Саба?ты? ма?саты:т?рт т?лікке байланысты атауларды білуге ?асиеттері т?рт т?лікті ?астерлеуге ?йрету. О?ушыларды? мал туралы білімдерін ке?ейту.Е?бекке баулу. Т?рт т?лік мал ежелден-а? хал?ымызды? т?рмыс тіршілігіндегі б?кіл ?ажетін ?теп,кисе-киім, ішсе тама?, мінсе к?лік бол?анды?ы м?лім. Осы?ан орай, сонау ертедегі ауыз ?дебиетінен бастап, а?ын –жазушыларымызды? шы?арамаларында т?рт т?лікке ?лкен орын беріліп жыл?ы, т?йе, сиыр, ?ой туралы ?лкенді- кішілі толымды жазылды.
Оларды? ?айсысы болмасын кезінде о?ырмандарды? ?діл ба?асын алып, ?й жануарларыны? ?асиеті тегі адамзат?а пайдасы ж?ніндегі ой-?рісімізді ке?ейте т?сті, білмейтін н?рсе уа?ыт оза келе ?мыт бола баста?ан мал?а байланысты атауларды ?айтадан жа?артып, есімізге салды. ?р т?лікті? ?зіне т?н ерекшеліктеріні? болатынын, оларды осы ?асиеттеріне орай ?астерлеуге ?йретті.
Осы т?рт т?лік туралы о?ып. Оны ?алай ме?гергеніміз туралы білімдерімізді орта?а саламыз. Соны тамашалайы?.
,
Т/б: Армысы?дар ма, балалар –мен сендерге «ертегілер еліне» ?она??а келдім.
Балалар осы к?ріп, ба?ып, етін, с?тін,??ртын жеп, ж?рген т?рт т?лік мал туралы не білесіздер?
?ай мал т?лі ?алай аталады?
1.б. ?ой баласы ?о?ырым,
?ойдан жуас момыным.
Шопан ата т?легі,
?оша?аным ?айдасын?
?ой баласы-?озы.
2.б. Кіп -кішкене мома?ан,
?оша?анды ?натам.
С?йеді анам «?озым»-деп
«?оша?аным» ?зі? деп.
3.б. Жауын жауса ба?ыр?ан.
Ешкі атасын ша?ыр?ан.
?рісте ?скен жануар.
Ш?кетайым ?айдасы??
Ешкі т?лі –ла?.
4.б. Жалт-ж?лт етіп ла?,
Жа?алайсы? б?ла?.
Секірем деп біра?,
?ала ??рме ??лап.
5.б. Тілімен м?рнын жала?ан.
Тілімен бойын тара?ан.
К?пке м?рнын ш?йіріп.
К?з т??керіп ?ара?ан.
Зе?гі баба ?сірген.
?укешім мені? ?айдасы??
Сиыр т?лі-б?зау.
6.б. ?укешім-ау к?нде
Ойнайы?шы бірге
Еркелікті тастап
Атанарсы? баспа?.
7.б. Жол?а шы?сам к?лігім,
Жапанда ж?рсе серігім.
?амбар ата ?сірген.
??лыным мені? ?айдасы??
Жыл?ы т?лі –??лынша?
8.б. Шап?ылау?а тоймайды
?ажап ??лын б?л неткен
Тыным таппай ойнауды
?зі?е кім ?йреткен.
9.б. Екі к?зі танадай.
Екі ?ркеші баладай.
Елпе?деген ойна?тап.
Енесіне ?арамай.
Ойсыл ?ара баласы
Бота?аным ?айдасы??
Т?йе баласы-бота.
10.б. ??сап ?ал?ан сада??а
Мойыны? ?андай тамаша
Тайра?дайсы? алапта-
Ойыны? ?андай тамаша!
11.б.Мамам мені «ботам»-дейді.
Шы?ар бейік жотам дейді.
12.б. Анам мені ?озым -дейді
?озы емеспін адаммын.
?озы ту?ан ?зі? –деп
Анама с?з табамын
Д?рыс, балалар, атамыз ?аза? ежелден баласын- жа?сы к?ргенде ?озым, ботам, ??лыным, деп еркелетіп с?биіне, «Ботак?з», «Тана», «?озы», «А?то?ты» деген есімдер берілген.
Балалар енді сендер ?ай т?лді ?алай ша?ырады, соны айтып бері?дерші.
13.б. Сиырды: «?укім-?укім» деп.
?ойды: «п?шайт-п?шайт» деп ша?ырады.
14.б. Ешкіні «ш?ре-ш?ре» – деп
Т?йені «?ос-?ос»- деп ша?ырады.
15.б. Жыл?ыны «?ырыу-?ырыу»-деп ша?ырады.
Т/б: Мен бір ойын ?йретейін
Мынау не білесі?дер ме?
Балалар: Асы?, асы? ?ой!
Т.б. Ал осы асы? ?андай болады?
16.б. Асы? малда, асы?ты жілікте болады.
Т.б. Міне, мынау асы? осыны т?рт балалар ойнайды.Ойынны? аты «кім» к?п мал жинайды деген.
1.б. жыл?ы алшы т?ссе.
2.б. т?йе омпы т?ссе.
3.б. ?ой б?ге т?ссе
4.б. сиыр шіге т?ссе
Т.б: Енді та?ы бір с?ра? берейін, со?ан жауап бері?дерші. ?ой мал т?лін ?алай с?йеді. Соны білесі?дерме?
Просмотр содержимого документа
«Т?рт т?лігім-ырысым »
Жаңа тақырып:Төрт түлігім- ырысым.
Сабақтың мақсаты:төрт түлікке байланысты атауларды білуге, қасиеттері төрт түлікті қастерлеуге үйрету. Оқушылардың мал туралы білімдерін кеңейту.Еңбекке баулу. Төрт түлік мал ежелден-ақ халқымыздың тұрмыс тіршілігіндегі бүкіл қажетін өтеп,кисе-киім, ішсе тамақ, мінсе көлік болғандығы мәлім. Осыған орай, сонау ертедегі ауыз әдебиетінен бастап, ақын –жазушыларымыздың шығарамаларында төрт түлікке үлкен орын беріліп жылқы, түйе, сиыр, қой туралы үлкенді- кішілі толымды жазылды.
Олардың қайсысы болмасын кезінде оқырмандардың әділ бағасын алып, үй жануарларының қасиеті тегі адамзатқа пайдасы жөніндегі ой-өрісімізді кеңейте түсті, білмейтін нәрсе уақыт оза келе ұмыт бола бастаған малға байланысты атауларды қайтадан жаңартып, есімізге салды. Әр түліктің өзіне тән ерекшеліктерінің болатынын, оларды осы қасиеттеріне орай қастерлеуге үйретті.
Осы төрт түлік туралы оқып. Оны қалай меңгергеніміз туралы білімдерімізді ортаға саламыз. Соны тамашалайық.
Т/б: Армысыңдар ма, балалар –мен сендерге «ертегілер еліне» қонаққа келдім.
Балалар осы көріп, бағып, етін, сүтін,құртын жеп, жүрген төрт түлік мал туралы не білесіздер?
Қай мал төлі қалай аталады?
1.б. Қой баласы қоңырым,
Қойдан жуас момыным.
Шопан ата түлегі,
Қошақаным қайдасын?
Қой баласы-қозы.
2.б. Кіп -кішкене момақан,
Қошақанды ұнатам.
Сүйеді анам «қозым»-деп
«Қошақаным» өзің деп.
3.б. Жауын жауса бақырған.
Ешкі атасын шақырған.
Өрісте өскен жануар .
Шөкетайым қайдасың?
Ешкі төлі –лақ.
4.б. Жалт-жұлт етіп лақ,
Жағалайсың бұлақ.
Секірем деп бірақ,
Қала қөрме құлап.
5.б. Тілімен мұрнын жалаған.
Тілімен бойын тараған.
Көпке мұрнын шүйіріп.
Көз төңкеріп қараған.
Зеңгі баба өсірген.
Әукешім менің қайдасың?
Сиыр төлі-бұзау.
6.б. Әукешім-ау күнде
Ойнайықшы бірге
Еркелікті тастап
Атанарсың баспақ.
7.б. Жолға шықсам көлігім ,
Жапанда жүрсе серігім.
Қамбар ата өсірген.
Құлыным менің қайдасың?
Жылқы төлі –құлыншақ
8.б. Шапқылауға тоймайды
Ғажап құлын бұл неткен
Тыным таппай ойнауды
Өзіңе кім үйреткен.
9.б. Екі көзі танадай.
Екі өркеші баладай.
Елпеңдеген ойнақтап.
Енесіне қарамай .
Ойсыл қара баласы
Ботақаным қайдасың?
Түйе баласы-бота.
10.б. Ұқсап қалған садаққа
Мойының қандай тамаша
Тайраңдайсың алапта-
Ойының қандай тамаша!
11.б.Мамам мені «ботам»-дейді.
Шығар бейік жотам дейді.
12.б. Анам мені қозым -дейді
Қозы емеспін адаммын.
Қозы туған өзің –деп
Анама сөз табамын
Дұрыс, балалар, атамыз қазақ ежелден баласын- жақсы көргенде қозым, ботам, құлыным, деп еркелетіп сәбиіне, «Ботакөз», «Тана», «Қозы», «Ақтоқты» деген есімдер берілген.
Балалар енді сендер қай төлді қалай шақырады, соны айтып беріңдерші.
13.б. Сиырды: «әукім-әукім» деп.
Қойды: «пұшайт-пұшайт» деп шақырады.
14.б. Ешкіні «шөре-шөре» – деп
Түйені «қос-қос»- деп шақырады.
15.б. Жылқыны «қырыу-қырыу»-деп шақырады.
Т/б: Мен бір ойын үйретейін
Мынау не білесіңдер ме?
Балалар: Асық, асық қой!
Т.б. Ал осы асық қандай болады?
16.б. Асық малда, асықты жілікте болады.
Т.б. Міне, мынау асық осыны төрт балалар ойнайды.Ойынның аты «кім» көп мал жинайды деген.
1.б. жылқы алшы түссе.
2.б. түйе омпы түссе.
3.б. қой бүге түссе
4.б. сиыр шіге түссе
Т.б: Енді тағы бір сұрақ берейін , соған жауап беріңдерші. Қой мал төлін қалай сүйеді. Соны білесіңдерме?
17.б. Қой сүйеді баласын, «қоңырым»-деп
Ешнәрсені білмейтін «момыным»-деп
18.б. Ешкі сүйеді баласын «лағым» –деп
Тастан –тасқа секірген «шұнағым»-деп.
19.б. Сиыр сүйеді баласын «торпағым»- деп.
Қараңғыға баспаған «қорқағым» –деп
20.б. Жылқы сүйеді баласын «шұбарым» –деп
Шапқылаудан танбаған «тұлпарым» –деп
21.б. Түйе сүйнді баласын «тайлағым» –деп.
Жабу жапса жарасқан «жайнағым» –деп.
Ақтайлақ әні
Т.б. Жарайсыңдар, балалар
Сендерді төлдерді қалай аталатынын,жақын көретінін, сүйетінін біледі екенсіңдер.
Ал енді 4түлік мал туралы мақал-мәтел, жұмбақтар білесіңдер ме?
-Балалар, Білеміз.
Жұмбақ
1. Өзі үлкен жануар .
Арқасында екі тауы бар. (Түйе)
2. Қос мүйізді төрт сирақты
Сыйлайды балдай ақ бұлақ. (сиыр)
3. Кішкене ғана бойы бар.
Айналдырып киген тоны бар. (Қой)
4. Иіліп тұр мойыны.
Қанбайды екен ойыны
Тостағандай көзі
Әдемі екен өзі. (бота)
Мақал-мәтелдер
1.Түстік өмірің болса,кештік мал жина.
2. Аспаз көрген ат таныр.
Ұстаз көрген хат таныр
3.Сиырлы кісі –сыйлы кісі,
Түйелі кісі - күйлі кісі.
4. Мал кисең киім,
Жесең тамағым.
5. Сиыр жисаң , тарлан жи
Сүтпен қаймақ қолыңда
-Ал енді осы біз «жылқы» « түйе» «қой» «ешкі» деп жатырмыз. Осыларды кім бағады?
Олардың не пайдасы бар, бұған не айтасыңдар?
Қандай тыйым сөздерді білесіңдер?
Әр төлдің қасиеттерін айту.
«Мал баққанға бітеді»-дейді халқымыз. Ата кәсібі-балаға мұра. Олай болса, дастарқанда ақ мол болуы үшін, малды күту, бағу біздің міндетіміз.
