Кітапхана жұмысындағы заманауи әдіс тәсілдер

Кітапхана жұмысындағы заманауи әдіс- тәсілдердің тиімділігі

Қызылсу орта мектебі

Мустафина Айым Утегеновна

кітапханашы

Заманауи әдіс- тәсілдер білім беру жүйесін жаңарту және дамыту ғана емес, кітапхана жұмысында қолдану арқылы оқырмандардың шығармашылық қабілеттерін дамытады. Қазақстан Респуликасы "Білім туралы" заңында: "Білім беру жүйесінің міндеттері-...жеке адамды қалыптастыру, сапалы білім алу үшін қажетті жағдайлар жасау, оқытудың жаңа технологияларын енгізу және тиімді пайдалану керек"- деп атап көрсеткендей, қазіргі кезде әрбір кітапханашының алдына қойған басты міндеті-заманауи әдіс-тәсілдерді үнемі жетілдіріп отыру және меңгеруі қажет.

Ең алдымен "Мозаика" топтастыру әдісімен кітапханашылар топқа бөлінді. «Сен білесің бе?» энциклопедиясының, «Ұр тоқпақ» ертегісінің, «Ақбілек» романының сыртқы мұқабаларын түрлі - түсті көшірме аппараттан шығарып, қима қағаздарға бөліп, үстел бетіне теріс қаратып қойылды. Сурет бойынша топтасып, ватман қағазға әлгі сырты мұқабаны құрастырып желімдейді.

 Топ мүшелері таңдаған кітапқа интеллект карта жасады, әр кітапқа қысқаша сипаттама беріп қорғады.

 Практикалық жұмысқа кітапханашылар қызығушылықпен, бәсекелестікпен белсенді, жоғары талғаммен жұмыс жасады.

Топтастыру әдісінің тиімділігі оқырмандарды жарысып, бірлесіп жұмыс жасауға ықпал етеді. Көңіл - күй сыйлайды, тапқырлыққа баулиды, ізденуге сындарлы ойлауға үйретеді.

"Бір ел - бір кітап" акциясы аясында "Тарихи тұлға" тақырыбында «BOOK BINGO» әдісімен дөңгелек үстел өткіздім. Нәтижесінде замануи әдіс тәсілдердің тиімділігі жас ұрпақтың жаңашыл, ізденімпаз, әр әрекеті шығармашылықпен байланысты, сындарлы ойлауға, өз білімін жетілдіруге жол ашады. Бәсекеге қабілетті, білімді тұлғаны дамытып қалыптастыру баршамыздың ісіміз екенін бір сәтте шығармауға міндеттіміз.

І .Кітапхана жұмысының негізгі бағыттары , түрлері

ІІ .Балаларды оқуға тартудың жаңа заман әдістері.

ІІІ. Балалармен жұмыс істейтін кітапханаларды негізі қызметтерін ақпараттық, білім-беру, тәрбиелік, бос уақытты тиімді пайдалану.

ІҮ. Кітапханашы мен оқырман арасындағы қарым – қатынастар

Зерттеудің көкейтестілігі: Баланы кітап оқуға деген ықыласын арттыру жолдары, олардың оқу барысында логикалық ойлануын қалыптастыру, сол оқыған кітабын қиялдау, сол кітап жайлы баланың мәдени сөйлеуін дамыту.

Балалар кітапханаларының негізгі функциялары жас ерекшелік категорияларын сақтап қызмет көрсету. Балалар уақытын тиімді өткізуіне тәрбиелеу барысында адамгершілік қасиеті мен педагогикалық және ақпараттық мәдениетін кітапханашы мен жас оқырманның қарым-қатынасы арқылы жетілдіру.

Зерттеудің мақсаты: Оқушы мен ата-ананы көркем әдебиет оқуға тарту, оқушымен, ата-анамен бірлескен сыныптан тыс оқулар ұйымдастыру.

Зерттеудің міндеттері:

1. Балалар кітапханаларында оқырмандарға қызмет көрсету ;

2. Балалар кітапханасында бұқаралық жұмыстардың түрлері;

3. Баланың оқырман болып қалыптасуына творчестволық оқу арқылы кітапхананың атқаратын ролі;

4. Балалар кітапханасы және оқу мәдениетін дамыту;

5. Кітапханашы мен оқырман арасындағы өзара қарым-қатынас

Күтілетін нәтиже: белгілі бағдар бейімі анық оқушы, оқушының өзіне сенімін қалыптастыру, баспасөз беттерінде оқушы шығармашылығын жариялау. Кітапхананың тұрақты отбасылық оқырмандары, ата-ананың жауапкершілік сезімін көтеруге ықпал ету , отбасылық оқу күні .

Жетекші идея: Балалар кітапханаларында оқырмандарға қызмет көрсетудің баланың оқырман болып қалыптасуының мүмкіндіктерін арттырып, шығармашылық оқу арқылы кітапхананың атқаратын қызметін қалыптастыру және дамытуды жаңа сапалық мазмұнға көтереді.

Қай кезде де кітап адамзаттың жан азығы, рухани байлығы болған. Кітапты оқу арқылы ғана біз болашақты болжап, келешегімізге кемел жол сала аламыз. Осы қағидаларға сүйене отырып, кітапханада кітап оқуға оқырман тәрбиелеудің жаңа әдістемелік бағыттары құрылады.

Кітапханадан балалар тіршілікке қажетті рухани қазынаның бәрін табу қажет. Адамгершілік қарым - қатынас, ортақ мүлікті мәдениетті түрде пайдалана білу, басқалар алдындағы жауапкершілікті сезіну, көрген, естіген, оқыған нәрселерді түсініп, талдап үйрену және өз пікіріңді дәлелдей, қорғай білу - осының бәрін балалар кітапханадан үйрену керек.

Оқырмандармен жүргізілетін жеке жұмыстардың мақсаты мен міндеттерін мынадай үш топқа бөліп қарауға болады.

1. Оқырманның жеке басына байланысты зерттеу жұмыстары, оқырман туралы мәліметтер алу, оқу мақсаты оқу ынтасының мазмұны, оқу жүйесі, кітапханалық - библиографиялық білімді игеру деңгейі т.б.

2. Оқу мәдениетінің құрамдас бөлімі оқырмандардың оқуға деген қажеттіліктері мен құштарлықтарын қалыптастыру, оқырман бойында күнделікті оқуға деген қажеттілікті қалыптастырып, оқуға деген құмарлықтарын тереңдетіп, жан - жақты дамыту, көркемдік талғамын ұстау т.б.

3. Оқу мәдениетінің құрамдас бөлігі кітапханалық библиографиялық құралдарды, каталогтар мен карточкалары кітап көрмелерін т.б. оқырманның өз бетінше еркін пайдалануға мүмкіндіктер беретін және тиімді оқу жолдарын көрсететін тәсілдерді үйрету.

Осы көрсетілген міндеттердің барлығын кітапханашы жеке оқырмандармен жұмыс жүргізу арқылы іске асырады. Осы күрделі де жауапты істі жүзеге асыру кезінде кітапхананың кітаптар қорының байлығына және библиографиялық құрамдарға сүйенеді. Сондай - ақ оқу мәдениеті жоғары оқырмандар үшін жақсы ұйымдастырылған кітапхананың ашық қорының, анықтама — библиографиялық аппараттарының, кітап көрмелерінің алатын орны ерекше, балаларды оқу мәдениетіне тәрбиелеу мақсатында балалар кітапханасында кітапханалық — библиографиялық сабақтар жүргізілуі керек.

Осы орайда мектебімізде “Республикалық тілдер мерекесі”, “Кен қопарып, мыс балқытқан өлке”, “Ұстаз-ұлағатты есім”, “Ғылыми ойлар әлемінде”,“Теңге-тәуелсіздік тұмары”, «Мемлекеттік рәміздер –ұлттық мақтанышым» атты библиографиялық сабақтар өткізіліп «Елін сүйген,елі сүйген-Елбасы», «Біздің Елбасы» Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президентіне арналған картотека жасалып, атты дөңгелек үстел ұйымдастырылды. 2013 жылы «Бір ел-бір кітап акциясы» Ф.Оңғарсынованың «Дауа» аталатын жыр жинақтарын, 2014 жылы «Бір ел-бір кітап акциясы» Д.Исабековтың «Жусан исі» жинақтарын республикалық шарасы аясында елімізде жаппай оқуға ұсынылып көрмелер ұйымдастырылды. «Мәңгі қалар есімізде, қанға оралған сол жылдар» , Ер Жәнібек Бердәулетұлы 300 жыл, «Сұлу жырдың сырбаз сарбазы» атты көрмелер, пікір-таластар ұйымдастырылды.

Кітапханалық жұмыстың түрлері:

Кітапханаға оқырманды баулу да және оқырманмен кітапхана арасындағы тығыз байланысты сақтауда үлкен атқаратын жұмыс тәсілінің ең маңыздысы жүргізілетін көпшілік жұмыстар.

Кітапханада әрбір ұйымдастырылатын іс-шараны бастамас бұрын оны төмендегідей бірнеше басты кезеңдерге бөліп аламыз. Сөйтіп бағыттарды негізгі ала отырып іс-шаралар ұйымдастырылады.

1. Мақсаттылықты көздеу.

2. Жоспарлау.

3. Ұйымдастыру және даярлау.

4. Іс-шараны тікелей жүзеге асыру.

5. Күтілетін нәтижелер.

Бүгінде біздің оқырмандарымыздың өздері қабылдауына бағытталып жүргізілген іс-шаралар емес, керісінше олардың өзін белсенді түрде қатыстыратын іс-шаралар қызықтырады.

Кітапхана жұмысының негізгі бағыттары :

І. Бибилиографиялық ақпараттандыру - оқырмандардың сұранысына сәйкес библиографиялық ақпаратпен жүйелі қамтамасыз ету.

ІІ. Оқырмандармен жұмыс - оқырмандардың сұранымы мен мүддесін қалыптастырып, қанағаттандыратын, зерттейтін, оқуына басшылық жасайтын және әдебиеттерді насихаттайтын кітапхананың негізгі жұмысы болып табылады.

ІІІ. Диагностикалық бағыт – жүргізілген жұмыстарды қорытындылап, көрсеткішін анықтау арқылы нәтижені анықтау.

Кітап оқудың бес тәсілі:

1. Зер сала оқу. Мұндай оқу кезінде кітаппен әбден талдап танысылады да өзіндік ой тұжырымдалады.

2. Тез оқу. Бұл тәсіл кемеліне келіп жетіліп, кейде зер сала оқуға ұласады.

3. Таңдап оқу. Мәтінің кейбір бөлімдері таңдалып оқылатын тез оқудың бір түрі.

4. Алдын ала таныстық мақсатында кітапты қарап шығу. Жай көзге оқудың қарапайым түрі болып көрінетін бұл тәсілді көп адамдар меңгере алмайды.

5. Сканерлеу, яғни фамилияны, сөзді, фактіні іздеу мақсатымен тез шығу.

Жүргізілетін жұмыстың мақсаты – ұлттық рухани және интеллектуалды сілкінісінің қажетті құралы ретінде оқуға оқырмандарды тарту. Қойылған мақсатқа қол жеткізу мына міндеттерді шешу арқылы жүзеге асырылады :

-Оқырманның өзін-өзі басқару арқылы әлеуметтік мәні бар ұжымдық іс-әрекетті ұйымдастыру арқылы тәрбие жұмысында оқырманның жеке дамуын бақылау;

-Оқуға қабілеттілігінің ашылуына оңтайлы жағдай жасау ;

-Кітапханада қолайлы психологиялық ахуал қалыптастыру үшін оқырманның өзара қарым-қатынасын ұйымдастыру;

Осы көрсетілген үш бағыт басшылыққа алына отырып, кітапханашының жұмыс жоспары шығады.

Мектеп кітапханашысы – педагогика мен психология мәселелерін ұғатын әрбір жас оқырманның жүрегіне жол таба білетін маман. Осы орайда мектеп кітапханашыларына мектептегі кітапханалық қызметтің түрлі жолдары арқылы оқырмандарға нақты жол таба міндеті жүктеледі.

Жеке оқушымен жұмыс

-таңдауын тану;

-оқығанын жинақтау;

-жеке кітапханасын байыту;

-жан-жақты дамуы.

Нысанаға алыну себебі: оқушының көркем әдебиет оқуға қызығушылығының жоғары деңгейі

Оқушы бойындағы бейімділіктерді дамыту арқылы бағдар беру, отбасының оқуға құштарлығын арттыру;

Жұмыс бағыты :Ата-ана-Мектеп-Оқушы

Жұмыс түрлері:

-жеке әңгімелер;

-диагностика;

-ішке тарту;

-тренингтер;

-өзіндік ой сабағы;

-көз жеткізу;

Жұмыс түрі: Сауалнама.

1.Қай тақырыптағы шығармаларды сүйіп оқисыз?

2.Сіздің сүйікті жазушыңыз ( ақыныңыз)

3.Біздің кітапханадағы көркем әдебиет қорымен таныссыз ба?

Ата-аналармен жұмыс түрлері.

-«Оқитын отбасы» зерттеу;

-«Үй кітапханасы» қандай болуы керек?

-Ата-ананың оқуға әсері т.б

Мұғалімдер ұжымы :

-жаңа кітаптармен мерзімді баспасөз беттерін жарнамалау ;

-әдістемелік кітаптар бұрышын ұйымдастыру;

-«поэзия шебері»

Жүсіп Баласағұн бабамыз:

«Екі кісі – кісіліктің ұстасы,

Бәрі шәкірт, екіншісі-ұстазы» деген екен.

Оқырман –шәкірт, кітапханашы-ұстаз болып өмір сүруінің осының айғағы.

Оқырманның ақпараттық іздеу қабілетін жаттықтыру баланың кітапханаға келген негізгі мақсатына – оқу барысында тұлғаның шығармашылық жағынан қалыптасуына нұқсан келтірілмеуіне кітапхана ат салысуы қажет. Балалар кітапханалары функцияларының негізгілерінің бірі – білім берушілік.Оны былайша сипаттауға болады:

- біріншіден, жалпылық және әмбебаптық, өйткені, оқу, онсыз қоғамда өмір сүру алмайтын және барлығына дерлік қажетті әлеуметтік қабілеттер қатарына жатады;

- екіншіден, базалық ретінде, себебі, оқырмандық қызмет, басқа қызмет түрлерінің-танымдық, білімдік, еңбектік, т.б. негізінде жатады;

- үшіншіден, өзгермейтін ретінде, әйтпесе ұрпақ ауысымы шексіз және білім мен тәжірибе үлестіру процесі мәңгілік жүрер еді.

Осы функцияны орындау бағыттарының бірі балалар оқуын ұйымдастыруға қатысты – балаларға кітаппен жұмыс істеу үшін қажетті ыңғайлы жағдайлар жасау – олардың құқығына сәйкес орын-жайды, жабдықтарды техникалық құралдарды ұсыну, кеңес беру және оқыту сипатындағы көмектер көрсету.

Білім берушілік функцияны орындау барысында, кітапхана көркем әдебиетке деген балалар қызығушылығының артуына ықпал еткені абзал. Жас оқырман өскен сайын, оның маңыздылығы арта түседі. Кітапханамен қарым-қатынас жасауға кәсіби әдебиеттанушыларды, көркемсөз шеберлерін, әртістерді шақыру, кештер, пікірсайыстар, конференциялар, жаңа кітаптардың тұсау-кесерлерін өткізу, т.б. өте пайдалы.