Та?та?а суретін ілу. ?р топ планшеттен іздей отырып жазып іледі.Ауызша айтып т?сіндіре кетеді.
М.?алдыбаев 1939 ж Шымкент обл.Ле?гір ауданы Совет колхозында д?ниеге келді.А?ын, жазушы
«Ойлан-ж?птас-б?ліс» стратегия. Ма?саты:
топты? білімді жина?тау, ынтыма?таса ж?мыс жасай отырып, ?з ойларын еркін, д?лелді т?рде жеткізе білуге ы?пал ету.?р топ м?шелері берілген тапсырмаларды орындайды. Содан со? топтан бір-екі о?ушы шы?ып, тапсырманы ?алай орында?андарын айтады.
Тапсырма орындау. Постер жасау.Топты? атына да то?талу.
Олай болса бүгінгі сабағымыздың тақырыбы: «Үлек».Үлек туралы түсінік беру.(планшет не ноудбуктан үлектің мағынасын ашу)
Жаңа сабақ.
Армысың, сұлу күн
Армысың,ашық аспан
Қайырлы күн,баршаға!
Түстер арқылы топқа бөлінеді.
Ауызша сұрақтар:
1.Бейнефильм не туралы?
2.Түйе қандай жануар?
3.Түйенің төлі қалай аталады?
4.Түйе туралы нені білдің?
Оқушылар мұғалімнің қойылған сұрақтарына жауап беріп сабақ тақырыбын, мақсатын ашады
Қол соғу арқылы қолпаштау.
кері байланыс жасап, уәж туғызу.
Тұсау кесер бөлімі
ТҮСІНУ
СТОү,
Диалог, ОүБжОБ
6 мин
Мәтінмен жұмыс:1.Мәтінді дауыстап оқып шығу.
2.Сөздікпен жұмыс жасау.Түсініксіз сөздерді түртіп алу.Үлектің мағынасын айтып түсіндіру.
3. Үлек мәтінін бөлікке бөлу.
4. Бөлімнің мазмұнына қарай бөліктерге ат қою.
5. Жұптарымен талдау,топта талдау.
Ой қозғау.Сұрақ-жауап:
Сен мені тыңдап отырдың ба, ал енді мен саған сұрақ қояйын.
Бөліктер:
1.Үлектің ашуы.
2.Мүлкібай атаның түйелерді айдап әкелуі.
3.Үлектің атаға бағынуы.
4.Үлектің соңдарынан еруі
Жұлдызша,төртбұрыш,үшбұрыш арқылы топтар бір-бірлерін бағалады.
Негізгі бөлім
ҚОЛДАНУ
СТОү,
Диалог, ОүБжОБ
6мин
2 мин
ТАЛДАУ
СТОү, ОүБжОБ,
ОЖТ,
ТжДБО, ОБжК,
12 мин
«Фишбоун» сызбасы бойынша әр топ өз бөлігін қысқаша мазмұндап айту.
«Фишбоун» сызбасы арқылы бөлікті қысқаша мазмұндау.
себептер
1 2 3 4
Ол
дәлелдемелер
Кластер құру.
Автор туралы түсіндіріп,өмірімен таныстыра кету.
Тақтаға суретін ілу. Әр топ планшеттен іздей отырып жазып іледі.Ауызша айтып түсіндіре кетеді.
М.Қалдыбаев 1939 ж Шымкент обл.Леңгір ауданы Совет колхозында дүниеге келді.Ақын, жазушы
«Ойлан-жұптас-бөліс» стратегия. Мақсаты:
топтық білімді жинақтау, ынтымақтаса жұмыс жасай отырып, өз ойларын еркін, дәлелді түрде жеткізе білуге ықпал ету .Әр топ мүшелері берілген тапсырмаларды орындайды. Содан соң топтан бір-екі оқушы шығып, тапсырманы қалай орындағандарын айтады.
Тапсырма орындау. Постер жасау.Топтың атына да тоқталу.
Павлодар қаласының №2 жалпы орта білім беру мектебі
Ашық сабақ
Сынып: 4 «Ә»
Тақырыбы: «Үлек»
Мұғалім: Қазанғапова Манар Шәкуқызы
2015 оқу жылы
Түйенің қолғүйреіліп, түлік қатарына қосылғанына біздің дәуірімізге дейін бес мың жыл шамасындай мезгіл болған. Міне, содан бері өткен жеті мың жылдай уақыт ішінде түйе шөлейт жерді мекендеген елдің ең қолайлы көлігіне айналды.Түйенің негізгі шыққан жері Солтүстік Америка деп саналады.
Қазіргі уақытта түйенің бұл түрлері Африкада, Орта Азия мен Батыс Азия мен Батыс Америкада да бар.Түйенің екі түрі бар. Мұның біреуі қос өркешті, екіншісі нар (жалғыз немесе сыңар өркешті түйе).
- Біз бүгін Мамытбек Қалдыбаевтың «Үлек» әңгімесімен танысамыз
- Үлек туралы естулерің бар ма?
Автор туралы мағлұмат беру.
Үлек туралы мағлұмат беру
Үлек — сыңар өркеш түйенің (аруананың) ұрпағы. Шоқтығына дейінгі биіктігі 183 см, тұрқы 155 см, салмағы айыр түйеден жеңілдеу, мойны ұзын әрі жіңішке, қамыттығының жүні бұйра, тамағының асты мен желке жүні қалың әрі шудалы. Үлек өте жүрдек әрі ұшқыр.
Қалдыбаев Мамытбек
Мамытбек Қалдыбаев 1939 жылы 9 наурызда Оңтүстік Қазақстан облысы, Төлеби ауданы «Совет» ұжымшарына қарасты «Қызылжалау» ауылында туған. Шымкент қаласындағы техникалық училищені, педагогика институтының филология факултетін бітірген. Жамбыл облысы, Қордай ауданында мұғалім болған.
М. Қалдыбаевтың «Қанат қақты», «ол неге ұялды», «Айна», «Мерей», «Ақжайық әуендері», «Ай туып келеді», «Жолдар шақырады» т.б кітаптары шыққан.
1-топ:
Мәтін бойынша үлекке сипаттама беру.
3-топ:
Түйенің суретін салу.
Мақал –мәтелдер айту.
4-топ:
Түйені сипаттау. Түйенің қасиетін айту.
2-топ:
Тақырыпқа байланысты сөзжұмбақ құрастыру.
«Фишбоун» сызбасы арқылы мазмұндау
Себептері
Дәлелдемелер
Үлек — сыңар өркеш түйенің (аруананың) ұрпағы. Шоқтығына дейінгі биіктігі 183 см, тұрқы 155 см, салмағы айыр түйеден жеңілдеу, мойны ұзын әрі жіңішке, қамыттығының жүні бұйра, тамағының асты мен желке жүні қалың әрі шудалы. Үлек 5 — 6 жасында қаңтардан сәуірге дейін келеге түседі, бұл кезде жемшөпті аз жеп, ашуы бойына сыймай күркірейді. Келеге түсу кезінде оны ұрып-соғуға болмайды, аса кекшіл, адамға шабуы мүмкін. Әбден жараған кезде тұсап, байлап ұстамаса, өзара таласып, бірін-бірі тамақтап, күре тамырларын қиып, тізелерін кеміреді, жеңгені жеңілгенін төсімен жаншып өлтіруі мүмкін. Ыстық түсе жыныс безінің қызметі бәсеңдеп, мүлде жуасып қалады. Үлек өте жүрдек әрі ұшқыр.
Қалдыбаев Мамытбек Мамытбек Қалдыбаев 1939 жылы 9 наурызда Оңтүстік Қазақстан облысы, Төлеби ауданы «Совет» ұжымшарына қарасты «Қызылжалау» ауылында туған. Шымкент қаласындағы техникалық училищені, педагогика институтының филология факултетін бітірген. Жамбыл облысы, Қордай ауданында мұғалім болған. 1964-65 жылдары әскер қатарында қызмет етті. 1970-78 жылдары Алматы облыстық «Жетісу» газеті редаксиясында, кейін «Мәдениет және тұрмыс» журналында еңбек етті. Қазір Қазақ Мемлекеттік университетінде оқытушы, филология ғылымының кандидаты. М. Қалдыбаевтың «Қанат қақты», «ол неге ұялды», «Айна», «Мерей», «Ақжайық әуендері», «Ай туып келеді», «Жолдар шақырады» т.б кітаптары шыққан. Алматыда тұрады.
Түйе - киелі жануар. Ол шөл мен аштыққа шыдамды. Ыстық – суыққа төзімді, ұзақ жүрісте қажымайды. Ертеде ата – бабаларымыз көлік ретінде пайдаланды.
Оның терісі, жүні, сүті өте пайдалы. Сүтінен шұбат, қымыран сияқты сусындар дайындайды. Түйе сүтінің емдік қасиеттері бар, бірнеше ауруға ем.
Терісінен аяқ киім тігеді, таспа, қайыс жасаған, ер қаптайды. Жүнінен жылы киімдер тоқиды, көрпеге салады. Түйе 30-40 жылға дейін өмір сүреді. Маңғыстау, Қызылорда облыстарында түйе шаруашылығымен айналысады.
үйенің өзінің бірнеше түрі болады.
Түйе Аруана – сыңар яғни жалғыз өркешті түйе.
Аруана айыр түйеден гөрі ыстыққа төзімді, сүті де мол (екі- үш есе) бірақ жүні аз болады. Аруана (сыңар өркешті түйе) Қазақстанда Атырау облысында ғана өсіріледі.
Бота Інген
Тайлақ Бура
Нар түйе Үлек
Айыр түйе Атан
Аруана
«Мал өсірсең, түйе өсі, пайдасы оның көл – көсір» демекші түйе күніне 40-50 шақырым жүреді. Түйе малының атасыОйсылқара екі жылда бір боталайды. Түйенің төлін не деп атаймыз? (Суретін көрсету)
Негізі түйе түбіті мен шудасы – тоқыма өнеркәсібі үшін таптырмайтын шикізат. Еті ем, шұбаты – шипа.
Түйе
Түйенің қолға үйретіліп, түлік қатарына қосылғанына біздің дәуірімізге дейін бес мың жыл шамасындай мезгіл болған. Міне, содан бері өткен жеті мың жылдай уақыт ішінде түйе шөлейт жерді мекендеген елдің ең қолайлы көлігіне айналды.
Түйенің негізгі шыққан жері Солтүстік Америка деп саналады. Қазіргі уақытта түйенің бұл түрлері Африкада, Орта Азня мен Батыс Азия мен Батыс Америкада да бар.
Түйенің екі түрі бар. Мұның біреуі қос өркешті, екіншісі нар (жалғыз немесе сыңар өркешті түйе). Қос өркештің таза қандысын — бактриан, нардың таза қандысын — дромадер деп атайды. Ал бактрианның биіктігі (өркешінің арасынан) 178 см, тұрқы 158 см, жүні қара қоңыр, дромадердің биіктігі (шоқтығынан) 210 см, тұрқы 155 см, жүнінің түсі қызыл сұр келеді. Түйенің күйіс қайыратын басқа жануарлардан бір айырмашылығы үстіңгі жақ сүйегінде екі күрек тіс болады, өт қабы жоқ.
Жасында жақсы бағылып, күтілген түйе қыстық азығын денесі мен өркешіне жияды. Қыста ұзақ шөп жемей, су ішпеген кездерінде сол бойындағы жинаған майымен күнелтетін де қасиеті бар. Күші жағынан ол ат пен өгізден әлдеқайда мықты.. Ол әбден бабына келген соң аузынан ақ көбігін шашып, шайырланған желкесін иығына соғып, артқы екі санының арасын құйрығымен ерсілі-қарсылы сабалап, тыныш таппайды. Мұндай бура кісіге қарай айбат шегеді. Ол кездері өте хауіпті болады. Осындай кісі алатын бура жарамастан он күн бұрын аузына темірден құрсау салып, байлап қойылады. Бұл салынған құрсау бураның шабыты қайтқан кезінде барып, аузынан алынып, байлауынан босатылып жіберіледі.
. Боталы түйе күніне он екі рет сауылады. Түйенің сүтінен шұбат ашытылады. Ол адамның денсаулығына бірден-бір пайдалы. Түйе жүні сәуір, мамыр айларында күзеледі. Түйе ботасын он бес, он сегіз ай емізеді. Екі жылда бірақ рет боталайды. Асыл тұқымды тұйе отыз-қырық жасқа дейін жасайды.
Түйе қазақтың көшіп-қонуы мен қара шаруасы үшін ертеден-ақ пайдалы көлік екені мәлім. Түйе жолсыз шөл жерлерде жүретін «қара жердің алып кемесі» атанған күшті, шөлге шыдамды, сенімді көлігіне айналған.
Халқымыз түйені өскен жеріне, өсірген еліне, берген кісінің атына, тұқымдарына, күшіне, дене бітісіне, түсіне, бас, құйрық, өркешіне, жасына тағы басқадай ерекшеліктеріне қарай әр түрлі атаған.
Түйенің тұқым түрлері
Ежелден мал өсіруді етене кәсіп қып кеткеп халқымыз түйе шаруашылығын өркендетуде де тұқымына, күштілігіне, түсіне қарай оны төмендегідей екіге бөліп айтатын болған. - Жалғыз өркешті түйе. - Қос өркешті түйе. Жалғыз өркешті түйе, мұның өзі екіге бөлінеді: - Жалғыз өркешті ұрғашы нар түйе. - Жалғыз өркешті еркек нар түйе. Қос өркешті түйе. Бұл да екіге бөлінеді: - Қос өркешті інген түйе. - Қос өркешті еркек түйе.
1-топ:
Қыс түсісімен ауыл адамдары түйелерін ..... , .... секілді сар шөбі мол .... ,..... ,...... , жазығына айдап тастайды.
2-топ:
Содан қойшы, ертесіне Мүлкібай атамыз біраз баланы жинап алып, ... ...... үш-үштен мінгестіріп, жазыққа беттеді.
3-топ:
..... бақырып, теріс айналып, басын төмен салып, кінәлі .... қашып жүр.
4-топ:
Елдің зәре-құтын алатын ......... кіп-кішкентай, ап-арық Мүлкібай атама бағынатыны қалай?-деп сұрадым.
себептер
1 2 3 4
