"Ана тілі" п?нінен 3 сыныпта "??мырс?аны? ?ана?аты" ертегі-саба?ын ?ткіздім. Б?л саба?-тізбектелген саба?тар топтамасында?ы ?шінші саба?. Сыныпта 8 о?ушы. Саба? барысыны? барлы? кезе?дерінде ба?дарлама бойынша ?ткен жеті модульді толы? ?амту?а тырыстым.
Сыныпта?ы бірлескен ж?мыс о?ытылатын п?нні? мазм?нын берумен ?ана шектеліп ?оймайды, ол сонымен ?атар о?уда ынтыма?тасты? ахуал ту?ызу аясында ж?зеге асады. О?ыту процесінде табысты о?у мен о?ытуды? м?ні о?ушыларды? ?здерін еркін ж?не ?ауіпсіз сезінуіне жа?дай жасаудан т?рады. Саба?ты? ??рылымын сын т?р?ысынан ойлау стратегиясыны? ?ш кезе?і бойынша ??рдым. Олар:
-?ызы?ушылы?ты ояту
-ма?ынаны ажырату
-ой тол?аныс
Саба? барысында?ы кезе?дерге жеті модульді де ы?палдастыру?а тырыстым.
Саба? бойынша негізгі ма?сатым о?ушылар?а ертегіні т?сінуіне к?мектесу, ойларын жина?тап айта білуге ж?не ?орытынды шы?ара білуге да?дыландыру болды. Ал саба?тан к?ткен н?тижем: о?ушылар ойларын на?ты ж?не д?лелді т?рде айту?а ?алыптасады, орта? шешімге келе алады, ?з ойларынан ?орытынды шы?ара алу?а да?дыланады, я?ни сыни т?р?ыдан ойлану?а ?йренеді.
?ызы?ушылы?ты ояту кезе?інде ынтыма?тасты? атмосферасын ?алыптастыруда, жа?сы психологиялы? ахуал ту?ызу ма?сатында, шатты? ше?берін ??руды ?йымдастырдым. «Шынжыр» ойыны ар?ылы балалар бір-біріне с?ттілік тілеп, о?ушылар ?зара жа?сы ?арым-?атынас?а т?сті. Саба??а деген ?ызы?ушылы?тары артты. Сергіту с?тінде " Атом" деген кезде жеке дара ж?ріп "молекула" болып ?оз?алады. Бір молекула болып, сосын екеу дегенде ж?птасты, ?рі ?арай жал?астырылып топ ??рды.
О?ушыларды? жас ерекшелегін ескеріп, тапсырма бердім. 1-топ р?лге б?ліп о?ыды. 2-топ ?йде дайындап келген сахналы? ?ойылым к?рсетті. Б автор болды, М. байды? р?ліне ерекше дайындалып киім ойластырып келіпті. М. кедей р?лін ойда?ыдай ойнап, ?асында?ы енжар о?ушыны р?лге тартты. Ал, Б. диірменішіні? р?лін келтіруге тырысты. Балаларды? жалпы сахналы? ?ойылымда ты??ылы?ты дайынды?тары к?рініп т?рды. Барлы?ы алтын, к?міс, ?ара балта макетін жасап ?келіпті. Осы ар?ылы о?ушыларды шы?армашылы??а баулып, оларды? т?рлі ?абілеттерін ашуды к?здедім.
1 топ кейіпкерге жазып келген хаттарын о?ыды. Балалар М. бай?а, Н. кедейге, Б. диірменшіге хат жазды. Хаттарыны? б?рі мазм?нды, адам бойында?ы ?асиеттеріне то?талыпты. Б?л жерде сыни ойлауды к?руге болады. Осындай тапсырмалар о?ушыларды? шы?армашылы? ойлауын ?алыптастырады, о?ушы білімін ба?алау?а к?мектеседі.
Саба?ты? ма?сатын аны?тау ?шін АКТ-?олданып, "К?шбасшы ??мырс?а" видео ролик к?рсеттім."Осы видео ролик туралы не айта аласы??" деген с?ра??а ?зім ба?ылап ж?рген о?ушым Б. "??мырс?аларды? барлаушысы болады, сол барлаушы?а барлы?ы ба?ынады"-деп ??нды жауап айтып, мені риза ?ылды.Т?рткі с?ра?тарын ?ойдым."Осындай адамдар бар ма? Сендерді? бойында осындай ?асиет ?алыптас?ан ба?" дегенде о?ушылар барлы?ы "и?, мен е?бек?ормын, барлаушымын" деп ?з ?асиеттерін айтты. ?р бала ?р т?рлі ойлар айтты Осындай с?ра?тар ар?ылы о?ушылармен диалогты? ?арым-?атынас?а т?стім.
Балаларды диалог пен д?йектер, тал?ылау?а тарту белсенді ж?ргізілген жа?дайда оларды? о?уы тиімдірек ж?не зиятты жетістіктері жо?ары болатынын д?лелдейтін зертттеулер де к?бейе т?суде.
М?тінмен ж?мыс барысында "??мырс?аны? ?ана?аты дегенде «?ана?ат» деген с?зді ?алай т?сінесі?дер?" деген с?ра??а ?р бала ?рт?рлі ойлар берді. Ма?ан Б-ны? берген жауабы ?атты ?нады. Ол "Кейде т?рмысы нашар кедейді к?ріп, ?ана?атшыл деген жанса? ой?а баруымыз м?мкін. Сол секілді бай адамды ж?нсіз ?ана?атсыз деп те ойлауымыз ?бден м?мкін. Алайда, кедейді? барлы?ы ?ана?атшыл, ал байды? барлы?ы ашк?з емес. Бай бола т?ра ?ана?атшыл болу?а болады. Сондай-а?, кедей бола т?ра ?ана?атсыз болуы ы?тимал. Себебі, ?ана?ат-ж?ректе"-деп мені та??алдырды.
Сыни ойлауда ЖИГСО ?дісін пайдаланып м?тінді т?рт б?лікке б?ліп, ресурс таратып бердім. Топта талдап, орта? ой т?жырымдалды. Ойлау ?абілеттеріні? дамуын ?алыптастыруда б?л модульді? ма?ызы орасан зор. ??мырс?а ?асиеттерін зерттеу кезінде ассоциация, ЖИГСО сыни т?р?ысынан ойлау модулін к?рініс тапты.
Ж?пты? ж?мыс Жигсо Топты?
Диалогты о?ыту саба?ты? ?н бойында ?олданылды. М??алім мен о?ушы арасында?ы с?ра??а жауапты ж?не о?ушы мен о?ушы арасында?ы ?з ойларын орта?а салу барысында?ы тал?ылаудан диалогты к?руге болады. Мысалы: о?ушылар с?ра? ?ояды. І топ?а Б.: "О?и?а ?алай басталды?" деп с?ра? ?ойса, ІІ топ?а Н. с?ра? ?ойды: «О?ымысты мен ??мырс?аны? с?йлесуіне диалог ??р"-деді. ІІІ топ?а Б. деген бала с?ра? ?ойды:" Бір жыл ?ткен со? не болды?". ІV топ?а Н. есімді бала с?ра? ?ойып: «??мырс?а д?нді неге ?немдеді?» деп, о?ушылар с?ра?ты ?здігінен ?оя бастады.
?ткен материалды ?айталатуда саба? та?ырыбын ашуда, ма?саты мен міндетін ай?ындауда диалогтік ?атынас орнайды. Ол ар?ылы балаларды? с?йлеу ?абілетін, с?з ?орыны? ?алыптасуына ?з п?нідерім бойынша тілді дамыту?а к??іл б?луге тырыстым.
Саба? барысында о?ушылар?а жас ерекшеліктеріне байланысты де?гейлік тапсырмалар бердім: "Сені ?орша?ан адамдарды? арасында осындай мінез-сипаттарына ие адамдар бар ма? Олар?а сені? к?з?арасы? ?андай? Сен олар?а ??са?ы? келе ме?", 5 жолды ?ле?, «Егер де мен ??мырс?а болсам...»,деген с?ра?тар мен тапсырмалар т??ірегінде ойланып, жа?даяттарды шеше отырып о?ушылар ?з ойларын д?лелдеуге, пікірін жас?анбай жеткізуге тырысты. Н?тижесінде Б есімді талантты да дарынды о?ушым 5 жолды ?ле? ??растырды.
??мырс?а
?ана?атшыл, ?немшіл,
Зерттейді, барлайды,?йымдасады,
?ызы?ы ??мырс?а т?гелі со?ыр
Ж?ндік.
Топта топ ж?мысын ?йымдастыра алатын, топ ?шін жауап беретін о?ушылар ж?мыс барысында аны?талып, к?шбасшысы ретінде к?рінді. Б.ж?не А. сия?ты о?ушылар ?здерін к?шбасшы ретінде к?рсете білді. Топты? ж?мыстарын тексеру ар?ылы фармативтік ба?алау ж?ргізілді.
Ма?саты: о?ушылар саба?та не ?йренгендерін, не білгендерін "Жары? ж?лдыз" ар?ылы к?рсетті.
Саба?ты бекіту ?шін Венн диаграммасын толтырды.
1-топ?а: "Бейне роликтен ??мырс?аны? іс-?рекеті туралы не айтасы?дар?", 2-топ?а: "??гімеден ??мырс?аны? іс-?рекеті туралы не ??ты?дар?" деп тапсырма берілді, олар топпен ж?мыс біткен со? салыстыру кестесін ??рады. Та?та?а а? ватман ?а?аз?а орта? ой жазылды.
"??мырс?а ?андай? Мазм?нды, идеясы ?андай?" деген с?ра? ?ойдым. "?арапайым, е?бек?ор болу керек. А?ылды, шыдамды, ?ана?атшыл болуы керек. Аз демеу керек, жо??а шыдау керек"-деп о?ушылар сыни ойлана жауап ?айырды.
Саба? барысында топ ж?мыстарын топ м?шелері ба?алап отырды, сол ба?алау н?тижесі ?осылып, орта? балл шы?арылды.
Осы ?діс-т?сілдерді ?олдана отырып, саба? барысында о?ушыларды? белсенділігі арт?анын бай?адым.
Олар ?здерін еркін сезініп, ойын еркін жеткізе бастады. О?ушыларды? ?здеріне сыни к?збен ?арап, ?зін-?зі ба?алауды ?йренгенін, бас?алармен топта ба?алап, топты? ба?алауды ?йренгенін бай?адым. Ж?не осы саба?та ал?ан ба?аларына ?арап о?у сапасыны? арт?анын бай?ау?а болады. ?ткен материалды ?айталау барысында, саба? та?ырыбын ашуда, ма?саты мен міндетін ай?ындауда сыни т?р?ысынан ойлау модулін ?олдандым. Б?л модуль бойынша ж?мыс істеу о?ушыларды? ойлау ?абілеттерін шы?дай т?суге, ойларын ?ш?ырлай т?суге ма?ызды ?діс-т?сілдерді? бірі екеніне к?з жеткіздім.
Б?л саба? тізбектелген саба?тар топтамасыны? ?шінші саба?ы бол?анды?тан о?ушылар ?діс-т?сілдерді саба? барысында ?олдану?а ?алыптасып саба? ?ткізу барысында тек жа?сы н?тижеге жетіп отырды.
Д?ст?рлі ?ткізген саба?тарда саба? ?рдісінде барлы? о?ушыларды т?гел ?амту м?мкін болмай ?алатын. Жа?а ?діс-т?сілдерді ?олдану барсында, топта о?ушыларды? барлы?ы дерлік саба??а ?атысып белсенділік таныта алды. Топ м?шесі ретінде ?зіні? ?асында?ы бас?а балаларды? ?олдауын сезген о?ушыда сенімділік пайда болды ж?не жас?анбай ?з пікірін ойын жеткізе алды.
О?ушы ?з білгенін ба?алай алады. ?зін ж?не бас?аны? ойын, ж?мысын ба?алап осыны? н?тижесінде ?з ісіне есеп беруге ?йренді. Ба?алау барысында келіспеушілікті? туындама?аны мен ?шін тиімді. М??алім ба?ыт- ба?дар беруші ретінде не туралы ойлану керектігін ж?не о?ушыны? д?лелдемелерді? ?аншалы?ты на?ты, д?л екендігін а?ыр?ы н?ктесін ?оюшы болып табылады.
Балалар ж?мыс барысында топта, ж?пта ?здеріні? пікірлерін, ?з ойларын орта?а сала отырып сенімділігіні? арт?аныны?, тіпті ?ндемей саба??а белсенділік таныта бермейтін о?ушыларды? ?здері ?з ойларын білдіріп саба??а ?атысу белсенділігі артты. О?ушылар ?здеріні? ?рбір айт?ан ойларыны? талдау барысында ба?аланатынын сезді. Сонды?тан да ?з ойын орта?а сал?анда ойланды. Сонымен ?атар бас?аны? пікірін ты?дай отырып, олармен келіспеушілігін білдіріп ?з д?лелдерін айтып т?зетуге тырысты.
?орыта келе, ?лемдік білім беру саласында?ы жа?а ?діс-т?сілдер ішіндегі сыни т?р?ыдан ойлауды дамыту?а арнал?ан саба?та баланы? ізденімпазды??а, зерттеушілік, д?лелдеушілік, шы?армашылы? ?абілеттерін дамытатынына к?з жеткіздім. Сыни ойлауды пайдалана отырып баланы? ?сыныс пікірлерін еркін айт?ызып, ойларын ?штау?а ж?не ?здеріне деген сенімін арттыру?а м?мкіндік ту?ызып отырдым. ?рбір ?діс о?ушыларды? ойлауына ж?не ?иялына негізделіп, баланы? тере?де жат?ан ойын дамытып, оларды с?йлеуге, д?лелдеуге ?йреттім.
?олданыл?ан ?дебиеттер
1. М??алімге арнал?ан н?с?аулы?. "Назарбаев Зияткерлік мектебі" ДББ?, 2012.
2. А. ?лімов. Интербелсенді ?дістемені ЖОО-да ?олдану м?селелері. -Алматы, 2013.
