А?т?бе облысында?ы «?ызыл кітап?а енген жануарлар мен ?сімдіктер»

Cабақтың тақыры:Ақтөбе облысындағы «Қызыл кітапқа енген жануарлар мен өсімдіктер»

Сабақтың мақсаты:а) Жануарлар мен өсімдіктердің Қызыл кітабымен таныса отырып,

жануарлар мен өсімдіктер түрлері туралы ақпарат алуға үйрету. 
ә) Тіршілік иелерінің бір-бірімен байланысы туралы білімдерін

жетілдіру; оқушылардың экологиялық білімдерін дамыту. 
б)Табиғатты қорғауға және оған қамқорлықпен қарауға тәрбиелеу. 
Сабақтың түрі: аралас сабақ

Сабақтың әдісі: түсіндіру, сұрақ-жауап

Сабақтың көрнекілігі: слайдтан суреттер, смайликтер

Сабақтың барысы:

І.Ұйымдастыру

Оқушыларды топқа бөлу.

Оқушылар бір-бірінің қолдарын ұстап, жағымды көңіл-күй сыйлайды. 

ІІ.Өткенді қайталау

Жануарлар әлемін қайталау

1-сұрақ: жануарлардың өсімдіктердің көбейіп, таралуына көмегі бар ма? 
2-сұрақ: құстардың өсімдіктерге тигізер әсері қандай? 
3-сұрақ: өсімдіктердің адам өміріндегі маңызы қандай? 
4-сұрақ: жануарлардың мекен ортасы деген не? 
5-сұрақ: аймағымықда мекендейтін қандай жануарларды білесің? 

ІІІ.Жаңа сабақ

Интерактивті тақтадан ребус беріледі.

Ребусты шешейік. Егер дұрыс шешсек, бүгінгі тақырыбымызға байланысты сөз шығады. Ребустың шешуі: қызыл.
- Қызыл түс нені білдіреді?
- Қызыл түс қауіп, сақтанудың белгісі.

Сабақта тақырыпқа шығу мақсатына «Қызыл» кітап атты бейне ақпарат көрсетіледі.

- Бүгінгі сабақта «Қызыл кітап» туралы өтеміз. Қызыл кітап неге қызыл?
- Қызыл кітап не үшін керек деп ойлайсың? (Оқушылардың жауабы тыңдалады).

Бағдаршамның көзі қызыл жанып тұрғанда, көшеден өтуге болмайтынын білесіңдер. Қызыл түстің, кейде осындай тыйым салу белгісі екені бүкіл дүние жүзінің адамдарына түсінікті. Сол сияқты кызыл кітап та қауіптің дабылы және тірі табиғатты сақтау үшін күрестің нышаны.
1948 жылы дүниежүзінің ғалымдары халықаралық табиғатты қорғау одағын құрды. Бұл одақ жойылып бара жатқан жануарлар туралы тұңғыш кітап шығарды. Кітап деректердің «Қызыл кітабы» деп аталады. «Қызыл кітап» деген атауды ағылшын зерттеушісі Питер Скотт ұсынды.
- Ақтөбе облысы бойынша «Қызыл кітапқа» енген жануарлар мен өсімдіктердің кейбіріне тоқталып өту.

Ақтөбе облысының сирек кездесетін аңдары:
Қарақұйрық, Қарақал, Қара күзен, Қабылан, Сабаншы, Шұбар күзен
(джейран) (каракал) (европейская норка) (гепард) (манул) (перевязка)
Ойыл өңірінің Қызыл кітапқа енген құстары:
Қытай қазы Ақбас,тырна, Безгелдек
Дуадақ,Мәрмәр, шүрегей, Тарғақ

Біздің табиғатымыз өте бай. Бірақ оның байлығы шексіз емес, сондықтан оларды қорғау, сақтау керек! Қазақстанда он қорық бар.
Ақсу – Жабағалы, Барсакелмес, Үстірт, Наурызым, Қорғалжын, Батыс Алтай, Алматы, Марқакөл, Алакөл, Қаратау.

Сергіту сәті. Үй жануарларын айтқанда қол шапалақтаймыз.
Қоян, күшік, түйе, арыстан, сиыр, аю, қой.
Дәптермен жұмыс.
Дәптерге Қызыл кітапқа енген жануарлар мен өсімдіктерді теріп жазамыз.
Жануарлар: аққу, дуадақ, құлан.
Өсімдіктер: шырша, таусағыз, қызғалдақ

ІV. Сабақты бекіту.

Шығармашылық жұмыс
Табиғатты сақтаңдар,
Құстарды .....
Гүл жайнаған жерімді
Аялаңдар, ....
V. Сабақты қорытындылау.
Табиғатты қорғау, оны сақтау туралы мақалдар, нақыл сөздер айту.
Мақалдар
«Бір тал кессең, он тал ек»
«Дәрі шөптен шығады, дана — көптен шығады»,
«Атаңнан мал қалғанша, тал қалсын»
«Сұлу жер құрақсыз болмас, таулы жер бұлақсыз болмас»
«Бұлақ көрсең, көзін аш»
«Жылап жүріп арық қазсаң,
Күліп жүріп су ішерсің»

Нақыл сөздер
«Туған жерге туыңды тік»
«Мың шыбық шаншып өсірсең -
Халқыңа орман салғаның.
Халқыңа орман салғаның -
Өзіңе қорған салғаның»
«Табиғат — тал бесігің, аяла, қорғай біл, тазалығын сақта!
Келешек сендердің қолдарыңда!»

VI. Үйге тапсырма:
Өсімдіктер мен жануарлардың “Қызыл кітабы” тақырыбын оқу
“Мен табиғат жанашырымын” тақырыбында сурет салу
VII. Бағалау.

Смайликтер арқылы жақсы қатысып отырған оқушыларды мадақтау.

Сондықтан да сирек кездесетін және жойылып кету қаупі төнген, айрықша қорғау шараларын қолдануды қажет ететін хайуанаттар мен өсімдіктер түрлері тіркелген арнайы кітап «Қызыл кітап» деп аталған. 

Сонымен, балалар, Қызыл кітап белгілі бір түрлердің жойылу қаупін, оларды көздің қарашығындай корғау қажеттігін, оларды аулауға тыйым салынғанын ескертетін белгі және сол түрлерді сақтап, көбейту ісінің программасы болып табылады. Туған табиғатты қорғап, көркейтуді, оны ұрпақтан ұрпаққа жұтатпай жеткізуді көздеген бұл игілікті іс балалардьщ да аянбай ат салысуын тілейді.

Тақырыбы: Жануарлар мен өсімдіктердің Қызыл кітабы. 
Мақсаты: 

Сабақ түрі: жаңа сабақ 
Сабақтың көрнекіліктері: «Жануарлар мен өсімдіктердің Қызыл кітабы» , интерактивті тақтада жазылған тапсырмалар, слайд түрлері, үлестірме материалдар, ШҚО–ның физикалық картасы, жануарлардың атрибут-суреттері. 
Сабақтың жоспары: 
І. Ұйымдастыру кезеңі. 
Психологиялық дайындық. 
ІІ. Өткен материалды қайталау. 
Үй тапсырмасын сұрау. 
ІІІ. Жаңа тақырып. 
Дайындық кезеңі. 
«Шеңбер аясында» рөлдік ойын-жаттығуы. 
Жаңа тақырыпты түсіндіру. 
а) Бейнефильм, слайдтар бойынша жануарлармен танысу. 
ә) Мәтінмен жұмыс 
Сергіту сәті. 
б) Бақылау күнделігі бойынша жұмыс 
в) Экологиялық есептер 
ІV. Бекіту. 
«Жануарлар» тарауы бойынша тест тапсырмаларын орындау. 
V. Қорытынды. Оқушылардың білімдерін бағалау. 
Рефлексия «Табиғат жанашырлары» акциясын ұйымдастыру. 
Үйге тапсырма 

Сабақтың барысы: 
І. Ұйымдастыру кезеңі. 
Оқушылар бір-біріне қол шапалақтап, жағымды көңіл-күй сыйлайды. 
ІІ. Өткен материалды қайталау. 
Балалар, біз қазір тіршілік иелерінің қай түрлері бойынша жұмыс жүргізудеміз? (Жануарлар туралы) 
Ендеше сабағымызды осы жануарларға байланысты сөзжұмбақ шешуден бастаймыз. Ол үшін мен сендерге жұмбақтар жасырамын, ал сендер жауабын табыңдар. 
Тоқылдатып мазаны ап , 
Ағаштарды тазалап. 
Ормандарды емдейді. Зиянкесті жазалап. (Тоқылдақ) 
6. Жаз бойы орман кезеді, 5. Екі басы жұдырықтай 
Жеміс-жидек тереді. (Аю) Ортасы қылдырықтай. 
(Құмырсқа) 
3. Ирең-ирең еткен, 2. Бар даусымен тақылдап 
Судан да, жолдан да өткен. Шалшық көлді мақтайды 
Оны көрген жерден Өзін-өзі мақұлдап 
Барлық адам безген. (Жылан) Бірін-бірі мақтайды. 
Тәулік бойы бақылдап 
Мезгілімен жатпайды. (Бақа) 

4. Бұл жануардың денесі қабыршақты болады, оның мекені – су. Бұл не? (Балық) 

Енді, балалар, осы аталған жануарлардың әрқайсысы қай топқа жататынын анықтап, интерактивті тақтадағы сөздерді сызбамен сәйкестендіреміз. ( жұптық жұмыс) 
Жылан жорғалаушылар 
бақа қосмекенділер 
аю сүтқоректілер 
құмырсқа бунақденелілер 
тоқылдақ құстар 
балық балықтар 

Үй тапсырмасын сұрау. 
Сонымен, жануарлар жайлы не оқып келдіңдер? 
«Жануарлардың табиғаттағы және адам өміріндегі рөлі» мәтіні. Жануарлардағы сұрақтарға жауап беру. ( ауызша) -піл, қабан, түлкі, қасқыр, арыстан. 
1-сұрақ: жануарлардың өсімдіктердің көбейіп, таралуына көмегі бар ма? 
2-сұрақ: құстардың өсімдіктерге тигізер әсері қандай? 
3-сұрақ: өсімдіктердің адам өміріндегі маңызы қандай? 
4-сұрақ: жануарлардың мекен ортасы деген не? 
5-сұрақ: аймағымықда мекендейтін қандай жануарларды білесің? 

Қазір, балалар, біз сендермен орманға ойша саяхат жасаймыз. Қазір сендерге орманның үні естіледі. Сендер ненің дауыстары шығатынын анықтап көріңдер. (Үнтаспадан «Орман даусы» естіледі) 
Құстардың тамылжыта сайраған даусы, құстардың әндеткен үндері, ызылдаған жел, сыбдырлаған жапырақтардың даусы, сылдырап аққан бұлақтың үні, жан-жануарлардың түрлі дауыстары) 
Ал осы дыбыстар сендерге қандай сезім тудырды? 
Қуаныш сезімін, рақаттану, демалу, әдемілікке сүйсіну, шаттық сезімін тудырады. 
-Ендеше, жануарлар да, өсімдіктер де өсіп-өнуі, көркеюі үшін, көбеюі үшін не қажет? 
Ауа, су, жылу, жарық, қорек. 
Өкінішке орай, балалар, ауа мен су үнемі таза бола ма? 
Қоршаған ортаны кімдер ластайды? 
ІІІ. Жаңа тақырып. 
Дайындық кезеңі. 
-Енді, балалар, осы жануарлар туралы «Шеңбер аясында» атты рөлдік ойын-жаттығуын орындайық. 
Ортаға жануарлар маскаларын киген оқушылар шығып, жасыл таспаның ішіне орналасады. Оқушыларға сұрақ қойылады. ( арқар, марал, қар барысы, қарақұйрық,аю)
-сүтқоректі жануар деген не? 
- қандай бауырымен жорғалайтындарды білесің? 
-бақа жануарлардың қай тобына жатады, неліктен? 
- үй жануарларының адамға пайдасын айт. 
-Балалар, мына жануарлар орманда барлығы бірге тіршілік етеді екен. Бірақ олардың өмір сүретін жерлері күннен күнге азая беріпті. Неліктен деп ойлайсыңдар? 
-Әр жауап сайын таспа байланады да, шеңбер аясы кішірейе береді. Осы жағдайдан кейін нені байқауға болатынын сұраймын. 
-Адамдар жер бетіндегі тіршілікті сақтап қалу үшін не істеу керек деп ойлайсыңдар? 
Жаңа тақырыпты түсіндіру. 
- Бүгін біз сендермен жануарлар мен өсімдіктерді сақтап қалу үшін, олардың жойылып кетпеуін қадағалау үшін арналған «Жануарлар мен өсімдіктердің Қызыл кітабы» туралы тақырыбымен танысамыз. 1948 жылы дүние жүзінің ғалымдары Халықаралық табиғатты қорғау одағын құрды. Бұл одақ жойылып бара жатқан жануарлар туралы тұңғыш кітап шығарды. Кітап «Деректердің Қызыл кітабы» деп аталды. Ал Қазақстанда Қызыл кітап 1978 жылы басылып шықты. Оған республикамыздағы сирек кездесетін және жойылып бара жатқан жануарлар мен өсімдіктер енгізіліп, қорғауға алынды. Қазақстанның әр жерлерінде қорықтар мен ұлттық саябақтар құрылды. 
«Қызыл кітап».Сирек кездесетін жойылып кету қаупі бар өсімдіктер мен жануарлар түрлерін қорғау мақсатымен жазылған. 
Қазақстанда «Қызыл кітап» тұңғыш рет 1978 жылы шықты. Онда омыртқалы жануарлардың сиреп бара жатқан түрлері тіркелді. 
Екінші басылымы 1991 жылы , үшінші басылымы 1996 жылы шығарылды. 
Мұнда балықтардың 16 түрі, бақалардың 3 түрі, жорғалаушылардың 40 түрі енгізілген .
Өсімдіктерге арналған Қазақстанның «Қызыл кітабы» 1981 жылы жарық көрді. Бұл кітапта гүлді өсімдіктердің 304 түрі сипатталған. 

(Қорықтардың атауларын оқып көрсету. Слайд)-оқушылардың іздемпаздығы. 
Алматы қорығы -Камила 
Қорғалжын қорығы -Ердос 
Марқакөл қорығы- Нұрлан 
Батыс Алтай қорығы-Еркебұлан 
Бейнефильм «Қар барысы» 
Катон-Қарағай ұлттық паркі 
-Енді, балалар, біз Қазақстанның Қызыл кітабына енгізілген кейбір жануарлардың түрлерімен танысамыз. 
Сергіту сәті. 
ә) Мәтінмен жұмыс 
Мәтінді оқып көрсету; 
Мәтінді оқушыларға тізбектей оқыту; 
Мәтін желісі бойынша сұрақтарға жауап алу 
б) Бақылау күнделігі бойынша жұмыс 
Бақылау күнделігінің беті бойынша аталған жануарлар мен өсімдіктердің атауларын жазады. 
в) Экологиялық есептер ( топтық жұмыс) 
1. Борсықтар орманда мекен етеді. Бұл пайдалы жануарлар. Олардың қорегі – орман зиянкестері. Егер бір борсық бір күнде 1кг жәндіктер мен тышқандарды жейтін болса, 1аптада қанша зиянкестерді жей алады? (7кг) 
2. Қорықтағы маралдарға шөп берілді. Егер бір марал 12кг шөп жесе, үш маралға неше кг шөп керек? (36кг) 

ІV. Бекіту. 
«Жануарлар» тарауы бойынша тест тапсырмаларын орындау. білімдері бағаланады. 
V. Қорытынды. 
Рефлексия 
Сабақтан жағымды әсер алған оқушылар «Табиғат жанашырлары» акциясына қатысады. Оқушылар Шығыс Қазақстан облысында мекендейтін Қызыл кітапқа жазылған жануарлар мен өсімдіктердің аттарын атап, суреттерін Шығыс Қазақстан облысы картасының айналасына іледі. 

4

Тақырыбы:   Қызыл кітап
Сабақтың мақсаты:

Қызыл кітапағы жануарлардың топтарын біле отырып оның маңызын түсіну
Қызыл кітапқа енген жануарларды ерекшеліктеріне қарай сипаттап ажырата алу;
Қоршаған ортаның басқаа мүшелерінің жойылып кетуінен сақтайтын идеялар ұсына алу.
Сабақ түрі: Жаңа сабақ
Әдіс-тәсілдер: АКТ, СТОҮ, ДТОО, диалог ОЖЕСО, Оқытуды, Оқыту үшін бағалау ЖЕ
Құралдары: Интерактивті тақтада (флипчарт),  флипчарт, маркер, түрлі түсті қарындаш
Өшіргіш, сызғыш,
Оқыту нәтижесі: Қазақстан аумағында «Қызыл кітапқа» енген жан жануарларды түрлеріне жіктей отырып ажырата алатын быолуы керек.
Сілтеме:  Жаратылыстану оқулығы\ Б. Әбдіманапов, А. Прищепина, Л. Фокина,А. Әбілғазиев. Атматы –Атамұра,2010. Жаратылыстану. Жұмыс дәптері. А. Прищепина, Л. Фокина. Атматы –Атамұра,2010

 

дағды	Әдіс-тәсілдер	Анықтама	Оқушы іс-әрекеті
Ұйымдастыру 2 мин		Амандасу түрлері қолдану арқылы сыныпта психологиялық ахуал қалыптастыру Балаларға амандасу түрлерін көрсетеді. Сіз кешке әкеңізді, анаңызды көргенде қалай амандасасыз? Сіз он жыл көрмеген құрбы-құрдасыңызды көрсеңіз қалай амандасасыз?	Балалар бір бірімен  амандасу түрлерімен амандасады.
Білім 3 мин	ДО АКТ СТОҮ Лайк басу арқылы бағалайды.	Сабақта тақырыпқа шығу мақсатына «Қызыл» кітап атты бейне ақпарат көрсетіледі? Қызыл кітап неге қызыл?	Оқушылар бейне ақпаратты көру арұылы топпен ақылдасып тақырыпқа шығады. Оқушылар қызыл кітаптың түсін сипаттай отыра оның қызметін айтады? «Қызыл кітап» туралы сыни тұрғыда ойлана отырып жауап беру керек. Оның неге қызыл екенін атап айту керек.
Түсіну 8  мин	ДЖТОО СТОҮ Бағалау?	Мәтінмен жұмыс жасау арқылы қанша жануар, құстар жойылғанын және оның себептерін анықтаңдар. Қазақстан қызыл кітабындағы қорғауға алынған жануарларды  топтастырыңдар	Оқушыар мәтінді оқиды. Қанша құс жануарлар жойылып кеткені туралы анқытап жауап береді. Қызыл кітапқа енген жануарлардык ерекшеліктеріне қарай топтасырады.
Қолдану 7 мин	СТОҮ, ДжТОО АКТ Бір бірін бағалайды	Оқушылар активинспаерда жасалған тапсырмаларды алған білімдерін қолдану арқылы тапсырмалар орындайды. Суретке қарап отырып қандай жануар екенін анықта? Қызыл кітап тақырыбына диктант жазыңдар .	Оқушылар интерактивті тақтада берілген суретте жасылырған жануарлар атауын табыды. Интерактивті тақтада берілген мәтінде көп нүкте орынына  жоқ сөздерді қояды.
Талдау 6 мин	СТОҮ ДО	Мекен жайының өзгеруі мен жануарларды ретсіз пайдаланудың салдарын өз ойларыңмен дәлелдеңдер	Жануарлар мен өсімдіктердің жойылу себептерін топтастырады.
Жинақтау және синтездеу 10 мин	СТОҮ ЖЕсО ОБжК Қол соғу арқылы бағалау	Алдымен оқушыларға брокенерлер туралы бейне материал көрсетіледі. Сосын сауал қойылады Қызыл кітапқа енген жануарларды қорғаудың жобасын ұсыныңыз?	Оқушылар бейне материалды көргеннен кейін  әр топ өздерінің жобаларын ұсынады.
Бағалау 8мин	ООЖТ Топтар бір бірін бағалайды АКТ	Нүктемен дауыс беру әдісін қолдану арқылы сұрақтарға жауап беріледі Сұрақтар: Қазақстанда қанша өсімдікке жойылуға қауіп төніп тұр? Америкалық орнитолог? Қалпына келетін жануарлар мен өсімдіктер дегенді қалай түсіндіресің? Қызыл кітаптың мазмұны қандай болуы мүмкін?	Оқушылар арнайы шартты белгіні шеңбер ішіне әкеледі? Егер толық жауап берілсе шеңбер ортасына жартылай жауап берсе шеңбердің шетіне қойылады Топ  жауап берген топты бағала

Өсімдіктер мен жануарлардың «Қызыл кітабы»

Жарияланды 6-12-2012, 13:16 Категориясы: Бастауыш сынып 

Пәні: дүниетану
Тақырыбы: Өсімдіктер мен жануарлардың «Қызыл кітабы»
Мақсаты:
А) Қазақстанда жойылып кету қаупі төніп тұрған жануарлар, өсімдіктер, құстарға тоқталып, «Қызыл кітап» туралы түсінік беру;
Ә) Табиғатты қорғау мақсатында құрылған қорықтар, «Қызыл кітап» туралы түсініктерін дамыту;
Б) Табиғатқа қамқорлықпен қарауға, оны аялауға тәрбиелеу; экологиялық тәрбие беру.
Түрі: дәстүрлі
Типі: аралас
Көрнекілігі: интерактивті тақтада дайындалған слайдтар, буклеттер, «Сен білесің бе?» атты кітапшалар.
Әдіс–тәсілдері: сұрақ – жауап, көрнекілік, баяндау, әңгімелеу.

Барысы:
І. Ұйымдастыру.
ІІ. Үй тапсырмасын тексеру.
«Адам және өсімдіктер мен жануарлар» тақырыбы бойынша мазмұнын сұрау.
Қай жануар адамға пайдалы екенін сызбаға түсіргендерін тексеру.
ІІІ. Үй тапсырмасын қорытындылау
- Балалар, ендеше, мына сөзжұмбақты шешейік. (Шешуі: жүзім, алма ананас, қауын қарбыз, қияр) сөзжұмбақтың ортасындағы ерекшемен белгіленген сөзді оқиық. Қандай сөз шықты? (жануар)
Ендеше, бүгінгі сабағымыз өткен тарауда оқып, танысқан жануарларды қорғау туралы болмақ. Тақтадағы көрсетіліп тұрған суреттер қай топқа жатады?
1) құстар
2) балықтар
3) қосмекенділер
4) жорғалаушылар
5) сүтқоректілер
6) жәндіктер
IV. Жаңа сабақ
Ребусты шешейік. Егер дұрыс шешсек, бүгінгі тақырыбымызға байланысты сөз шығады. Ребустың шешуі: қызыл.
- Қызыл түс нені білдіреді?
- Қызыл түс қауіп сақтанудың белгісі.
- Қызыл кітап не үшін керек деп ойлайсың? (Оқушылардың жауабы тыңдалады).
- Қызыл кітап – қауіптің дабылы және тірі табиғатты сақтау үшін күрестің нышаны.
1948 жылы дүниежүзінің ғалымдары халықаралық табиғатты қорғау одағын құрды. Бұл одақ жойылып бара жатқан жануарлар туралы тұңғыш кітап шығарды. Кітап деректердің «Қызыл кітабы» деп аталады. «Қызыл кітап» деген атауды ағылшын зерттеушісі Питер Скотт ұсынды.

- «Қызыл кітапқа» енген жануарлар мен өсімдіктердің кейбіріне тоқталып өту.
Құлан - сырт пішіні жылқы мен есекке ұқсайды. Бұрын далада еркін жүрген, қазір бұлардың саны азайған, қорғауға алынды.
Арқар – тау ешкісі, түсі қоңыр сұр, мүйізі үлкен иілген. Еті дәмді болған соң көп ауланған, қазір саны өте аз, қорғауға алынған.
Дуадақ - қазақ даласының көркі. Өсімдіктермен, жәндіктермен қоректенеді. Тез жүгіреді. Адамдар көп аулап азайған, қазір қорғауға алынған.
Жабайы қызғалдақ – Қазақстанның қалалары мен шөлдеріне сән береді. Көше қызғалдағының арғы тегі. Сонымен бірге, Қызыл кітапқа барыс, аққу, бүркіт, бірқазан, тырна, қызыл қасқыр, т.б. аңдар мен құстар кіреді.
Бүгінгі күні Қазақстанның Қызыл кітабына балықтардың – 16 түрі, қосмекенділердің – 3 түрі, жорғалаушылардың – 10 түрі, құстардың – 56 түрі, сүтқоректілердің - 40 түрі енгізілді.
Қара кітапқа мәңгілікке жойылғандар жазылады. Дронт, қанатсыз гагара, кезбе көгершін, мамонт, жойылып кетті.
Осы жойылып кету қаупі бар жануарлар мен өсімдіктер қорықтарда қорғалып, сақталады. (Тақтадан Қазақстанның қорықтарын көрсету.)
Біздің табиғатымыз өте бай. Бірақ оның байлығы шексіз емес, сондықтан оларды қорғау, сақтау керек! Қазақстанда он қорық бар.
Ақсу – Жабағалы, Барсакелмес, Үстірт, Наурызым, Қорғалжын, Батыс Алтай, Алматы, Марқакөл, Алакөл, Қаратау.

Сергіту сәті. Үй жануарларын айтқанда қол шапалақтаймыз.
Қоян, күшік, түйе, арыстан, сиыр, аю, қой.
Дәптермен жұмыс.
Дәптерге Қызыл кітапқа енген жануарлар мен өсімдіктерді теріп жазамыз.
Жануарлар: аққу, дуадақ, құлан.
Өсімдіктер: шырша, таусағыз, қызғалдақ

V. Сабақты бекіту. Шығармашылық жұмыс
Табиғатты сақтаңдар,
Құстарды атпаңдар.
Гүл жайнаған жерімді
Аялаңдар, сақтаңдар.

VI. Сабақты қорытындылау.
Табиғатты қорғау, оны сақтау туралы мақалдар, нақыл сөздер айту.
Мақалдар
«Бір тал кессен, он тал ек»
«Дәрі шөптен шығады, дана — көптен шығады»,
«Атаңнан мал қалғанша, тал қалсын»
«Сұлу жер құрақсыз болмас, таулы жер бұлақсыз болмас»
«Бұлақ көрсең, көзін аш»
«Жылап жүріп арық қазсаң,
Күліп жүріп су ішерсің»

Нақыл сөздер
«Туған жерге туыңды тік»
«Мың шыбық шаншып өсірсең -
Халқыңа орман салғаның.
Халқыңа орман салғаның -
Өзіңе қорған салғаның»

«Табиғат — тал бесігің, аяла, қорғай біл, тазалығын сақта!
Келешек сендердің қолдарыңда!»
VII. Үйге тапсырма:
Өсімдіктер мен жануарлардың “Қызыл кітабы” тақырыбын оқу
“Мен табиғат жанашырымын” тақырыбында сурет салу
VIII. Бағалау.

Түске алданғандар.

Үш аңшы ауға шығыпты.Күн бойы құс аулап, кешке жалғыз үйрек атып алыпты.Аңшылар әбден шаршап,бір өзеннің жағасына келіп түнейді.Үйректі  пісіреді.Үйрек піскен соң, бір аңшы:

-Бұл үйректі үшеуіміз жеп тоймаймыз,сондықтан біреуіміз ғана жейік,-депті.

-Үйректі жауып қояйық та, үшеуіміз де жатып ұйықтайық.

-Кім жақсы түс көрсе,үйректі сол жесің,-депті бір қу жігіт.

Түн ортасында қу аңшы тұрып,үйректі жеп, табақты бұрынғыша жауып қояды.Таңертең аңшылар оянып, тұрған соң:

-Қандай түс көрдіңдер?-деп сұрайды.

-Мен ақ боз атқа мініппін, басыма алтын таж киіппін,патша болыппын.,-дейді

-Мен жұмаққа кіріппін,жұмақта қор қыздарымен бірге жүр екенмін,-депті.екінші аңшы.

Сонда қу аңшы айтыпты:

-Екеуің де рас айтасыңдар, мен сендерді көріп жаттым.Бірің патша болған соң,енді бірің жұмаққа кіріп кеткен соң, бір үйрекке бола қайтып келмес деп, үйректі мен жеп қойдым,-депті.

 

1.Тапсырма орындау

1.а) Аңшылар нешеу?

   ә) Қандай құс аулады?

   б) Түс дегеніміз не?

   в) Аңшы қандай қулық жасады?

2. Көнерген сөздерді тап.

3. Топтастыру  

 

Қойылатын сұрақтар: 

– «Дос» ұғымын қалай түсінесің?

– Досыңның басына қиындық түскенде  көмек бердің бе?

– Достарың көп пе?

Осыдан соң оқушылардың арасында «дос» туралы ұғымға талас пікірлер туады. Әркім өздерінің достары туралы ой-пікірлерін айтады. Сонымен қатар балалар достық, достықтың мәнін, маңыздылығын түсінеді.

Соңында оқушыларға «Менің досым» деген тақырыпқа шағын эссе жазу тапсырылады.

«Дос» ұғымына топтастыру әдісін жасайық.

 

 

    Сырыңды айтасың                                                

 

                                                                         Басына қиындық

Адал дос болады                                 түскенде көмек бересің.

 

«Менің досым»

Апасы Ырысбектің  қолына екі алма ұстатты. 

Апасы Ырысбектің  қолына екі алма ұстатты. 

– Досқа бергенің босқа бергенің емес. Дұрыс істегенсің. Мына алманың біреуін өзің же де, біреуін досыңа бер. 

– Апа, менің досым жалғыз емес. 

– Ендеше қанша?

– Бесеу.

– Олар кімдер?

– Антон, Ғаниден, Әпсалам, Бауыржан, Вова...

Шешесі бес алма берді.

Ырысбек алмаларды алып, үйден шықты

 

Қожанасыр.

Бір бай той жасапты.Тойға көп адам келіпті.Қожанасыр да келіпті.Қожанасырдың үстіндегі киімі жаман екен.Қожаны ешкім елемепті,бұған төрге шық, тамақ же демепті.Қожа ақырындап далаға шығыпты.Үйіне барып, жақсы киімдерін киіп,қайта келіпті.Бұл жолы үй иесі Қожаға төрден орын беріпті. Ет келгенде:

-Қожаке,алыңыз,алыңыз!-деп қадірлепті.Қожа етті жемеді, табаққа шапанының жеңін малып:

-Же,шапаным ,же,-деп отыра беріпті.Үй иесі өкпелеп:

-Сіз не қылғаныңыз, шапан ет жей ме?-дейді.

Сонда Қожа:

-Cен мені сыйламайсың, киімді сыйлайды екенсің.Сондықтан жеңіме жегізіп отырғаным ғой,-деп жауап беріпті. 

 

2.Қожанасырға  мінездеме жазып көр.

                          

                                     ақылды

Қожанасыр

3. Сөздікпен жұмыс.

Той-

Киім-

Үй иесі-

Шапан-

Төр-

– Сонда нан бола ма?

– Иә, сонда нан болып, жеуге жарайды, – деді егінші. 

– Бұл өте ауыр әрі көп уақыт кететін  жұмыс екен.Мұны кәсіп етпей-ақ қояйын, –деді қасқыр.

Ертегінің мазмұнын мұғалім түсіндірді. Сұрақ-жауаптар қойылды.

 а) Мәтін кім туралы? (Егінші мен қасқыр)

 ә) Екеуі не туралы сөйлесіп отыр? (Нан туралы)

 б) Қасқырдың қандай екенін байқадыңдар? (Шыдамсыз).

Әр қатар кезектестіріп оқушыларға рөлге бөліп оқытады. 

1. Ертегінің ерекшелігі неде?(Адам мен аңның  әңгімелесуі. Адамның қиялынан туындайды).

2. Нанның қалай дайын болғанын баяндап бер.

1.Ой қозғау.

– Балалар, нан қалай жасалады?

– Ұннан.

– Нанның қандай түрлерін білесіңдер?

– Таба нан, бөлке нан, тоқаш т.б. 

Қане, балалар нан ұғымын қалай түсінесіңдер? 

 

Ақселеу.

Екі дос үй-үйдің арасымен әңгімелесіп келе жатты.Оның біреуі-Ақселеу де, екіншісі-Абыз.Абыздың денсаулығы нашар, көп жүгіре алмайтын, демікпе сырқаты болатын.Бір үйдің жанынан өте бергенде, дәу қара төбет абалап үріп шыға келді.

-Ақселеу,қаш,әне,ит келіп қалды!-деп,Абыз айғайлап жүгіре жөнелді.

 Ақселеу жерден бір шыбық алып, қашпастан итке қарсы ұмтылды.Бірақ оның шалбары жырым-жырым болды. Абыз Ақселеудің жанына келіп:

-Мен қаш дегенде неге қашпадың?Қашсаң,сен де аман қалатын едің,-деді.

-Мен қашсам, денсаулығын жоқ,алысқа жүгіре алмайтын сен тұтылып, мен құтылатын едім.Сені қорғап қалу үшін әдейі қашпадым,-деді Ақселеу.

 

-Ақселеу бала да болса, азамат екен!-деді екеуінің әңгімесін тындап тұрған бір ақсақал сүйсініп.

Тапсырма.

1. Мәтін не туралы?

2. Достық ұғымын қалай түсінесің?

3. Екі баланың аты кім?

4. Олар неден қорықты?

5. Ақселеу қандай ерлік көрсетті?

2. Сын есімдерді тап.Тапқан сын есімдерді пайдалана отырып , Ақселеуге мінездеме беру.

 

– Жоқ, жерді жыртып, тырмалап боласың да, тұқымды әзірлейсің, себесің...

– Содан соң нан бола ма?

 

– Жоқ, жоқ! Күзде қара бидай егесің. Ол көктемде көгеріп жер бетіне шығады, ал жаз ортасында піседі.

– Содан соң нанды жеуге бола ма?

– Қайда әлі! Қара бидайды ору, оны баулау керек.Ол бауларды жақсылап жел қағып, күнге кептірген соң, қырманға апарып, маялау керек...

– Сонда нан бола ма?! –деп қасқыр айқайлап жіберді.

– Жоқ қара бидайды жиып алған соң, бастыру керек, бастырып болған соң, бидайды  диірменге  апарып, ұн ғып  тарту керек. 

– Сонда жеуге бола ма?

                Жоқ, әлі! Қамыр ашытып, оны илеп, пісіру керек...