«?стазды? - ?лы іс» деп кеме?гер жазушымыз М. ?уезов айт?андай, б??ан лайы? болу - ?лкен абырой, басты борышым деп есептеймін. М??алім - маманды? болса, ?стазды? ?асиет, таби?ат дарыт?ан ??дірет екен. Бойы?а ?уат, ж?регі?е жары? жігер беріп ?рге с?йрейтін де, жаны?а азы?, ?мірі?е ?зек боп т?рге с?йрейтін де осы ?стазды? ?асиет. Елім мен жерімні? ж?не ана тілімні? мерейін ?сіретін ?стазды? ?ла?атты істе адал болу - абыройлы іс.
?азіргі о?ыту ?йретуді? мазм?ны да, сипаты да со?ан, орай амал - т?сілдері де к?рделене т?сті. Жа?а XXI ?асыр?а сай ?згеше ?абілет - ?асиетке ие ?рпа? ?алыптасып келеді. Осы?ан орай ?стазды?ты? м?ні жа?а сипаттар?а ие болуда. Демек, ?стазды? білім мен ?нерді? жеке ?иын саласына ?йретуге ?те м??ият ба?ыт ?стауы, білім - білікті? тарма?тылы?ын жете ?йретуді талап етуде. Осындай к?рделі де ?иын жауапкершілікті ар?ала?ан м??алім, біздер, ?з п?ніне ?атысты ?немі білімін жетілдірумен, саба? ?ткізу шеберлігін та?даумен бірге педагогикалы? - психологиялы? ?рісін ?сіріп отыру?а міндетті деп білемін. ?зімні? т?жірибеме с?йене отырып, жа?ашыл ?стаз болмысын сомдар болсам, біріншіден, м??алім - ?здіксіз ізденуші
?аза?стан Республикасы м??алімдеріні? к?сіби ??зыреттілігін ?алыптастыруды? ?ылыми-?дістемелік негіздері атты ?ш айлы? курсты? бірінші кезе?інде 7 модульды саба?та ?андай пайдалану керек екендігі туралы ?йреніп, екінші кезе?де практикада мектепте ?з саба?ыма енгізуге тырыстым. Практика кезінде ?ткен 4 саба?ымда о?ушыларды ?алай ба?ала?анды?ым туралы айтпа?шымын
Б?л ба?дарламаны? негізгі міндеті - ?аза?станды? м??алімдерге педагогикалы? т?жірибелерін жетілдіру мен ба?алау?а к?мектесу.[1,н?с?аулы?, 12-б.]
Сыныпта?ы ба?алау тек ?ана техникалы? т?сіл емес. М??алімдерді? жазбаша немесе ауызша т?рде ба?а ?ою жолымен ба?алайды. Олар ?олданатын кез келген нысанны? артынан объективті немесе жеткілікті д?режеде объективті емес нормалар мен стандарттар ?ана емес, сондай-а? баланы? дамуы, о?уы ж?не ынтасы туралы т?сінік, сонымен ?атар ?зін-?зі ба?алау, ?абілеттілік ж?не к?ш-жігер сия?ты ??ымдар?а ?атысты ??ндылы?тар жатады.[2, н?с?аулы?, 56-б.]
Ба?алау? ол білімні? н?тижесі болып есептеледі. О?ушыларды? саба??а даярлы?ыны?, ?абілеттіні? к?рінісі ба?амен есептеді. Кейде о?ушылар ж?не м??алімдер арасында "ба?а ?шін о?исы? ба" деген сия?ты с?здерді естіп ?аламын. Б?л д?рыс т?сінік емес, ба?а ол білімні?, ж?мысты? н?тижесіні? к?рінісі, ал?ан біліміні? д?режесін к?рсетеді.
О?ушы жетістігін на?ты ба?алау м?селесі ? білім беру ж?йесіндегі ?зекті м?селелерді? бірі. К?птеген жылдар бойы о?ушы жетістігі бас?а о?ушы жетістігімен салыстырмалы т?рде ба?аланып келді. Б?л жа?дайда білім алу?а деген ?ызы?ушылы?ты жо?арлату?а м?мкіндік жасайтын ба?алауды? на?ты критерийлері, м??алім мен о?ушы арасында?ы кері байланыс болмады. К?птеген мектептерде т?рт баллды? ж?йеге негізделген ба?алауды? д?ст?рлі ж?йесі са?талып келеді: 2 («?ана?аттанарлы?сыз»),
3 («?ана?аттанарлы?»), 4 («жа?сы») 5 («?те жа?сы»). Теория ж?зінде 1 (бірлік) баллы бар бол?анымен, т?жірибе ж?зінде тіпті ?олданылмайды. Ба?а ?р уа?ытта субъективті. Ба?алауды? б?л т?рі м??алімні? толы? билігіндегі ??ралы болып табылып, білім беруде авторитарлы? ?діс ?олданылады. Осы?ан орай, м??алім талассыз бедел мен а?и?ат иесі болып табылма?. Алайда б?л іс ж?зінде шынды??а сай келе бермейді. Бес баллды? ба?алау шкаласы бас?а да таза нормативтік ба?алау ??ралы сия?ты д?лдігі жетіспейтін ??рал ретінде ?сынылатынды?ы к?м?н ту?ызбайды.
Жо?арыда атал?ан кемшіліктерді болдыртпау ?шін, б?гінгі к?нде халы?аралы? де?гейде ба?алауды? жа?а т?рлері аны?талды.Негізінен ба?алауды? екі т?рі к?рсетілген: о?ыту ?шін ба?алау (формативті) ж?не о?у ?шін ба?алау (жиынты?).
Та?ы ба?алауды? ішкі, сырт?ы ж?не м??алімні? ба?алауы сия?ты т?рлері ке? тара?ан.
О?ыту ?шін ба?алау ? б?л білім алушылар ?здеріні? о?уды? ?андай сатысында т?р?анын, ?андай ба?ытта даму керек ж?не ?ажетті де?гейге ?алай жету керек екендігін аны?тау ?шін о?ушылар ж?не оларды? м??алімдері ?олданатын м?ліметтерді іздеу ж?не т?сіндіру ?дерісі [4,н?с?аулы?,58-б.]. Б?л ба?алау т?рін пайдалану осы курсты? ма?саты.О?ыту ?шін ба?алауда о?ушылар ?здерін-?здері, сыныптастар бір-бірін, критериялі ба?алау ар?ылы ж?ргізіледі.?зін-?зі ба?алау н?тижесін м??алім ба?ылау ар?ылы жиынты? ба?а ретінде о?у журналына ба?а ?ояды.
О?уды ба?алауды? ма?саты, керісінше, о?ушы ?азіргі уа?ытта не о?ып білгенін жина?тау болып табылады. [5, н?с?аулы?, 58-б.] Ал о?ыту ?шін ба?алау о?ушылар?а ?орытынды, немесе формативті ба?алау н?тижесінде жиынты? ба?аны ?ояды.
Ал ішкі ба?алау сарапты? ж?мыс, ба?ылау ж?мысы, диктант, мазм?ндама, ?зіндік ж?мыс, м?тінмен ж?мыс.Сырт?ы ба?алау тест, анкета, олимпиада, ?ылыми жоба, т.б. М??алімні? ба?алауы мада?тау, ынталандыру, фишкалар, ж?лдызшалар, тілек, смайликтер. М??алімні? ба?алауы, я?ни мада?тау, ынталандыру о?ушыларды? к??іл к?йін к?теріп, ?здерінде сенімділікті тудырады.
Б?гінгі та?да ба?алау барысында критерийлік ж?не ?зін-?зі ба?алау ж?йесін ?олдануды ?зекті деп санаймыз. Формативті ба?алау ата-аналар, м??алім ж?не о?ушылар?а ашы?, т?сінікті ж?не на?ты болады. ?зін-?зі ба?алаумен ?атар о?ушыларды? бірін-бірін ба?алауды ж?ргізуге болады.О?ушы ?зін-?зі ба?ала?ан кезде ?здері н?тижеге м?дделі болады.
Сонымен ?атар м??алім о?ушы?а ба?а ?ой?ан кезде, ол ба?аны не ?шін ?ой?анын, жауабыны? ?аншалы?ты д?режеде бол?анды?ын ашы? айтып кету керек, себебі саба?тан кейін о?ушына ?ойыл?ан ба?а?а к?м?н пайда болуы м?мкін. Ал ба?а?а талдау жасал?аннан кейін о?ушы, не ?шін осы ба?аны ал?анды?ын т?сінетін болады ж?не ?р т?рлі к?з?арастар пайда болмайды.
Білім ордасы о?ушылар?а тек ?ана білім беріп ?ана ?оймай, сонымен бірге о?ушыларды? білімін ба?алау, о?ушыларды ал?а ?мтылу?а ынталандыру орталы?ы болып табылады. Ал, о?ушыны? д?рыс ?алыптасуында?ы шешуші р?лді ба?алау ат?арады деп ойлаймын.
Пайдалан?ан ?дебиеттер
1. М??алімге арнал?ан н?с?аулы?, 2012ж, 12-б.
2.М??алімге арнал?ан н?с?аулы?, 2012ж, 56-б.
3. М??алімге арнал?ан н?с?аулы?, 2012ж, 58-б.
4.М??алімге арнал?ан н?с?аулы?,2012ж, 58-б.
5 н?с?аулы?,2012ж, 58-б.
