Сыныптан тыс
«Айтып ?ткен а?ында арман бар ма?»
Шал?ар ?аласы
2016-2017 о?у жылы
Мектебімізде ?р жылды? а?пан айыны? ?арса?ында М.Ма?атаевты? ту?ан к?ніне орай ?деби шаралар ?ткізу д?ст?рге айнал?ан. Міне осындай ?деби- сазды ?ойылымды сіздерді? назарлары?ыз?а ?сынба?пын. О?ушы с?здері, естеліктер, ?ле?дер ?ыс?артыла келтірілді.
Та?ырыбы: «Айтып ?ткен а?ында арман бар ма?»
К?рнекіліктер: М.Ма?атевты? портреті, а?ынны? кітаптары ?ойыл?ан б?рыш, «Ер а?ын, ерен а?ын, ерекше а?ын» деген плакатта?ы жазу, а?ын- жазушыларды?, М??а?али туралы айт?ан пікірлері, естеліктері, домбыра, магнитофон.
Ма?сатымыз: М.М??атаевты? ?мірі мен шы?армашылы? е?бегімен таныстыру. А?ынны? б?рын жарияланба?ан ?ле?дерін о?ушылар назарларына ?сыну.
М.М??атаев шы?армаларыны? саз ?нерімен ?ндесуі.
А?ынны? шы?армалары ар?ылы шынды?ты, с?лулы?ты ?адірлей білуге т?рбиелеу.
О?ушы. Ойлы жас! ?ле? мені? сырласымдай,
Сылассам да ??марым т?р басылмай.
Айтып ?ткен а?ында арман бар ма,
Ж?регіні? т?біне кір жасырмай,- деп а?ын ?зі айт?андай ол артына к?птеген отты жылдар мен м??ды ?ле?дер ?алдырды.
М??амет?али ( М??а?али) Ма?атаев Алматы облысы Нарын?ол ауданыны? ?арасаз аулында1931 жылы 9- а?панда д?ниеге келген. Ол ?зіні? «Мені? анкетам» деген ?ле?інде ?зі туралы ?ыс?аша былай дейді. (Екі о?ушы диалог т?рінде ?ле?ді м?нерлеп о?иды).
- Ту?ан жері??
- ?ланымын ?арасаз деп аталатын ауылды?.
- Ту?ан жылы??
- 1931. ??рдасымын Ш?мілді?.
- Жынысы? кім?
- Еркекпін ?ой, еркекпін.
Ж?не да?ы т?уірмін.
Мекен- жайым – жер мені?.
Жерде ж?рген а?ын деген пендемін.
?алам, ?а?аз, уа?ыт бер азда?ан,
Мен ?мірді жырлау ?шін келгенмін!
О?ушы. Ол ?з ?мірінде ауылды? ке?есті? хатшысы, ?дебиет п?ніні? м??алімі, республикалы? газетті? тілшісі, ?аза? радиосыны? дикторы, «Ж?лдыз» журналыны? ?деби ?ызметкері, Жазушылар ода?ы поэзия б?ліміні? жастар ж?ніндегі ке?есшісі міндеттерін ат?арды. К?птеген жыр жина?тарын о?ырман ?ауымына ?сынды. «Армысы?дар достар», «Шуа?ым мені?», «дари?а ж?рек», «?мір дастан», «?мір –?зен», «А??улар ?йы?та?анда», т.б.
Ол аударма саласында да ерінбей е?бек етті. Орыс тілін ?те жетік білген. Дантені Шы?ыс халы?тары ішінде е? ал?аш аудар?ан М??а?али. Уайтмен, Шекспир сынды классиктері, Н.Тихонов, Роберт Бернс, Аветик Исаакиян, Акоп Акопиян, Файзолла Ансори, Федор Моргун, Евгений Евтушенко сынды ?р ?лты? белді а?ындарын ?аза? тілінде с?йлетті.
Б?гінде М.Ма?атаевты? 35 мы? жол?а жуы? ?ле?і поэзия с?йер ?ауымны? іздеп ж?ріп о?итын жырына айналды.
О?ушы. А?ынны? т?рлі себептермен жарияланба?ан ?ле?і «??дайы ?она?пын».
??дайы ?она?пын мен,
?арсы ал ??рбым!
Адасып аулым таппай, шаршап ж?рмін.
Ш?лінде ?алып мына сарса? к?нні?,
Малманы ?жем берген таусып ж?рмін.
??дайы ?она?пын мен, ?арсы ал, ??рбым!
Мына ауылдан ана ауыл ?ызы?тырып,
Аттанып кетіп едім ?ызы? ?уып.
Атымды ?лде кімдер тартып алды.
Басым жарып, аузымды б?зып т?рып.
??дайы ?она?пын мен,
?арсы ал, ??рбым!
Адасып ауылымнан шаршап ж?рмін.
?аласа?, к?й шерттіріп,
?н салдыр?ан!
?арсы ал, ??рбым!
О?ушы. Ол жалындап ?ткен 45жыл ??мырында ана тілі ?шін к?ресіп ?ткен а?ын. Ол ана тілін ту?ан хал?ы мен Отанынан ?сте кем санамай, осы ?мірдегі бірегей ?ш ба?ытыны? біріне санайды.
«?ш ба?ытым» ?ле?і о?ылады.
О?ушы: ?арасаз, ?ара шал?ын ?ле?де ?стім,
?ыр?а шы?ып ырыс?а кенелмеспін
?лсе ?лер М??а?али Ма?атаев,
?лтіре алмас алайда ?ле?ді ешкім,- деп а?ын ?зі айт?андай, оны? жаз?ан ?ле?дері ?азір ?аза? халы? арасында ?н болып ?алы?тап ж?р. М??а?али ?ле?деріне жазыл?ан ?ндерді? саны 45-ке жуы?.
«С?би бол?ым келеді», ?нін жаз?ан Т.Рахимов
О?ушы: Ке?ес д?уірінде М??а?али шы?армасы ба?аланбады, керісінше ?ысым к?рсетілді. А?ын ?шін б?л ауыр со??ы болды. Ел басында?ы а?алар теріс ?арап, а?ын ?шін есіктерін тарс жапты. Осындай к?йзеліспен ашына отырып жаз?ан ?ле?деріні? бірі- «Сен емессі?». (Б?л ?ле? де кезінде жары? к?рмеген).
Сен емессі?!
?уат пен шуа? берген.
Сен емессі? !
Д?метіп с?рап к?ргем.
Тірнектеп тірі жаннан шуа? тергем,
Ал?анмын бойымда?ы ?уатты елден.
Сен емессі?!
Жа?сылы? к?рген емес сенен ешкім,
Сен ?секші ?атынсы?, ер емессі?!
Ала?ысын т?белес, ерегесті?!
Ж?ртты? айт?ан с?зіне ?арама?ам,
Мен де сені жа?алап, а?ала?ам.
Б?л к?ні
Естисі? бе, жаман адам,
Басынды бес тиын?а ба?аламан.
О?ушы. М??а?алиды? жасты? ша?ы ?лы Отан со?ысы кезе?інде ?тті. Тылда?ы ауыртпалылы? ?сіресе ана мен бала?а т?сті. ?аншама бозда?тар ?ыршын кетті.
«?ариялар азайып бара жатыр» ?нін екі ?стаз орындайды. Со?ыстан кейінгі аналарды? асыл жарын а?са?ан, бауыр еті баласын к?ткен са?ынышын А.?оразбаевты? «?ара кемпірді? зары» ?ні ар?ылы ??ынса?, одан да к?шті, одан да б?рын жазыл?ан М??а?ны? «С?нбейді ж?не шыра?ы?» ?ле?і еді.
?н «С?нбейді ж?не шыра?ы?».
О?ушы. Махаббат с?йіспеншілік та?ырыбына со?пай кететін а?ын жо? десек арты? айт?анды? емес. ?йткені махаббат м?селесі- б?л м??гілік та?ырып. Біра? ?р а?ын ?з сезімін, ?зіні? ішкі жан д?ниесін ?р?алай шы?арады.
М??а?алиды? сезімінде жасандылы? жо?. Махаббатта бір ?уаныш- бір ?міт, бір ?кініш – бір к?дік болатынды?ы жасырын емес.
