-?рине, таби?атты? ?ыс?ы ?й?ыдан оянып, жер бусанып, тіршілік т?рленген уа?ытында к?ктем хабаршысы- ??стар ?з мекендеріне ?айта оралады.
Балалар, д?ниетану п?нінен ал?ан білімімізді еске т?сіріп к?рейікші.
-Таби?атта?ы тіршілік иелері ?андай кластар?а б?лінеді?
-Жалпы ??стар туралы не білеміз?
(интерактивті та?тада ??стар суреттері к?рсетіліп, о?ушы дайында?ан ??стар туралы зерттеу ж?мысы о?ылады)
?аза?станда ??старды? 480 т?рі бар. ??старды? жылы жа??а кетуіні? себебі- жеміні? азаюы. К?н сал?ындап, ??рт-??мырс?а ты?ылып ?ал?анда, олар топтала ?шып, лек- легімен жылы жа??а кете бастайды. Ал к?ктемде ?айта оралу себебі- ол жа? ыссы бол?анды?тан ж?мырт?алар шіріп кетеді де ?рпа? ?рбіте алмайды. Енді міне, бізді? ?анатты достарымыз ?айта оралуда. Соларды? бірі- ?арлы?аш.
-?арлы?аш ?андай ??с?
(Интерактивті та?тада ?арлы?аш суреті к?рсетіліп, о?ушы дайында?ан ?арлы?аш туралы зерттеу ж?мысы ты?далады)
?анатты достарымызды? бірі- ?арлы?аш. ?арлы?аш кеш келіп, ерте ?айтады. Кеш келетіні ол негізінен шыбын- шіркеймен ?оректенеді. Шыбын- шіркей ?ар кеткен бойына шы?а ?оймайды. Сонды?тан мамыр айында келеді. Келісімен ?й ма?дайшасына, ?оранеы? бел а?ашына ?ясын салады. ?арлы?аш- киелі ??с.
ІІІ. Жа?а та?ырып.
Ендеше, ?.Т?рманжановты? «?арлы?аш» деген ?ле?імен танысайы?.
1)Автор туралы т?сінік беріледі.
?.Т?рманжанов- 1905 жылы 15 желто?санда Б?ген ауданында?ы Жал?ыза?аш ауылында д?ниеге келген. Жастай жетім ?алып, жетімдер ?йінде т?рбиеленген.
?.Т?рманжанов- ?ыры??а жуы? кітапты? авторы. Ол балалар?а арнап к?птеген шы?армалыр жаз?ан, оны? та?ырыптары да ?р т?рлі. Соны? бірі- «?арлы?аш» ?ле?і.
Жыланды к?ргенде ?арлы?ашты? ?атты ?инал?ан жерін тауып о?ы. О?ы?ан кезде ?андай сезім пайда болды?
IV.Д?птермен ж?мыс
1.?ле?де кездесетін ж?ндіктер мен ??старды? аттарын топтастырып жазу.
2.?ле?нен авторды? жыланды жек к?ргенін ?алай білуге болады? Ол ?шін жылан?а байланысты сипаттау с?здерін жазу ж?не ?арлы?аш ?андай ??с?
?андай? с?ра?ына жауап беріп т?р?ан сипаттау с?здер ?ай с?з табына жатады? (?аза? тілі п?німен байланыс)
Жылан мен ?арлы?ашты? ?андай клас?а жататыны с?ралады.
-Балалар, ?арлы?аш –неліктен киелі ??с деп саналады?
-?арлы?аш туралы ?аза? хал?ында а?ыз да, ??гіме де, ертегі де, ?н де бар. Соны? бірі- «?арлы?аш ?улие» а?ызы.
(Бір о?ушы а?ызды ??гімелеп айтып береді)
Б?л а?ызда Т?ле би «Ша?ыра?ыма бір бейк?н? ?арлы?аш ?я салып еді. Ол жер бетін топан суы бас?анда Н?? пай?амбарды? кемесін са?тап,адам баласын жылан ша?па? бол?анда ?ыз?ыштай ?ор?а?ан ??с еді. Осындай киелі ??сты? ?ясын б?зып, балапандарын зарлатып кете алмадым»,-деп ?йін жы?пай, к?штен ?ал?ан.
«Бір ауыз с?зі мы? ауыз к?зге татитын» Т?лені? ?ажайып болмысын, ?діл шешімін таны?ан жо??ар ?олбасшысы:
Шын ?улиені? ?зі екен,- деп ?зіне де, еліне де к?з алартпапты.
Жа?сылы? жасау- ?р адамны? ?асынан келеді. Жылы ж?рек, а? ниет, н?зік сезім адамды жа?сылы??а бастайды. Хал?ымыз «обал болады» деп ескерту ар?ылы жан- жануарды?, таби?атты?, ??старды? ?адірін білуге ша?ырады. Сол ?шін де бізге берген таби?атты? ?лкен сыйы- тіршілік иелерін ?ор?ауымыз, ?ам?ор болуымыз керек.
Просмотр содержимого документа
«Ашы? саба? «?арлы?аш» ?.Т?рманжанов »
№5 орта мектеп
Әдебиеттік оқу
«Қарлығаш»
Өткізген: Бақтыбаева Г.С.
4 б класс
2011-2012 оқу жылы
Сабақтың тақырыбы: «Қарлығаш» Ө.Тұрманжанов
Сабақтың мақсаты:
Білімділік: Өлеңнің мазмұнын меңгерте отырып, табиғат пен адам баласының арасындағы байланысты меңгеру
Тәрбиелік: Ойлау дағдыларын қалыптастыра отырып, өлеңді мәнерлеп оқуға, өз сөздерімен әңгімелесуге, ауызекі сөйлеуге машықтандыру
Дамытушылық: табиғаттың адам өміріне, жан- жануарларға қажеттілігі туралы ғылыми түсінік беру, қоршаған ортаны сақтауға тәрбиелеу.
Сабақта қолданылатын технология: Дамыта оқыту технологиясы, АҚТ
Сабақтың типі: Жаңа білім енгізу
Сабақтың түрі: Дәстүрлі сабақ
Қолданылатын әдіс- тәсілдер: әңгімелесу, проблемалық сұрақ- жауап, шығармашылық жұмыс, топтастыру
Сабақтың барысы:
І.Ұйымдастыру кезеңі.
Психологиялық тренинг
Жан-жағына нұр шашып,
Арайлап жарқын таң атса,
Жер бетінде жайқалып,
Көгеріп өссе көк майса,
Жүрегім жыли бастайды.
Оралғанда сапардан,
Алдымнан жақын жан шықса,
Кездескенде достарым,
Құшағын маған кең ашса,
Жүрегім жыли бастайды.
-Ендеше, балалар, жүрегімізге жылулық ұялата отырып сабағымызды бастайық.
ІІ. Үй тапсырмасын тексеру
1.Ө.Тұрманжановтың «Жаралы торғай» өлеңі жатқа сұралады және мәнерлеп оқытылады.
2. а)Бекіту сұрақтары:
-Торғайдың не үшін ән салуға зауқы болмады?
-Торғайдың қасына жақындаған кезде, ол не істеді?
-Автордың айтайын деген негізгі ойы қандай?
ә)Өлеңдегі теңеу сөздерді қолданып құраған әңгімелері оқып, талданады.
б)Өлең мазмұны бойынша салған суреттерімен жұмыс (Түсіндіру, талдау)
-Балалар, сұлулық сыры, әсем әуеннің үніне айналған табиғат иелері, адамның достары- құстар біздің мекенімізге қай мезгілде оралады?
-Көктем мезгілінде
-Әрине, табиғаттың қысқы ұйқыдан оянып, жер бусанып, тіршілік түрленген уақытында көктем хабаршысы- құстар өз мекендеріне қайта оралады.
Балалар, дүниетану пәнінен алған білімімізді еске түсіріп көрейікші.
-Табиғаттағы тіршілік иелері қандай кластарға бөлінеді?
-Сүтқоректілер, бауырымен жорғалаушылар, бунақденелілер, құстар класы.
-Жалпы құстар туралы не білеміз?
(интерактивті тақтада құстар суреттері көрсетіліп, оқушы дайындаған құстар туралы зерттеу жұмысы оқылады)
Қазақстанда құстардың 480 түрі бар. Құстардың жылы жаққа кетуінің себебі- жемінің азаюы. Күн салқындап, құрт-құмырсқа тығылып қалғанда, олар топтала ұшып, лек- легімен жылы жаққа кете бастайды. Ал көктемде қайта оралу себебі- ол жақ ыссы болғандықтан жұмыртқалар шіріп кетеді де ұрпақ өрбіте алмайды. Енді міне, біздің қанатты достарымыз қайта оралуда. Солардың бірі- қарлығаш.
-Қарлығаш қандай құс?
(Интерактивті тақтада қарлығаш суреті көрсетіліп, оқушы дайындаған қарлығаш туралы зерттеу жұмысы тыңдалады)
Қанатты достарымыздың бірі- қарлығаш. Қарлығаш кеш келіп, ерте қайтады. Кеш келетіні ол негізінен шыбын- шіркеймен қоректенеді. Шыбын- шіркей қар кеткен бойына шыға қоймайды. Сондықтан мамыр айында келеді. Келісімен үй маңдайшасына, қоранеың бел ағашына ұясын салады. Қарлығаш- киелі құс.
ІІІ. Жаңа тақырып.
Ендеше, Ө.Тұрманжановтың «қарлығаш» деген өлеңімен танысайық.
1)Автор туралы түсінік беріледі.
Ө.Тұрманжанов- 1905 жылы 15 желтоқсанда Бөген ауданындағы Жалғызағаш ауылында дүниеге келген. Жастай жетім қалып, жетімдер үйінде тәрбиеленген.
Ө.Тұрманжанов- қырыққа жуық кітаптың авторы. Ол балаларға арнап көптеген шығармалыр жазған, оның тақырыптары да әр түрлі. Соның бірі- «Қарлығаш» өлеңі.
2.«Қарлығаш» өлеңі интерактивті тақтада мұғалімнің даусымен оқылады, өлең мазмұны бойынша суреттер тізбектей көрсетіледі.
3.Оқушылар шумақ бойынша тізбектей оқиды.
Қиын сөздермен жұмыс жүргізіледі: қырмызы бел, тоқсан тоғыз, қиянат.
4.Өлең мазмұны түсіндіріледі
5.Сергіту сәті «Көктемгі жаңбыр»
6.Сөздік жұмысы орындалады. (Әуелі балалар дәуіт туралы өз білгендерін айтады)
Дәуіт- шегірткеге ұқсас екі аяғы ұзын жәндік
7.Дәуіт туралы толық мағлұмат алу үшін оқушы дайындап келген зерттеу жұмысы оқылады.
8.Жаңа тақырыпты бекіту сұрақтары:
-Қарлығаш балапанын қалай басып шығарады?
-Ұяда қанша балапан бар еді?
-Бір күні қарлығаш ұяға жақындап қалған нені көрді?
-Қарлығаш жыланнан қалай құтылды?
Жыланды көргенде қарлығаштың қатты қиналған жерін тауып оқы. Оқыған кезде қандай сезім пайда болды?
IV.Дәптермен жұмыс
1.Өлеңде кездесетін жәндіктер мен құстардың аттарын топтастырып жазу.
Жәндіктер:
Құстар:
2.Өлеңнен автордың жыланды жек көргенін қалай білуге болады? Ол үшін жыланға байланысты сипаттау сөздерін жазу және қарлығаш қандай құс?
Қандай?
сұр нәзік
қан сорғыш мейірімді
Жылан суреті сұм Қарлығаш суреті балажан
қара ниетті киелі
Қандай? сұрағына жауап беріп тұрған сипаттау сөздер қай сөз табына жатады? (қазақ тілі пәнімен байланыс)
-Сын есім (Ережесі сұралып, мысал келтіріледі)
Жылан мен қарлығаштың қандай класқа жататыны сұралады.
-Балалар, қарлығаш –неліктен киелі құс деп саналады?
-қарлығаш туралы қазақ халқында аңыз да, әңгіме де, ертегі де, ән де бар. Соның бірі- «Қарлығаш әулие» аңызы.
(Бір оқушы аңызды әңгімелеп айтып береді)
Бұл аңызда Төле би «Шаңырағыма бір бейкүнә қарлығаш ұя салып еді. Ол жер бетін топан суы басқанда Нұқ пайғамбардың кемесін сақтап,адам баласын жылан шақпақ болғанда қызғыштай қорғаған құс еді. Осындай киелі құстың ұясын бұзып, балапандарын зарлатып кете алмадым»,-деп үйін жықпай, көштен қалған.
«Бір ауыз сөзі мың ауыз көзге татитын» Төленің ғажайып болмысын, әділ шешімін таныған жоңғар қолбасшысы:
Шын әулиенің өзі екен,- деп өзіне де, еліне де көз алартпапты.
4. Қазақ халқы қарлығаш өте әдемі, адал құс болғандықтан, қыздардың есімдерін, ою- өрнектерді құс атауымен байланысты қойған. Мысалы: Қарлығаш, Сандуғаш, Бұлбұл....
Құсқанаты т.б.
V. Қорытынды. Тест
1.Қарлығаш қандай құс?
Мейірімді Жауыз Жыртқыш
2.Ол қарманып не жасады?
Ұя Үй Үйшік
3.Ұяны неден жасады?
Саз балшық Құм Жапырақ
4.Қарлығаштың балапандарына не жауыздық жасамақшы болды?
Жылан Адам Жыртқыш
5.Не көмекке келді?
Шегіртке Дәуіт Инелік
(Тест жұмысы кілті арқылы тексеріліп, өздерін бағалайды)
Жақсылық жасау- әр адамның қасынан келеді. Жылы жүрек, ақ ниет, нәзік сезім адамды жақсылыққа бастайды. Халқымыз «обал болады» деп ескерту арқылы жан- жануардың, табиғаттың, құстардың қадірін білуге шақырады. Сол үшін де бізге берген табиғаттың үлкен сыйы- тіршілік иелерін қорғауымыз, қамқор болуымыз керек.
сұр нәзік 
қан сорғыш мейірімді 
Жылан суреті сұм Қарлығаш суреті балажан 
Мейірімді Жауыз Жыртқыш 
5.Не көмекке келді? 
Кілті: 
