?аза? тілі "Негізгі ж?не туынды сын есім"

?аза? тілі, 4 – сынып

Та?ырыбы: Негізгі ж?не туынды сын есім

Алматы облысы, Е?бекші?аза? ауданы, Есік ?аласы

Р.То?атаев орта мектебі

Бастауыш сынып м??алімі Байза?ова ??ндыз.

О? жа? ба?анда?ы тапсырмаларды ??растырушы м??алімдерді? есіне:

І  кезе?. Т?мендегі  «К?пір» тапсырмаларын о?ушылар ?йде орындап, б?гінгі саба??а дайындалып келеді. М??алім ал?аш?ы 5-7 минутта: а) ?йымдастыру с?тін; б) алды??ы та?ырыпты? Ш кезе?іні? ?ш де?гейлік тапсырмаларын ?йде ая?тап келу д?режесін тексергеннен кейін в) «К?пір» тапсырмаларын тексереді)

«К?ПІР» тапсырмалары

(о?ушылар ?йде орындап, б?гінгі саба??а дайындалып келеді)

1. Сын есім  дегеніміз не?

Ж: Сын есім дегеніміз затты?  т?рін, т?сін,  д?мін білдіреді.

1. ?андай??ай? с?ра?тарына жауап беретін с?з табы?

Ж: ?андай??ай? с?ра?тарына сын есім жауап береді.

.Берілген с?здерге ж?рна? жал?ап,сын есім жаса.

Ата?,а?ыл,сана,тау,сен,?демі,?ара,?лкен,кіші.

(ата?ты,а?ылды,саналы,таулы,сенгіш)

Берілген сын есімдерден с?йлем ??рап,олар?а с?ра? ?ой.

?демі ?й.?андай ?й?                              Ата?ты ?нші.?андай ?нші?

?лкен а?аш.?андай а?аш?                     А?ылды бала.?андай бала?

Кіші доп.?андай доп?                            Саналы адам.?андай адам?

Балалар,бірінші,екінші ба?анда?ы с?здер ?алай атау?а болады?

Ендеше,б?гінгі саба?ымыз негізгі ж?не туынды сын есімге арналады.

                                        ІІ кезе? (топты? ж?мыс) жа?а саба?ты топты? ж?мыс барысында о?ушыларды? ?з бетімен ме?геруіне жа?дай жасау:       а) о?ушылар т?мендегі «Білу», «Т?сіну», «Талдау», «Жина?тау» т?сілдеріне с?йкес тапсырмаларын ?здері толтырады    (10 минут); ?) жауаптарын м??аліммен бірге талдайды (10 минут).  Н?тижесі ауызша марапатталады.

Теориясы:

«БІЛУ»

(?андай? ?ай?)

1. Сурет бойынша с?йлем ??ра.

адам.  айма?.     бала.

 г?л.      кітап.

?андай адам??андай айма???андай бала??андай г?л??андай кітап?

1. ?нерлі,таулы,о?ымысты,?ызыл,?алы? с?здерін с?з ??рамына талда.
2. ?алы? кітап, ?ызыл г?л. Деген с?здердегі ?алы?,?ызыл с?здерін одан ?рі б?лшектеуге бола ма?Болмайды.Ондай болса балалар, б?л негізгі сын есім екен.
3. Т?бір с?здерге ?андай ?осымша жал?ады??Т?бір с?здерге ж?рна? жал?ады?.Неліктен ж?рна? жал?ады??Туынды сын  есім жасау ?шін.Б?л туынды сын есім.

(ережені балалар ?здері шы?арып алады.)

Теориясы:

«Т?СІНУ»

(Неге?

Неліктен? Себебі?

Не ?шін?)

Себебін аны?та:

1. ?демі,сенгіш,биік,?ара,т?ртіпті,а?ылды с?здерін кестеге орналастыр.

Негізгі

Туынды

?демі,биік,?ара

Сенгіш,т?ртіпті,а?ылды.

1. Неліктен ?демі с?зі негізгі сын есім?
2. Неліктен а?ылды с?зі туынды сын есім?

Теориясы:

«Талдау»

(1.Салыстыр,

2. Айырмашылы?ы неде?

3. ??састы?ы неде?

4.Та?ырыпты? басты идеясын жаз деген тапсырмалар болу керек. Немесе 1-3 тапсырмаларды Венн диаграммасы ар?ылы ?амту?а болады.

1. Екеуі де затты? т?рін,т?сін,д?мін білдіреді
2. Екеуіні? де  ат?аратын ?ызметі бірдей.

3.Екеуі де ?андай??ай?  деген с?ра??а  жауап береді.

1-3) Венн диаграммасы ар?ылы салыстыр                                                                                                 Негізгі сын есім                   ??састы?ы                          Туынды сын есім

1.Ж?рна? жал?ану ар?ылы жасалады.

 

1.Т?бір с?зден жасалады.

4.Та?ырыпты? басты идеясы неде?

а)Негізгі  сын есім мен туынды  сын есімні? ??састы?ы:

1. Екеуі де  затты? т?рін,  т?сін.  д?мін білдіреді
2. Екеуіні? де ат?аратын ?ызметі бірдей.
3. Екеуі де ?андай? ?ай? С?ра??а жауап береді

?)Негізгі  сын есімні? ?зіне т?н ерекшелігі:

1. Т?бір с?зден жасалады.

б)Туынды  сын есімні? ?зіне т?н ерекшелігі:

 1. Ж?рна? жал?ану ар?ылы жасалады.

Теориясы: «Жина?тау»(?орытынды  шы?ар,аны?тама бер,  мазм?нды ж?йеле, кестені,  тірек сызбаны, с?зж?мба?ты толтыр немесе ?зі? ??растыр та?ы  с.с. бас?а т?рдегі тапсырмалар о?ушыны? жо?арыда?ы «та?ырыпты? басты идеясына» жаз?ан жауабына ?ойылады)

Сын есім

Етістік

Затты? т?рін, т?сін, д?мін,  к?лемін білдіретін с?з табы

Т?л?асына ?арай

негізгі

туынды

Мысалы:

Мысалы:

         О?улы?пен ж?мыс (5 минут): т?мендегі  «?олдану» ж?не о?ушыны? та?ырып мазм?нына  «Ба?а беруі» т?сілдеріне с?йкес, я?ни рефлексия жасау?а, эссе жазу?а арнал?ан,  практика ж?зінде бекіту тапсырмалары орындалады. Н?тижесі ауызша марапатталады.

Практикасы:

«?ОЛДАНУ»

(о?улы?пен ж?мыс)

22-жатты?у.С?здерді салыстырАйырмашылы?ын бай?а.?осымшалы с?здерді к?шіріп жаз.

а?ыл-а?ылды  т?ртіп-т?ртіпті        біл-білгіш     айна-айнадай

Практикасы:

«БА?А БЕРУ»

(Сен ?алай ойлайсы?? Не істер еді??)

Сен ?алай ойлайсы??

1. Білгіш,ж?згіш,тап?ыш,бай?а?ыш,айт?ыш,с?йлегіш с?здеріні? т?бірі ?андай с?з табы бола алады. (Етістік)

Сен ?алай ойлайсы??

      2.туынды сын есімдерді? т?бір с?зі негізгі сын есім бола ала ма?

Сен ?алай ойлайсы??

1. Негізгі сын есімнен туынды сын есім жасау?а бола ма?

 

ІІІ кезе?:    Де?гейлік тапсырмаларды орындап, балл жинау

                                     ІІІ кезе? (кері байланыс – ба?алау кезе?і): Жеке ж?мыс. Жо?арыда ме?герген мазм?нды ?ш де?гейге іріктеп (?р де?гейді? білімділік, біліктілік, я?ни ??зыреттілік де?гейін аны?тайтын тапсырмалар) оларды біртіндеп орындату ар?ылы балл жинату барысында о?ушыны? ??зіреттілік де?гейін аны?тап, ?діл ба?алау ж?зеге асырылады. Б?л тапсырмаларды о?ушылар саба?ты? со?ына дейін ?ал?ан 15 минутты? 12 минутында орындайды + 3 минут ?ортынды жасалады.  ?ал?ан тапсырмаларлы ?йде ая?тап келеді.  ?ортынды балл саны д?ст?рлі ба?а?а айналдырылып, келесі саба?ты? басында сынып журналына ?ойылады, мониторингке тіркеледі.

І де?гей (5 балл)

Теориясы:

«БІЛУ»

(Кім? Не? ?ашан? ?андай? ?алай? Не істеді?)

Бос орын?а ?ажетті с?здерді жаз.

1. ?ара?айды? ________ м?рны?ды жарады.
2. _______ бала _____бала.

_______бала _____бала.

(Ж.?депті,арлы,?депсіз,сорлы)

Практикасы:

«?ОЛДАНУ»

(о?улы?пен ж?мыс)

О?улы?тан 22,23- жатты?уды орындайды.

ІІ  де?гей:   (5 балл + 4 балл = 9 балл)

Теориясы: «Т?сіну»

(неге? неліктен? себебі? не ?шін?с?ра?тары о?ушыны? жо?арыда берген жауаптарына оларды тере?дету  ?шін ?ойылады)

Себебін аны?та

1. Туынды сын есімді теріп жаз.
2. Неліктен туындысын есім деп аталады?Себебі. (туынды сын есім т?бір с?зге ж?рна? жал?ану ар?ылы жасалады.)
3. Сырты жасыл,?ап- ?атты,
4. Іші ?ызыл,т?п -т?тті.Ж?мба?ты? шешуін тап.?арамен жазыл?ан с?здер сын есімні? ?ай т?ріне жатады?Неліктен?

Теориясы:

«ТАЛДАУ»

(1.Салыстыр, 2.Айырмашылы?ы неде?  3. ??састы?ы неде? 4.Та?ырыпты? басты идеясын жаз)

1-3)Кестедегі бос орындар?а тиісті с?здерді жаз.

Дара сын есім

К?рделі сын есім

??састы?ы

1. Екеуі де   затты? т?рін,т?сін,д?мін білдерді.
2. Екеуіні? де ат?аратын ?ызметі бірдей.
3.  

1.Екеуі  де   затты? т?рін,т?сін,д?мін білдерді.

2.Екеуіні? де ат?аратын ?ызметі бірдей.

Ерекшелігі

1 Т?бір с?зден жасалады.

1. Ж?рна? жал?ану ар?ылы жасалады.

 

 

                          4.Та?ырыпты? басты идеясы неде?

а)Негізгі  сын есім мен туынды сын есімні? ??састы?ы:

1.Екеуі де  затты? т?рін,т?сін.д?мін білдіреді

2.Екеуіні? де ат?аратын ?ызметі бірдей.

3.Екеуі де ?андай? ?ай? С?ра??а жауап береді

?)Негізгі сын есімні? ?зіне т?н ерекшелігі:

1. Т?бір с?зден жасалады.

б)Туынды сын есімні? ?зіне т?н ерекшелігі:

 1. Ж?рна? жал?ану ар?ылы жасалады.

Практикасы:

«?ОЛДАНУ»

(о?улы?пен ж?мыс)

25,27- жатты?у орындалады.

ІІІ  де?гей:   (5 балл + 4 балл + 3 балл = 12 балл)

Теориясы:

«ЖИНА?ТАУ»

(?орытынды шы?ару?а ба?ыттал?ан: Мазм?нды ж?йеле, аны?тама бер, кесте, сызба толтыр, с?зж?мба?,  ребус шеш сия?ты  т.б. с?здер тапсырма шартында болу керек)

?оян,?ас?ыр,т?лкі,алма с?здеріні? атын атамай туынды негізгі сын есімді ?атыстырып сипаттап бер.

Практикасы

«Ба?а беру»(Сен ?алай ойлайсы??Не істер  еді??сия?ты тапсырмалар ?мірдегі жа?даяттарды шешуге ба?ытталып ?ойылады

Сен ?алай ойлайсы??

Негізгі сын есім мен туынды сын есімді ?алай ажырату?а болады?