіп ?алармыз деп ойлаймын, біра? б?л аса аны? емес. ?айда бет ал?анымды ?зі? былайша да т?сінесі? ?ой деп ойлаймын. Біра?, сенен б?л ж?нінде ?ынжылмауды ?тінемін, неге десе? мектепте ?лде де болса бір - ?атар уа?ыт о?у?а ?алдырса да, ?зім с?ранып аттандым. ?міріме ?кінішім жо?. Біра? ж?ректі билеген бір ?алт?ы ой бар. Жо?, ол - ?зім турал емес сенімен, с?билермен, же?геммен, жалпы туыстарыммен кездесе алма?аным. Же?ешеме мені майдан?а аттанды, к??іл хошы тамаша, хал - а?ауы ?те жа?сы, тек ?обалжымасын деп тілек айтады деп жаз. Ол кісіге ?лия с?билерге мейірімді ?аруды ?тінеді деп жазуды ?те с?раймын. Же?ешем балаларды адал ниетті, батыл, халы? ісіне берілген, ?сіресе ата - аналары мен жа?ындарын сыйлайтын адам болатындай етіп т?рбиелесін.
?мірде барлы? жа?сылы??а жет деген ?зі?е дара ізгі тілекпен ?лия

8 - о?ушы:
Ару ?ыздар алаулап от кешкендер
Сыздап т?р - ау ?лі к?гн о? тиген жер,
?аласы?да м??гілік ел есінде
Ару ?ыздар алаулап от кешкендер
Бріктіріп ?міті мен тілегін
Біріктіріп барлы? к?шін жігерін
анна ?шін, бала ?шін, джар ?шін
Жас?анбастан тосыты о??ы ж?регін
Сол бір ?иын тым с?рапыл ша?та олар
Кеудесіне ерлік отын жа?ты олар.
Отан ?шін опат бол?ан арулар
Есімдері м??гі ба?и са?талар
Д?ниеде ажал барын білместен
Екі ?ыршын, екі а? ?айы? бірге ?скен
?атар ?ш?ан екі а??у т?р м?нда
К?н астында ?анат жазып к?н кешкен
9 - о?ушы:
?лия Молда??лова 54 - ші ат?ыштар бригадасын 4 - ші батальонны? 3 - ротасыны? мергені. ?рыс бастал?ан?а дейін оны? есебінде ?лтірілген 35 неміс болды. Ноовосокольники ауданыны? солт?стік жа?ында бол?ан шай?астарда Молда??лова ас?ан т?ра?тылы?, ерж?ректілік, батылды? к?рсетті. Сапында ?лия бол?ан 4 - ші батальон жауды Казачиха деревнияснан ?уып Новосокольники – Дно темір жолын кесіп, тастау б?йры? алды. Жауынгерлік ?арсылас?ан жау торабына лап ?ойды.
10 - о?ушы:
Ерж?рек жауынгерді бай?ап ?ал?ан гитлершілер сол ша?та борандатып о? жаудырды. ?лия жараланып еттбетінен т?сті. ?лия жаралан?анына ?арамастан «Ал?а!» деп атой салып ?айтадан ж?гіре ж?нелді де бірінші болып жау траншеясына басып кірді.
4 - ші батальонны? ?лия бол?ан он ?анаты т?гелдеі атака?а шы?ып ?ыс?а ?ана ?рыстан кейін жауды? ?ор?аныш шебін б?зып ?тті.
1944 жылды? 14 ?а?тар айында ?лия Молда??лова Казачиха т?бінде ерлікпен ?аза тапты.
1944 жылды? 4 маусым айында Совет Ода?ыны? Батыры ата?ын берді.
11 о?ушы:
Ар намысы азаматты?,
Таразы?а т?скен аш?
К?ндері ?шін болаша?ты?
?р ?арыс жер ?ор?алма?
Бір ?обдадан сегіз ерді?
Шы?уы б?л тегін бе еді?
Ай?а?ындай к?ш - жігерді?,
мерген ?ызым ?лия еді.
ат?ан о?ы м?лт етпеген
Д?шпандарын ойсыратты.
Бір шай?аста ж?рт к?тпеген
Жиырма ?ш неміс ол жайратты.
12 - о?ушы:
Да?? жетті ту?ан жерге
?аза? ?ызы ?ол басындай
Жау?а тиген ?ор?асындай
Бір с?рапыл жекпе - жекте
?ол бастады ?лия ?ыз
Ол жо?. ?алды келешекке
?лгі болып ерлік а?ыз
Хор: «?лия»
13 - о?ушы:
Даламызды? да??ысысы?
Балауса г?л бал?ын ?ыз
Жанын ?иып хал?ы ?шін
Жанып т?скен а? ж?лдыз
М??гі жасап жерде енді.
Биік бол деп таулардан,
Сені? бал?ын бейне?ді
Жасап ?ойды? м?рмардан.
14 - о?ушы:
Бірге со?сын д?рсілдеп
Ту?ан жер мен ж?регі?
Ауасында ж?ресі? сен
?нге ?осып ж?р елі?.
15 - о?ушы:
Б?гінде ?лия Молда??лова есімімен аталатын теплоход, мектептер, бригадалар к?птеп саналады.
Е. Хасан?алиев «?лия жаны», Мансур Са?атовты? симфониясы, Б. Аюхановты? балеті ?лияны? есімін ?ана емес оны? ерлігін ?астерлеп, аруа?ына риза болу емес пе?!
?лия туралы к?птеген кинолар да т?сірілді.
Москвада, Ленинградта, А?т?беде, ?обдада, Новосокольники ?алаларында ?ли Молда??лова атында?ы м?ражайлар, к?шелер бар.
Болса да к?ткені та?, а?сары - н?р,
Он то?ыз жаспен бітті барша ??мыр
Он то?ыз жас та?ы сол ?лияны
К?тумен сар?айды бел, шаршады ?ыр.
Са?ынса жер шал?ында, аспан - ?азды,
К?тті ол бейбіт с?уле шаш?ан жазды,
Алия майданда?ы ерлігімен
Он то?ыз жас туралы дастан жазды.
Оранды жайса? к?ндер, т?ны?та?дыр
Есімін батырларды?, ?лы?тарды?
Он то?ыз жас тол?ан бал?ын ?рпа?
Салма?ын он то?ызды? ?мытпа?дар
17 - о?ушы:
?лияны? ту?ан жеріндегі м?ражайында 198 жылы 15 тамызда Дінм?хамед ?онаев пен Н?рс?лтан Назарбаевты? ?алдыр?ан ?олта?баларында мынадай жолдар бар:
«?лияны? жар?ын ?мірі, ?лы Отан со?ысында к?рсеткен ерлігі, ту?ан еліне деген зор махаббаты хал?ымыз?а, барлы? ?рпа??а ?лгі ?неге. Ол жастарды ерлікке, Отанын с?юге т?рбиелейді».
Б?л с?здерді? ма?ызы б?гін де кеміген жо?.
17 - о?ушы:
?асырларды? ?ойнауында адас?ан,
Ашыл?андай ?аза? ?шін а? аспан
Егеменді ел болу?а бекіндік,
С?тті жылы д?уір бастап, ба? аш?ан.
Б?гінде бар армиясы айбынды
?аза? жерін ?ор?айды олар байыр?ы.
Сарбаздар мен сардарлары Сайма - сай,
Болдырмайды ?асірет пен ?ай?ы?ды.
Сынып жетекші:
Б?гінгі ?лем таны?ан ?аза?станны? т?уелсіздігін к?зді? ?арашы?ындай ?ор?ау - ?рбір азаматты? парызы. ?мір бар жерде Талас - тартысты? болмай т?рмайтыны сия?ты, ерлік ?лшемі Отанды, досты, болаша?ты ?лияша с?юден басталады.
?лия - ?мір ерліктерден ??рал?ан,
Тарих?шін ?ас - ?а?ым с?т м?? ал?ан.
Сан ?рпа?тар ?лгі етеді оны ?лі,
Ерлігімен елді? атын шы?ар?ан.