Мақсаты: Оқушыларды қазақтың қолөнер ісімен таныстыру, соның ішінде ою-өрнек туралы білімдерін толықтыру.
Көрнекілік:Өнегелі сөздер мен мақал-мәтелдер.
Балам өнерлі болын десең, өнегеңді көрсет.
Қолөнер-мол өнер.
Өнер талаптан туады.
Өнерліден үйрен, өнерсізден жирен,- деген сөздер жазылып ілінеді.
Мұғалім: Қолөнер қолмен істеп жасалатын жұмыс. Халық тұрмысында өру. ою, зергерлік тігу, тоқу, жону құрастыру бәрі де халықтың өнеріне жатады. Ғасырлар бойы ұрпақтан-ұрпаққа көбірек тараған қолөнерінің бір түрі-ою-өрнек. өйткені, ою-өрнек ісі тым ерте заманнан бастап-ақ қолөнерінің барлық түріне бірдей ортақ. А.Македонский: «Қай үйге кірсем де жердегі киіздің бетінен оюдың бір ғана түрін көрем. Сөйтсем, мен қазақтың киіз кітабының үстінде дем алып отырған екем. Бұл қазақ деген халықтың адамгершілігін күннің мейірімділігімен теңеуге болады екен»-депті.
Слайд арқылы мәлімет беріледі: «Ою еліне саяхат»
1-қушы: Мүйіз оюы ертеден бізге дейін сақталып өткен өрнектердің бірі.
2-оқушы: Қошқар мүйіз-әл-ауқатымыз жақсы, молшылықтамыз деген белгі. Мүйіз оюдың бірнеше түрі болады: арқар, сыңар, сынық, қос мүйіз.
3-оқушы: Ою күнделікті тұрмысқа үй жиһаздарына-сырмақ, текемет, көрпе, қоржын сандық, кебеже, жүкаяқ беттерін шаңырақ пен адалбақанды, текшені, киіз үйдің керек-жарағын безендіруге қолданады.
4-оқушы: Құс мұрын –ұшқан құстай ерікті, бақытты болыңдар деген тілекті білдіреді.
5-оқушы: Түйе табан-алыс сапар белгісі, «жүгенге жөргем ілінеді» дегені.
6-оқушы: Түйе мойын- қайраттың, қажымас еңбекқорлықтың белгісі, «еңсеңді көтер» деген сөз.
8-оқушы: Құстаңдай-шешендердің, ақындардың үні құстың сайрағанындай құлаққа жағымды, жан жұбатарлық болсын деген тілекпен өнер адамдарының шапанына кестелеп тігіледі.
9-оқушы: Қолтық ою- қазақ халқы жерге төселетін текеметке салатын нақыш. Бұл төсегің жайлы болсын. Дегенді меңзейді.
10-оқушы: Себебі, бұл ою: «келдіңіздер, өз үйіңіздей көріп, бүйір таяна отырып, дем алыңыз» деген қошемет, қонақжайлылықтың белгісі.
11-оқушы: Шебер-қолөнерге жол ашады.
Мұғалім: «Өнерсіз адам өнерден сасар, өнердің өзі шеберге қарай қашар»- деп келесі сөзді он саусағынан өнер тамған қолөнердің шебері әжемізге сөз береміз.(әже өрнек түрлерін көрсетіп, жасалу жолын айтып береді)
Келесі кезекте оқушылардың ою-өрнек туралы не білетіндерін тыңдайық.
2. сұлулыққа, әсемдікке тәрбиелеу. Халық ою-өнерінің бүгінгі өмірмен байланысын түсіндіру.
Сабақтың барысы.
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Сабақтың барысы.
Оқушылар үйлерінде бар ою-өрнектері бар заттарды алып келу, көрме жасау.
Үлкендерден ою-өрнекке байланысты мәліметтер жинау, оның маңызын білу.
Кіріспе әңгіме.
Қазақ халқының қолөнері сонау ескі заман тарихымен бірге өсіп, бірге қайнап келе жатқан өте бай қазына. Ол тек қазақ халқының емес, сондай-ақ туысқан Орта Азия халықтары мен орыс халқының қолөнерімен де ұштасып келеді. Қазақстанда өрнекті әшекеймен істелетін қолөнердің түрлері де өте көп. Олардың ішінде халық арасына көбірек тарағаны ою-өрнек өнері. Ою сөзі мен өрнек сөзі мағынасы бір. Бұл сөздің ұғымында бір нәрсені ойлап, кесіп жасау, немесе екі затты кесіп қиюластырып жасау, бір нәрсенің бетіне ойып бедер түсіру деген мағына жатады. Өрнек дегеніміз әр түрлі ою, бедер, бейненің күйдіріпғ, жалатып, батырып немесе тағы да басқа жолмен істеген әшекейлердің ортақ атауы іспеттес. Сондықтан көбінесе ою-өрнек деп қосарланып айтыла береді. Ою-өрнектердің түрлері өте көп. Оның бәрі табиғатпен тығыз байланысты. Түйе табан, Ырғақ, Сағатбау, Жүрекше, Қаз табан, Арқар мүйіз, Қырық мүйіз, Сыңар мүйіз, Қармақ, Ырық, Қошқар мүйіз, Күлте. Т.б.
Ою-өрнектер туралы Т.К. Басенов «Орнамент Казехстана в архитектуре» деген кітабы құнды деректерге толы. Кітапта халық ою-өнерінің шығуы, оның қандай ұғымда туып, дамығандығы, ерте кездегі қауымдардың мекендетігі, кәсібі мен әдет-ғұрпы жайында толық айтылған. Архитектуралық өрнектерді айтсақ Айшабибі мазарын айтуға болады. Олсәулет өнеріндегі асқан шеберліктің тамаша белгісі. (Ол туралы кейінгі сынып сағатында терең айтамыз).
Слайдпен жұмыс.
Көрсете отырып оқушыларға талдау жасату.
Практикалық жұмыс.
Қазір біз сендермен қошқар мүйіз өрнегін жасап көреміз де өте әдемі шыққан өрнектерді қонақтарымызға сыйлаймыз. 1. Төртбұрыш салу.
2.Үш бөлікке бөлу.
3. аяқтау.
Эссе жазу. (2,3 сөйлеммен) мен оюмын...
Қорытынды: -Балалар бүгінгі сынып сағатымызда не туралы
айттық?
не үшін қажет екен ою-өрнектер?
Үйде:үй сандығы бетіндегі мүйіз өрнегін көркемдеп салу.
Тақырыбы: Халық ою-өнерінің шығуы.
Мақсаты: Қазақтың ұлттық ою-өрнектері негізінде оқушылардың білім еөлемін кеңейтіп көкемдік талғамдарын дамыту.
Сабақ барысы.
Оқушылар үйлерінде кездесетін ою-өрнектер бар заттардың суретін сызып, оларды тәрбие сағатына алып келу және көрмеге ілу.
Үлкендерден ою-өрнекке байланысты мәліметтер жинау, оның маңызын білу.
Жоспары:
Кіріспе. Мұғалім қазан революциясына дейін шығыс халықтарының бейнелеу өнері көбіне ою-өрнек түрінде дамып келетіндігін оқушыларға қысқаша әңгімелеп, ою-өрнек дегеніміз не?, оның шығу тарихы, ою-өрнектің маңызы туралы мағлұмат береді.
Негізгі бөлім. 1. Күні бұрын жинаған, дайындалған, әркімнің үйлерінде кездесетін ою-өрнекті заттардың суреттері бойынша оқушылардың пікірлерін тындау.
2. бұдан соң мұңалім ою-өрнектердін түрлерін көрсетіп,балалардың әңгімелері негізінде білімдерін толықтырады. Ою-өрнектердің аттарын, олардың ерекшеліктерін, қандай жерлерге қолданылатыны, оның жасалу жолдарын қызықты етіп әңгімелейді, / ою-өрнек болмаған жағдайда әртүрлі ою-өрнектердің суреттерін тақтаға іліп түсіндіреді. Мұндай суреттер «Қазақстан әйелдері», «Парасат» журналдарында болуы мүмкін./
3. Мүмкін болған жағдайда оқушылардың сұрақтарына жауап беру.
4. Ою-өрнекті қалай салу жолдарына тоқталу /мысалы, киіз басу/.
5. Оқушыларды тақтаға шығарып, өз ойларынан ою-өрнек құрастыруды ұйымдасыру, оларға сыйлық тапсыру.
