?аза? тілі "Жала? ж?не жайылма с?йлем"

«Тілім менің тірлігімнің айғағы!»

Мақсаты:

• Оқушылардың ана тіліне деген құрметін, сүйіспеншілігін ояту, ой-өрісін кеңейту, тілдерін дамыту және ұлтжандыққа тәрбиелеу.

Көрнекілігі: тіл туралы нақыл сөздер, шарлар, тақырыпша.

Сабақ барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі:

ІІ. Барысы:

Мұғалім:

- Балалар, бүгінгі сабағымызда өз ана тіліміз туралы көптеген мағлұматтар аламыз. Ұлы Отан соғысының батыры Бауыржан Момышұлы «Ана тілін білмеген, ана сүтін татпаған » деп бекерге айтпаған.

Мен сендерге ана тілімізге арналған өлең шумақтарын оқып берейін:

Тамырымды тамырсыздық індетінен қалқала,

Әр адамда өз анасынан басқада ,

Жебеп тұрар,демеп тұрар арқада,

Болу керек құдіретті төрт ана.

Туған жері – түп қазығы,айбыны,

Туған тілі сатылмайтын байлығы,

Туған дәстүр,салт – санасы тірегі,

Қадамыңа шуақ шашар үнемі.

Және туған тарихы еске алуға қаншама.

Ауыр, әрі қасіретті болса да...

Төрт анаға жағдай жасай алмаған,

Пенделердің басы қайда қалмаған?

Ешқашан да бақ жұлдызы жанбаған,

Қасиетті бұл төрт ана тағдырыңның тынысы,

Төрт ана үшін болған күрес, күрестердің ұлысы - деп, М.Шаханов жырлағандай халықтың тарихта қалуы тіліне байланысты.Тіл – халықтың жаны,сәні.Адамды мұратқа жеткізетін ана тілі мен ата дәстүрі. Ендеше, тілге қандай құрмет көрсетсек те лайық. Тіл мерекесі,тіл салтанаты,тіл қуанышы құтты болсын! Бүгінгі сабағымызды ойын түрінде өтеміз. Сендер екі топқа бөлінесіңдер. Әр топқа сұрақ қоямын. Ол топтағы ойыншылар таба алмаса, екінші топ табуға болады. Енді сендердің тіліміз, еліміз туралы қаншалықты білетіндерінді көремін.

1-тур: Тілге байланысты мақал – мәтелдер айту. Ұлттық «Орамал тастамақ» ойыны арқылы оқушыларға мақал-мәтел айтқызу.Басын мұғалім айтады, жалғасын оқушы табады.

1 топ

1. Тіл тас жарады, тас жармаса ... (бас жарады).

2. Дәлелсіз сөз ... (желмен тең).

3. Ине көзінен сынады, ... (шешен сөзінен сынады).

4. Піл көтермегенді, ... (тіл көтереді).

5. Сөз тапқанға ... (қолқа жоқ).

6. Жеті жұрттың тілін біл, (Жеті түрлі ілім біл).

7. Шебердің қолы ортақ, ... (шешеннің қолы ортақ).

8. Қаһарлы сөз ... (қамал бұзар).

9. Бас кеспек болса да, ... (тілкеспек жоқ).

10. Айтылған сөз, атылған ... (оқпен тең).

2-топ

1. Бал тамған тілден ... (у тамған).

2. Тауды, тасты жел бұзар, ... (адамзатты сөз бұзар).

3. Жақсы сөз ... (жарым ырыс).

4. Жақсы байқап сөйлер, ... (жаман шайқап сөйлер).

5. Тіл қылыштан ... (өткір).

6. Ана сүті бой өсіреді, ана тілі ... (ой өсіреді).

7. Жыланның уы тісінде, адамның уы ... (тілінді).

8. Көре-көре көсем боларсың, сөйлей-сөйлей ... (шешен боларсың).

9. Тілден артық ... (қазына жоқ).

10. Сүңгі жарасы бітер, ... (тіл жарасы бітпес).

2-тур: «Виктриналық сұрақтар». Енді біздің оқушылардың мемлекеттік тілді қалай меңгергендігін викториналық сұрақтарға жауап беру арқылы сынап көрейік.

1-топқа:

1. ҚР қашан тәуелсіздік алады? (1991 ж. 16 желтоқсан).

2. Қазақтың тұңғыш ғарышкері кім? (Тоқтар Әубәкіров).

3. Қандай ұлттық тағамдарды білесің? (қазы-қарта, жал-жая, бесбармақ, қымыз, шұбат).

4. «Қазақ хрестоматиясын» жазған кім? (Ы.Алтынсарин).

5. Қазақ тілі қай тілдер тобына жатады? (түркі тілдес).

2-топқа:

1. Абайдың туған жылы? (1845).

2. Қазақ алфавитін жасаған ғалым кім? (А.Байтұрсынов).

3. Ұлттық киімдер қалай аталады? (тақия, бешпент, қамзол, сәукеле, тон, т.б.).

4. Тұңғыш кемеңгер? (Ыбырай).

5. Қазақ халқының салт-дәстүрлерін ата? (шілдехана, бесік той, тұсау кесу, құда түсу,

келін түсіру, қыз ұзату т.б.).

2-тур: Қазақ тіліндегі сөздердің мағынасын түсіндіру.

1.Құм төсек – құс жүнінен жасалған төсеніш.

2. Шідер – жылқыны матау әбзелдерінің бірі.

3. Түскиіз – сәндік үшін төсек тұсына ұстайтын үй жиһазы

4. Науа – молға су, жем, тұз беруге арналған ыдыс.

5. Шымшуыр - әр түрлі заттарды қысып ұстауға арналған құрал.

6. Іркет – құрт қайнату, кейде мойын алып ішу үшін сабаға, күбіге жинап ашытқан шикі сүт.

7. Тулақ – тойдың терісін шикілей керіп, кептірген көн, төсеніш.

8. Өре – ірімшік, құрт тағамдарын кептіруге арналған сөре.

9. Қимай – соғымға сойылған сиыр етінен дайындалатын кәделі тағам.

10. Шығыр – құдықтан су тартуға арналған құрал.

11. Қазық – жерге қағуға арналған үшкір құрал.

12. Дермене – жабайы және қолдан өсірілетін дәрілік жусан.

ІІІ. Қорытындылау: Жеңімпазды анықтау.

Мұғалім:

Ана тілі – біздің туған анамыз,

Анамыздай сыйлап бағып-қағамыз.

Ана тілін бағаласақ қалай біз,

Өзіміздің солай болмақ бағамыз.

Ана тілін кім бағалай білмесе

«Анасынан безген ұл» - деп қараңыз дей отырып, бүгінгі тәрбие сағатымызды аяқтаймын. Ұлы Абай аталарының : «Зарарынан қашық болу, пайдасынан ортақ болуға тілің, оқу-ғылымын білмек керек», - деп өзгенің тілін үйренуді өсиет екені белгілі .Ана тілін қадірлей отырып, өзге тілді білуге ұмтылу – уақыт талабы.Әрқашан тіліміздің мерейі үстем болсын!