Ойындар –балаларды? саба??а белсенділігін, ?ызы?ушылы?ын арттырады, шы?армашылы? ?абілетін ?штайды. В.А. Сухомлинскийді? с?зімен айт?анда: «Ойынсыз а?ыл - ойды? ?алыпты дамуы да жо? ж?не болуы м?мкін емес. Ойын дуниеге ?арай ашыл?ан ?лкен жары? терезе іспетті, ол ар?ылы баланы? рухани сезімін, ?зін ?орша?ан д?ние туралы ?штастырады.Білімге ??марлы? пен еліктеуді? маздап жанар оты», - деген екен.Тиімді ?олданыл?ан ойын т?сіндіріп отыр?ан материалын балалар зор ынтамен ты?дап, берік ме?геруіне к?мектеседі. ?ызы?ты ойын т?рінен кейін олар тез серігіп, тапсырманы ы?ыласына ?рі сапалы орындайтын болады.Саба?та ж?не саба?тан тыс уа?ытта ?олданылатын ойындарды т?мендегідей топтастыру?а болады. ?рбір ойынны? бала ?шін білімділік ма?саты ?ана емес, т?рбиелік, танымды? ма?саты зор. Ойын т?рлері:
Ойын ?стінде шешім ?абылдай білуіне, ойлана білуіне жетелеу.
Ойын т?рлерін ба?дарлама?а сай іріктеп алу.
Ойынды баланы? жас ерекшелігіне ?арай т?рлендіріп пайдалану.
?арапайым ойыннан ?иын ойын?а к?шу.
Міндетті т?рде ойынны? ?орытындысын жариялау ?ажет.
Халы? жаса?ан м?ралар сан алуан. Соларды? бірі ?лт ойындары.
?лтты? ойын ойнау баланы? салт – д?ст?ріне, ?дет – ??рпына деген с?іспеншілігін арттырады ж?не адамгершілік ??ндылы?тарын ?алыптастырады. М?селен, ?намды ?деттер – ?зара ?арым – ?атынастар, адамгершілік сезімдері дамиды.Е?бек ету барысында ?йымшылды?, жауапкершілік, парызды? сезімдер сия?ты ?асиеттер ?алыптасады.Баланы? б?р? жа?сы о?ы?ысы келеді. Біра? оларды? а?ыл – ой ?абілеті ба?дарламада?ы берілген материалды ??у?а бірдей емес.Балаларды? кейбіреулері м??алімні? т?сіндірген саба?ын тез ??ады, кейбіреулері керісінше. Ойын?а тек ойын деп ?арамай халы?ты? ?асырлар бойы жаса?ан асыл ?азынасы, бір ж?йеге келтірген тамаша т?рбие ??ралы деп ?арау керек. ?лт ойындары отбасы т?рбиесінен бастап, мектептегі жеке п?ндерді о?ыту барысында ?осымша материал ?шін, баланы? сол п?нге ?ызы?ушылы?ын арттыру ?шін пайдалану?а болады.Саба?та ойын т?рлерін пайдалану саба? т?рлері мен ?дістерін жетілдіру жолында?ы ізденістерді? ма?ызды бір буыны.Ойын т?рлеріні? материалдары саба?ты? та?ырыбы мен мазм?нына не?урлым с?йкес алынса, оны? танымдылы? ма?ызы да арта т?седі. Оны тиімді пайдалану саба?ты? ?серлігін, тартымды?ын к?шейтеді, о?ушыларды? саба??а ынтасы мен ?ызы?ушылы?ын арттырады. Ойынмен ?йымдастырыл?ан саба? балалар?а к??ілді, же?іл келеді. Сонды?тан барлы? о?ушыны білімге бірдей жетелеу ?шін ?з м?мкіндігіне с?йкес саба?ты ме?герту, тілін, ой ?ш?ырлы?ын дамыту, ?зіндік пікір айту?а жа?дай жасау еркін шы?армашылы??а жетелейтін, п?нге ?ызы?ушылы?ын арттыратын ?дісті? бірі – грамматикалы? ойынны? т?рлері.Грамматикалы? ойындар – ар?ылы саба?тарда о?ушылар ?рт?рлі жа?дайды т?сінеді,ошы шешу жолдарын ?арастырады. Жа?сы ойын?а бала ынтасымен беріліп, оны білуге, ме?геруге талпынып, алуан т?рлі да?ды, м?ліметтерді алып, шеберліктерін шы?дайды. Балаларды? ойлауын, ?иялын, с?йлеуін дамыту ?шін т?рлі ережелер мен ойнайтынойындарды? да ?лкен дидактикалы? м?ні бар. Бір ойын т?рі ойлауы мен ?абылдауын жетілдірсе, ал екіншісі ойлау ?абілетін, ?шіншісі есте са?тау ?абілетін жетілдіреді. Сонымен ?атар ?стінде ойын т?рлерін ?олдану о?ушыларды? о?ып, отыр?ан саба?ына ?ызы?ушылы?ын арттырады, т?сінуге м?мкіндік ту?ызады.?ай елді? болсын ?сіп ?ркендеуі ?ркениетті д?ниеде ?зіндік орын алуы оны? ?лтты? білім беру ж?йесіні? ?алыптасуына, даму ба?ытына тікелейбайланысты. Себебі ?азіргі кезде ?р адамны? болаша?ы оны? ал?ан біліміні? сапасы мен к?леміне ?арай сарап?а салынады.?мір а?ымына тек білімі мен білігі жо?ары адамдар ?ана ілесе алады. Сонды?тан о?у барысында ?ашанда баланы? п?нге деген ?ызы?ушылы?ын арттыру, шы?армашылы? ?абілеттерін дамыту керек. Саба? ?стінде баланы? біліктілігі, іскерлігі, да?дысы, д?ниетанымы дамиды. Негізгі бетб?рыс о?ушы білімні? сапасын арттыру, ол дегеніміз т?пкі н?тижиені к?ре білу, я?ни о?ушы?а берген білімімізді? ?айтарымын к?ру. Ол ?шін саба??а сыныпта?ы о?ушыны? барлы?ын ?ызы?тыра отырып ?атыстыру ?ажет.Бес сауса? бірдей емес, я?ни ?р о?ушыны? саба??а ?ызы?ушылы?ы, д?ниетанымы, даму ерекшелігі ?рт?рлі. Сонды?тан о?ушыларды? осы топтарына ?рт?рлі де?гейде талап ?ою?а келеді. Ал ойын элементтері кез – келген баланы? ?ызы?ушылы?ын тудырады. Ойын элементтерін ?олдана отырып м??алім о?ушыларды? саба??а деген ?ызы?ушылы?ын, зейінін арттыру ма?сатында ?рт?рлі ?діс – т?сілдерді ?олданады. Атап айт?анда, м??алім ойын жа?даяттарын ту?ыза отырып, к?рнекілікпен бірге ?рт?рлі заттарды ?олдану ар?ылы с?ра?тар ?ойып, затты к?рсетіп, т?сіндіріп ойын сюжетін ??растырады. Ойындар о?ушыларды? шы?армашылы? ойлау ?абілеттерін жетілдірумен ?атар, с?здік ?орларын да молайтып, сауатты жазу?а да баулиды.?ай саба? болмасын, балаларды ізденіске шы?армашылы??а баулуы керек. Б?гінгі к?н талабы да біз м??алімдерден осыны талап етуде. Оны ж?зеге асыруды? бірден – бір жолы – саба? процесіне дидактикалы? ойын т?рлерін к?рнекіліктер ар?ылы тиімді пайдалану. Саба?ты дидактикалы? ойындар ар?ылы к?рнекіліктермен тиімді пайдалану, о?ушыларды? саба??а деген ?ызы?ушылы?тарын, танымды? белсенділіктерін арттырып ?ана ?оймайды, сонымен ?атар оларды? талабын ?штастырып, ой - ?рісін ке?ейтуге, іздену ?абілеттерін дамыту?а ?серін тигізеді.О?ушыларды? саба?та?ы ?ызы?ушылы?ы мен белсенділігін ?алыптастыруды? жолдары сан – алуан. Сонды?тан оларды? ?зіндік дара ?абілетін дамыту керек.Орта буында?ы о?ушылар?а ?з бетінше іздену ма?сатында?ы ж?мыстарды баріп, ойын т?рлерін шы?армашылы? т?рінде ?йымдастыру пайдалы. Саба?та?ы ойын т?рі – ?жымды? е?бек, сондай – а? т?рбиелік м?ні зор т?сілдерге жатады. Ойын барысмында о?ушыны? ?абілеті, іскерлігі к?рінеді. Т?рбиешісі ?р баланы? ж?мысын ба?алау?а м?мкіндік алады. Ойын о?ушыны бірігіп ж?мыс істеуге ?йретеді, іздестіру, іздену да?дыларын ?алыптастырады.Ойын ар?ылы саба?ты ?ызы?тырып, ?мірмен байланыстыра отыр?ан ?тымды.Саба?та тиімді ?олданыл?ан ойын т?рлері – м??алімні? т?сіндіріп отыр?ан материалын о?ушыларды? аса зор ілтипатпен ты?дап, жемісті, сапалы, ме?геруіне сенімді к?мекші бола алады. ?йткені, кіші жаста?ы о?ушылар жас ерекшеліктеріне байланысты ойын?а ?те ынталы келеді. Балалар тез серігіп, тапсырмаларды тез, ?рі ?ызы?ып орындайтын болады. Ойын балаларды? о?у?а, е?бекке деген белсенділігін, ?ызы?ушылы?ын арттыруда?ы басты ??рал. Ал м??алімні? міндеті – балаларды ойын?а ?з ?ызы?ушылы?ымен, ынтасымен ?атысуын ?амтамасыз ету.Ойын мен адам м?дениетіні? ?зара байланысы ?ылыми т?рде аны?талды.Оларды? т?л?аны дамытуда?ы ма?ызы аны?талды, оны? психологиялы? ж?не ?леуметтік факторлармен келісімі ж?нінде ке? ?арастырылуда. Ойын технологиялары ?лі де білім беру саласында жа?а иновация болып табылады. Ойын ?рекеті балаларды? ба?алы ?міріні? ал?аш?ы к?ндерінен бастап – а? ма?ызы зор.Ойын барысында баланы? адамгершілік ?асиеттері, ?мірге деген к?з?арасы, ?ызы?ушылы?ы ?алыптасады. Ойындарды тиімді ?олдану 1-4 сыныптарда ?те тиімді деп ойлаймын, себебі тез жазу,о?у, мазм?ндау да?дылары ?алыптаспа?ан балаларды біры??ай жатты?у ж?мысы жалы?тырады, ал ойын керісінше п?нді с?юге, ?ызы?а ы?пал жасайды. С?зімді ?орыта келе, балаларды? ?ызы?ушылы?тарын ?р т?рлі т?сілдермен арттыра т?сіп, сол ал?ан білімді сапалы игеріп, оны к?нделікті т?рмыс - тіршілікте пайдалану?а ?йрету ж?не ойлау ?абілетіні? дамуына, шы?армашылы? да?дыларын жетілуіне жол ашады.
?олданыл?ан ?дебиеттер:
Т?р?ынбаева Б.А., Шабденова Б.Ш. «Шы?армашылы? баспалда?тары.». Алматы 2003ж.
?амалбекова. «О?ушыларды? ?ызы?ушылы?ын ойын ар?ылы арттыру.» Бастауыш мектеп. 2005ж.
М. Аман??лова. «Бастауыш мектепте о?ыту» 2007ж.
Журнал «Педагогика жаршысы » №4 2010ж, №3 2011ж
Журнал «12 жылды? білім» №4 2006ж
З?лпыхарова Т. «О?ушыны? ой - ?рісін дамыту. ». Бастауыш мектеп №4 2004ж
?айран ?. Т?рбие ??ралы №2 2013ж №3 2014ж.
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Просмотр содержимого документа
«Ойын ар?ылы балаларды? ?ызы?ушылы?ын арттыру.»
ШҚО Семей қаласы
Мектепке дейінгі«Балапан» шағын орталығы
Меңгерушісі Есенбаева Сандугаш Сериккалиевна
Ойын арқылы балалардың қызығушылығын арттыру.
Ойындар –балалардың сабаққа белсенділігін, қызығушылығын арттырады, шығармашылық қабілетін ұштайды. В.А. Сухомлинскийдің сөзімен айтқанда: «Ойынсыз ақыл - ойдың қалыпты дамуы да жоқ және болуы мүмкін емес. Ойын дуниеге қарай ашылған үлкен жарық терезе іспетті, ол арқылы баланың рухани сезімін, өзін қоршаған дүние туралы ұштастырады.Білімге құмарлық пен еліктеудің маздап жанар оты», - деген екен.Тиімді қолданылған ойын түсіндіріп отырған материалын балалар зор ынтамен тыңдап, берік меңгеруіне көмектеседі. Қызықты ойын түрінен кейін олар тез серігіп, тапсырманы ықыласына әрі сапалы орындайтын болады.Сабақта және сабақтан тыс уақытта қолданылатын ойындарды төмендегідей топтастыруға болады. Әрбір ойынның бала үшін білімділік мақсаты ғана емес, тәрбиелік, танымдық мақсаты зор. Ойын түрлері:
Ойынның мақсаты нақты және керекті көрнекіліктер мен материалдар күн ілгері дайындалып, оңтайлы жерге қою.
Ойынға кірісер алдында оның жүргізулі тәртібін балаларға әбден түсіндіру.
Ойынға сыныптағы оқушылардың түгел қатысуын қамтамасыз ету.
Ойын үстінде шешім қабылдай білуіне , ойлана білуіне жетелеу.
Ойын түрлерін бағдарламаға сай іріктеп алу.
Ойынды баланың жас ерекшелігіне қарай түрлендіріп пайдалану.
Қарапайым ойыннан қиын ойынға көшу.
Міндетті түрде ойынның қорытындысын жариялау қажет.
Халық жасаған мұралар сан алуан. Солардың бірі ұлт ойындары.
Ұлттық ойын ойнау баланың салт – дәстүріне, әдет – ғұрпына деген сүіспеншілігін арттырады және адамгершілік құндылықтарын қалыптастырады. Мәселен , ұнамды әдеттер – өзара қарым – қатынастар, адамгершілік сезімдері дамиды.Еңбек ету барысында ұйымшылдық, жауапкершілік, парыздық сезімдер сияқты қасиеттер қалыптасады.Баланың бәрә жақсы оқығысы келеді. Бірақ олардың ақыл – ой қабілеті бағдарламадағы берілген материалды ұғуға бірдей емес.Балалардың кейбіреулері мұғалімнің түсіндірген сабағын тез ұғады, кейбіреулері керісінше. Ойынға тек ойын деп қарамай халықтың ғасырлар бойы жасаған асыл қазынасы, бір жүйеге келтірген тамаша тәрбие құралы деп қарау керек. Ұлт ойындары отбасы тәрбиесінен бастап, мектептегі жеке пәндерді оқыту барысында қосымша материал үшін, баланың сол пәнге қызығушылығын арттыру үшін пайдалануға болады.Сабақта ойын түрлерін пайдалану сабақ түрлері мен әдістерін жетілдіру жолындағы ізденістердің маңызды бір буыны.Ойын түрлерінің материалдары сабақтың тақырыбы мен мазмұнына неғурлым сәйкес алынса, оның танымдылық маңызы да арта түседі. Оны тиімді пайдалану сабақтың әсерлігін, тартымдығын күшейтеді, оқушылардың сабаққа ынтасы мен қызығушылығын арттырады. Ойынмен ұйымдастырылған сабақ балаларға көңілді, жеңіл келеді. Сондықтан барлық оқушыны білімге бірдей жетелеу үшін өз мүмкіндігіне сәйкес сабақты меңгерту, тілін, ой ұшқырлығын дамыту, өзіндік пікір айтуға жағдай жасау еркін шығармашылыққа жетелейтін, пәнге қызығушылығын арттыратын әдістің бірі – грамматикалық ойынның түрлері.Грамматикалық ойындар – арқылы сабақтарда оқушылар әртүрлі жағдайды түсінеді,ошы шешу жолдарын қарастырады. Жақсы ойынға бала ынтасымен беріліп, оны білуге, меңгеруге талпынып, алуан түрлі дағды, мәліметтерді алып, шеберліктерін шыңдайды. Балалардың ойлауын , қиялын, сөйлеуін дамыту үшін түрлі ережелер мен ойнайтынойындардың да үлкен дидактикалық мәні бар. Бір ойын түрі ойлауы мен қабылдауын жетілдірсе, ал екіншісі ойлау қабілетін, үшіншісі есте сақтау қабілетін жетілдіреді. Сонымен қатар үстінде ойын түрлерін қолдану оқушылардың оқып, отырған сабағына қызығушылығын арттырады, түсінуге мүмкіндік туғызады.Қай елдің болсын өсіп өркендеуі өркениетті дүниеде өзіндік орын алуы оның ұлттық білім беру жүйесінің қалыптасуына, даму бағытына тікелейбайланысты. Себебі қазіргі кезде әр адамның болашағы оның алған білімінің сапасы мен көлеміне қарай сарапқа салынады.Өмір ағымына тек білімі мен білігі жоғары адамдар ғана ілесе алады. Сондықтан оқу барысында қашанда баланың пәнге деген қызығушылығын арттыру, шығармашылық қабілеттерін дамыту керек.. Сабақ үстінде баланың біліктілігі, іскерлігі, дағдысы, дүниетанымы дамиды. Негізгі бетбұрыс оқушы білімнің сапасын арттыру, ол дегеніміз түпкі нәтижиені көре білу, яғни оқушыға берген біліміміздің қайтарымын көру. Ол үшін сабаққа сыныптағы оқушының барлығын қызықтыра отырып қатыстыру қажет.Бес саусақ бірдей емес, яғни әр оқушының сабаққа қызығушылығы, дүниетанымы, даму ерекшелігі әртүрлі. Сондықтан оқушылардың осы топтарына әртүрлі деңгейде талап қоюға келеді. Ал ойын элементтері кез – келген баланың қызығушылығын тудырады. Ойын элементтерін қолдана отырып мұғалім оқушылардың сабаққа деген қызығушылығын , зейінін арттыру мақсатында әртүрлі әдіс – тәсілдерді қолданады. Атап айтқанда , мұғалім ойын жағдаяттарын туғыза отырып, көрнекілікпен бірге әртүрлі заттарды қолдану арқылы сұрақтар қойып, затты көрсетіп, түсіндіріп ойын сюжетін құрастырады. Ойындар оқушылардың шығармашылық ойлау қабілеттерін жетілдірумен қатар, сөздік қорларын да молайтып, сауатты жазуға да баулиды.Қай сабақ болмасын , балаларды ізденіске шығармашылыққа баулуы керек. Бүгінгі күн талабы да біз мұғалімдерден осыны талап етуде. Оны жүзеге асырудың бірден – бір жолы – сабақ процесіне дидактикалық ойын түрлерін көрнекіліктер арқылы тиімді пайдалану. Сабақты дидактикалық ойындар арқылы көрнекіліктермен тиімді пайдалану, оқушылардың сабаққа деген қызығушылықтарын, танымдық белсенділіктерін арттырып қана қоймайды, сонымен қатар олардың талабын ұштастырып, ой - өрісін кеңейтуге, іздену қабілеттерін дамытуға әсерін тигізеді.Оқушылардың сабақтағы қызығушылығы мен белсенділігін қалыптастырудың жолдары сан – алуан. Сондықтан олардың өзіндік дара қабілетін дамыту керек.Орта буындағы оқушыларға өз бетінше іздену мақсатындағы жұмыстарды баріп, ойын түрлерін шығармашылық түрінде ұйымдастыру пайдалы. Сабақтағы ойын түрі – ұжымдық еңбек, сондай – ақ тәрбиелік мәні зор тәсілдерге жатады. Ойын барысмында оқушының қабілеті , іскерлігі көрінеді. Тәрбиешісі әр баланың жұмысын бағалауға мүмкіндік алады. Ойын оқушыны бірігіп жұмыс істеуге үйретеді, іздестіру, іздену дағдыларын қалыптастырады.Ойын арқылы сабақты қызықтырып , өмірмен байланыстыра отырған ұтымды.Сабақта тиімді қолданылған ойын түрлері – мұғалімнің түсіндіріп отырған материалын оқушылардың аса зор ілтипатпен тыңдап, жемісті, сапалы, меңгеруіне сенімді көмекші бола алады. Өйткені, кіші жастағы оқушылар жас ерекшеліктеріне байланысты ойынға өте ынталы келеді. Балалар тез серігіп , тапсырмаларды тез, әрі қызығып орындайтын болады. Ойын балалардың оқуға, еңбекке деген белсенділігін, қызығушылығын арттырудағы басты құрал. Ал мұғалімнің міндеті – балаларды ойынға өз қызығушылығымен , ынтасымен қатысуын қамтамасыз ету.Ойын мен адам мәдениетінің өзара байланысы ғылыми түрде анықталды.Олардың тұлғаны дамытудағы маңызы анықталды, оның психологиялық және әлеуметтік факторлармен келісімі жөнінде кең қарастырылуда. Ойын технологиялары әлі де білім беру саласында жаңа иновация болып табылады. Ойын әрекеті балалардың бағалы өмірінің алғашқы күндерінен бастап – ақ маңызы зор.Ойын барысында баланың адамгершілік қасиеттері , өмірге деген көзқарасы, қызығушылығы қалыптасады. Ойындарды тиімді қолдану 1-4 сыныптарда өте тиімді деп ойлаймын, себебі тез жазу,оқу, мазмұндау дағдылары қалыптаспаған балаларды бірыңғай жаттығу жұмысы жалықтырады, ал ойын керісінше пәнді сүюге, қызыға ықпал жасайды. Сөзімді қорыта келе , балалардың қызығушылықтарын әр түрлі тәсілдермен арттыра түсіп, сол алған білімді сапалы игеріп, оны күнделікті тұрмыс - тіршілікте пайдалануға үйрету және ойлау қабілетінің дамуына , шығармашылық дағдыларын жетілуіне жол ашады.
Қолданылған әдебиеттер:
Тұрғынбаева Б.А. , Шабденова Б.Ш. «Шығармашылық баспалдақтары.». Алматы 2003ж.
Қамалбекова . «Оқушылардың қызығушылығын ойын арқылы арттыру.» Бастауыш мектеп. 2005ж.
М. Аманқұлова . «Бастауыш мектепте оқыту» 2007ж.
Журнал «Педагогика жаршысы » №4 2010ж , №3 2011ж
Журнал «12 жылдық білім» №4 2006ж
Зұлпыхарова Т. «Оқушының ой - өрісін дамыту. ». Бастауыш мектеп №4 2004ж
