Әдебиеттік оқу.М.Дулатов.Наурызкөже

Оқу ісінің меңгерушісі:

Пәннің аты

Әдебиеттік оқу

Уақыты:14.03.2017

Кабинет:209

Мұғалім

Абдрахманова Г.У.

Сабақтың атауы

М.Дулатов.Наурызкөже.

Мақсаты

Оқушылар мәтіннің негізгі идеясын түсінеді.Тақырыпқа байланысты өз ойларын еркін жеткізеді.Наурыз айы жаңалық бастауы, жыл басы екені, наурыз мейрамы, наурыз көже туралы түсінік алады.

Наурыз көженің құпиясын ашады, наурыз тойы тоқшылық, бейбітшілік, мейірімділік нышаны екенін топпен талдап шешеді, өз бетімен жұмыс істеуге дағдыланады.

Күтілетін нәтиже

Сабақ түрі:

Сабақ әдіс-тәсілдері:

Сабақ көрнекілігі:

Аралас сабақ.

Сұрақ -жауап, әңгімелеу, іздендіру,тапқызу,талдау,жинақтау, топпен жұмыс, сын тұрғысынан ойлау.

Интербелсенді  тақта

Психологиялық ахуал

 2 мин

Дауыс жазбасы  арқылы оқушыларға тыңдату.

Қар мұз еріп

Су көбейіп,

Сай салада ағады.

Бүршік шашып

Жапырақ ашып

Жер гүл шашақ тағады

Қой маңырап

Төл жамырап

Жайлау малға толады

Оқушыларым айтыңдаршы

Бұл қай кезде болады?(көктем)

Көктемдегі күлімдеген күннің көзі арқылы

 «Мен саған тілеймін» тілек білдіру.

Оқушылар шеңберде жиналып,мұғаліммен бірге бүгінгі сабаққа сәттілік тілейді.

Топқа бөлу

1-мин

Біз қазақ елі қандай ұлтпыз?

-бірлігі жарасқан

-қонақжай

-берекелі

-мәңгілік ел

Оқушылар өз ұлтты туралы  ойларын ортаға салады.

Үй тапсырмасын тексеру

7 мин

Наурыз туралы хикая мәтінін мазмұндау.

Күн мен түннің теңелуін бейнелеу.

Көктем мезгілінің айларын ата?

Көктем мезгілін суреттеп берші?

Оқушылар мәтінді мазмұндайды.

Суреттерін қорғайды.

Қызығушылықты ояту

5 мин

Сыни тұрғыдан ойлау.

1.Мына суреттерге қарағанда естеріңе нені түсіресіңдер?

 2. Бейне жазба көрсету. Сол бейне жазба арқылы

Сонымен бүгінгі сабағымыздың тақырыбы не жайлы болмақ деп ойлайсыздар?

3.Сонымен бүгін біздің тақырыбымыз  қалай аталады ?

-Наурызкөже

Сіздер білесіздер ме наурыз көже қалай жасалатынын білесіңдер ме?

-Ал, енді мына портретке назар аударайық. Бұл кім?

- Міржақып Дулатұлы не білеміз?

  ақын            жазушы         педагог

саясаткер

қоғам қайраткері                    25 қараша 1885 туған                                                                                                                           

Жаңа сабаққа деген қызығушылықтары оянып,ерекше ынтамен кіріседі.

Мағынаны тану

8 мин

    Түсіну

Мақсаты:

Оқушылардың өз бетімен жұмыс істеуін бақылау.

3 мин

Білу

1. мин

  Тізбектеп оқу, бөлімге бөліп. Әр бөлімді түсіндіреді.

         Наурыз көже неге жеті түрлі дәмнен жасалған?

  - Жеті деген киелі санға құрылған. Жеті ата, жеті жұт, жеті нота, жеті қазына, жеті жетім, жеті керемет, жеті парыз т.б.

• Кім өзінің жеті атасын айтып бере алады?

Наурызкөженің құрамындағы дәмдердің қосылу себебін білесіңдер ме?

Қазақ киелілікке, ырымшылдыққа аса мән берген. Наурыз көжеге су қосқаны - өмір өзен, ұрпақ-өріс судай асып-тасысын дегені болса керек.

    Тұз қосқаны: Қазақтың мәдениеті – сөз. Қашаннан сөзді қадірлеген қазақ ешқашан дәмсіз сөз сөйлемеген. Сондықтан да «Тұз – астың дәмін келтірер, мақал – сөздің мәнін келтірер» деп мағыналы мақал айтқан. «Құр бос жүре бермей нәтиженің дәмін білейік, бір-бірімізге дәмді сөздер айтысып жүрейік» деген мағынада ырымдалған болса керек.

   Сүт немесе ақ құйғаны – сүттей ұйып отырайық, ақ мол болса денсаулыққа да кепіл дегені. Көңіліміз де ақ болсын деген таза ниет.

«Ағы бардың - бағы бар» деп түсінетін қазақ халқы сүт тағамын бақыт несібесі деп білген. Қазақтың ұлттық тарихында ертеден пайдаланып келе жатқан ұлттық тағамдардың түрлері сүттен жасалады. «Қазақ» сөзінің тіркесіндегі «ақ» сөзі де осымен жалғасып тұрғаны көп мағынаны түсіндіреді.

   Құрт қосатын себебі – құрт күшті ас. Әр түрлі тамаққа пайдаланады. Әсіресе жазғытұрым уақытта пайдасы мол. Әлсіз, аурушаң адамдарға қуат береді. Бұл асты - қуаттың көзі болсын, ел қуаты нығайсын, денсаулығы берік болсын деген ырымға негіздесе керек.

  Наурыз көже қазақтың ең жақсы көретін, негізгі ас дәмдерінің бірі – ет қосылады. Қазақтың табиғаты мал мен біте қайнасқан болса, ет – қазақтың төл асы. Қазан толсын, асар мол болсын деген мақсатта «ұзынсарыға» сақталған сүрі етті тұтастай Наурызкөжеге салып қайнатады.

            Арпаны қосады. Арпа дәрілікке ем. Білетіндердің айтуынша, арпаны жиі пайдаланатындардың қаны бұзылмайды. Ирак тәуіптері бұл дәнді «ғажап құтты дән» деп атаған. Көптеген ауруларға шипалы.

            Ал, күріш. Күріш те денсаулыққа шипа, ішкі құрылысты тазартатын табиғи элементтерге бай дәнді дақыл. Жалпы, Наурыз көжеге дәнді дақыл пайдаланатыны – бір тамырдан өсіп-өнген күріштей ұрпағымыз көп болсын деген тілек болса керек. Наурызда берілетін бата нышаны осы Наурыз көжеде де сайрап тұр.

            Сондықтан да Наурыз көжені наурыз айында кедейлерге тарататын тағам түрінде емес, арнайы ырымдап жасайтын болған. Дәнді-дақыл пайдалы, сабағынан дәні мәуелеп, төгіліп тұратын құтты, ырысты өсімдік. Наурыз пайдалы да құтты, ырысты болсын, өскін мол болсын деген қазақ тілегінің, ырымының басты көзі Наурыз көже болса керек.

   Наурыз көжеге белгілі бір дәмді ғана салу керек деген арнайы нұсқау жоқ. Жеті түрлі дәм салынады әрі «тек мына дәм салыну керек» деп шектеу қоймаған. Әркім қолындағы бар азық-түлігіне қарайды. Тек міндетті түрде дәм саны жетеу болған. Сөйтіп, Наурыз күні қазандар көжеге толады.

  Сөздік жұмыс.

Тоқшылық дегенді қалай түсінесіндер?

• Тоқшылық- баршылық, молшылық, жеткілікті тағам.
• Ырыстық- ынтымақ, достық, береке.

Сергіту сәті

1 мин

«Наурыз» әніне қимыл-қозғалыс арқылы билеп сергіп алу.

Ой сергітеді,шашағандары

Басылады

Ой толғаныс

2 мин

Жинақтау

5 мин

Мейрамдарды ажырату:

Наурыз қандай мейрам?

Діни мейрамдар: Мәулет күні, ораза, айт, құрбан айт

Ұлттық мейрам: Наурыз

Мемлекеттік мейрам: Тәуелсіздік күні, Президентіміздің тұңғыш күні, 9 мамыр, 1 мамыр.

• Наурызды қазақтан басқа күншығыс елдерінің көбі тойлаған екен. Мысалы:Үндістан, Иран, Ауған, Бұхар, Кавказ т.б.
• Бірақ бұлардың бәрін салыстырғанда наурызды біздің қазақтың мейрам етуі айрықша сыйымды, дәлелді. Өйткені наурыздың ескіше тоғызында, жаңаша жиырма екісінде күн мен түн теңеледі, қыс өтіп, жаз жетеді.  Жаңа жыл келеді.

Шығармашылық тапсырма.  

4 жол өлең

... ұлттық мейрам,

...  көже пісірген.

 .... дәмді,

 ... болды   сәнді.

Наурыз мейрамында бір-біріне ренжіскен адамдар кешірім сұрайды. Кешіріседі. Бір- біріне бата айтады.

Батамен ел көгерер

Жаңбырмен жер көгерер.

Ал сендер бата айту білесіңдер ме? Бата айту

Наурызкөженің құрамына кіретін жеті түрлі дәмді 3- тілде айтқызу

Үйге тапсырма

1мин

Қазақтың ұлттық салт-дәстүрлері тақырыбында эссе жазу.

Наурызкөже мәтінін мазмұндау.

Өз ойларын жазып келу.

Мәтінді оқып, мазмұндау.

Бағалау

2 мин

Топтық бағалау.

Оқушылар бір-бірін  бағалау.

Оқушылар жұптасып отырған жұбын бағалайды.

Кері байланыс

2 мин

• Наурыз мерекесімен құттықтап тілектер жазу.

 Кестені толтыру. «Өзім үшін» стратегиясы.

Наурыз туралы не білем?

Мәтіндегі наурыз жайлы не білдім?

Сәйкестік

 Өзі  қалаған оқушыға өз тілектерін жазып беру.

Кестені толтыру.