Д?румендер - денсаулы? кепілі

Та?ырыбы: «Д?румендер – денсаулы? кепілі»
Ма?саты: о?ушылар?а д?румендерді? а?зада?ы р?лі ж?не д?румендер жетіспегеннен болатын аурулар, к?к?ністерді? пайдасы туралы білімдерін жетілдіру ма?сатында ізденуге, тез ойлау?а, ал?ырлы??а, тап?ырлы??а баулу.
К?рнекілігі: к?к?ніске толы себет, газет «Денсаулы? ж?не к?к?ніс»

Барысы:
М??алім: - Армысыздар ??рметті ?стаздар, ?она?тар ж?не натуралистер!
«Д?румендер – денсаулы? кепілі» деп аталатын кешімізді ашы? деп жариялаймыз.
Елбасымыз «Білімді ?рпа? - болаша?» деген. «Білімсізді? к?ні ?аріп, білімдіні? т?ні жары?» демекші с?з кезегін «К?к?ніс ?сіру» ?йірмесіні? о?ушыларына берелік.

1 – о?ушы: - М?сса?ан! Мына ?ызы?ты ?ара?ыз, к?к?ністер бір – бірімен айтысып жатыр екен. «Мен пайдалымын» деп шу шы?арып жатыр.
Ас?аба?: - Мен ба?шада?ы е? ірі к?к?ніспін. ?лкен бол?анды?тан ба?шада к?п орын аламын, салма?ым 16 кг жетіп, аязы?а пыс?ырмай жата беремін. Орталы? Азияда менен ?рт?рлі б?йымдар, ыдыстар жаса?ан. Адам?а ?ажетті к?к?ніспін.

2 - о?ушы: Іші сары, сырты ?атты,
Д?ні – д?рі, д?мі т?тті.
Пісіріп жесе? ас - тама?,
Оны? аты – ас?аба?.
Домала?ан д?у ?зі,
??ша?ы?а сыймайды.
К?зге дейін ба?шада,
Суы? т?се жинайды.
Орамжапыра? келеді
Д?мді болсын десе?
Орамжапыра?ты егер,
Жаздай суар оны,
Жатпасын ш?лдеп бекер.
Орамжапыра? та сені?
Е?бегі?ді ?тер.
Орамжапыра?: - Сен керемет емессі?, біра?та ма?тана бер, ас?аба?. Мен де кішкентай емеспін, б?ріне де белгілімін.
Ас?аба?: - Онда неге сені б?лай ата?ан?
Орамжапыра?: - Ежелгі египеттіктер мені ?атты жа?сы к?рген. Адамдарды? ас ?орыту м?шелеріне ?те пайдалымын. ?ыс бойы мені т?здап са?тап ?ойып, та?ам?а ?ажеттті д?румендерім ?шін ?олданады. Сонды?тан мен керемет к?к?ніспін. Бас?асына ?ара?анда ?ияр сия?ты кішкентай емеспін.
?ияр келеді.
?ияр: - сопа?шы к?к ??ім бар,
Пайдалы, м?лдір с?лім бар.
Піскен кезде жиярсы?,
Мені? атым – ?иярмын.
?азір ?зын саба?ым
Жан – жа?ыма тарайды.
?ол ?стас?ан баладай,
Ба?шаны алып барады.
- ?рине, бас?а к?к?ністерге ?ара?анда мен д?румендерге бай емеспін, сонда да мен с?йікті к?к?ніспін. ?ыста да, жазда да бармын. Ежелгі Египетте бай адамдар шырын жасап, ?рт?рлі аурулар?а пайдалан?ан. Теріні? ?артаймауына к?мектесемін. Ж?не ?азіргі кезде косметика?а да ?олданады.
?ызана? келеді.
?ызана?: - Немене б?рі? оны ренжіте беречі?дер? Мен де кішкентай болсам да адамдар?а пайдалымын.
Ас?аба?: - сен де ма?тан?ы? келіп т?р ма?
?ызана?: - Жо – жо?, мен ?зімні? отаным Перуді ма?тан т?тамын. К?птеген д?румендерге баймын, м?селен, А д?румені жетіспесе адам а?засы ?суі баяулайды.
?сем, н?зік к?ріктімін,
К?ктей жеуге болмайды.
Салат?а мені ?ос?анда
?ияр ?асымнан ?алмайды.
?ып – ?ызыл боп пісемін,
Ж?шікке ла?тырып салмайды.
Жарылып ?алам ?йткені,
К?термеймін ондайды.
Картоп келеді.

Картоп: - ?й, ?ойы?дар! Адамны? екінші наны атанса?та к?кірегімізді кермей – а? тып – тыныш жатырмыз ?ой!
Ыл?алды топыра? мекенім,
Сол жерде жа?сы ?семін.
Жегенде жа?сы тоясы?,
?ра?а салып ?оясы?:
Мен екінші нанмын!
- Мені е? ал?аш 1537 жылы білді. Голландияны? І Петр 1700 жылы шамасында
Ресейге ?келінді. ??рамымда 14 – 24 % крахмал бар. 200 – ге жуы? ?рт?рлі та?ам ?зірленді. Мені де ?рт?рлі атайды. Отаным – О?т?стік Америка.

?ызыл б?рыш: - ой, картоп, мен білмегем ?ой, екеуміз жерлес екенбіз ?ой. Мен де О?т?стік Америкаданмын. Мені Христофор Колумб ?келді. Д?румендерге ?те баймын. Егер к?к?ністер арасынан жарыс ?тсе, мен чемпион ата?ын алушы едім. Біреуін каротин ?шін, енді біреуін А д?румені ?шін алар едім, ?йткені ол тері аураларына пайдалы, менде де С д?румені бар. Егер де кімде - кім мені та?ам?а пайдаланса, ол адам к?п ?мір с?реді.
Сарымса?: - егер б?рыш ?зін ?те пайдалымын, б?ріне ?ажеттімін десе, онда мен туралы айтып керегі де жо?.
Менсіз асты? д?мі жо?,
К?лдіре алмаймын жылайсы?.
Ащы болсам да мені
Базардан жиі с?райсы?.
Т?шкірсе?, пыс?ырса?
Мен шипа боламын.
- ?зіме т?н иісім бар, ??рамымда 20 – 27 % полисахарид, н?руыз 7 – 28 %, С д?румені бар. Бактерияларды жойып жіберетін эфир майын медицинада ?олданады. ?шпа зат, фитоцидтер де бар. Сонды?тан ж??палы ауралар?а ?арсы апйдаланады.
Б?рыш: - Сені? Отаны? ?ай жер?
Сарымса?: - Азияда тудым. Біра? Еуропа мен Африкада т?рамын. Орта ?асырларда батырлар мені кеуделеріне т?мар ?ып та?ып ж?рген. ?йткені мен ?рт?рлі о?тан, сада?ты? о?ынан ?ор?ап ж?ргенмін.
Пияз келеді де сарымса?ты? ?асына т?рады.

Ас?аба?: - Сен неге сарымса?ты? ?асына т?расы?? Сендер доссы?дар ма?
Пияз: - Біз дос ?ана емеспіз, а?айындымыз. Мені Бізді? д?уірімізге шейін білген. Ежелгі Римде солдаттар?а батырлы? пен к?ш береді деп есептеген. ?рт?рлі ауралар?а, т?мау?а, тіс ауыр?анда, чума ауруына ?арсы пайдаланып, емделген. Мысырлы?тар т??ір жарат?ан ?сімдік деп ерекше ?астерлеген.
?ияр: - Сен неменеге ?ып - ?ызыл болып ісініп т?рсы?? ?зі? туралы еште?е айта алмай ?ялып т?рсы? ба?
?ызылша: - Жерорта те?ізінде д?ниеге келдім. ?ызылшаны? да ?рт?рлісі болады. К?бінесе Иранда, Жерорта те?ізі, Каспий те?ізіні? жа?алауында, Индия мен ?ытайда кездеседі.
Жемтамырымда ?те к?п ?ант бар, оны ешкім білген жо?. 1747 жылы неміс химигі Маркграф ?ызылша ??рамында ?ант барын тап?ан. 1799 жылы Фрац Ахард бірінші рет бірнеше кг ?ант ал?ан. ?дан ?рі Ресейге ?ткізді. Мен ?азіргі уа?ытта 3 - орындамын. Тыныштандыратын д?рі ретінде балаларды? ж?йке ж?йесіне пайдаланады.

С?біз: - Сары, д?мді, ?зынмын,
Жер астында ты?ыл?ан.
Тартса? шы?а келемін,
?сіп т?р?ан б?рымнан.
К?зде ?азып аласыз,
Тама??а да саламыз.
Егер мені к?п жесе?,
Биік, ?зын боласыз.
С?бізді? м?дени да?ылдар?а жат?ызылуы – бізді? заманымыз?а дейінгі 2000 – 1000 жылы. Отаным – Жерорта те?ізі, одан ол барлы? жерлерге таратыла бастады. ??рамы д?румендер – витаминдерге ?те бай. А, В, С, К, Д, Е, сонымен ?оса микро?лементтер де бар, кобальт, темір, йод, мыс?а да бай. Садат жасау?а, та?амдар?а пайдаланады.

Баклажан: - Мені? отаным – Индия. Арабша бадиншаш, баданжан деп атайды. Ерте кезде ?те ащы бол?ан. Мені ешкім жей алмады. Пісірілген баклажанды арабтар тіс ауыр?анда басып емдеген. Еуропа?а VI ?асырды? ая?ында келдім. Мені ба?алау ?шін 300 жыл керек болды. ?азір мені ?рт?рлі та?амдар?а ?олданады. ??рамымда н?руыз, май, кальций, фосфор, темір ж?не т?здар бар.
Медицинада бауыр ауыр?анда ?ан ??рамында?ы зиянды холестеринді азайту ?шін ?олданады. О?т?стік ?аза?стан облысында мол ?сіріледі.

Петрушка: - Мен Испанияда тудым. Ежелгі Египетте мені танып біле бастады. Ол жа?та жаманды?ты? р?мізі деп ата?ан. т себет тол?ан петрушка болса ж?не оны ?арсы кездестіргенде адамдар жаманды? ша?ырады деген екен.

Аск?к: - Жап – жасыл ш?пке ??са?ан,
Аск?кті? саба?ын жейсі?.
Ол ?осыл?ан салат, тама?ты?,
«Д?мдісін - ай» дейсі?.
- Біз екеуміз туыспыз, біра? ба?ша?а ?рт?рлі жолмен келеміз. К?к?ніс ?атарына о?ай ?осыл?ан жо?пын. Орта ?асырда мен сондай ?ажетті д?рілік ?сімдік бола бастадым, сосын б?йрек ауыр?анда, сарыауру?а пайдаланды. ?азіргі кезде б?ріне белгілімін.
4 – о?ушы: - К?к?ністер айтысы ?за??а созылды. Біреуі «т?ттімін», біреуі «?те ?ажеттімін» десе, енді біреуі «емдік ?асиетім бар, сондай пайдалымын» деп жатыр.
Ба?ша иесі келіп к?к?ністерді жинау?а кірісті.
5 – о?ушы: - Барлы?ы? да демдісі?дер,
Шыр?ап айтар ?німсі?дер.
К?з тоймайтын кереметтер,
Дастарханны? с?нісі?дер!
?н: «Дастархан»

М??алім: - «Бірінші байлы? - денсаулы?» деген халы? ма?алы бекер айтылмаса керек. Адам баласы ерте заманнан – а? денсаулы? ?шін к?рес ж?ргізіп келеді. Осымен «Д?румендер – денсаулы? кепілі» деп аталатын ?ойылымымыз ая?талды. Сіздерге к?ріп тамашала?андары?ыз?а к?п рахмет айта отырып, зор денсаулы? ж?не дастархандары?ыз?а к?к?ністерге толы болсын демекпін! Кешімізді ?рт?рлі сайыстармен жал?астырамыз.
1 «Ж?мба?тар» сайысы
2 «Сурет» сайысы
3 «Кім к?п ойлап табады?» сайысы (К?к?ністерді ?стап атын айт?ызу, к?зі байлану керек.)
?рбір д?рыс жауап?а к?к?ністер суреті бар жетондар таратылады. Же?імпаздарды со?ында сыйлы?тар беріп ??тты?тайды.