Къырымтатар тилинден дерс-конспекти. "Гъ,Къ,Нъ, Дж-специфик къырымтатар арифлери."

Къырымтатар тилинден дерс-конспекти

2 сыныф

Дерснинъ мевзу: Гъ,Къ,Нъ, Дж-специфик къырымтатар арифлери.

Дерснинъ макъсады:

-Созукъ ве тутукъ сеслери акъкъында бильгилерини пекитмек;

-Гъ,Къ,Нъ,Дж арифлери акъкъында умумий малюмат бермек, оларны нутукъ ве язувда догъру ишлетмек;

- мевзуны мешгъулиетлеринен пекитюв;

-талебелернинъ нутукъларыны инкишаф эттирмек;

-сёз байликъларыны зенгинлештирмек;

-ана-бабагъа сайгъы, буюклерге урьмет, якъын адамларгъа севги ашламакъ.

Дерснинъ донатылувы: мультимедия проекторы ве тахтасы, слайдлар, карточкалар

Дерснинъ шиары: Ана тилимизни севейик огренейик ве озь

тилимизде севине –севине лаф этейик.

Дерснинъ кетишааты

I Тешкилий къысым

Селямлашув.

«Чырайчыкълар» иле озь кейфлеринъизми бельгиленъиз

Фронталь сорав:

-Шимди насыл дерс оладжакъ?

-Бугунь айнынъ къачынджы куню?

-Шимди насыл йыл мевсими ?

-Бугунь ава насыл?

-Эвге насыл вазифе берильди?

II Эв вазифесини тешкирюв

134-мешгъулиет (нокъталар ерине б я да п арифлерини язынъыз)

Топ, мешребе, китап …

Карточкалар боюнджа иш. Агъзавий суретте суаллерге джевап бери-нъиз:

1. Къырымтатар элифбесинде къач дане ариф бар?

2. Къырымтатар элифбесинде созукъ сеслерни ифаделеген къач дане со-

зукъ сес бар? Бу сеслер насыл айтыла?

1. Тутукъ сеслерини ифаделеген къач дане ариф бар?

2. Тутукъ сеслерни айткъанда агъызымыздан чыкъкъан ава неге раст-келе?

3. Дудакълы созукъ сеслерини ифаделеген арифлерини айтынъыз. Не ичюн оларгъа дудакълы деймиз?

4. Эджа башында 2 сесини бильдирген арифлерини айтынъыз.

5. Къырымтатар тилинде ургъу эксерий алда къайсы эджагъа тюше?

6. Сёзлер сатырдан сатыргъа насыл авуштырыла?

III Янъы мевзу узеринде иш.

Урьметли балалар! Бугунь дерсимизде тек къырымтатар элифбесинде олгъъан арифлеринен таныш оладжакъмыз.

Къырымтатар элифбесинде 4 ариф тек къырымтатар тилинде олгъан сеслерни ифаделейлер. Олар 2 бельгинен язылса да, бирер сесни ифаделейлер.

Слайд №1. Тек къырымтатар тилинде олгъан

сеслерни ифаделейлер

Слайд №2. Гъ, Къ арифлери сёзнинъ башында, ортасында ве сонъунда

язылалар.

гъагъа дагъ

сыгъын

С

лайд № 3

къыз къабакъ

Балкъурт

Нъ арифи сёз башында кельмей. Бу ариф сёзнинъ ортасында ве сонъунда языла .

чанъ

Слайд № 4

къонъуз

Дж-арифи сёзнинъ башында, ортасында ве сонъунда языла. Ондан сонъ эм къалын, эм индже созукълар къулланыла .

джилек тадж

инджир

С

лайд №5

IV Пекитюв

1 Тильсиз диктант.

Оджа бир къач ресимлерини косьтере. Талебелер сёзлерини язып,

Гъ, Къ, Нъ, Дж арифлерини къайд этелер. Ургъуларыны къойып чыкъа-лар

Меселя: тавукъ, джедвель, торгъай, къапыста, джезбе.

Чифтлернен чалышув.

2. Карточкалар боюнджа иш.

Берильген сёзлерни эджаларгъа болип, къач созукъ сес ве къач тутукъ сес олгъаныны язынъыз.

Меселя: Къар-пыз - 2 эджа,6 ариф, 2 созукъ, 4 тутукъ.

ти-ки-джи – 2 эджа, 6 ариф, 3 созукъ, 3 тутукъ.

дал-гъа – 2 эджа, 5 ариф, 2 созукъ, 3 тутукъ.

манъ-лай – 2 эджа, 6 ариф, 2 созукъ, 4 тутукъ.

3.Сёзнинъ башыны тапынъыз.

Тутукъ сеслерини ифаделеген арифлерининъ тюбюни сызынъыз.

Слайд № 6 «Булутчыкъ»

-мур -ракъ -бан -гунъ

-гъан -сим

Джеваплар бойле ола биле:ягъмур, таракъ, согъан,ресим,балабан, бугунь

4. Карточкалар боюнджа иш.

Сёзлер сачалгъан. Сёзлерни догъру тертипке къойып, джумлелер ти-зинъиз. Къ,Нъ арифлери олгъан сёзлерининъ тюбюни сызынъыз.

1) Сёз, къайтара, ана-бабанъа.

2) Буюкни, озюнден, урьмет эт.

Агъзавий суретте. Бу аталар сёзюни насыл анълайсынъыз:

Буюкнинъ сёзюни тутмасан,

Буюк ёлгъа чыкъалмазсынъ.

Группаларда чалышув

5. Сл.№7 Диаграмма Вена

джилек джевиз

Талебелернинъ джеваплары бойле ола биле:

Оларны бирлештире: экиси де мейва, татлы япалар, файдалы, Къырымда осе, сёзлернинъ экисинде де дж арифи бар.

Фаркълары: Джилек-бостанда, ерде осе,йымшакъ, къырмызы тюсте,язда пише.

Джевиз: теректе осе,къатты ол, къаверенкли тюсте, кузьде пише.

6. Карточкалар бириле. Слайд №8

Джедвельни толдурынъыз. Гъ,Къ,Нъ,Дж арифлери сёзнинъ не еринде расткеле. (+ я да – ишаретлеринен бельгилениз).

Арифлер	Башында	Ортасында	Сонъунда
Гъ
Къ
Нъ
Дж

7 Сёзде сакълангъан сёзлерини тапынъыз:

I группа –мысырбогъдай II группа – къалыбалыкъ

мысыр, къал акъ

богъдай, ала бал

сыр балыкъ къакъ

богъа ал

бой бакъ

8.Слайд №9. Насыл арекет эте

Балыкъ …

Йылан …

Чегертки …

Тавшан…

Сычан…

Нокъталар ерине къоюладжакъ сёзлер: джылыша, ялдай, чапа, секире .

1. Тапмаджаларнынъ джевапларыны тапынъыз :

Слайд № 10

Дев киби бойлудыр,

Емиши сакъалыдыр.

Инсан туз сепип ашай,

Онынъ ады … (мысырбогъдай)

Осе топракъта ятып,

Ири япракълар атып.

Чокъсу ола томалакъ,

Деймиз биз онъа … (къабакъ)

10. Оюн: «Догъру» я да «Догъру дегиль»

• Мысыр-кийик къуштыр

• Булгъанакъ - Къырымнынъ энъ узун озени.

• Мектебимиз 3 къаттан ибарет

• Къырымтатар элифбесинде 37 ариф бар

• Ораза ве Къурбан – дин байрамларыдыр.

• Афтанынъ 4 куню –базарэртеси

• Ургъуны къабул эткен эджагъа-ургъулы эджа дейлер.

V Нетидже чыкъарув

Баалав.

Слайд №11

Рефлексияны кечерюв: дерсте насыл чалышкъаныны ресимлер иле ифаде этинъиз

Кунешчик- мен бутюн вазифелерини яптым

Кунешнен булутчыкъ – бир къач вазифени эда этип оламадым.

Булутчыкъ- мен бир шей япып оламадым.

VI Эвге вазифе

141-мешгъулиет, 78 саифе.

Слайд№1 . Тек къырымтатар тилинде олгъан сеслерни ифаделейлер