Ш?О ?ржар ауданы Ма?аншы ауылы
«Сейфуллин атында?ы орта мектеп-ба?ша»КММ
Калиева Дина Нугумановна
бастауыш сынып м??алімі
О?ушылар?а ойын ар?ылы білім беру
?азіргі ?ркениетке ?мтыл?ан ?о?ам талабына с?йкес, ?аза?стан Республикасыны? дамы?ан елдерімен иы? тіресіп т?ру ?шін, елімізді? болаша?ы мен ?азіргі кезе?і ?шін білімді, зерделі, ?з бетімен іс - ?рекет ете алатын, ?о?амнан ?з орнын таба алатын ш?кірттерді дайындау ?стазды? міндеті.
Ойын - балаларды? шынайы ойлап тап?ан шынды?ына тез, еркін енуіне, ?зіндік «Мені?»?алыптастыру?а ж?не шы?армашылы??а, белсенділікке, ?зін - ?зі дамыту?а м?мкіндік береді.Балалар ?н-т?нсіз ойнамайды. Тіпті бала жал?ыз бол?анны? ?зінде ойыншы?тармен с?йлесіп ж?реді.Ойын?а ?иялда?ы ?атысушылармен ??гімелеседі,?зі мен шешесі ?шін, нау?ас кісі мен д?рігер ?шін с?йлеседі.
Ойын - ?р?ашан білім бола отырып, баланы білім алу?а, е?бекке дайындайды.Ойын балалар ?шін о?у да, е?бек те болып табылады. Ойын – айналада?ы д?ниені тану т?сілі. Ойын балалар?а ?мірде кездескен ?иыншылы?тарды же?уді? жолын ?йретіп ?ана ?оймайды, ?йымдастырушылы? ?абілетін ?алыптастырады. ?алымдарды? айтуынша «Ойын - балалар ?мірінде ?те ма?ызы зор н?рсе, ?лкендерді? ?айраткерлігі, ж?мысы, ?ызметі ?андай ма?ызды болса, балаларды? ойыны да сондай ма?ызды. Ойында бала ?андай болса, ?скен кезде ж?мыста да, к?бінесе, сондай болады. Сонды?тан болаша? ?айраткер, е? алдымен, т?рбиені ойын ар?ылы алады»- деп балалар ойынын жо?ары ба?ала?ан.
Ойын кезінде нашар о?итын о?ушылар саба??а деген ?ызы?ушылы?ы артып, с?ра??а жауап іздеп ойлана бастайды.О?ушы саба?та ойнап ?ана ?оймайды, ал?ан білімдерін ?аншалы?ты есте са?та?андарын к?рсете біледі.
?аза? хал?ыны? ?лы а?ыны Абай ??нанбаев: «Ойын ойнап ?н салмай, ?сер бала бола ма?»-деп айт?андай, бала ?мірінде ойын ерекше орын алады. Баланы? ?мірі, ?орша?ан ортаны танып, е?бекке ?атынасы, психологиялы? ерекшеліктері ойын ?стінде ?алыптасады. Ойын ?стінде баланы? ерте?гі ?мірге деген ?абілеті бай?алады.Олар ойын ойнау барысында ?здерін еркін сезінеді. Іздемпазды?, тап?ырлы? ?рекеті бай?алады. ?рбір ойынны? бала ?шін білімділік ма?саты ?ана емес, т?рбиелік, танымды? ма?саты зор. Тиімді ?олданыл?ан ойын м??алімні? т?сіндіріп отыр?ан материалын о?ушыларды? зор ынтамен ты?дап, берік ме?геруіне к?мектеседі. ?йткені т?менгі сыныпта?ы о?ушыларды? а?сары саба?тан г?рі ойын?а ауы??ырап т?рады. ?ызы?ты ойын т?рінен кейін олар тез серігіп, тапсырманы ы?ыластана ?рі сапалы орындайтын болады.
Ойын?а ?ойылатын талаптар:
- Ойын?а кірісер алдында оны? ж?ргізілу т?ртібін о?ушылар?а ?бден т?сіндіру.
- Ойын?а сыныпта?ы о?ушыларды? т?гел ?атысуын ?амтамасыз ету.
- Ойын ?стінде шешім ?абылдай білуіне, ойлана білуіне жетелеу.
- Ойын т?рлерін ба?дарлама?а сай іріктеп алу.
- Ойынды баланы? жас ерекшелігіне ?арай т?рлендіріп пайдалану.
- ?арапайым ойыннан ?иын ойын?а к?шу.
- Міндетті т?рде ойынны? ?орытындысын жариялау ?ажет.
Дидактикалы? ойындар – о?ушыны? ой - ?рісін дамытып, есте са?таумен ?атар, ?тілген та?ырыптарды саналы да берік ме?геруге ?те ?сер етеді. Сауат ашу саба?ында дидактикалы? ойын т?рлерін пайдалануды? ма?ызы зор. О?ушыларды? ой - ?рісін, тілін, с?здік ?орын дамыту?а ?сер етеді.
Математика саба?тарында дидактикалы? ойын элементтерін ?олданып саба? ?ткізу ?те пайдалы. Ойынсыз а?ыл ойды? ?алыпты дамуы да жо? ж?не болуы да м?мкін емес. Ойын д?ниеге ?арай ашыл?ан ?лкен жары? терезе іспеттес. Ол ар?ылы баланы? рухани сезімі жасампаз ?мірімен ?штасып, ?зіне ?орша?ан д?ние туралы т?сінік алады.
Математикалы? ойын дегеніміз тынысы ке?, алыс?а ме?зейтін, ойдан ой?а жетелейтін, адам?а ?иял ?анат бітіретін ?ажайып н?рсе, а?ыл - ой жетекшісі. Саба?та ойын элементтерін пайдалану о?ушыларды? ой - ?рісін, танымды? белсенділігін арттырады. Мектеп о?ушыларыны? к?пшілігі математика п?нін ме?геруде к?птеген ?иыншылы?тар?а ?шырайды.
Бастауыш сынып м??алімдері т?жірибесінде шы?армашылы??а баулитын дидактикалы? ойындар к?п м?лшерде жина?тал?ан. Олар «А? с?йек», «Поезд ??ру», «Те?ге ілу», «Г?л сыйлау», «Бейнені ??растыру», «Арты?ын табу», «Не жетіспейді» т.б. т?рлері ке?інен ?олданып келеді. Шы?армашылы? тапсырмаларды?, ішінде заттарды? формасын, т?рін, т?сін, ке?істікте орналуын д?рыс ?абылдау?а арнал?андарыны? ролі ?те ?лкен.
Бейнені ??растыр
Ойынны? т?рбиелік м?ні: ?иыл?ан ?р т?рлі геометриялы? фигуралардан белгілі бір бейнені ??рап жасау?а ?йрету. Т?стерді? ?йлесімділігін сезінуге, сурет салу, жапсыру кезінде заттарды? ??рылысын к?зге елестете білуге, ойлау мен ?иялды дамыту?а ?сер ету.
?ажетті к?рнекіліктер: Тікт?ртб?рыштар, ?шб?рыштар, ?лкен-кіші к?лемдегі д??гелектер, ?р т?рлі к?лемдегі т?ртб?рыштар, балаларды? іс-?рекетін ба?ыттау?а арнал?ан ?лгі суреттер.
Ойын ережесі:
а) ?иыл?ан пішіндерді ?арау, талдау, ?андай бейне жасау?а болатынын балалар?а ойланта білу;
?) бейнені белгелі бір зат?а ??сата ??растыру;
б) егер оны? бір немесе бірнеше б?лшегін ?згертсе, бас?а ?андай бейне шы?ару?а болады?
Ойын?а басшылы?:
М??алім желкенді ?айы?, а??ара т.б. формалар мен т?рлі-т?стерден жасал?ан ?иы?тардан жапсырып жасал?ан ?лгілерді к?рсетіп, оларды? ??рлысына, неше б?ліктен т?ратынына, ?андай пішіндерден ??рал?анды?ына ж?не т?стеріне назар аудартады. Осындай пішіндерді? барлы? т?рі, к?лемі жа?ынан да ?р т?рлісі ?з ?олдарында болу керек.
Тапсырма:
Алдылары?да жат?ан ?а?азда ж?не та?тада ілінген ?лгілерде бірнеше фигуралар бар (пішіндер).
Осы пішіндерден ?андай бейне ??рап жасау?а болатыны ойланы?дар.
Осы ж?не бас?а фигураларды ??ру ар?ылы баланы? бейнелік, бейнелі - сюжеттік т.б. ойлау т?рлері ?алыптасады.
Заттар мен ??былыстарды? ара ?атынасы, оларды? ке?істікте орналасуы т.б. к?птеген ??ымдарды ме?геруіне м?мкіндік туады.
Осы жерде мысалы ретінде балаларды? ??р?ан фигуралы ?лгісінде жел?айы?, арба, адам, ?й фигураларын келтіруге болады.
Осы сия?ты к?птеген фигураларды жасау ар?ылы балаларды? с?йкестіктерді аны?тауы ?алыптаса бастайды. Ол ойлауды? ?алыптасып келе жат?аныны? белгісі болып табылады. Жасал?ан фигуралар ?й т?рмысында ?олданылатын заттар, ??ра? к?рінісі т.с.с. к?птеген балаларды? шы?армашылы?ын к?рсететін н?рселер болып келді.
