Тема. Антонимнар.
Максат. 1. Телебездә антонимнарны дөрес итеп аера һәм кулана белергә өйрәтү.
2. Әдәбиятта аларның әһәмияте турында мәгълүмат бирү.
3. Укучыларның тел байлыгын арттыру, бәйләнешле сөйләм күнекмәләре
булдыру.
Җиһазлау: дәреслек, таблица, «Кызыклы грамматика» китабы, туп, күтәрү карточкалары.
Дәрес барышы.
Оештыру.
-Исәнмесез,укучылар! Хәерле көн!
Барыбызга да хәерле көннәр теләп дәресебезне башлыйбыз.Барыгыз да дәрескә әзерме?
II. Актуальләштерү.
- Укучылар, әйдәгез синонимнарны искә төшереп алыйк. Аннан соң «Антонимнар» дигән теманы өйрәнүгә керешербез. Без өйрәнгән лексик берәмлекләр сезнең телегезне баетыр. Аларны дөрес итеп билгеләргә, урынлы кулланырга өйрәнү – дәресебезнең төп максаты.
- Нәрсә соң ул синонимнар ? Мисаллар китерегез.
III Яңа белем һәм күнекмәләр формалаштыру
Матур язу.
Яхшы тел – яз кебек, яман тел көз кебек.
Бу мәкальдәге яхшы һәм яман сүзләре, сезнеңчә, синонимнармы,?
- Яхшы сүзенең синонимы - әйбәт, яманныкы – начар. Болар синонимнар түгел.
- Инде без аларның мәгънәләренә тукталыйк. бУ сүзләр нинди мәгънәләрне белдерәләр?
- Киресен, капма-каршысын.
- Тагын бер мәкальне карап китик. Монда да шундый бер-берсенә капма-каршы мәгънәле сүзләрне табарга тырышыгыз.
Картлар сүзен капчыкка сал, яшьләр сүзен янчыкка сал.
- Картлар – яшьләр, капчык – янчык сүзләре.
- Ә хәзер дәреслекләрегезне ачып 41 нче күнегүне карыйк, бу сүзләрнең кайсы бүлеккә керүләрен укып китик (билгеләмә укыла).
IV Белем һәм күнекмәләрен ныгыту
44 нче күнегүдәге мәкальләрне укып, андагы антонимнарны табыйк.
- Антонимнар белән үзегез җөмләләр уйлагыз.
- Карточкалар белән эш.
. Әйтелгән сүзләрнең антонимнарын үзегез уйлап язарсыз.
1. Өйгә керсән (тышка чыксаң), шатлыклы тавыш иде. 2. Сүз әкрен генә әйтелсә дә, (каты) әйтелгәндәй тоелды. 3. Җыр өйрәтте мине хөр яшәргә, һәм (үләргә) кыю ир булып. (М. Җәлил). 4. Иртән башланган яңгыр (кичен) дә тукталмады. 5. Алар караңгылыктан (яктылыкка) килеп чыктылар.
- Хәзер тикшереп чыгыйк. Антонимнарны аерып әйтегез.
- Сез ничек уйлыйсыз, антонимнар ни өчен кирәк?
Дәреслектәге аңлатмалар укыла.
- Туп белән бер уен уйнап алыйк. Туп ыргытучы укучы бер сүз әйтә, кабул итүчесе антонимын әйтә һәм иптәшенә бирә. Мәсәлән, алга-артка, биек-тәбәнәк, матур-ямьсез, ак-кара, күп-аз, идән-түшәм, керә-чыга һ. б.
Бирелгән җөмләләрдән антонимнарны язып алалар.
Өең кысан булса да, күңелең иркен булсын. Иртә киллер, кич китәр. Ерак юлны якын итеп килегез. Олыны олы ит, кечене кече ит. Батыр бер үләр, куркак мең үләр.
V. Йомгаклау.
- Без бүген нәрсәләр өйрәндек?
- Нәрсә ул антонимнар?
Өй эше итеп, Кагыйдә,45күнегү язарга
Дәрескә йомгак ясала. Билгеләр куела.
