- дегендей,??лама, кеме?гер а?ындарымызды? тілі- ту?ан тіліміз ана тілі саба?ында б?гін ?те ?ызы? та?ырыппен танысамыз.
3.Топ?а б?лу, топ басшысын аны?тау.
4.?й ж?мысын тексеру:
Сурет салу, эссе жазу
?ызы?ушылы?ты ояту:текше ?ырларына жазыл?ан:
1. Жанашыр
2. Ба?ыт
?ор?ыныш
?кініш
5. А?ыл
Бірлік с?здері туралы ?з ойларын орта?а салу
Ма?ынаны тану.
- Олай болса ,б?гін біз ?здері? айт?ан сезімдер мен ??ымдарды басынан кешірген кейіпкер туралы ?ызы? м?тінмен танысамыз. Автормен таныстыру.
Сынып о?ушылары м?тінді о?ып, топ ішінде талдайды.
?р о?ушы?а 1 б?лім жазыл?ан ?а?аз беріледі.
1 б?лім
??мырс?а бір тал сабан ?келе жатып, шаршады да, демалу?а отырды. Ма?дайыны? терін с?ртті. Сол кезде ?асынан ?тіп бара жат?ан ?о?ыз ??мырс?аны к?ріп:
- Са?ан ?араймын да, жаным ашиды. Жаз бойы бір тынбайсы?. Соны? б?рін кім ?шін істейсі? осы?!- деді.
- Кім ?шіні? ?алай?- деді ??мырс?а та?данып. – Б?ріміз ?шін.
- Е, міне, м?селені? ?зі сол, ?зі? ?шін емес, б?рі? ?шін істейтіні?де ?ой. А?ыма?сы?, жал?ыз басы?а ?анша керек! ?зі?е ?ана жинаса?, ?иналмас та еді?.
- Не т?сінді?дер?
- ?о?ызды? с?зінен не бай?ады?дар?
- ?о?ызды шын жанашыр деп ойлайсы?дар ма? Д?лелде?дер
- ?о?ыз а?ылды ма?
- ?алай ойлайсы?дар, енді ??мырс?а ?зіні? ?мірін ?згертуі м?мкін бе?
Ауызша болжау.
- Осы о?и?аны? басталуында ?здері? айт?ан ??ымдар мен сезімдерді? ?айсысы бай?алды?
-?о?ызды? берген а?ылы...-біра? біз ?о?ызды? а?ылымен келіспейміз, ??мырс?а б?рін ойлайды, осындай бірлікті? ар?асында т?уелсіздікке жеттік емес пе?
2- б?лімді о?ып, топпен ж?мыс жасау
« Шынында, рас екен-ау, - деп, ойланып ?алды ??мырс?а. – Бір басыма к?п керек пе осы?!Кішігірім ?йді ?зім де салып аламын. К?п те азы? керек емес.Еркімше ?ыдырып, еркімше демаламын» .
??мырс?а ?келе жат?ан сабанын тастады да, ?зіне ?ана ?й салу ?шін ?олайлы орын іздеп кетті.С?йтіп, бір томарды? т?бінен ?йшік со?ып алды. Сабан- ш?пшек, ?о?ым- со?ымды да, ?ысты? азы?ын да тасып алып, жал?ыз т?ра берді.
- Б?л ?зіндіде ?андай сезімдер мен ??ымдар бай?алды?
- Неліктен олай ойлайсы?дар? ( Себебі жал?ызды? жаман)
- Ары ?арай ??мырс?аны? та?дыры не бол?аны туралы о?ы?ылары? келе ме?
3- б?лімді о?ып, топпен ж?мыс жасау
Бірде ??мырс?а ?йы?тап жатып, ты?ырла?ан дыбыстан ойанып кетті. ?араса, барма?тай бір ??рт ?й ?абыр?асын тесіп ?тіп, т?ніп келеді екен. ??мырс?аны? ?рейі ?шып кетті. Ай?айлап, жолдастарын к?мекке ша?ырды.Біра? ??р ай?айдан не пайда, алыста ?ал?ан жолдастары м?ны? даусын естімеді. Енді амалы ??рып, «??быжы?пен» жал?ыз ?зі шай?асуына тура келді.?ре? дегенде д?у ??ртты ?йінен ?уып шы?ты.
- Б?л ?зінді ?андай сезім, ??ымдар?а сай?
- ?рине ,?рей. Неліктен?
- ??мырс?аны осы т?ста жазушы ?алай бейнелеген? ( ол ?рейленсе де, ??рт?а ?арсы т?ра б.лді....)
- Енді бай??с ??мырс?аны? жа?дайы ?алай болар екен? Болжау.
- Ал, балалар, б?л б?лім ?андай сезімдер мен ??ымдар?а сай екенін бай?а?ан боларсы?дар?
4- б?лімді о?ып, топпен ж?мыс жасау.
Есін жиып ?араса, ?з ?йін ?зі танымай ?алды. Ойран- топыры шы??ан, жататын да орын ?алмапты.
С?йретіліп сырт?а шы?ты. ?бден ?алжырап, ж?руге шамасы келмей, есік алдына ??лап т?сті. Сол ма?нан ?тіп бара жат?ан бас?а ??мырс?а оны к?ріп ?алып, жолдастарын ертіп келді. Б?рі жабыла к?теріп, ?здеріні? илеуіне ?келді.
Есін жи?ан со?, ?лгі ??мырс?а ?з к?зіне ?зі сенбеді. М?нтаздай таза, ?сем жайда жатыр. Жолдастары б?йек боп зыр ж?гіріп ж?р. ?лгі ??мырс?а жылап жіберді. Жолдастарынан кешірім с?рады. «Жазасын ?зі де тартты ?ой »,- деп, жолдастары о?ан ештеме демеді. Бір к?рі ??мырс?а ?ана :
- «К?птен безген к?гермес» деген с?зді б?дан былай есі?нен ?зі? де шы?армассы?,- деді.
- Осы со??ы б?лімдегі ?кінішке байланысты мына ма?ал- м?телдерді? ?айсысы м?тін идеясын ашады ?
?мір- ?лкен мектеп
«Бірлік болмай, тірлік болмас»
?лмегенге ?лі балы? жолы?ады.
Адас?анны? айыбы жо?.
Ат айналып ?азы?ын табар.
Осы б?лімдегі : бір к?рі ??мырс?а ?ана: « К?птен безген к?гермес» деген с?зін Елбасымыз Н.Назарбаевты? с?зіне, а?ылына ??саттым. Міне ,ортамызда д?рыс а?ыл беретін басшымызды? ар?асында тіліміз, дініміз са?талып бейбіт ?мір с?ріп жатырмыз.
Сергіту с?ті. «?ара жор?а»
Д?птермен ж?мыс.
«?деби ?йірме»
- Сілтеме табушы: а?ызда?ы е? ?ызы? жерін табу
- Із ?уушы: ары ?арай не болады деп ойлайсы??
- Д?некер: ?мірмен байланыстыр
- С?ра? ?оюшы: кез келген топ?а м?тін бойынша с?ра? ?ояды.
- С?з тап?ыш: осы о?и?а?а байланысты ма?ал айту
- Мінездеме беруші: бір кейіпкерге мінездеме беру.
( ?р топты? м?шелері бір р?лді та?дап алады да тапсырманы орындайды.)
Ой тол?аныс:
Бірігіп к?терген ж?к же?іл.
Досы к?пті жау алмас
деген ма?алдарды ?алай т?сінесі?дер.
?орытынды. «Автор орынды?ы» : Б?гінгі саба?ымызда?ы кейіпкерлерге ?з ?алауы?ша а?ынны? ж?регімен, жазушыны? с?зімен, суретшіні? к?зімен хат жазамыз. ?р топ орындарында талдап, орта?а бір ж?мысты шы?арады.(о?ушы ?р б?лімді о?и отырып, ??мырс?а мен ?о?ызды салыстыру ар?ылы ?ткен ?мір мен б?гінгі т?уелсіздікке жету жолдарын толы? сипаттап, д?лелдеп береді.
Ба?алау. ?р топ басшысы ба?алау пара?шасына ?ой?ан ба?асымен таныстырып шы?ады.
Көрнекілік: сурет, бағалау парағы, үш бөлімге бөлінген мәтін, тақта,слайд,қанатты сөздер.
Сабақ әдісі: сұрақ- жауап, түсіндіру, әңгімелесу
Тәсілдер: топпен жұмыс, жеке жұмыс
Сабақтың барысы
Ұйымдастыру кезеңі:
Амандасу рәсімі: ( барлық оқушылар орындарынан тұрып)
Амансың ба, Алтын күн.
Амансың ба , Көк аспан.
Амансың ба, достарым.
Сендерді көрсем қуанам!
2. Ана тілім- өз тілім, қазақ тілім,
Абай, Мұхтар сөйлеген дана тілім.
Қастерлейді ұл- қызың мәңгі сені,
Болашағым, бақытым, дара тілім,
- дегендей,ғұлама, кемеңгер ақындарымыздың тілі- туған тіліміз ана тілі сабағында бүгін өте қызық тақырыппен танысамыз.
3.Топқа бөлу, топ басшысын анықтау.
4.Үй жұмысын тексеру:
Сурет салу, эссе жазу
Қызығушылықты ояту:текше қырларына жазылған:
1. Жанашыр
2. Бақыт
3. Қорқыныш
4. Өкініш
5. Ақыл
6. Бірлік сөздері туралы өз ойларын ортаға салу
Мағынаны тану.
- Олай болса ,бүгін біз өздерің айтқан сезімдер мен ұғымдарды басынан кешірген кейіпкер туралы қызық мәтінмен танысамыз. Автормен таныстыру.
Сынып оқушылары мәтінді оқып, топ ішінде талдайды.
Әр оқушыға 1 бөлім жазылған қағаз беріледі.
1 бөлім
Құмырсқа бір тал сабан әкеле жатып, шаршады да, демалуға отырды. Маңдайының терін сүртті. Сол кезде қасынан өтіп бара жатқан Қоңыз Құмырсқаны көріп:
- Саған қараймын да, жаным ашиды. Жаз бойы бір тынбайсың. Соның бәрін кім үшін істейсің осы?!- деді.
- Кім үшінің қалай?- деді Құмырсқа таңданып. – Бәріміз үшін.
- Е, міне, мәселенің өзі сол, өзің үшін емес, бәрің үшін істейтініңде ғой. Ақымақсың, жалғыз басыңа қанша керек! Өзіңе ғана жинасаң, қиналмас та едің.
- Не түсіндіңдер?
- Қоңыздың сөзінен не байқадыңдар?
- Қоңызды шын жанашыр деп ойлайсыңдар ма? Дәлелдеңдер
- қоңыз ақылды ма?
- Қалай ойлайсыңдар, енді Құмырсқа өзінің өмірін өзгертуі мүмкін бе?
Ауызша болжау.
- Осы оқиғаның басталуында өздерің айтқан ұғымдар мен сезімдердің қайсысы байқалды?
-Қоңыздың берген ақылы...-бірақ біз қоңыздың ақылымен келіспейміз, құмырсқа бәрін ойлайды, осындай бірліктің арқасында тәуелсіздікке жеттік емес пе?
2- бөлімді оқып, топпен жұмыс жасау
« Шынында, рас екен-ау, - деп, ойланып қалды Құмырсқа. – Бір басыма көп керек пе осы?!Кішігірім үйді өзім де салып аламын. Көп те азық керек емес.Еркімше қыдырып, еркімше демаламын» .
Құмырсқа әкеле жатқан сабанын тастады да, өзіне ғана үй салу үшін қолайлы орын іздеп кетті.Сөйтіп, бір томардың түбінен үйшік соғып алды. Сабан- шөпшек, қоқым- соқымды да, қыстық азығын да тасып алып, жалғыз тұра берді.
- Бұл үзіндіде қандай сезімдер мен ұғымдар байқалды?
- Әрине, бақыт. Құмырсқа бақытты ма? Оның бақыты ұзаққа созылуы мүмкін бе ?
-Жоқ, әрине.
- Неліктен олай ойлайсыңдар? ( Себебі жалғыздық жаман)
- Ары қарай Құмырсқаның тағдыры не болғаны туралы оқығыларың келе ме?
3- бөлімді оқып, топпен жұмыс жасау
Бірде құмырсқа ұйықтап жатып, тықырлаған дыбыстан ойанып кетті. Қараса, бармақтай бір Құрт үй қабырғасын тесіп өтіп, төніп келеді екен. Құмырсқаның үрейі ұшып кетті. Айқайлап, жолдастарын көмекке шақырды.Бірақ құр айқайдан не пайда, алыста қалған жолдастары мұның даусын естімеді. Енді амалы құрып, «құбыжықпен» жалғыз өзі шайқасуына тура келді.Әрең дегенде дәу Құртты үйінен қуып шықты.
- Бұл үзінді қандай сезім, ұғымдарға сай?
- Әрине ,үрей. Неліктен?
- Құмырсқаны осы тұста жазушы қалай бейнелеген? ( ол үрейленсе де, құртқа қарсы тұра б.лді....)
- Енді байғұс Құмырсқаның жағдайы қалай болар екен? Болжау.
- Ал, балалар, бұл бөлім қандай сезімдер мен ұғымдарға сай екенін байқаған боларсыңдар?
4- бөлімді оқып, топпен жұмыс жасау.
Есін жиып қараса, өз үйін өзі танымай қалды. Ойран- топыры шыққан, жататын да орын қалмапты.
Сүйретіліп сыртқа шықты. Әбден қалжырап, жүруге шамасы келмей, есік алдына құлап түсті. Сол маңнан өтіп бара жатқан басқа құмырсқа оны көріп қалып, жолдастарын ертіп келді. Бәрі жабыла көтеріп, өздерінің илеуіне әкелді.
Есін жиған соң, әлгі Құмырсқа өз көзіне өзі сенбеді. Мұнтаздай таза, әсем жайда жатыр. Жолдастары бәйек боп зыр жүгіріп жүр. Әлгі Құмырсқа жылап жіберді. Жолдастарынан кешірім сұрады. «Жазасын өзі де тартты ғой »,- деп, жолдастары оған ештеме демеді. Бір кәрі Құмырсқа ғана :
- «Көптен безген көгермес» деген сөзді бұдан былай есіңнен өзің де шығармассың,- деді.
- Осы соңғы бөлімдегі өкінішке байланысты мына мақал- мәтелдердің қайсысы мәтін идеясын ашады ?
Өмір- үлкен мектеп
«Бірлік болмай, тірлік болмас»
Өлмегенге өлі балық жолығады.
Адасқанның айыбы жоқ.
Ат айналып қазығын табар.
Осы бөлімдегі : бір кәрі құмырсқа ғана: « Көптен безген көгермес» деген сөзін Елбасымыз Н.Назарбаевтың сөзіне, ақылына ұқсаттым. Міне ,ортамызда дұрыс ақыл беретін басшымыздың арқасында тіліміз, дініміз сақталып бейбіт өмір сүріп жатырмыз.
Сергіту сәті. «Қара жорға»
Дәптермен жұмыс.
«Әдеби үйірме»
- Сілтеме табушы: аңыздағы ең қызық жерін табу
- Із қуушы: ары қарай не болады деп ойлайсың?
- Дәнекер: өмірмен байланыстыр
- Сұрақ қоюшы: кез келген топқа мәтін бойынша сұрақ қояды.
- Сөз тапқыш: осы оқиғаға байланысты мақал айту
- Мінездеме беруші: бір кейіпкерге мінездеме беру.
( Әр топтың мүшелері бір рөлді таңдап алады да тапсырманы орындайды.)
Ой толғаныс:
Бірігіп көтерген жүк жеңіл.
Досы көпті жау алмас
деген мақалдарды қалай түсінесіңдер.
Қорытынды. «Автор орындығы» : Бүгінгі сабағымыздағы кейіпкерлерге өз қалауыңша ақынның жүрегімен, жазушының сөзімен, суретшінің көзімен хат жазамыз. Әр топ орындарында талдап, ортаға бір жұмысты шығарады.(оқушы әр бөлімді оқи отырып, құмырсқа мен қоңызды салыстыру арқылы өткен өмір мен бүгінгі тәуелсіздікке жету жолдарын толық сипаттап, дәлелдеп береді.
Бағалау. Әр топ басшысы бағалау парақшасына қойған бағасымен таныстырып шығады.
Үйге тапсырма: мәтінді мазмұндау, Дос –жолдассыз өмір сүрудің қиындығы туралы әңгіме жазу.
