Психологиялы? даярлы?та «Ат-ерді? ?анаты»деген с?зді басты назар?а ала отырып ж?не ауыз ?дебиетіні? ?ай т?рінде болмасын жыл?ы малы кездесетіндіктен балалар ж?мса? ойыншы? ??лынды бір – біріне беру ар?ылы жыл?ы?а ?атысты тілектер айтады. Мысалы: Жыл?ыдай ж?йрік бол; ??лындай с?йкімді бол; Б?йгеде же?імпаз атан т.б.
ІІ. ?ткен саба?ты еске т?сіру./ Жалпылау:
?й тапсырмасын тексеру, с?рау. ( «То?сан жаста?ы тарлан» м?тіні. Кенен ?зірбаев туралы). О?ушыларды топ бойынша ба?алау. Та?та?а плакат ілінеді. ( ?й тапсырмасын ж?не жа?а саба?ты ба?алау)
Тотарды? атауы
«Нар т?йеден ж?к ?алмас» ?й тап.маз/у
«Сан с?ра? сыры» ?й тап. бекіту. Топтар бір – біріне с?ра? ?ояды.
«Б?рі? бірге ойлап к?р» жа?а саба? б/ша та?. маз/у.
«Тобы?тай т?йін» жа?а саба?ты бекіту.
І топ: «Батырлар жыры»
ІІ топ: «Шешендік с?здер»
ІІІ топ: «А?ыз ??гімелер»
?й тапсырмасын бекітудегі топтарды? бір – біріне ?ой?ан с?ра?тары:
1 топ 2 топ?а: Сонымен, Кенен ?зірбаев кім?
2 топ 3 топ?а: Кенен а?ынны? балалы? ?мірін жазушы ?алай суреттеген?
3 топ 1 топ?а: Кенен а?ынны? балалар?а айт?ан тілек с?зін жат?а айт.
(?й тапсырмасын мазм?ндау мен бекітуде топтар ж?не жеке о?ушылар ба?аланады.)
ІІІ. Жа?а саба?:
Саба?ты? та?ырыбы: Т?рт тентек
?аза? хал?ыны? арасында ?нер адамдары к?п бол?ан. ?нерді? т?рлері де сан алуан. Кешегі саба?ымыз к?й ?нерін халы??а жеткізген ата?ты композитор К. ?зірбаев болса, б?гінгі ?тетін саба?ымыз шешендік ?нерді? майталманы М??ке би туралы болма?.
Б?л сызба былай толтырылады. Топтар бірден екі ба?анды толтырады. 1-нші ба?ан?а М??ке би туралы не біледі, 2 – нші ба?ан?а М??ке би туралы не білгілері келеді соны жазады. 3-нші ба?анды жа?а саба? ?тіп бол?аннан кейін толтырады.
Топтар ал?аш?ы екі ба?анды толтырады. Слайд ар?ылы жа?а саба??а шолу жасалады.
М??ке би Тілеу?лы шамамен, 1675 жылы А?т?бе облысыны? Шал?ар ауданы ??ірінде д?ниеге келген. М??ке би Тілеу?лы – белгілі би, жырау, к?йші ж?не емші бол?ан. М??кені? к?йлері: “?тті?, жал?ан-ай!”, “Шал?ыма”, “?и?у д?урен”, “Жиын, ал?а, ке?ес”,
М??ке биді? к?ркем бейнесі Ж. Аймауытовты? “А?білек” романы мен “Ел ?ор?аны”пьесасында, ?. Кекілбаевтв? “?ркер” романында да к?рініс тапты. М??ке биді? ?мірі мен шы?армашылы? м?расы туралы ?р жылдары А. Ж?банов, Т. К?кішев, С. Негимов, Б. Адамбаев, ?. Сыдиы??лы, М. Тілеужанов, С. Байменше, Б. Омар?лы, Ж. Асанов, К. Т?леубай?лы, М. ??л-М?хаммед. т.б. ?алымдар ?ылыми – зерттеу е?бектерін жазды.
?ара ?ылды ?а? жар?ан, мы? жылды?ын болжа?ан дала кеме?гері М??ке биді? ?рпа?тары А?т?бе облысыны? к?птеген аудандарында т?рады. А?т?бе облысыны? Шал?ар ауданында?ы ?айыр аулына М??ке биді? есімі берілген. Республика?а танымал м?сінші ??ра?бай Егізбаевты? граниттен ойып жаса?ан М??ке би м?сіні А?т?бе ?аласында орнатыл?ан. ?зірге ?айтыс бол?ан жылы белгісіз.
V. Ойтол?ау.
Ары ?арай м?тінді толы? о?ып шы?у?а топтар?а 3 минут уа?ыт беріледі. Я?ни о?ушылар м?тінді
?здері ашады. Уа?ыт то?татылады.
І топ: «Батырлар жыры» - м?тінді мазм?ндайды.
ІІ топ: «Шешендік с?здер» - рольдерге б?ліп о?иды.
ІІ топ: «Шешендік с?здер» - м?тінді сахналайды. ( топтар ба?аланады)
Осы жерде ББ? сызбасы ?р топтан бір о?ушыдан о?ытылады.
Білемін
Білгім келеді
?йрендім
С?з шебері екенін, Шал?ар ??ірінде ту?анын білеиін.
?ай жылы ?айтыс бол?анын білгім келеді.
Емші болып ?ария мен ?ызды айы?пас дерттен ??т?ар?анын
VІ. Саба?ты ?орытындылау:
«Толы?тыр» ойыны:
Бірінші тентек----
Екінші тентек-----
?шінші тентек----
Т?ртінші тентек-----
Б?гін саба?та кім туралы о?ып білдік?
М??ке бала?а мінездеме бер.
Б?гінгі саба?тан ?андай т?лім – т?рбие алды? деп ойлайсы??
Көрнекілігі: Слайд, суреттер, кеспе қағаздар т.б. Мөңке бидің портреті (Мөңке бидің өмірбаяны, шығармашылығы)
Пәнаралық байланыс: Дүниетану, қазақ тілі.
Сабақтың барысы:
І Ұйымдастыру кезеңі
1. Сәлемдесу
2. Қ.Р.Мемлекеттік Әнұранын орындау
Оқушыларды тексеру. Жұмыстың жүргізілуіне қарай балаларды ауыз әдебиеті түрлеріне бөліп, топтастырып отырғызу. ( І топ: «Батырлар жыры» ІІ топ: «Шешендік сөздер» ІІІ топ: «Аңыз әңгімелер»)
Психологиялық даярлықта «Ат-ердің қанаты»деген сөзді басты назарға ала отырып және ауыз әдебиетінің қай түрінде болмасын жылқы малы кездесетіндіктен балалар жұмсақ ойыншық құлынды бір – біріне беру арқылы жылқыға қатысты тілектер айтады. Мысалы: Жылқыдай жүйрік бол; Құлындай сүйкімді бол; Бәйгеде жеңімпаз атан т.б.
ІІ. Өткен сабақты еске түсіру./ Жалпылау:
Үй тапсырмасын тексеру, сұрау. ( «Тоқсан жастағы тарлан» мәтіні. Кенен Әзірбаев туралы). Оқушыларды топ бойынша бағалау. Тақтаға плакат ілінеді. ( Үй тапсырмасын және жаңа сабақты бағалау)
Тотардың атауы
«Нар түйеден жүк қалмас» үй тап.маз/у
«Сан сұрақ сыры» үй тап. бекіту. Топтар бір – біріне сұрақ қояды.
«Бәрің бірге ойлап көр» жаңа сабақ б/ша тақ. маз/у.
«Тобықтай түйін» жаңа сабақты бекіту.
І топ: «Батырлар жыры»
ІІ топ: «Шешендік сөздер»
ІІІ топ: «Аңыз әңгімелер»
Үй тапсырмасын бекітудегі топтардың бір – біріне қойған сұрақтары:
1 топ 2 топқа: Сонымен, Кенен Әзірбаев кім?
2 топ 3 топқа: Кенен ақынның балалық өмірін жазушы қалай суреттеген?
3 топ 1 топқа: Кенен ақынның балаларға айтқан тілек сөзін жатқа айт.
(Үй тапсырмасын мазмұндау мен бекітуде топтар және жеке оқушылар бағаланады.)
ІІІ. Жаңа сабақ:
Сабақтың тақырыбы: Төрт тентек
Қазақ халқының арасында өнер адамдары көп болған. Өнердің түрлері де сан алуан. Кешегі сабағымыз күй өнерін халыққа жеткізген атақты композитор К. Әзірбаев болса, бүгінгі өтетін сабағымыз шешендік өнердің майталманы Мөңке би туралы болмақ.
Сөздік қор дәптермен жұмыс. ( қазір мәтінде кездесетін бұрын таныс емес сөздердің мағынасын ашамыз)
Байтал- бір жастан екі жасқа дейінгі жылқы.
Мөңку – аттың секіріп, тулауы.
Құн – кінәлі кісі төлейтін айып (мал)
Билік айту – шешімін табу, кесімін айту.
Жаңа сабақты ашпастан бұрын топтарға ББҮ ( Білемін. Білгім келеді. Үйрендім.)
сызбасы таратылады.
Білемін
Білгім келеді
Үйрендім
Бұл сызба былай толтырылады. Топтар бірден екі бағанды толтырады. 1-нші бағанға Мөңке би туралы не біледі, 2 – нші бағанға Мөңке би туралы не білгілері келеді соны жазады. 3-нші бағанды жаңа сабақ өтіп болғаннан кейін толтырады.
Топтар алғашқы екі бағанды толтырады. Слайд арқылы жаңа сабаққа шолу жасалады.
Мөңке би Тілеуұлы шамамен, 1675 жылы Ақтөбе облысының Шалқар ауданы өңірінде дүниеге келген. Мөңке би Тілеуұлы – белгілі би, жырау, күйші және емші болған. Мөңкенің күйлері: “Өттің, жалған-ай!”, “Шалқыма”, “Қиқу дәурен”, “Жиын, алқа, кеңес”,
Мөңке бидің көркем бейнесі Ж. Аймауытовтың “Ақбілек” романы мен “Ел қорғаны”пьесасында, Ә. Кекілбаевтвң “Үркер” романында да көрініс тапты. Мөңке бидің өмірі мен шығармашылық мұрасы туралы әр жылдары А. Жұбанов, Т. Кәкішев, С. Негимов, Б. Адамбаев, Қ. Сыдиықұлы, М. Тілеужанов, С. Байменше, Б. Омарұлы, Ж. Асанов, К. Төлеубайұлы, М. Құл-Мұхаммед. т.б. ғалымдар ғылыми – зерттеу еңбектерін жазды.
Қара қылды қақ жарған, мың жылдығын болжаған дала кемеңгері Мөңке бидің ұрпақтары Ақтөбе облысының көптеген аудандарында тұрады. Ақтөбе облысының Шалқар ауданындағы Қайыр аулына Мөңке бидің есімі берілген. Республикаға танымал мүсінші Құрақбай Егізбаевтың граниттен ойып жасаған Мөңке би мүсіні Ақтөбе қаласында орнатылған. Әзірге қайтыс болған жылы белгісіз.
V. Ойтолғау.
Ары қарай мәтінді толық оқып шығуға топтарға 3 минут уақыт беріледі. Яғни оқушылар мәтінді
өздері ашады. Уақыт тоқтатылады.
І топ: «Батырлар жыры» - мәтінді мазмұндайды.
ІІ топ: «Шешендік сөздер» - рольдерге бөліп оқиды.
ІІ топ: «Шешендік сөздер» - мәтінді сахналайды. ( топтар бағаланады)
Осы жерде ББҮ сызбасы әр топтан бір оқушыдан оқытылады.
Білемін
Білгім келеді
Үйрендім
Сөз шебері екенін, Шалқар өңірінде туғанын білеиін.
Қай жылы қайтыс болғанын білгім келеді.
Емші болып қария мен қызды айықпас дерттен құтқарғанын
VІ. Сабақты қорытындылау:
«Толықтыр» ойыны:
Бірінші тентек------------------------
Екінші тентек-------------------------
Үшінші тентек------------------------
Төртінші тентек-----------------------
Бүгін сабақта кім туралы оқып білдік?
Мөңке балаға мінездеме бер.
Бүгінгі сабақтан қандай тәлім – тәрбие алдың деп ойлайсың?
VІІ. Үй тапсырмасы: 53-54 бет. Мәтінді түсініп оқып, қосымша мәліметтер әкелу.
VIII. Бағалау:Сабаққа белсене қатысқан оқушыларды топпен мадақтап, жеткен жетістіктерін айта отырып білімдерін бағалау.
