Астау септігінің жіктелуі.

Қазақ тілі

4 сынып. 11.01.2017 ж.

Сабақтың тақырыбы Атау септік

мақсаты:

Білімділік: Атау септік туралы түсінік беру.

Дамытушылық: тіл дамыту, сөз сөйлем құрастыру, сөйлем ішінен таба білу.

Тәрбиелік: ұқыптылыққа, мейірімділікке тәрбиелеу.

Сабақтың көрнекілігі: плакат, жұмбақ, мақал, ребус т.б.

Сабақтың барысы:

І.Ұйымдастыру кезеңі

Терең ғылым сананың

Тегі деп ой саламын

Маңыз беріп оқимыз

Қазақ тілі сабағын

ІІ.Үй тапсырмасын тексеру. (Үйден орындап кел)

ІІІ.Өткенді қайталау.

«Зат есімнің септелуі» I-кезең.

«Септіктің жеті ұлы»ертегі (сахналық қойылым)

Ерте, ерте, ертеде, ешкі құйрығы келтеде, қазақ тілі жерінде, зат есімнің елінде, Септік деген шал болыпты. Оның Атау, Ілік, Барыс, Табыс, Жатыс, Шығыс, Көмектес атты жеті ұлы бар екен. Күндердің күнінде Септік шал балаларын жиып ап:

-Қарақтарым, менің төрімнен көрім жақын. Талапты азамат ертенгі күнін бүгін ойлар. Бір апта мұрсат беремін. Жан-жақты шарлап, әрқайсысың жаныңа сүйеніш, өміріңе азық болар зат әкеліңдер депті. Ұлдары әке сөзін құп алып, жол жүріп кетіпті. Уәделі күні сапардан балаларының бәрі оралыпты.

-Қане, олжаларыңды көрсетіңдер,-дейді сонда шал. Алдымен үлкен ұлы Атау кім ? не? деген затты. Бәрі заттарын алға тартады. Сонда қара.

-Халық деген алып бар. Халықпен сыйласу үшін бұларың аздық етеді. Сондықтан сендерге 1 апта мұрсат берейін. Мыналарыңа сүйеніш, тірек тауып келіңдер,- деп шығарып салады. Уақыт зымырап өте шығады. Белгіленген күні шал келіп қараса, үлкен баласынан басқасы түгел екен.

-Әкелгендеріңді мұнда қаз-қатар қойыңдар, оған дейін Атау да келіп қалар- дейді шал.

Ілік: -ның,-нің,-дың,-дің,-тың-тің.

Барыс: -ға,-ге,-қа,-ке,-на,-не,-а,-е.

Табыс: -ны,-ны,-ды,-ді,-ты,-ті,-н.

Жатыс: -да,-де,-та,-те,-нда,-нде.

Шығыс: -дан,-ден,-тан,-тен,-нан,-нен.

Көмектес: -мен,-бен,-пен,-менен,-пенен,-бенен, деген жалғауларды қаз-қатар қойған кезде Атау кіріп келеді. Басы салбырап кеткен.

-Неге кешіктің?- дейді әкесі.

-Ештеңе таппадым... Сонда қарт алты баласына қарап: -Балаларым, сендер сыннан жақсы өттіңдер. Мына Атаудың кінәсін кешіріңдер. Қанша дегенмен ағаларыңғой. Тұңғышым болған сон еркелетіңкіреп өсіріп едім. Бірлік бар жерде тірлік бар деген. Біріңді бірің сыйлап, барды қанағат тұта біліңдер. Тағы да өтінем, мен үшін кешіріңдер,-деп сөзін аяқтады. Балалары өзара ақылдаса келіп, әкесінің қасынан Атаудан бастап кезегімен үй салады. Жұрт та әрқайсысына әкесінің атын қосып, оларды Атау септік, Ілік септік, Барыс септік, Табыс септік, Жатыс септік, Шығыс септік, Көмектес септік деп атауды үрдіске айналдырыпты. Сол ел адамдардың айтуына қарағанда, өздеріне ісі түсіп келген кісіні Атау септігінен баста, кішілері Көмектес септікке дейін көмектесіп, бір-бірін толықтыра отырып, риза қылып, шығарып салатын көрінеді.

Атау септік:Кім?Не?

Ілік септік:Кімнің?Ненің?

Барыс септік:Кімге?Неге?

Табыс септік:Кімді?Нені?

Жатыс септік:Кімде?Неде?

Шығыс септік:Кімнен?Неден?

Көмектес септік:Кіммен?Немен?

Септіктер «ақын,бүркіт»сөздерін септейді.

1.Қандай ақындарды білеміз?

2.Бүркіт туралы ше?

Сөйлем құра. Ақын өнерлі болады.

Бүркіт -қыран құс.

Осы сөздер қай септікте тұр.

ІV.Жаңа сабақ.(өздігінен меңгерту) II-кезең.

«Ребус шешу» Атау септік.

Жұмбақ шешу.

Үш қазық,екі желі,тоғыз ноқта,

Теңселіп,тербеледі адам соқса.

Шешен тіл сөзге жүйрік болғанымен,

Не пайда үндемейді адам жоқта.

(домбыра)

Атау септіктегі сөздерді табу,сызу.

Сөздердің байланысын табу.(ауызша)

Оқулықпен жұмыс.

288-жаттығу.Оқу.Атау септіктегі зат есімдерді тауып,сөйлемде қандай мүше болып тұрғанын айту._______________________________________________

__________________________________________________________________

1.Мәтін не туралы?

2.Балалар не істегісі келді?

3.Күн несін төкті?

Мақал құрастыр.1.Оқу-білім.....................

2.Өнер............-................тіл.

3.Ақыл................................

Білім..................................

4.Ел............-...............бесік.

5.Еңбек..................емерсің.

Атау септіктегі сөздерді табу.

-Сергіту сәті.

«Жоғалған әріпті тап»ойыны.

1.Бас киім -а-а-а-

2.Өсімдік -а-а-а-

3.Құс -а-а-а-

4.Ағаш -а-а-а-

1. 1-2сөйлем ойлау.

2. Атау септіктегі сөйлемді табу.

289-жаттығу.Өлеңді жатқа жаз._______________________________________

__________________________________________________________________

__________________________________________________________________

ІІІ-кезең.Кері байланыс.(5 ұпай)

І.деңгей.

1.Әже,дәрігер,оқушы,жазушы,іні,суретші сөздеріне сөйлем құра.__________

__________________________________________________________________

__________________________________________________________________

2.Мақалдағы зат есімдердің астын сыз.

Туған жердей жер болмас,

Туған елдей ел болмас.

ІІ деңгей. (4 ұпай)

1.Мына сөйлемдерді сөз таптарына талда.

Бақыт-бес аспап шебер бала.Ол суретті жақсы салады.Ән айтады,би билейді.Бақыт төртінші сыныпта оқиды.

2.Өлеңді мәнерлеп оқы,зат есім,сын есім,етістіктерді тап.

Жасыл емес жайнаған,

Ақ мамық қар айналаң

Сырғанаққа ойнайсын,

Қызыққа енді тоймайсың.

ІІІ деңгей. (3 ұпай)

1. Кластерді толтыр.

Сөз таптары (сөйлем құрап жазу)

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Қорытынды: Симатикалық картамен жұмыс.

Септіктің атауы

Кімге? Неге?

-да,-де, -та,-те, -нда, -нде

Кім? Не?

-дан,-ден, -тан,-тен, -нан,-нен

Кімнің? Ненің?

Кімді? Нені?

Кімнен? Немен?

Атау септік

Ілік септік

Барыс септік

Табыс септік

Жатыс септік

Шығыс септік

Көмектес септік

VIII. Үйге тапсырма.

ІХ.Бағалау.