Кешел?рг? без гел яхшылык эшлик.

дидактик - ата – аналарга, олыларга, ярд?мг? мохта?ларга, ятимн?рг? игътибарлы булырга ?йр?т?, изге эшл?р эшл?рг? рухландыру; психологик – и?ади эш с?л?тл?рен, с?йл?м телл?рен ?стер?; т?рбияви - укучыларда кешелеклелек, ш?фкатьлелек, кир?к чакта ярд?м ит? бел? кебек к?рк?м сыйфатлар т?рбиял??;

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?

Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.

Быстро и объективно проверять знания учащихся.

Сделать изучение нового материала максимально понятным.

Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.

Наладить дисциплину на своих уроках.

Получить возможность работать творчески.

=> ПОЛУЧИТЬ СУПЕРСПОСОБНОСТИ УЧИТЕЛЯ <=

Просмотр содержимого документа
«Кешел?рг? без гел яхшылык эшлик. »

Тема: Кешеләргә без гел яхшылык эшлик.

Максатлары: дидактик - ата – аналарга, олыларга, ярдәмгә мохтаҗларга, ятимнәргә игътибарлы булырга өйрәтү, изге эшләр эшләргә рухландыру; психологик – иҗади эш сәләтләрен, сөйләм телләрен үстерү; тәрбияви - укучыларда кешелеклелек, шәфкатьлелек, кирәк чакта ярдәм итә белү кебек күркәм сыйфатлар тәрбияләү;

Җиһазлау: компьютер, слайдлар, магнитофон “Ятим бала җыры”, А.Яхинның әдәбият дәреслекләре 2, 3 сыйныфлар өчен, Г.Тукайның шигырьләренә презентация, плакатлар.

Д.б.

Психологик уңай халәт тудыру.

Исәнмесез, кунаклар! Хәерле көн, балалар! Кәефегез яхшымы? Яхшы булса, мин бик шат. Тирә – юньдәгеләрнең дә кәефләре яхшы булсын өчен, аларга да хәерле көн телик.

Хәерле көн, агачлар,

Хәерле көн, кошлар,

Хәерле көн, табигать,

Хәерле көн, дуслар!

Укучылар, безнең бүгенге дәресебез бик әһәмиятле темага багышлана. Ул “Кешеләргә без гел яхшылык эшлик” дип атала. Без әсәрләргә анализ ясарбыз, бәхет турында да сөйләшербез. Бүген бер- беребезгә әз генә булса да җылылык, елмаю, бәхет бүләк итик.

I. Уку мәсьәләсен кую.

Нәрсә ул бәхет? Сез аны ничек аңлыйсыз?

Кош очар өчен, кеше бәхет өчен яратылган. Бәхетле булу өчен бик күп нәрсә: тамак тук, өс бөтен, көнкүреш уңайлыгы, сине ярата торган кешеләр – әти- әни, бигрәк тә үз тирәңдәге кешеләрнең сине ихтирам итүе кирәк.

I слайд.

Бәхетле шул баладыр, кайсы дәрсенә күңел бирсә,

Мөгаллимне олугъ күрсә, белергә кушканын белсә.

Сабакка калмаса соңга, борылмый барса уң- сулга,

Уенга салмаса ихлас – менә бәхте аның шунда.

Кечеләргә итеп шәфкать, үзеннән зурга юл бирсә,

Бәхетсезләрне кимсетми, егылганнарга кул бирсә!

-Шигырьнең исеме ничек? Кем язган? (2 слайд) - Бала кайчан бәхетле була?

II. Уку мәсьәләсен чишү.

Г.Тукайның “Эш” шигырен өйрәнү (2 сыйныф)

- Бүген без Г.Тукайның әсәрләрен өйрәнүне дәвам итеп, аның тагын бер шигырен укырбыз. Шигырьнең исеменә игътибар итегез, ул ничек дип атала? (“Эш”)

- Без бүген дәрестә шигырьгә анализ ясарбыз.Анализда төп эш нәрсә? (Әсәрнең автор әйтергә теләгән фикерен табу.)

-Әсәргә анализ ясауны нинди тәртиптә алып барырбыз? ( 3 слайд)

1. Әсәрдә катнашучыларны табыгыз. (Бала, кояш) 4 слайд

-Кояш турында сөйләгез, ул нишли? (Иртә тора, таң аттыра, көн буе эшли, яктырта, аргач, йокларга ята, җир йөзен дә йоклата.) 5 слайд

- Кояш үзенең эшләре белән кемгә охшаган? (Кешегә)

- Кояш нинди кешегә охшаган? (Тырыш, эшчән, тәртипле, шәфкатьле, мәрхәмәтле, ярдәмчел, игътибарлы, ихтирамлы, яхшы, тыныч, сабыр, әдәпле.) 6 слайд

- Бала нинди? (Дәшмичә тыңлап тора.)

- Кемне тыңлап тора? (Авторны)

- Тагын кем катнаша икән? (Автор)

-Автор кайсы юлларда күренә ?(Шигырьнең барлык юлларында да.)

- “Тырышып эшлә” дип автор кемгә әйтә, сабыйга гынамы? (Безгә әйтә, шагыйрь безнең барыбызның да тырышып эшләвен тели.)

- Тагын кем катнаша икән? (Димәк, шигырьдә без дә катнашабыз.)

2. Шигырьне ике өлешкә бүлегез. (Кояш һәм сабый турында.)- Бу өлешләр арасында нинди бәйләнеш? (Охшашлык бәйләнеше, чөнки автор сабыйга кояшка охшарга куша.)

3. Әсәрнең эчтәлеген сөйләү.

“Тынсаң тынарсың җомга көн” дигән сүзләрне сез ничек аңлыйсыз? (“Җомга көнне генә ял итәрсез”, - ди. Чөнки җомга көн изге көн санала.)

-Шигырьнең эчтәлеген бик кыскартып сөйләгез әле. Кояш кебек эшлә. Шулай эшләсәң- югары менәрсең, “яктырырсың”, - ди. Тырышып эшләсәң- дан алырсың, халыкка күп хезмәт күрсәтерсең. 7 слайд

(Автор сабыйга: “Кояш кебек тырыш бул, аннан үрнәк ал, тырышып укы, эшлә, вакытында ял итә дә бел. Яхшы эшләсәң, үзеңне дә хөрмәт итәрләр, яратырлар.)

-Бала кайчан бәхетле була? (Яхшылык итсә, кешенең иң зур бәхете – яхшылык эшләү.)

-Ни өчен яхшылык эшләү зур бәхет соң ул? (Башкаларга яхшылык эшләсәң, үзеңә дә яхшылыкка яхшылык белән җавап бирерләр.)

“Кешенең иң зур бәхете – яхшылык”, - ди шагыйрь.

Укытучының кереш сүзе. Г.Тукай яшәгән вакытта авыл өйләре кечкенә, салам түбәле булган. Газ да, электр лампалары да янмаган, радио да сөйләмәгән, телевизор да күрсәтмәгән. Авыл өйләренең яртысын диярлек сәке алып торган, шул сәкегә утырып ашаганннар да, шунда йоклаганнар да.Кешеләр бик ярлы яшәгән, начар киемнәрдән йөргән.Салкын тиюдән, йогышлы авырудан бик күп кеше үлгән. Чөнки аптекалар да, больницалар да, дәваланырга дару да булмаган. Г.Тукайның шул авыр тормышны тасвирлаган тагын бер шигырен укырбыз.

3 сыйныфта “Кышкы кичтә” әсәренә анализ ясау. 8 слайд

1.Катнашучыларны табу.

Беренче строфаны уку. Кемнәр турында язылган? Балалар нишли? Аларның хисләрен табыйк. Шатлык хисенең сәбәбе- балалар салкын кышта җылы өйдә утыралар.

Икенче строфа-балаларның хәсрәтсез булулары турында.Сәбәбе- алар ятим түгел.

Өченче строфа-балаларның кайгысыз булулары турында.Сәбәбе-җылы өйләре бар.

Дүртенче строфада нинди балалар турында әйтелә?(Ятимнәр, йорт-җирсезләр, бәхетсезләр).

Бишенче строфада да бәхетсезләр, аларга ярдәм кулы сузарга кирәклеге әйтелә.

2. Катнашучыларны нигез итеп алып, шигырьне ике өлешкә бүлик. Моның өчен баштагы өч строфаны кушыйк, гомумиләштерик. (Аңа”бәхетле балалар” дип исем бирелә).Аннары калган строфаларны да кушып исем бирик (“Бәхетсезләр балалар”).

Әсәр “бәхетле балалар” һәм “бәхетсез балалар” дип бер- берсенә капма- карша булган ике өлешкә бүленде.

3.Ике өлеш арасында нинди бәйләнеш бар?(Каршылык, ә бәйләнеше-балалар.Әгәр кеше башкалар бәхетсезлегенә кайгыра белә икән,ул шул чагында гына бәхетле була.)

4.Бу шигырь нәрсә турында икән?(Бәхет һәм бәхетсезлек турында.) Менә без шигырьнең эчтәлеген белдек.

Ни өчен шигырь ”Кышкы кичтә” дип атала? Ни өчен ”Бәхетлеләр һәм бәхетсезләр” дип аталмый соң? Чөнки автор, кышкы салкын кичне сурәтләп, бәхетсезлек дәрәҗәсен дә зурайтып күрсәтә. Җылы өйдә, мич янында әниләре белән утырган балаларның ни дәрәҗәдә бәхетле икәнлеген күрсәтә.

5. Без сезнең белән катнашучыларны таптык. Ләкин тагын бер катнашучы бар. Беренче строфада балаларга кем дәшә? Алар белән кем сөйләшә? (Автор.)

Автор-лирик герой. 9 слайд

Лирик геройның хисе:

Шатлану

Куану

сәбәбе: әниләре исән

Сөенү

хәсрәтләнү

кызгану

сәбәбе: ятимлек, авыр тормыш

сыкрану

йөрәге әрнү

Лирик герой хәсрәтсез балаларны күреп шатлана, ятимнәр өчен хәсрәтләнә. Аның ятимнәргә ничек кенә булса да ярдәм кулы сузасы килә. Үзе ана тәрбиясе күрмәгән, ятим үскән Г.Тукайның ятим балалар күреп ничек сыкрануын, йөрәгенең әрнүен күз алдына китерү дә кыен. Хәзер “Ятим бала җыры”н тыңлыйк, сүзләренә игътибар итегез.

Кызганычка каршы, бу шигырь язылганнан соң бик күп еллар үтсә дә, шәһәрләрдә хәер сорап туенучы балалар әле дә бар.

Әсәрнең мәгънәсе:

Лирик герой әкият тыңлап утырган балаларга ни әйтергә тели?
“Ятимнәргә ярдәмле булыгыз.Аларның да сезнең кебек җылы өйдә утырасы килә. Сез алар белән соңгы ипиегезне бүлешегез”,- ди.
Балалар, сез үзегез аларга ничек ярдәм итәр идегез?
Булышыр идегезме?

III. Ял минуты.

Тукай безгә бик матур, мәрхәмәтле шигырьләр, әсәрләр иҗат итеп калдырган.
Мин Г.Тукайның эш турында язылган тагын бер шигыреннән өзек укыйм:

Зур бәхетләр сызганып эшкә бирелгәннән килә,

Ах, оят, хурлык, түбәнлекләр иренгәннән килә,

И сабыйлар! Эшләгез сез, иң мөкатдәс нәрсә - эш,

Эш агачы һәрвакытта бик юмарт китерер җимеш.

(Бу юллар “Эшкә өндәү” шигыреннән)

Ни өчен Г.Тукай эш турында бик күп язган соң? (Чөнки кеше үзенең эшләре белән бәхетле. Тукай үзе турында да менә ничек язган:”Үзем үлсәм дә, газиз исемем үлмәсен, югалмасын. Минем эшләрем, тырышлыгым бушка китмәсен.”)
Әйе, Тукайның исеме эзсез югалмады. Тукай һаман безнең күңелләрдә. Аның тирән мәгънәле шигырьләрен яттан өйрәнәбез, әкиятләрен яратып укыйбыз.

Димәк, лирик геройның – авторның нәрсә әйтәсе килгән? 10 слайд

“Изге күңелле, мәрхәмәтле булыгыз. Игелеклелек булган җирдә бәхетсезлек кимер. Битараф булмагыз, битарафлык – үзе “бәхетсезлек, начарлык”,- дип әйткән.

Лирик герой “мәрхәмәтле булыгыз” дип әкият тыңлап утырган балаларга гына әйткәнме? (Юк, ул безгә дә әйткән.) Монда без дә катнашабыз икән. Менә без бергәләп әсәрнең мәгънәсен дә таптык. Ул – игелекле, шәфькатьле, мәрхәмәтле булу турында.

Шәфкатьлелек нәрсә ул? 11 слайд

“Шәфкатьлелек – ул минемчә ...

Игелеклелек.
Олыларга булышу.
Кечкенәләргә ярдәм итү.
Әти -әнине кайгырту.
Мәктәптә яхшы уку.
Олыларның сүзен тыңлау.
Авыруларның хәлен белү.
Тәмле телле булу.
Ялгыз әби – бабайларга эшләрендә ярдәм итү.
Өмәләрдә катнашу.

IV. Төркемнәрдә эш.

1 нче төркемгә. Дәрдемәнднең “Өч ул” хикәясе.

1. Әти кешенең һәм аның улларының яхшылыгы турында әйтегез. Ни өчен Галине әтисе аеруча мактый?

2. Сезнең кемнәргә нинди яхшылыклар эшләгәнегез бар?

2 нче төркемгә. Ярдәмчел булу. Игелеклелек.

1. Сез олылар белән ничек сөйләшәсез?

2. Өлкәннәргә һәм үзегездән кечеләргә нинди ярдәм күрсәткәнегез бар?

Әсәргә анализ ясау.

Катнашучыларны табу. (өлкән улы, уртанчы улы, Гали, әтисе, Вәли.)
Өлкән улы нишли? Ул нинди? (тырыш, эшчән, булдыклы, уңган, яхшы)
Уртанчы улы нинди? (әдәпле, тәүфыйкълы, динле)
Гали нинди? ( шәфкатьле, игелекле, мәрхәмәтле, бик яхшы)

- Ярдәмле булу ул нинди булу дигән сүз? Нинди кеше генә кешеләрне кызгана белә, аларга ярдәм итә? (Игелекле, шәфкатьле, мәрхәмәтле, изге кеше.)

Нәтиҗә: Яхшылык янында аннан да яхшырак сыйфат булырга мөмкин. Игелекле булу – башкалар турында кайгырта белү ул. Гали алманы ашый башлаганчы ук, авырып яткан иптәшен исенә төшерә. Үзенең алмасын аның белән бүлешә. Олы улы яхшы, чөнки ул агач утыртырга уйлый. Икенчесе – яхшырак, чөнки ул әтисен дә искә төшерә, аңа исәнлек тели. Өченчесе – бик яхшы – ул кешеләр турында да уйлый.

Яхшы – яхшырак – бик яхшы. Бу сыйфат дәрәҗәләрен аңлата.

Эчтәлеген табу.

Бу хикәя нәрсә турында? (яхшылык эшләү, игелеклелек турында)
Әтисе нинди? (Бәхетле, чөнки аның акыллы, берсеннән – берсе яхшы уллары бар. Ул алар белән горурлана.)
Автор ни әйтергә тели? (Шушы балалар кебек яхшы булыгыз! Сез яхшы булсагыз, әти - әниләрегезгә игелек итсәгез, алар бәхетле булырлар, - ди.
Монда тагын кем катнаша? (автор) Авторны кайсы юллардан күрәсез? (балалар укыйлар)
Автор “Яхшы булыгыз”, - дип кемгә әйтә? (безгә)

Нәтиҗә: Без автор әйтергә теләгән фикерне ачтык. Димәк, әсәрнең мәгънәсен дә таптык. Хикәя нәрсә турында икән? (яхшылык эшләү турында) Яхшылык җирдә ятмас! Башкаларга булыша алуыгызга сөенеп яшәргә өйрәнегез. Шәфкатьле булу – барлык күркәм гадәтләрнең башы, әдәплелекнең нигезе. Бары шәфькатьле бала гына бәхетле, мәрхәмәтле, кешелекле була ала. Әйе, яхшылыкны кеше алдында мактану өчен эшләмиләр. Татар халкында “Яхшылык ит тә, диңгезгә ташла, балык белер, балык белмәсә, халык белер” дигән әйтем бар. Сез дә бу сүзләрне исегездә калдырыгыз, һәр көн игелекле гамәлләр кылырга, изге эшләр башкарырга, кешеләргә миһербанлы, шәфкатьле булырга тырышыгыз. Тәүфыйкълы кешенең йөзеннән нур балкып тора. Балалар! Кешеләрнең зарына колак салыгыз. Кешеләргә ярдәм кулы сузарга әзер торыгыз.

V. Рефликсив кабатлау. Үзбәя. Укучылар, сезгә бүгенге дәрес ошадымы? Нәрсәләр белдек? Сез үзегез нинди балалар булып үсәр идегез? Кемнәрдән үрнәк алырсыз? Хәзер Фирая Зыятдинованың шигырен Рузил сөйли, игътибар белән тыңлагыз.

VI. Өйгә эш. 2 нче сыйныфларга:а) Г. Тукайның үзегезгә ошаган берәр шигырен яттан өйрәнергә;

б) теләгән шигырегезгә рәсем ясарга. 3 нче сыйныфларга: иҗади эш: “Шатлык” дип исемләнгән хикәя язарга.