- Б?гін біз т?рт т?лік мал туралы ал?ан білімімізді толы?тыра т?семіз.
- Т?рт т?лік мал туралы не білеміз? ?р топ ?з тобыны? атауына байланысты ?з білгендерін ?а?аз бетіне т?сіруі керек. (Топтар?а а? ?а?аз, маркер ?лестіріп беру.)
INSERT стратегиясын пайдаланамыз.
«v» білемін
«-»
ойым б?лек
«+»
жа?а а?парат
«?»
білгім келеді
А? ?а?аз?а маркермен тізіп отырады. ?ле?ді ?р топ ?здеріне б?лінген шума?тарын м?нерлеп о?иды.
Енді жаз?ан ойы к?ршісімен с?йкес келе ме? (?з ойларын айтады.) Не білгісі келетінін топта айтып, кестеге т?сіреді.
Сынып оқушыларының төрт түлік мал, мал шаруашылығы және
малшының тұрмыс-тіршілігі туралы алған білімдерін тиянақтау, толықтыра түсуге жағдай туғызу
Тіл байлықтарын, сөздік қорларын молайту арқылы сөйлеу тілдерін
дамыта түсу.
Төрт түлік малды құрметтеуге, малшы еңбегі мен ауылшаруашылық
еңбектің құндылығын сезіндіру арқылы ұлттық тәрбиеге бейімдеу.
Сабақтың көрнекілігі: төрт түлік малдың суреттері, төрт түлік малға арналған ырым-тыйымдар жазылған плакаттар.
Сабақтың барысы:
Ұйымдастыру кезеңі.
I. Қызығушылықты ояту.
1-топ. Төрт түлік малды суреттеу
2-топ. Төрт түлік малды зерттеу.
3-топ. Үй жануарлары мен дала жануарларын салыстыру
4-топ. Еліміздегі мал шаруашылығына көзқарастарың.
5-топ. Мал шаруашылыгының пайдасы.
Оқушыларды топтау жұмысы.
Топтардың пікірін тыңдау.
Төрт түлік малды атау арқылы жаңа топ құру
«Түйе, жылқы, сиыр, қой, ешкі» деп тізбектей атап, қайта топтасады.
Осы сөздердің мағынасын ашып береді.
Сергіту сәті:
Жүнім менің сабалақ,
Барақ итпен бірдеймін.
Бірақ та мен абалап,
Көрінгенге үрмеймін.
Бөрідейін тиемін
Бөрілерге азулы.
Ал ықылас-ниетім
Көкейімде жазулы.
Төрт түлік малға иттің қатысы жайлы.
II. Мағынаны тану.
Төрт түлік малдың суреті бейнеленген плакат «Атамның қорасында».
- Мына сурет сендерге қандай ой салады?
- Бүгін біз төрт түлік мал туралы алған білімімізді толықтыра түсеміз.
- Төрт түлік мал туралы не білеміз? Әр топ өз тобының атауына байланысты өз білгендерін қағаз бетіне түсіруі керек. (Топтарға ақ қағаз, маркер үлестіріп беру.)
INSERT стратегиясын пайдаланамыз.
«v» білемін
«-»
ойым бөлек
«+»
жаңа ақпарат
«?»
білгім келеді
Ақ қағазға маркермен тізіп отырады. Өлеңді әр топ өздеріне бөлінген шумақтарын мәнерлеп оқиды.
Енді жазған ойы көршісімен сәйкес келе ме? (Өз ойларын айтады.) Не білгісі келетінін топта айтып, кестеге түсіреді.
Төрт түлік малды бағушы малшы еңбегі туралы (тұрмыс-тіршілігі, мекені, еңбегі, т.с.с).
III. Ойтолғау.
«Кубизм» стратегиясы бойынша тапсырмаларын анықтау.
Жеке жұмыс.
Топта жұмыс.
Ақындар. «Төрт түлік» тақырыбына «5 жол өлең».
Суретштер. «Венн диаграммасы». Қала өмірі мен ауыл өмірін
салыстыру.
Мал өсіруші ферманың директоры. «РАФТ» стратегиясы:
Р - директор
А – малшы
Ф - әңгіме
Т - төрт түлік малдың қорасы.
4. Зоотехник. «Малда кездесетін түрлі жүқпалы аурулардан қорғанудың алғышарттары». «Т кестесін» құру
5. Жазушы. «Төрт түлігім - асыл қазынам». Эссе. Оқушылардың шығармашылық жұмыстарын тыңдау. Сабақты қорытындылау.
Үйге тапсырма.
8.12.14. Бекітемін___________
Әдебиеттік оқу
Сабақтың тақырыбы: Балықшы мен бақалшы (ертегі)
Сабақтың мақсаты:
Ертегі мазмұны мен идеясын халқымыздың аталы сөздерімен
байланыстыру арқылы талдауға негіз жасау.
Оқушының шығармашылық дағдыларын дамыту.
Туған жер табиғатын аялау, табиғат пен адам қарым-қатынасындағы
- Балалар, сендер бесік жырын білесіңдер ме? Оны кім айтады?
Тақтада немесе плакатқа жазылған жырды іштей оқу:
1
2
Әлди, әлди, әуайым,
Атқа тоқым жабайын.
Айдын кезген анаңды
Шақырайын, табайын.
Ойнақташы құлындай
Еркелеші ұлымдай.
Менің балам бола ғой,
Жылағанды қоя ғой...
Әлди, әлди, жаманым,
Оңай менің тамағым.
Іске асса амалым,
Лезде байып аламын!..
- Сендерге осы екі жырдың қайсысы ұнады? Жырды кім айтып отыр деп ойлайсыңдар? Оқушылардың пікірлерін тыңдау.
II. Мағынаны тану.
Тақырыпты жазу (Оқушылар топтарға бөлініп отырады).
Ертегінің бір жартысы (Мысалы, «Бақан ата тұңғиыққа батып кетеді» деген жерге дейін үш бөлімге бөлініп, жеке парақтармен оқушылардың алдына үлестіріліп беріледі.
Тапсырма: 1. Мәтін бөліктерін оқи отырып, мазмұнына қарай ретімен орналастыру. Орналастыру себептерін дәлелдейді.
Ертегі мазмұнын айтуға дайын болу.
1-mon. 1-бөліктің мазмұнын әңгімелейді.
2-топ. 2-бөлігін әңгімелейді.
3-топ. 3-бөлігін әңгімелейді.
4-топ. Сабақ басында оқушылар айтқан бесік жыры туралы болжамды талдай келіп, Балықшыны сипаттайды. (Балықшының сипаты «Венн диаграммасына» толтырылады. Кейін тағы да жалғастырылады.)
Балық өзінің балаларын неліктен бақалшыға тапсырмай, балықшыға
тапсырды?
Оқыған үш бөлікке ат қою, яғни жоспар жазу. Бұл тапсырмамен жұмыс барысында оқушы мәтінді тағы бір рет зерттей оқуға мүмкіндік алады.
Мысалы:
Балықшы Бақан.
Бақалшы саудагер.
3. Қамқорлық.
- Ертегідегі кейіпкерлер қандай жақсы қылығымен көрінді?
- Балық пен балықшының бір-біріне жасаған жақсылығын қандай мақалмен түсіндірер едіңдер?
Оқушылардың көңіл күйіне мәтін мазмұны әсер ететінін байқамау мүмкін болмайды, сондықтан:
байқаймын. Ертегіні ары қарай өздерің ойша жалғастырып, атайды құтқарып алу жолын ойластырып көрсек қайтеді.
Оқушылардың ұсыныстары тыңдалады.
Балалар, сендердің ойларың қандай тамаша. Дегенмен, ертегінің қалай
аяқталғаны да қызықтыратын болар. Ол қалай аяқталса да, білуіміз керек.
Ары қарай ертегіні іштей оқу тапсырылады. (Әдебиет сабағында, мәтінді талдау кезеңінде, оқушылар үзінділерді мәнерлеп, дауыстап, жартылай дауыстап оқу арқылы оқу мәнерін көрсете алады).
Ертегі мазмұнын қалай ұққандарын білу мақсатында сұрақтар қойылады:
- Бақалшы өзінің Бақан атынан қалай айырылып қалды?
- Бақалшы қандай адам? (Балықшымен салыстыра отырып, бақалшының сипатын «Венн диаграммасы» арқылы ары қарай толықтыру.)
- Бақалшының жағымсыз адам болуына не себеп болды деп ойлайсыңдар?
Жаман қылықтардың зияны адамның өзіне қайтып келетіні ертегінің басты идеясы екенін сезіну үшін, «Біреуге ор қазба, өзің түсерсің» деген мәтел мағынасымен түсіндіру.
III. Ойтолғау.
Жоспарды ары карай жалғастырып жазу.
Ертегі саған ұнады ма?
Ертегінің аянышты сәттерінен үзінді оқы.
- Өзің үшін ертегінің өкінішті сәтін тауып көр.
- Ертегіге жазған жоспарыңды оқулықтың тапсырмалар бөлігінде жазылған жоспармен салыстыр.
Ертегінің жанрлық ерекшелігін ашу арқылы ауыз әдебиетінің түрлері туралы 3-сыныпта оқығандарын естеріне түсіру. Мысалдармен салыстыру, т.б.
Өлең мазмұны мен идеясын аша отырып, өмірмен байланыстыруға
мүмкіндік беру.
Өлең тіліне мән бере отырып, талдау, зерттеу жұмыстары арқылы
шығармашылық дағдыларын дамыту.
Халқымыздың салт-дәстүрі мен әдет-ғұрпын, мәдени ерекшелігін
балалардың санасына сіңіру, ойландыру. Адамгершілік қасиеттерге баулу.
Сабақтың көрнекілігі: қосымша материалдар, плакат, бор, маркер, «Инсерт» кестесі, т.б.
Сабақтың барысы:
Ұйымдастыру кезеңі.
Үй тапсырмасын пысықтау.
I. Қызығушылықты ояту.
Оқушылармен ерекше, мән бере амандасу.
Балалар, амандасудың да түр-түрі болады екен. Соның жөн-жосығын
білген жөн болады. Сендерге мен Қожанасырдың қылығы туралы бір әңгіме оқып берейін.
Қожанасырды татар халқы Насреддин деп атайтынын түсіндіру.
Сәлемнің де сәті бар
Бірде Насреддин жолаушылап келе жатса, біреулер қайтыс болған кісіні жерлеуге апара жатыр екен.
Уа, жолдарың бол сын, барған жерлеріңде бақытты болыңдар! - деп
Насреддин оларға ақжолтай айтады.
Әлгілер мұның сөзіне ашуланып, алып келіп сабайды да, қандай тілеу айту керек екенін үйретеді. Алақаныңды аспанға жайып, «Уа, Жаратқан ием, марқұмның жанын жәннатқа жіберіп, жатқан топырағын жайлы ете гөр!» деу керек дейді.
Насреддин оны жаттап алып, жөніне жүре береді. Жолшыбай ән салып, би билеген көңілді топқа кезігеді. Үйлену тойы екен. Бұл олардың ортасына тізе бүгіп, алақанын аспанға жаяды да, әлгінде жаттап алған тілеуін сарнап қоя береді. Тойға жиналғандар оны сол жерде сілейтіп сабайды да, той-думан сәтінде дұға оқымай, ән салып, би билеуі керектігін түсіндіреді.
Қожа оны ішіне түйіп, алға оза береді. Жолшыбай оған аңшы кездеседі. Ол бұтаның түбіне бұғып, қоянды аңдып жатыр екен. Насреддин бақыра ән айтып, тапырақтап билей жөнелгенде, қоян үркіп кетеді. Аңшы ашуланып, оны төмпештеп сабап алады да, аң аулағанда біресе еңбектеп, біресе бұқпақтап, сыбдыр шығармай ақырын жүру керектігін түсіндіреді.
Насреддин мұны да есіне сақтап қалды. Одан әрі жүріп келе жатқанда қой бағып жүрген шопанға жолығады. Насреддин оған біресе еңбектеген, біресе бұқпақтаған қалпы мысықтабандап жақындай түседі. Одан қойлар үркіп, жан-жаққа бытырай қашады. Ал шопан болса, Қожаны мал ұрлайтын ұрыға жорып, аямай таяққа жықты.
Татаршадан аударған М. Ізімұлы
Балалар, осы Қожанасыр туралы әңгімені естігеннен кейін қандай
қорытынды ой жасауға болады?
Оқушылардың пікірлері тыңдалады.
Қожанасыр қылықтарын тыңдағанда, қандай сезімде болдыңдар?
(Ұялу, өкініш, күлкі келтіретін,..)
Сонымен, сәлемдесу тәртібі мен рәсімдері болатынын, ол түрлі жағдайға байланысты әртүрлі екенін ажырату керек.
- Сендер қалай амандық сұрастырасыңдар?
Оқушылардың сөздері. Топтау сызбасы.
Сәлеметсіз бе!
Амансыз ба!
Сәлемдесу түрлері
Қайырлы таң!
Қайырлы түн!
Қайырлы күн!
- Үндемей амандасуға бола ма?
- Өздерің мұғалімге қай уақытта үнсіз амандасасыңдар? (Мұғалім сыныпқа кіргенде).
Оқушыларға тәуліктің үш мезгілінде үш түрлі амандық сұрау рәсімі де бар екенін айту.
II. Мағынаны тану.
- Қазақ халқының әдет-ғұрпында тағы басқа да сәлем сұрау рәсімдері бар. Ол туралы білгілерің келе ме? Олай болса, Ө.Тұрманжановтың «Жолаушыдан жолаушы жолың болсын сұрайды» деген өлеңімен танысып көрейік.
Өлеңді іштей оқу. Оқу кезеңінде оқушының өздігінен жұмыс жасау дағдысын дамыту үшін «Инсерт» стратегиясын қолдану қолайлы.
Белгілер үшін 4 таңба ұсынылады:
«V» - бұрыннан білемін,
«+» - мен үшін жаңалық,
«-» - мен басқаша ойлап ем.
«?» - түсінбедім, сұрағым бар.
Оқу кезінде оқушылар өлең жолдарының тұсына осы белгілерді қарындашпен (әлсіз) қойып отырады. Оқу аяқталған кезде таңбалары бар кесте толтырылады.
Кесте үлгісі:
«V»
«+ »
«-»
«? »
Бала-шағаңыз аман ба?! Ауыл-аймақ аман ба?
Армысыз!
Күйлі-қуатты
бармысыз!
«Сұрайды» дегенді айтады деп ойладым
Ескерту. Оқушы өзі жазған кестесінен оқыған кезде тақтадағы кестені мұғалім толтыруы тиіс. 3, 4 бөліктері бойынша білмеген, түсінбеген, басқаша ойлаған сөздер мен тіркестер бойынша жұмыс жүргізу керек.
Нәтижесінде:
Оқушылар мәтінді зерттей оқуға дағдыланады. «Инсерт» стратегиясын үлкенірек мәтінге де сәтті пайдаланып, оқушының өздік жұмысын ұйымдастырып, олардың қызығушылығын, белсенділігін арттыруға жағдай туғызылады. Балалар қызыға талдайды. Бір-бірін тыңдап отырады. Берілген мәтін немесе өлеңді бірнеше рет оқуға тура келеді.
Тақтадағы толтырылган кесте бойынша мұғалім оқушылардың жұмысына қорытынды жасайды. Олардың көре білгендерін, ойлана білгендерін, өмірмен байланыстыра алғандарын, естеріне түсіру арқылы қорытынды жасағандарын, сауатты жазып, түсіндіріп айта алғандарын талдап айту керек.
III. Ойтолғау.
Сонымен бірге «Сәлем түрлеріне» байланысты жазылған топтауды да толықтыру артық емес.
- Балалар, өлеңдегі амандасу түрлерін көбінесе қандай адамдар, қандай жағдайда қолданады? (Үлкен адамдар, ауылда, пьесадағы кейіпкерлер, кинода, т.б.). Тек қана Қожанасыр сияқты аңғал болмайық. Сондай-ақ амандық сұраумен бірге отырған жерден кетер кезде қоштасуды да ұмытпау керек.
Балаларға тән амандасу рәсімдері туралы әңгіме, пікір құру.
Сәлемдесу туралы қазақтың мақал-мәтелдері жетерлік. Сынып оқушыларының мүмкіндігіне байланысты сабақты күрделендіру немесе тапсырмаларды таңдап-талғап алу мұғалімнің өз еркінде.
Үйге тапсырма. Халқымыз «Сәлем - сөздің анасы» дейді. Кейбір халықтар амандасу рәсімдерін әртүрлі білдіреді. Сол туралы деректерді үйде іздеп тауып, оқып келіңдер. Немесе өлеңді жаттап алуға да болады.
8.12.14. Бекітемін____________
Математика
Cабақтың тақырыбы: Бөлшектер мен үлестер. Олардың жазылуы
Сабақтың мақсаты:оқушыларды бөлшек ұғымымен (алымы, бөлімі), үлестердің жазылуымен таныстыру; есептердің өтілген түрлерін шығару дағдыларын бекіту; есептеу дағдыларын жетілдіру.
Сабақтың барысы
Тірек білім, білік, дагдыларын белсендіру.
№5 тапсырманы ауызша есептеуге беріп, жарыс түрінде ұйымдастыруға болады.
Математикалық диктант.
1000 санының жартысы нешеге тең?
100000 санының жартысы нешеге тең?
100 санының төрттен бір бөлігі нешеге тең?
1000 санының төрттен бір бөлігі нешеге тең?
Тәуліктің үштен бір бөлігі неше сағатты құрайды?
Егер жарты шелек су 4 л болса, толы шелекте неше литр су бар?
Қаптың төрттен бір бөлігі 20 кг болса, қапта неше килограмм бар?
Бақша ауданының үштен бір бөлігіне қияр отырғызылды, бұл 25 м² жерді құрайды. Бақшаның барлық ауданы нешеге тең?
Жаңа материалмен танысу.
Мұғалім тақтаға бөлшектің жазылуын көрсетеді. Барлығы бірге дұрыс оқып жаттығады. Алымы және бөлімімен таныстырып, олардың мән-мағынасын ашу.
Ары қарай оқулықтағы №1 (ә) суретке қарайды. Сурет бойынша жұмыс жүргізіледі. Тәрелкеге тең 4 бөлікке бөлінген алманың екі бөлігі салынады.
Демек, тәрелкеге бөлігі салынды.
, , - мұндай жазу бөлшек деп аталады.
Сызықтың астында жазылған сан - бөлімі деп аталады, неше бөлікке бөлінгенін көрсетеді.
Сызықтың үстіне жазылған сан - алымы деп аталады, неше бөлігі алынғанын көрсетеді.
№1 (а) тапсырмаға қайта оралып, боялған бөлігін белгілейтін бөлшектерді жаздыру.
Алғашқы бекіту.
№1 (б) боялған бөлігін белгілейтін бөлшектерді жазады.
Ары қарай балаларға тақтаға жазылған бөлшектердің жазылуын оқытып, түсіндіру. Осы бөлшектерге сәйкес суретті көрсетеді (мүмкін жерлерде).
264 13
5 8 9 12 7
Өтілген материалмен жұмыс.
Мұғалімнің қалауы бойынша құрылады. №2 тапсырмадағы «абайла»
в) бөлімінде берілген.
в) Жаяу адамның жылдамдығы 6 км/сағ. Ол 1 минутта неше метр жүреді?
Жылдамдық км/сағатпен берілген, бірақ 1 минутта қанша метр жүретіні сұралады. Км/сағатты м/минутқа айналдыру керек. 1 сағатта 60 минут бар, ал 6 километрде 6 000 метр бар. Демек, 6 000 : 60 = 100 м/мин.
№3 - 7 тапсырмаларды сыныпта және үйде өздік жұмыс ретінде қолдануға болады. №3 тапсырмада бос орынға теңдік тура болатындай сандар қойылады. Бұл тапсырма алғаш рет кездесіп отыр. Бөлгішті табу тәсілін қарастыру керек. Бөлінгіштен қалдықты азайтып, бөліндінің мәніне бөлу керек.
816 : □ = 9 (6 қалд.) 634 : □ = 7 (4 қалд.)
725 : □ = 8 (5 қалд.) 543 : □ = 6 (3 қалд.)
Екі дененің қозғалысына берілген есептерді шешу кезінде (№4) қысқаша жазылуын емес сызба қолданыңыз. Есептің жазылуының әртүрлі тәсілдерін (амалдар бойынша түсіндіруімен, сұрақ бойынша) ұмытпаңыз. №7 тапсырманы балалар дәптерге орындап, әртүрлі нұсқаларын көрсетеді. АОВ үшбұрышының үшінші қабырғасы кіші болған сайын периметрі де кіші болады.
Бұл жағдайдағы арақашықтық 500 - 200 = 300 (м)
61-сабақ. Жүмыс, өнімділік, уақыт
Сабақтың барысы: «жұмыс», «өнімділік», «уақыт» түсініктерін енгізу, өнімділікке берілген есептердің жаңа түрімен таныстыру; бөлшек туралы түсініктерін бекіту.
Сабақтың барысы
Тірек білім, білік, дағдыларын белсендіру.
Бөлшектер жазып, жазудағы сандардың нені білдіретінін түсіндіру.
Мұғалім алдыңғы сабақтағы №1 тапсырмадағы суретке ұқсас суретті көрсетеді.
Тексеру және бақылау жұмысына арналған дәптерден тест тапсырмаларын
немесе математикалық диктантты орындату немесе №4 тапсырманы орындау.
Бірдей уақыт ішіндегі жылдамдықты табуға берілген жай есептерді
шығару. Жылдамдықтарды салыстыру. Кім жылдам жүрді? Кім баяу жүрді? Кім көп жол жүрді?
v жылдамдық
t уақыт
s қашықтық
Бірінші велосипедші
15 км/сағ
4 сағ
?
Екінші велосипедші
7 км/сағ
4 сағ
?
Жаңа материалмен танысу.
Осы мақсатпен өнімділікке дайындық жұмысында берілген есептің сандық мәліметтерінде есептер алуға болады.
Шебер мен оның оқушысы бөлшектер дайындады. Шебер бір сағатта 15 бөлшек жасайды. Ал шәкірті сағатына 7 бөлшек жасайды.
Шебер 4 сағатта неше бөлшек жасайды?
Шәкірті 4 сағатта неше бөлшек жасайды?
Олардың қайсысы жылдамырақ жұмыс істейді?
Шебердің жұмыс өнімділігі 15 бөлш./сағ.
Шәкіртінің жұмыс өнімділігі 15 бөлш/сағ.
Ары қарай оқулықтағы суретті қарастырады. Балаларды жаңа түсініктерді белгілейтін әріптермен таныстырыңыз. Бұл есептерді жылдамдық, уақыт, кашықтыққа берілген есептермен салыстыру.
Алғашқы бекіту.
№2 тапсырма түсіндіріле отырып орындалады. Дәптерге тек өрнек пен жауапты жазуға болады.
Өтілген материалмен жұмыс.
№3-7 тапсырмалар өтілген материалды қайталауға арналады және сыныпта немесе үйде шығаруға болады.
№8 логикалық тапсырмаға нұсқау.
Әр бәліш теңдей 4 бөлікке бөлінді (жартысы және әр жартысы екіге бөлінді). Барлық бөлінген бәлішті 1 тілімнен салу үшін 12 тәрелке қажет болды. Демек, 12:4 = 3 (бүтін бәліш болған).
