3 «А» сыныпта бастауыш сыныптар апталы?ында
?ткізілген ашы? саба?
Саба?ты? та?ырыбы: Болымды ж?не болымсыз етістік.
Саба?ты? ма?саты: 1.Білімділік: О?ушыларды болымды ж?не болымсыз етістіктермен таныстыру. 2. Дамытушылы?: О?ушыларды? танымды?, шы?армашылы? ?абілеттерін дамыту, ?з бетімен ж?мыс істеу, ой ?орыту ж?мысын арттыру. 3. Т?рбиелік: Сауатты жазу?а да?дыландыру, ?здеріне деген сенімдерін ны?айту. Тияна?ты ойлау?а, сауаттылы??а, ізденімпазды??а т?рбиелеу.
Саба?ты? т?рі: Жа?а білімді ме?герту саба?ы
Саба?ты? ?дісі: Т?сіндіру, топпен ж?мыс.
Саба?ты? барысы: І ?йымдастыру кезе?і.
Хош келді?дер балалар!
О?у?а ??мар даралар!
Саба?ымызды бастайы?,
Ма?ан назар салы?дар!
ІІ Психологиялы? дайынды?.
«Шынайы сыпайыгершілік адамдар?а тілектестікпен ?араудан т?рады»
Бір – бірімізді? ?олымыздан ?стап, ала?ан жылуы ар?ылы бір - бірімізге жылы лебіздер тілейік.
1. Елімізге тынышты? тілеймін.
2. К?німіз жары? болсын!
3. Деніміз сау болсын!
4. Елбасымыз аман болсын!
5. Нанымыз к?п болсын!
6. Аспанымыз ашы? болсын!
7. К?к туымыз биік болсын!
8. Аналарымыз аман болсын!
9. Елімізді? тірегі – ?келеріміз аман болсын!
10. Балалар ба?ытты болсын!
Жа?сы, ??рметті о?ушылар. Осындай жа?сы к??іл к?йде саба?ымызды жал?астырайы?.
ІІІ ?й тапсырмасын тексеру.
44 беттегі 3 жатты?у. 1 - топ: Берілген с?здерге – ла, - ле, - да, - де, - та, - те ж?рна?тарыны? тиістісін жал?ап, туынды етістік жаса.
2топ: Т?бір с?здерді? ?ай с?з табы екенін аны?та.
3 - топ: ?зі? ?ала?ан екі - ?ш туынды етістікті ?атыстырып с?йлем ??растырып жаз.
Ба?алау: ?р кезе?ді орындау барысында о?ушылар?а т?рлі - т?сті д??гелекшелерді ?здері та?дап ?здерін ?здері ба?алап отырады. К?к т?сті д??гелекше - 5, жасыл - 4, сары - 3 - ті білдіреді.
?І С?ра?тар ?ою ар?ылы ?ткен саба?тарды пысы?тау. ?ызы?ушылы?ын арттыру «Ой ?оз?ау»
- Затты? ?имылын, іс - ?рекетін білдіретін с?з табын (ЕТІСТІК) дейміз.
- Етістікті? с?ра?тары (НЕ ІСТЕДІ? НЕ ?ЫЛДЫ? ?АЙТТІ?)
- Туынды етістік (Ж?РНА? ЖАЛ?АНУ) ар?ылы жасалады.
- Т?бір с?зден жасал?ан етістікті (НЕГІЗГІ ЕТІСТІК) дейміз.
- Негізгі етістік, туынды етістік болып (Т?Л?АСЫНА ?АРАЙ)
- Дара етістік, к?рделі етістік болып (??РАМЫНА ?АРАЙ)
? Жа?а саба?
- ?ытайды? бір на?ыл с?зінде: «Ма?ан айтшы – мен ?мытып ?аламын; ма?ан к?рсетші – мені? есімде ?алады; ?зіме істетші – мен сонда т?сінемін» делінген.
Ребус шешу ар?ылы жа?а саба?ты? та?ырыбын ашып алу.
БАС, ?ОЛ, Ы, МА?ТА, ЫДЫС Ж?НЕ БОР, БАЛЫ?, МАТА, МЫСЫ?, ?АЗ, ЕТІК, С?Т, ТІС, К?Н.
?І Д?птермен ж?мыс: - Балалар, к?нні? жадын, та?ырыпты жазы?дар! Та?ырыпты жазып бол?ан со?:
- Енді еште?е жазба?дар, бері ?ара?дар, - деп, айтайын деп т?р?ан ойыма о?ушыларды? ойын аударам.
- Балалар, «та?ырыпты д?птерлері?е жазы?дар»,- деп едім,- сендер не істеді?дер?
- Жазды?. ?аламды алып алып, ?олдарын ?имылдатады.
- Ал, «жазба?дар» дегенде не істеді?дер?
- Жазбады?. – И?, ?олдары? ?имылдамады.
Осы с?здер та?та?а жазылады.
Жазы?дар жазба?дар
Бірінші с?зде ?имылды? бары, екіншісінде ?имылды? жо?ты?ы аны?талады.
- Осы екі ??ымды білдіретін с?здерді? ??рамында айырмашылы? бар ма?
- Бар. – ба ?осымшасы.
Демек – ба ж?рна?ы іс - ?имылды? болымсыз формасын білдіреді
?І.Кестемен ж?мыс: Болымсыз етістіктер болымды етістіктерге – ма, - ме, - ба, - бе, - па, - пе ж?рна?тары жал?ану ар?ылы жасалатынын айту. Сонымен ?атар емес, жо? болымды етістікпен тіркесіп келіп жасалады.
- Іс - ?рекетті? ж?зеге асуын білдіреді.
- Іс - ?рекетті? болмауын, ж?зеге аспауын білдіреді.
Мысал: айт - айтпа, жаз - жазба, кет - кетпе, с?йле - с?йлеме, т. б.
?ІІІ. О?улы?та?ы жатты?уларды орындату.
1 - жатты?у. І - топ орындайды.
*Берілген етістіктерге – ма, - ме, - ба, - бе, - па, - пе ж?рна?тарын жал?ап жазады.
*С?здерді? ма?ыналары ?алай ?згергенін айтады.
*Бірнеше с?йлем ??растырып жазады.
- Жаз - ба, сана - ма, кел - ме, т?р - ма, ша?ыр - ма, ки - ме, ?айт - па, т?к - пе, ?аз - ба, без - бе.
- Болымды етістіктер болымсыз етістікке айналды, іс - ?рекетті? болмауын, ж?зеге аспауын білдірді.
- Аслан, д?птер??е артык еште?е жазба? Адамдарды сауса?ы?ды шошайтып санама.
Сергіту с?ті: «Кім сауатты?», «Кім шапша??», «Кім к?ркем жазады?»
Жа?ылтпаштар айт?ызу.
2 - жатты?у. ІІ - топ орындайды.
*С?йлемдерді о?ып, ішінен тыйым с?здерді к?шіріп жазады.
*Тыйым с?здерді? ма?ызы, т?рбиелік м?ніне то?талып кеткен ж?н.
*Етістіктерді с?з ??рамына талдайды.
*Етістіктерді? ?ай с?з табымен байланысып т?р?анын сызба ар?ылы к?рсетеді.
- А??уды ату?а болмайды.
- ??мырс?аны? илеуін, ?арла?ашты? ?ясын б?зба.
- Малды ая?ы?мен теппе. - Нанды бір ?олмен ?зіп жеме.
- С?т та?амдарын жерге т?кпе.
- Ат - у - ?а бол - ма - й - ды, б?з - ба, теп - пе, ?з - іп же - ме, т?к - пе.
Сергіту с?ті: «Кім сауатты?», «Кім шапша??», «Кім к?ркем жазады?»
Тік т?рам да ?ос ?олмен
Таянамын б?йірді
Топылдатып ая?ты
Шапала?тап ?олымды
Басымды мен ш?л?имын
??с ?анатша ?олымды
Екі жа??а жаямын
Бір отырып, бір т?рып
Орнымды мен табамын.
3 - жатты?у. ІІІ - топ орындайды.
*?ле?ді м?нерлеп о?иды. Болымды етістіктерді тауып жазады.
* Болымсыз етістіктерді тауып б?лек жазады.
* Болымсыз етістіктерді? ?алай жасалып т?р?анын айтады.
- о?ып, жиып ал, тепкілесе?,
- жет+пе+й+ді, кет+пе+й+ді, к?й+ме+й+ді, ти+ме+й+ді, с?й+ме+й+ді.
- ж?рна?тар ар?ылы жасалып т?р.
Сергіту с?ті: «Кім сауатты?», «Кім шапша??», «Кім к?ркем жазады?»
Ма?ал - м?телдер айт?ызу.
4 - жатты?у.
*Берілген болымды етістіктерді болымсыз етістіктерге айналдырып жаз.
*Осы с?здерді ?атыстырып м?тін ??растырып жаз. М?тінге ат ?ой.
- ?оз?ала?та - ма, жалта?та - ма, ж?гір - ме, к?шір - ме, сы?ала - ма, мазала - ма, сыбырла - ма.
О?ушыларды? ??растыр?ан м?тіндерінен мысал:
?жені? а?ылы.
- Ас?арды ?жесі к?нде мектепке шы?арып салады. ?жесіні? к?нде Ас?ар?а ?йден шы?ар алдында айтатын а?ылы: - Ас?аржан, партада отыр?анда ?оз?ала?тама, жан – жа?ы?а жалта?тама, д?лізде ж?гірме, ?з білімі?е сен, к?рші?нен к?шірме, мазалама, ?згені? д?птеріне ??іліп сы?алама, саба? ?стінде тыныш отыр сыбырлама,- дейтін.
?йымшыл сынып.
- Бізді? сынып ?те ?йымшыл. Д?рекі ?ылы?тар?а еш ?уестігіміз жо? еді. 2 - ші сыныпта бізге жа?адан Еркін деген о?ушы келді. ?зі сондай ?ш?ала?, саба??а нашар. М??алиманы? к?ндегі айтатыны, ?оз?ала?тама, жалта?тама, д?лізде ж?гірме, к?рші?нен к?шірме, ?зілісте ?зге сыныпты? есігінен сы?алама, саба? ?стінде сыныпты мазалама, сыбырламай тыныш отыр - дейтін. Біз сынып болып, жиналыс жасап, Еркінді д?рыс жол?а салуды ж?н к?рдік.
Т?жірибелі бапкер
Бекежанны? ?кесі ?те шебер - бапкер. Бір к?ні жыл?ы шаруашылы?ына бардым. Онда?ы ма?сатым, ат?а мініп ?йрену еді. Ат?а отырмас б?рын Бекежан а?а бірнеше ережелерді есіме салды. Ат ?стінде ?оз?ала?тама, жан - жа?ы?а жалта?тама, ?ор?ып сы?алама, жатып ?оры??аны?ды білдіріп сыбырлама, мазаланба, б?где біреуді? ?дісін салып к?шірме, ал?ашынды жай ж?р, ж?гірме,- деді. Атпен шабуды, мен осылай ?йренгем.
ІХ. Саба?ты ?орыту. Ой тол?аныс с?йкестендіру тест.
1. Туынды етістікті табы?ыз.
А) Аз. В) Ж?р С) К?мектес Д) Бар
2. Не істеді? Не ?ылды? ?айтті? С?ра?тарына жауап беретін с?з табы.
А) Зат есім. В) Етістік С) Ода?ай Д) ?стеу
3. Болымды етістік нені білдіретін белгіле?із.
А) Іс - ?рекетті? ж?зеге асуын білдіреді. В) Затты? атын білдіреді. С) Затты? т?рін білдіреді.
Д) Затты? саны? білдіреді.
4. С?йлемнен болымсыз етістікті табы?ыз.
Ол ж?мысын адал бас?армады.
А) Ол В) Ж?мысын С) Адал Д) Бас?армады
5. К?рделі етістікті табы?ыз.
А) Алып берді В) Кел С) Айтты Д) Жайды
6. Дара етістікті с?йлемді к?рсеті?із.
А) Біз ты?дап отырмыз. В) Олар келе жатыр С) Ол о?ып отыр. Д) Мен мектептен келдім.
7. К?рделі етістікті с?йлемді к?рсеті?із.
А) Арман саба? о?ып отыр. В) Балалар мектепте отыр. С) Сен кешке кел. Д) Ол келмеді.
8. Болымсыз етістік нені білдіретін белгіле?із.
А) Іс - ?рекетті? ж?зеге асуын білдіреді. В) Затты? атын білдіреді. С) Затты? т?рін білдіреді.
Д) Іс - ?рекетті? болмауын, ж?зеге аспауын білдіреді. Е) Затты? к?лемін білдіреді.
Х. Саба?ты бекіту (?р топ бір - біріне ?ткен саба?тардан зымыран с?ра?тарын ?ояды)
1. ?аза? тілінде неше с?з табы бар? 9
2. Етістік дегеніміз не? Затты? іс - ?рекетін білдіретін с?здер.
3. Етістікті? с?ра?тары ?андай? Не істеді? Не ?ылды? ?айтті?
4. Болымды етістік дегеніміз не? Іс - ?рекетті? ж?зеге асуын білдіреді.
5. Болымсыз етістікті? ж?рна?тарын ата. Іс - ?рекетті? болмауын, ж?зеге аспауын білдіреді.
6. Болымсыз етістік та?ы ?андай с?здер ар?ылы жасалады? емес, жо?
ХІ.?йге тапсырма: 24беттегі 7 – жатты?у орындау, ережені ?айталау.
