Армысы?, ?з - Наурыз!
Та?ырыбы: Армысы?, ?з - Наурыз!
Ма?саты: 1. Ата-бабамызды? ?рпа?тан-?рпа??а беріліп келе жат?ан ?лтты? мерекесі-Наурыз туралы т?сінік беру. ?лысты? ?лы к?ні айтылатын тілектер, бата, наурыз к?жені? ма?ызы туралы айту.
2. О?ушыларды? санасына хал?ына деген ма?таныш сезімін ?ялату, ана тілін, оны? тарихын, ?нерін, м?дениетін ?астерлей отырып, дамыта отырып ?жымшылды??а т?рбиелеу.
3. Саба?ты халы?ты? педагогика?а негіздей отырып, ?аза? хал?ыны? ?лтты? ойындарын, ?лтты? та?амдарын, на?ыл с?здерін ?астерлей отырып о?ушылар?а ??ындыру.
К?рнекілігі:, слайдтар, плакаттар, суреттер, шарлар, на?ыл с?здер, ?деби кітаптар,, буклеттер.
Барысы: 1. ?йымдастыру кезе?і. ?она?тарды т?рге шы?ару, отыр?ызу.
2. Т?рбие са?атын ашу.
Саба?ты? та?ырыбы мен ма?сатымен таныстыру.
1. ??рметті Наурыз мерекесін тойлаушы ата-аналар, ?стаздар, о?ушылар! Та?ы да жадырап, к?ктем Наурыз мерекесі келді. Сіздерді жа?а к?н, жа?а жыл мерекесімен ??тты?таймыз. ?аза? хал?ы ?шін ?лкен мейрам – наурыз жа?а жыл болып санал?ан. Наурызды? 22-сінде к?н мен т?н те?еледі, ?ыс ?тіп, к?ктем келеді. Міне, біз де хал?ымызды? салты бойынша Наурыз мерекесін ата-аналармен бірлесе ?ткізіп отырмыз. М?нда?ы ма?сат, балаларды? Наурыз мерекесін ??ынуы, сезінуі лер ж?не ата-аналар ?з балаларыны? ?нерін тамашалау. Міне сыныбымызды? «?ош келді?, ?з-Наурыз! » атты т?рбие са?атын тамашала?ыздар.
2. Келі?дер, Наурыз к?нін ?арсы алайы?,
Билейік, жыр жырлайы?, ?н салайы?.
?а?арлы ?ыстан ?тіп, Наурыз келді,
Ар?а?ды ке?ге созшы, уа, халайы?!
3. Хал?ымызды? салтында Наурыз тойыны? с?ні –а?ыз ??гімелер мен ертегі кейіпкерлері ?арашаш с?лу, ?ожанасыр, Алдар к?се, Тазша бала бол?ан. Ендеше, орта?а ?арашаш с?луды ша?ырайы?.
?арашаш:Уа, халайы?! Б?гін ?лысты? ?лы к?ні. Ата-бабаларымызды? с?зімен айтса?, а? т?йені? ?арны жарыл?ан к?н. Наурыз мейрамы. Наурыз салтанаты. Алдымен «Наурыз» деген с?зді? ?зіне то?талатын болса?, б?л к?не парсы с?зі. ?аза?ша?а аударса?, ал?аш?ы буыны нау-жа?а, рыз-к?н деген ??ымды білдіреді. Сонда жа?а к?н деген с?з шы?ады екен. Наурыз – жа?а к?н, я?ни жа?а жылды? ал?аш?ы к?ні – жыл басы. Б?л бізді? хал?ымызда к?н мен т?н те?елер мезгіл-наурыз айыны? 22-інші ж?лдызына с?йкес келеді.
?аза? елі Наурызды ?алай ?арсы ал?ан?
Жа?а жылда м?нтаздай таза ?йге кірсе, ол ?й ауру-сыр?аудан, п?ле-жаладан аман болады деген сеніммен Наурыз?а дейін ?й ішіндегі жи?аз, м?лікті? ша?ы ?а?ылып, жуылып, тазартылады. Жыл басы жа?сы басталса, ая?ына дейін жа?сы болады дейді.
Ал, халайы?! Енді осы ?лысты? ?лы к?ні ата салтымыз бойынша ортамыз?а ?ызыр бабамызды ша?ырайы?. ?ызыр баба баршамыз?а а? тілек, о? батасын берсін!
?ызыр баба:
Армысы?дар, жама?ат.
?лыс о? болсын,
А? мол болсын,
?айда барса? жол болсын!
?лыс ба?ты болсын!
Т?рт т?лік а?ты болсын,
?лыс береке берсін,
Б?ле-жала жерге енсін!
?лы хал?ым то? болсын!
К?йлектері? к?к болсын!
?ай?ы уайым жо? болсын!
?уаныштары? к?п болсын! ?умин! ! !
Ж?рт тегіс бетін сипап, айт?аны?ыз келсін деп айтады.
?ызыр баба: - ?арашаш ?ызым, ата салтын ?мытпай ?лыс тойын ?ткізіп жат?андары? ?те жа?сы екен. ?лкен рахмет. Ал, енді ?андай ?ызы?тары? бар.
?арашаш: ?ызыр баба, сіз т?рге шы?ып отыры?ыз. ?лысты? ?лы к?ні «Наурыз» ?нін айтайы?.
1. Хор: «Наурыз – бізді? ?німіз».
?ызыр баба: Ой, рахмет, айналайындар! ?ркендері? ?сіп, талаптары?а н?р жаусын!
?арашаш: ?ызыр баба, хал?ымызды? салтында кез-келген той-томала?ты? ойын-к?лкісіз думансыз ?тпесі белгілі. Ал сол ойын-к?лкіні? к?ркі мен с?ні бол?ан жары?ты? ?ожанасыр, Алдар к?се, Тазша балаларды ?мытпа?ан боларсыз. Б?гінгі тойымыз?а сол кісілер де келіп отыр. Соларды орта?а ша?ырып, ?ызы?тарын тамашаласа? ?айтеді.
Ж?ргізуші:?те орынды!
?арашаш:Шал?ытып мерекеде ?н салайы?,
?нерпаз ?рендерге тамсанайы?.
А?ыз бен ертегіден келіп жеткен
??рметті ?она?тарды ?арсы алайы?!
(Са?на?а алдымен ?ожанасыр, одан со? Алдарк?се шы?ады).
Алдар к?се: (?нжыр?асы т?скен ?ожеке?е)
- ?й, ?пендім, ?н-т?нсіз сіленіп не?ып т?рсы?? Тым болмаса мына хал?ы?а аман-с?лемі? ?айда?
?ожеке?: Ай, Алдарым-ай, ??р?а? с?лем ж?ртыма тама? болар дейсі? бе?К?к есегіме артып ?келе жат?ан бірер ?ап базарлы?ым бар еді, ?не бір б?рышта рекет деген бір б?лелер тартып алып.
Содан есек те жо? базарлы? та жо?, мына ж?ртыма не дерімді білмей т?р?аным.
Алдар к?се: Апыр- ай, ?, шыны? ба?
?ожанасыр: Мен ешкімді алдап к?рген жо?пын. Мына сен ?ой ел-ж?ртты б?лдіріп, ?азіргілерді? б?рі Тазша бала екеуі?ні? ?рпа?тары? к?рінеді.
Алдар к?се: -?ой, ойбай, мына ж?рт шын к?ріп ?алар.
?ожанасыр: -Б?рі шетінен суайт. Б?рі бірін-бірі ?айтсем алдап кетем деп т?р?ан алыпсатар болып алыпты. Сен екеуі?ні? ?рпа?ы?ды тауып берем.
?ожанасыр:-А-а. ?алай. А?тарылып ?алады.
Алдар к?се:-Апыр-ай, ?, мына б?леден ?алай ??тылсам екен. ?-?, таптым, таптым. Айтпа?шы, ?ожеке, осы сені? есегі? к?к емес пе ?анары? ?ызыл ала..
?ожеке?:-И?, д?л солай.
Алдар:- Ендеше, ?лгінде бір-екі ауыл милис?сі ж?рт?а жар салып иесін таппай ж?рген. Т?п-тура мына Ш?йланы? бергі б?рышында. ?ш жет тез.
(?ожанасыр шапаныны? етегін ?олына ?стап, ?албала?тап солай ж?гіре ж?нелді. Бір шеттен Тазша баланы? т?бесі к?рінеді. Ол ?ндетіп келе жатады)
Тазша:
Айтпаймын ?лтірсе? де ?тірікті,
Салт-сана, ?дет-??рып кетіліпті.
?лкен т?рып с?йлемес кіші ?айда?
Бір шал?а немересі жекіріпті.
Алдарк?се: (киіп кетеді)- ?й, Суайтбегім, мынау та?ы не с?мды?-ей! ?айда?ы жо? б?лені бастап. Салтымызда жо? н?убетті ?айдан тапты? та?ы??тірік айтуды? да ж?ні бар емес пе?
Тазша:Ойбай, Алдеке, ол недегені?із?Имандай шынымб?л. Олл??и-білл??и, мінеки! (?олыны? ?ырымен тама?ын орады. )
Алдар:Тек-ей, ант-су ішіп не болды сонша?Алдына жан салма?ан ?тірікші екені? барша?а аян. «С?мырай келсе, су ??риды» деп?ожеке? екеуі? немене, ?ара аспанды алдырып?Обалы не, мен т?скен ауылды? балалары шетінен кішіпейіл, елгезек екен. Бірі аттан т?сіріп, бірі ?олты?тап ?йге бастап, бірі шынта?ымны? астына жасты? тастап, енді бірі ?олыма су ??йып, наурыз к?же дегендей ??ра? ?шып ?арсы алды ?ой.
Тазша:Е, е, алдап кетеді деп сенен ?оры??андары да. ?йтпесе бізді ?айтесі? б?лар. ?пенділері де ?тірікшілері де толып жат?ан к?рінеді. ?лгінде анау бір той болып жат?ан шеткі ?йге т?ссем, бір ?арадомала?:
«Ой, а?а, м?нда не бар сізге? Бізді? депутаттар мен ?кім а?аларымызды? ?асында ?тірік айтудан жіп есе алмайсыз», -дейді. Содан абыройым барда осылай тартып кеткен жайым бар.
(Осы т?ста елпе?деп ?ожеке? шы?ады, Оны к?рген Алдар со?ан б?рылады).
Алдарк?се:О, не, ?ожеке, есегі? табылды ма?
?ожанасыр:Табыл?аны ??рысын, ?лгілері? мы? сом айып т?леттіріп, ?зер берген жо? па ? Жол т?ртібін б?зды, к?шені ластады дей ме-ау. (?олын бір-а? сілтеп, енді бас?а ??гімеге к?шеді). ?й, ?здері? м?нда не?ып т?жікелесіп? Ана жа?та, ?не анау бір киіз ?йді? артында бір-бір ?аптан алтын ділд? ?лестіріп жатыр.
Тазша:Алтын?!
?ожанасыр:И?, алтын бол?анда, к?дімгі саф алтын, б?ларды? тілінше б?л?т? дей ме. Т?сінбедім. К?мпінс?тси деді ме, балалар?а берілетін ж?рдем к?рінеді. Сені? Бізбикештен ту?ан бес баланы? тізімі ж?р, Алдеке. (бір-бірлеріне ?арасып ал?ан Алдар мен Тазша ол н?с?а?ан жа??а ?арай ?ша ж?нелді )
?ожан?сір:(Оларды? артынан ?арап с?л т?р?ан со? та?ыр?ай)
?й мына ж?ртты? б?рі солай ?арай неге а?ылып барады-ей?! Жа?а?ы с?зім шын болып ж?рмесін ?зі??ой мен де жетейін. (Сахнадан елпе?дей т?сіп кетеді. )
Ж?ргізуші: Асы?ып –апты?ып Шы?айбай мен б?йбішесі келе жатады.
Шы?айбай:?й, б?йбіше, бол енді, наурыздан кешігетін болды?, болса?шы к?йбе?демей.
Б?йбіше:?азір, ?азір, байеке! Мына бір ысты? к?лшені Наурыз?а пісіріп едім. Ойбай, мынау ?лгі Алдар ?ой! Енді ?айттым?Мынаны ?айда ты?ам?
Шы?айбай:(?ойнын к?рсетіп). М?нда ты?, м?нда.
Алдар:Ассалаумалейкум, Шы?еке! Наурыз ??тты болсын, ?лысты? ?лы к?ні ойда?ы-?ырда?ы ??ша?тасып табысады емес пе?кел, байеке, Біз де ??ша?тасып к?ріселік.
Шы?айбай:Ойбай, к?йдім, к?йіп барам. Жібер, жібере к?р Алдеке, сен-а? алшы осыны.
?арашаш:Ал, жігіттер, «с?зді? к?ркі - м?н, тойды? к?ркі-?н мен би» деген. Ортамыз?а Ауданды? «Кел, билейік» о?ушылар сайысына ?атысып келген «Сыр?алым» тобыны? биші ?ыздарын ша?ырайы?.
Ж?ргізуші:Наурыз тойыны? та?ы бір басты к?делеріні? бірі ол-Наурыз айтыс. Ендеше орындауында «» айтысы.
Ел ішінде наурыз к?жені бірге ішкен адамдар жыл бойына жарасты?ы ажыраспайды ренжу болмайды деген ??ым бар. Бізді? де жарасты?ымыз ажырамасын, ел ішіндегі бірлігіміз са?талсын, сыйласа білейік.
К?ріш салдым к?жеге
Женті к?п болсын деп
Адал аспен б?йыр?ан, Тойда палау болсын деп.
Д?м татсын ел жиыл?ан. Ауыздан а? кетпесін
Бидай салдым к?жеге, Судай еріп кетпесін.
Мол болсын деп биыл нан, Б?гінгі той ?она?тары наурыз-к?жеден д?м таты?ыздар.
Би
Хал?ымызды? салтында ?она? к?деге жол беріледі. Олай болса, кезек ата-аналарда. К?некей, кім, шы?ады екен.
«Арыс жа?асында» ?ні.
Орта?а ата-аналарымызды
ша?ырамыз.
- Келтіріп сахнаны? енді с?нін,
Б?гін біз аямаймыз ?олда барын.
?алайша та?дай ?а?ып, та?данбас?а,
Шабондоз жігіттеріміз алдары?ызда.
- Б?гінгі ?лыс ??рметіне арнап бізді? сыныпты? Шабондоз жігіттеріміз бір ?нер к?рсетіп жіберсін. «Шабондоз» биі.
-Бізді? ?аза? хал?ы ?ай кезде де ма?алдап с?з с?йлеген. Ма?ал ар?ылы астарлы ой ?алатын с?здер айт?ан. Келесі тамашалайтындары?ыз ?она?ты ма?алдап ?арсы алып, шы?арып салу айтысын тамашалайсыздар.
?н менен би,
Жыр менен к?й жарас?ан
Н?рын т?гіп к?лімдейді к?к аспан
?адірлейік бейбіт аспан а???сын
?адірлейік хал?ымызды? д?ст?рін.
-??рметті ?она?тар, Наурыз тойымызды б?дан ?рі «Т?саукесер» ырымымен жал?астырса? деген тілек бар. Б?гінгідей ?лы тойда жинал?ан халы?, ата д?ст?рін к?ріп тамашаласын.
-Кішкентай б?бегімізге ?адамы? ??тты болсын дей отырып, Ж?метова Н?рг?лді? орындауында?ы «Т?й-т?й б?пем» ?нін ?абыл алы?ыздар.
♦ Жігіттер
Шары?татып, шыр?атып тамсандыр?ан талайды,
?уелеген ?сем ?н к?к аспан?а тарайды.
?нерпаз ?рпа? мерейі биіктерге жетелеп,
?аза?ымны? к?гіне ба? боп м??гі жан?айды.
?н: «Наурыз-думан » ?нін ?абыл алы?ыздар.
Негізгі ма?сатымыз - «Б?ла? к?рсе? к?зін аш » демекші сыныбымызда?ы ?нерлі, талантты балалар шы?далсын, ынталансын, жан-жа?ты ?абілетін ашу?а м?мкіндік жасау еді. Сіздер мен біз ку? болып отыр?ан мерекелік кешімізге а? дастар?анын жайып, атсалыс?ан ата-аналар?а рахметімізді айта отырып, отбасылары?ыз?а береке –бірлік тілейміз!
?аза? хал?ында батаны? т?рлері к?п. Соны? бірі осы Наурыз бата. М?нда Наурыз к?жеге ша?ырыл?андар?а, тойда ?нер к?рсеткен а?ын, ?нші, жас талапкерлерге т. б а?са?ал аталар, а? жаулы?ты аналар, ел а?алары бата береді. Жастар б?л к?ні ?лкендерден бата алу?а тырысады. К?пшілікке ?лкеніміз а? батасын берсін.
Та?ы да барша?ызды наурыз-?лысты? ?лы к?ні мерекесімен ??тты?таймыз. Барлы?тары?ыз?а ба?ыт тілейміз.
Осы, міне мереке бастал?аны,
Наурызым, к??ілдерді? тас?ан ша?ы.
С?нді болсын ?аза?ты? жарасты?ы,
Д?мді болсын жайыл?ан дастар?аны.
Ал, ??рметті ?она?тар, дастар?аннан д?м татайы?.
Міне, бізді? елден алар ба?амыз,
К??іл кілтін адалды?тан табамыз.
?р наурызда жолы?тырсын аман-сау
?н-шашуды? шымылдыры?ын жабайы?.
