Дерс мевзусы: Къалан ве индже созукълар.
Дерс макъсады: талебелрге сеслер ве арифлер акъкъында малюматны менимсемек; умумий малюмат ве къаиделерни догъру ишлетмеге огретмек; балаларнынъ нутукъларыны инкишаф эттирмек; ана тильге севги ашламакъ.
Дерс донатмасы: кубиклер, слайдлар, дерслик,джедвель къаидеси.
Дерс кетишаты:
I. Тешкилий къысым. (талебелер дерске азырлангъаныны тешкерюв).
Каллиграфия дакъкъасы
Къкъ
Сёз диктанты. (язылгъан сёзлерге ургъу къоюнъыз)
Къыш, къалтырамакъ, къартоп, окълав, увкъалай, къыяфет, Къырым. къарбаба.
II. Кечкен дерснинъ мевзусыны текрарлав.
Къыш акъкъында субет (слайдларда къыш ресимлери косьтериле)
Ресимлерге эсасланып талебелер сёзлерни язалар.
Къыш, мевсим, къар, сувукъ, къарбаба, къар топу.
Сезлернен джумлелер тизюв.
Рус ве къырымтатар тилинде элифбеге бир назар, тешкерюв.
Арифлерни текрарлав.
III. Янъы мевзуны анълатув
Сес сёзнинъ болюнмеген энъ уфакъ къысымыдыр. Биз сеслерни эшитемиз ве айтамыз. Сеснинъ сёз маналарыны айырмагъа хызмет эткен чешитине фонема дейлер.
Бар, бал, бат, бас, баш, бор, бир, бер, бур.
Сесни арифнен айырмакъ керек. Биз сеслерни теляффуз этемиз ве эшитемиз, арифлерни исе язамыз, коремиз ве окъуймыз.
Белли бир тертипте къабул этильген ве ерлешкен арифлер сырасына элифбе деймиз.
Шимди къырымтатар тилинде 35 ариф ве бельги ишарети (ъ,ь) бар = 37 ариф.
Къ, нъ, дж, гъ- арифлери эки бельгиден япыла.
Е, ё, ю, я – ётлашкъан сеслер.
Слайдлар
Къырымтатар тилинде:
| 37 ариф 10 - созукъ ариф 25 - тутукъ ариф | 32 сес 8 - созукъ сес 24 – тутукъ сес |
. .
а, о, у, э, ы, я, е, ё, ю, и [а], [о], [у], [ы], [э], [о], [у], [и]
| Эки бельгинен языла, амма бир сесни бильдирген арифлер Гъ, къ, нъ, дж. |
СОЗУКЪ СЕСЛЕР
|
| Дудакъсыз | Дудакълы |
| Ог сыра (индже) | Э, И | . . О, У |
| Арт сыра (къалын) |
А, Ы | О, У |
Иза:1. Созукъ сеслерни айткъанда, ава агъызымыздан сербест ве енгиль
чыкъа.
2. Ог сыра сосукъларны айткъанда, тиль огге таба арекет эте, арт сыра
созукъларны айткъанда исе бираз четке чекиле.
3. Дудакълы созукъларны айткъанда, дудакълар огге узана ве
тёгереклене.
СОЗУКЪ СЕСЛЕРНИ
БИЛЬДИРГЕН АРИФЛЕР
|
| 10 ариф |
| Бир созукъ сесни бильдирген арифлер | а, и, о, у, ы, э |
| Эки сесни Бильдирген арифлер | е, ё, ю, я [йэ], [йо], [йу], [йа] |
Иза: 1. Сеслерни айтамыз ве эшитемиз, арифлерни коремиз ве айтамыз.
2. Созукъ сеслерни бильдирген 10 ариф бар.
КЪАЛЫН ВЕ ИНДЖЕ СОЗУКЪЛАР
| Къалын | Индже | Къалын ве индже |
| а, ы, я | И, е, э | о, у, ё, ю |
Вазифе:
Сёзлерде дудакълы ве дудакъсыз сеслерни бильгиленъиз:
алты, перде отьмек, къыр, эмен, къуш, яхшы, килит, ёл.
Пармакълар раатлыгъы дакъкъасы.
«Кубик оюны» арифлер ярдымынен сёз тизмек
А и т п к - китап
Т а б и т а - табиат
Къ ш ы – къыш
Дерсликнен чалышув.
22 саифе 41-инджи иш
Вазифе. Джумлелерни окъунъыз. 1) Тек къалын созукъларнен кельген сёзлерни бир сырагъа, индже созукъларнен кельген сёзлерни экинджи сырагъа язып алынъыз.
- Кезлев шеэрини къадимий Джума-Джами яраштыра.
- Мисхор кою ялыбоюнинъ дюльбер койлеринден биридир.
- Къырым дагъларында чешит айванлар яшай.
- Салгъыр бою сюгют ве тал тереклери осе.
- Ягъмурдан сонъ орталыкъта гольчиклер пейда ола.
Раатлыкъ дакъкъасы «Кунешчик»
2) Дудакълы ве дудакъсыз сеслернен кельген сёзлерни кочюринъиз ве сызыкъларнен изаланъыз.( дудакълы – бир сызыкънен, дудакъсыз – эки сызыкънен)
IV. Пекитюв
Мустакъиль иш: нокъталар ерине келишкен созукъ сеслер язмакъ.
Т…ш, т…ш, т…ш, т…ш, къ…ш, къ…ш, къ…ш, къ…ш.
V. Рефлексия
VI . Эв вазифе.
Нокъталар ерине келишкен созукъ сеслерни язмакъ. Учь сёзнен джумле тизинъиз.
Къ…ян, т…льк…, ф…к…р, ан…, …якъ…п, к…т…, б…б…, къ…ртб…ба.
