Қазақ тілі, Тақырыбы:Сөз таптары Не білеміз?

Астана қаласы Сырбай Мәуленов атындағы №37 орта мектептің бастауыш сынып мұғалімі Жусупбекова Сауле Рафгатқызы Қазақ тілі Тақырыбы: Сөз таптары Не білеміз? Мақсаты: Білімділік: сөйлемдегі негізгі ойдың иесін, оның қимылын, іс- әрекетін білдіретін сөздерді табу, сөйлем түрлерін ажырата білуді үйрету; Дамытушылық: мәтін, әңгіме құрастыру дағдыларын қалыптастыру, талдау, есте сақтау қабілеттерін дамыту; Тәрбиелік мәні: сауатты, көркем жазуға, мәдениетті, дұрыс сөйлеуге баулу. Сабақтың әдіс - тәсілдері: сұрақ-жауап, талдау, ойын Көрнекілік: суреттер, ереже, магнитофон Қолданылатын технология: «Сатылай кешенді оқыту» технологиясы Сабақтың типі: жаңа сабақ Сабақтың жоспары: І Ұйымдастыру кезеңі ІІ Қызығушылығын ояту ІII Мағынаны тану IV Ой толғаныс Сабақ барысы: І Ұйымдастыру кезеңі Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру. Психологиялық дайындық - Балалар, бүгін сабаққа бізге қонақтар келіп отыр. Олай болса, бәріміз бірге қонақтармен сәлемдесейік. Хормен: Жақсы оқып сабақты, Әдеп сақтау сәніміз. Сәлем бердік сіздерге, Басымызды иіп бәріміз. Мұғалім: Әрбір адам - туыс, дос, жұрағат, Әрбір сабақ - үйрену, ұғу, ұлағат. Әрбір ісің - тірлік, тірек, адалдық Әрбір сөзің - шындық, бірлік, адалдық. Олай болса, балалар, бүгінгі сабағымызды осындай жақсы көңіл-күймен бастайық. Үй тапсырмасын тексеру: - Түбір дегеніміз не? - (Сөздің одан әрі бөлінбейтін мағынасы бар бөлігін түбір дейміз) - Қосымша дегеніміз не? - (Сөздің түбірге жалғанған бөлігін қосымша дейміз) - Жұрнақ дегеніміз не? - (Сөз мағынасын өзгертетін қосымшаны жұрнақ дейміз) - Туынды сөздегеніміз не? - (Түбір сөзге жұрнақ қосылу арқылы жасалған сөзді туынды сөз дейміз) - Жалғау дегеніміз не? - (Сөз бен сөзді байланыстыратын сөзді қосымшаны жалғау дейміз) ІІ Қызығушылығын ояту Тақтамен жұмыс: Сурет (Бүркіт пен дәрігер) Бұл суретте не көріп тұрсыңдар? - Бүркіт, - Қандай сұрақтар қойылады? (Не?) - Бүркіт қандай қимыл білдреді? (ұшады, аулайды, қорек іздейді) - Осы қимыл білдіретін сөзге сұрақ қойып көрейік? Неістеді? Неқылды? - Бүркіттің түсі қандай? (Сұр) - Қандай құс? (Жыртқыш) - Енді осы сөзге сұрақ қояйық? Қандай? - Суретте неше бүркіт көріп тұрмыз? (Бір) - Бір сөзіне сұрақ қойыңдар? Неше? Ал енді балалар, сендер дұрыс жауап бердіңдер. Біз осы зат арқылы заттың атын, қимылын, түсін, санын білдік. Ендеше бұларды бір сөзбен айтқанда сөз таптары дейміз. - Ендеше сөз таптарын атайық? - Зат есім, етістік, сын есім, сан есім. - ІІІ Дәптермен жұмыс - Көркем жазу: Сс ІІІ Дәптермен жұмыс Көркем жазу: Сс сенім Анасы Ардаққа сенім артты. «С» дыбысыны ауызша дыбыстық мінездеме беріледі. С 1. Бұл – дауыссыз дыбыс. Себебі, бұл дыбысты айтқанда өкпеден шыққан ауа ауыз қуысында түрлі кедергілерге ұшырап, ауа қысылып шығады. 2. Үн мен салдырдың қатысына қарай - қатаң дауыссыз дыбыс. Себебі, бұл дыбыс тек салдырдан тұр. 3. Айтылу, жасалу тәсіліне қарай – ызың дауыссыз дыбыс. Себебі, бұл дыбысты айтқанда дыбыстау мүшелері бір-біріне жуысып, ауа сүзіліп шығады. 4. Жасалу орны мен дыбыстау мүшелерінің қатысына қарай – тіс дауыссызы. «Сенім» сөзін сөз құрамына талдайды. 1. Бұл сөз бір құрамнан тұр: сенім 2.Тұлғасына қарай – сенім – негізгі түбір. Себебі, сөздің әрі қарай бөлшектенбейтін мағына беретін негізгі бөлігі. 3. Құрылысына қарай – дара. Себебі, бір ғана негізгі түбірден тұр. 4. Сенім – не? деген сұраққа жауап береді. Ендеше, бұл – зат есім. Зат есім дегеніміз - кім? не? кімдер? нелер? т.б. сұрақтарға жауап беріп, заттың, нәрсенің, құбылыстың, деректі, дерексіз ұғымдардың атауын білдіретін сөз табы. Сөйлемге синтаксистік талдау жасайды. Анасы Ардаққа сенім артты. 1.1. Сөйлемде бір тыныс белгі бар. Ол – нүкте. Нүктенің қойылу себебі ойды аяқтап, сөйлемді тиянақтап тұр. 1.2. Айтылу сазы мен мазмұнына қарай – хабарлы сөйлем. Себебі, ой баяндай жеткізіліп тұр. 1.3. Құрылысына қарай – жай сөйлем. Себебі, бірнеше сөзден құралып келіп, тиянақты бір ғана ойды білдіріп тұр. IY Оқулықпен жұмыс 1- жаттығуда Суреттерде бейеленген заттарды ата. Зат атауларын топқа бөліп жаз. Әр топқа екі сөзден қос. Адамдар: ұл, қыз. Жануарлар:түлкі, мысық, Өсімдіктер:сарымсақ, ағаш, күнбағыс Жиһаздар: Орындық, сөре, Оқу құралы:сөмке. Жәндік: 2- жаттығуда Көп нүктенің орнына мамандық білдіретін сөздерді тауып жаз. Ол үшін не? Деген сұраққа жауап беретін сөздердің мағынасына сүйен. Не? Кім? Қой қойшы шопан Ұшақ ұшқыш Көмір шахтер Қылқалам жазушы Машина жүрізуші Кітап кітапханашы Кітап сөзіне математикалық дыбыстық мінездеме беру. Сергіту сәті Музыка ырғағымен қол саусақтарына арналған жаттығулар жасату. 3- жаттығу. Сөзжұмбақты шеш. Не істеді? Деген сұрақтарға жауап бер. Секірді, ішті, жүгірді, пісірді, тепті, ілді, киді. 4- Жаттығу Екі бағанды салыстырып оқы. Не туралы айтып тұрғанын қай баған арқылы анықтауға болады? Оны анықтауға қандай сөздер көмектемті? Ол сөздер қандай сұрақтарға жауап береді. Қоян – үзын, қысқа, сұр. Қорытынды: берілген хабарлы, сұраулы, лепті сөйлемдерге синтаксистік талдау жасайды. Өнерлінің өрісі ұзақ. 1.1. Сөйлемде бір тыныс белгі бар. Ол – нүкте. Нүктенің қойылу себебі ойды аяқтап, сөйлемді тиянақтап тұр. 1.2. Айтылу сазы мен мазмұнына қарай – хабарлы сөйлем. Себебі, ой баяндай жеткізіліп тұр. 1.3. Құрылысына қарай – жай сөйлем. Себебі, бірнеше сөзден құралып келіп, тиянақты бір ғана ойды білдіріп тұр. Ескі газет керек пе? 1.1. Сөйлемде бір тыныс белгі бар. Ол – сұрау белгісі. Сұрау белгісінің қойылу себебі жауап алу мақсатында сұрай айтылып тұр. 1.2. Айтылу сазы мен мазмұнына қарай – сұраулы сөйлем. Себебі, сөйлем сұрау мағынасында айтылып тұр. 1.3. Құрылысына қарай – жай сөйлем. Себебі, бірнеше сөзден құралып келіп, тиянақты бір ғана ойды білдіріп тұр. Табиғат қандай тамаша! 1.1. Сөйлемде бір тыныс белгі бар. Ол – леп белгісі. Леп белгісінің қойылу себебі айтушының көңіл-күйін білдіру мақсатында қойылған. 1.2. Айтылу сазы мен мазмұнына қарай – лепті сөйлем. Себебі, сөйлем қуану мағынасында айтылып тұр. 1.3. Құрылысына қарай – жай сөйлем. Себебі, бірнеше сөзден құралып келіп, тиянақты бір ғана ойды білдіріп тұр.