ХХ ?асырды? басында неміс педагог-дефектологы П.Шуманны? «бала кемістігіні? даму де?гейі не??рлым т?мен болса, со??рлым м??алімні? білім де?гейі жо?ары болу керек» деген асыл с?зінен даму м?мкіндігі шектеулі баламен ж?мыс істеу ?те ?иын екенін рас.?азіргі кезде мектептерде кемтар балаларды ?ам?орлы??а алып, оларды? ?алыптасуына ж?не айы?уына м?мкіндік жасап, ?з бетімен ?мір с?руіне ба?ыт ба?дар беруге арнайы дайынды? ж?ргізілуде. Кемтар балаларды? білім де?гейін к?теріп, ?мірге ?ажетті білім білік да?дысын, т?ртібін ?алыптастыру?а байланысты т?рлі шаралар жасалуда. Б?л балаларды о?ытатын м??алімдерді? алдына мынадай міндеттер ?ойылады.
1.Баланы? мектепке дайынды?ын аны?тау.
2.Т?рбиесіндегі кемістігін жою
3.Саба?ты ж?йелі жоспарлау
Дамуында ?р т?рлі кемшіліктері бар балаларды арнайы о?ыту?а деген с?раныс, ?сіресе оларды? танымды? процестерін психологиялы? жа?ынан зерттеу ?азіргі та?да ?зекті м?селе болып отыр. О?ыту ?рдісінде м?ндай балалар?а о?у материалын ме?герту ?шін арнайы мектептер мен мекемелерде арнайы білім беруді? мазм?ны мен ?дістерін жасау ж?не оны негіздеу ?ажет. ?сіресе ауылды? жерлерде туа біткен, сонымен ?атар еліміздегі экологиялы? тепе-те?дікті? б?зылуынан, т??ым ?уала?ан, ж?ре пайда бол?ан аурулар салдарынан, мектепке бару ба?ыты б?йырма?ан балалар бар. Осы балаларды психологиялы? ойындар к?мегімен дене кемістігін ?алпына келтіріп, сол ар?ылы психологиялы? саулы?ын са?тап, бала м?гедектігіні? де?гейін т?мендетуге мектеп психологтары аз да болса ?з ?лесімізді ?осып алдымыз?а ма?сат етіп келеміз. ?р психолог ?йден о?итын бала?а бар?анда біріншіден баланы? к??іл к?йіне ?арап, динамикалы? ба?ылау к?нделігін ж?ргізіп отырады. Баланы мектепішілік іс-шара?а ?атыстырады немесе к?рермен ретінде к?руге ша?ырады. Екіншіден баланы? ?йіне бар?анда ата-анасымен с?йлеседі, пікірлеседі, ке?ес беріп отырады. Тек ?ана баланы? ?зімен ж?мыс жаса?аннан к?рі ата-анасымен ?осылып, ж?мыс жаса?ан бала?а ?атты ?найды. Ол ?шін ?йден о?итын о?ушыны? отбасылы? ?леуметтік жа?дайын, жас ерекшелігін ескере отырып, бала?а еш?андай ?иыншылы? ту?ызбайтын ?з іс-т?жірибемде ?олданып ж?рген, ата-анасымен бірлесе ж?ргізген, баланы? ?зіне арнал?ан коррекциялы? ойындарды ?сынамын. ?рбір м??алім жеке бала?а саба? бергенде саба?ына ?олдану?а болады.
Баланы? ?уанышы мен реніші ойында аны? бай?алады. Ойын кезінде баланы? психологиялы? ерекшелігі мынадан к?рінеді:
Отбасыны? барлы? м?шелері ?атысады. Олар?а осы та?ырыптарда екі коллаж жасау ?сынылады немесе ?алаулары бойынша бір та?ырыпты та?дайды. Коллажбен ж?мыс жасау ?шін бір к?лемдегі ?атты ?а?аз, т?рлі-т?сті ?а?аздар, ескі кітаптар, газет, журналдар ?ажет. Коллаж жасап бол?аннан кейін жан?я м?шелері ?з ж?мыстары туралы ??гімелейді.
«Пілді? ая?ы» жатты?уы.
Ма?саты: ата-аналармен ж?не балаларды? дене де?гейінде ?зара ?рекеттесу; ?зара ?ркеттесуді? да?дылан?ан т?сілдерін сезіну, ?ажет бол?ан жа?дайда ?арым-?атынасты ж?зеге асыру ?шін ы??айлы жа?дайларды іздестіру; негізгі м?мкіндіктерді ашу; к?рделі жа?дайларды шешуде одан шы?у жолдарын игеру; ішкі мазасыздануларды к?рсету, ?сіресе ?о?амда ?абылдан?ан мінез-??лы??а с?йкессіздіктен туында?ан мазасыздануларды, я?ни т?рлі ?арсылы?тарды к?рсету.Топ ?атысушылары ж?птар?а б?лінеді (ата-ана- бала). Оларды? біреуі ?зін пілді? ая?ы ретінде к?рсетеді ж?не осы р?льде ?з к?з?арасы бойынша с?йкес ?рекеттер жасайды. Екіншісіне «Ая?ты» кез-келген т?сілмен ?оз?алту ?сынылады. ?рі ?арай ж?пта?ы р?лдер алмастырылады.
Мені? ж?не анамны? ?олы.Ма?саты: Е? алдымен дене ж?не эмоционалды есте са?тау?а с?йене отырып, ?атысушыларды? дене сызбасы туралы т?сініктерін ны?айту. Сол ж?пта дене де?гейіндегі ?зара ?арым-?атынас?а ?серлену, ?айта жасау; ата-аналарды? осы т?жірибені сезіну. Бала-ата-ана ж?птарына бір-бірлеріне ?арама-?арсы т?рып ж?не ж?ргізушіні? айт?анын орындау ?сынылады. Психолог тізбекті т?рде келесілерді ?сынады:
4. Серіктесті? біреуі ала?анымен екінші ?атысушыны? барма?ын ?стап т?ру ?ажет. Содан кейін орындарын ауыстыру
5. Бір-бірлерімен шынта?пен ?оштасу.
Саба?та жатты?у тек сол ?олмен орындалады. ?й тапсырмасы ретінде ?атысушылар?а тура осыны ?арама-?арсы сауса?тармен жасау ?сынылады.
«К?ліктер» Ма?саты: ата-ана мен бала арасында?ы физикалы? контактіні реттеу, тактильді т?йсіктерді дамыту.
Жатты?у ж?ппен ж?ргізіледі: ата-ана ж?не бала. Бала «к?лік» р?лінде болады- ата-ана «к?лікті жуушы». «Жуушыны?» к?здері жабы? немесе байлан?ан. Бес минут ішінде «к?лікті» ретке келтіреді: барлы? ?рекеттерін айта отырып жуады, с?ртеді, м?мкіндігінше мейірімді с?здер к?бірек ?олданылады. Содан кейін ата-аналар мен балалар орындарымен алмасады.
«Ия-жо?» ?зін ?абылдау?а арнал?ан жатты?у. Ма?саты: Ата-аналар мен балалар арасында жа?ынды? сезімдерін, бір-бірлерін ?абылдауды ?алыптастыру, ?арым-?атынас да?дыларын дамыту.Ата-аналар мен балалар бір-бірлеріне иы?тарымен с?йеніп кілемні? ?стінде отырады. Сенімді т?рді «Ия-жо?», «Жо?- ия» с?здерін айтады. Жатты?удан кейін талдау жасалады: «ия» немесе «жо?» с?здеріні? ?айсысын айту ?иын?
Бірлесіп сурет салу. Ма?саты: Ата-аналар мен балалар арасында жа?ынды? сезімдерін, бір-бірлерін ?абылдауларын ?алыптастыру, ?арым-?атынас да?дыларын дамыту.
?атысушылар?а ж?пта бір ?аламмен сурет салу ?сынылады, біра? ?зара с?йлесіп, келісім ж?ргізуге болмайды.
Ая?тап бол?аннан кейін ?р ж?п ?з шы?армасы туралы ??гімелейді: сурет ?алай салынды. ?атысушылар сурет салуды? т?рлі кезе?деріндегі ?зара ?арым-?атынас ерекшеліктерін к?рсете алады: бірлескен, бір ?атысушыны? екінші ?атысушыны басынуы, б?секелестік, келісім, серіктес ?ызы?ушылы?тарына ба?дарлану.
Баланы? ?зімен ж?ргізілетін ж?мыс т?рлері
Жа?ымды ойлау?а ?йрену. Жа?сы н?рсе туралы ойлап, соны к?ту, со?ан сену. ?з ойы?да ?йлесімділік пен тепе-те?дікті ??ра отырып, біз де соны ?мірден таба бастаймыз.
?зі? туралы жа?ымсыз ойлардан ??тылу.
Сізді? саналы т?рдегі ?зі?ізді мейлінше жа?сы емеспін деген сенімі?із, сізді? іс-?рекеті?із бен ?ылы?тары?ызды бас?арады да, ?рдайым ол ?мірде к?рініс береді.
?зі?ді с?й. Біз ?зімізді бар жанымызбен с?йіп ж?не ?зімізді ??рметтесек, сонда ?з іс-?рекеттеріміз бен ?ылы?тарымызды ?оштаймыз, біз адамдармен е? ?ажап ?арым-?атынас тудыра алатындай, жа?а ?ызы?ты ж?мыс табу?а м?мкіндік беретіндей, дене салма?ымызды т?ра?тандыра алатындай, денсаулы?ымызды ны?айта алатындай етіп а?ылымызды на?ты ?йымдастыруды ??рамыз. ?зі?ді ?абылдау ж?не ?зі?ді ?оштау- б?л жа?ымды ?мірлік ?згерістер жасауды? кілті.
?зі?ді не??рлым азыра? сынау?а тырыс. Сын біз ??тылу?а тырысып жат?ан сол ой бейнелеріне то?тау сап ?ояды.
?з жеткен биігі?ізді ?зі?із теріскешы?арма?ыз ж?не бас?аларды? теріске шы?аруына жол берме?із. М?ны балалар керемет орындайды. ?мірдегі бар жа?сы н?рсе ?зі?ні? сырт?ы “Меннен” айырмашылы?ы болатын ішкі “Менді” ?абылдаудан басталады. Бізді? ж?регімізде барлы? планетаны емдеп жазарлы? махаббат жетерлік екенін ?мытпа?ыздар.
?з бойы?ыздан жа?сы ?асиеттерді ізде?із. Осыдан сізді? ?мірі?ізде айтарлы?тай прогресс басталады. “Мен ?зімдегіні? б?рін ?олдаймын” деген жатты?у бар. Сіз м?ны не??рлым к?бірек айтса?ыз, со??рлым жа?сы болады.
Бас?аларды? сіз туралы айт?анына к?п к??іл б?лме?із. ?р адам –
?айталанбас ж?не ерекше. Біз осы планета?а біреуге ??сау ?шін емес, ?зімізді к?рсету, жеткізе білу ?шін келгенбіз.
?арым-?атынасты дамыту?а арнал?ан жатты?улар
“Бет-?лпетті еске са?тау” ?зі?ді ?орша?ан адамдарды? бет-?лпетін са?тау?а да?дылан. ?арап ал да, к?зі?ді ж?м, к?ргені?ді т?гелдей еске т?сір. Толы? еске т?сіруге ?иналса?, ?айта ?ара. Осылайша бірнеше рет ?айтала.
“Ол ?алай к?леді?” Бет ж?зіне ?арап, адамны? ?алайша к?летінін, жылайтынын к?з алды?а елестет. ?зіні? жа?сы к?ргенін, с?йіспеншілігін, махабатын ?алай білдіреді? Абыржып, сас?ан кезде ?андай? Ол ?улана ма, ?лде сытылып, ??тылып шы?а ма? ?алай д?рекілік к?рсетеді? ?рсыса ма? ?кпелегенде ?андай? Ол б?рын ?алай к?рінетін еді? Кейін ?андай болады?
“Мен бас?аларды? к?зімен” ?р т?рлі жа?даяттарда ж?не ?р т?рлі адамдармен ?зі?ні? ??гімелесушіні? к?зімен ?ара?анда ?алай к?рінетіні?ді елестуге тырыс. Сен ?алай ?сер етесі?? Ол сен туралы не ойлайды?
“?зі?ді ба?алау” Не??рлым ба?алаушы болудан г?рі, ба?аланушы бол?ан ж?н. Айнала?да?ылар сенен не к?теді? О?ан сенімен жа?сы ма? Нгер біреу ?ателік жіберсе, сол ?ателікке емес, о?ан ?зі?ні? реакция?ды ?алай болатынына назар аудар.
“К??іл-к?йге орта?тасу” Жеке та?ырыпта ??гімелесе отырып, ?зі?мен ??гімелесушіні ??ыпты ты?дау?а тырыс. Егер ол са?ан к??іл сырын сеніп ашса, ?зі?дікін айтып жарыспа, б?ліп тастама, к??іл-к?йіне орта?тас, ?зі?ді оны? орыныа ?ойып к?р.
“?оштау” Балалар?а к?з салып ?ара, оларды? іс-?рекеттерін ба?ыла, оны ?оштау м?мкіндіктерін жіберме.
“К?лкі” Бет-ж?зі?де ?рдайм к?лкіні? табы т?руын, жылы кейіпті, мейірімді ж?зді, а?жар?ын ?алры?ды са?тау?а ?йрен. К?лкі? келмесе де, о?ан ?руа?ытта дайын бол. ?рдайым ішкі д?ние? к?ліп т?р?аны ж?н.
“Са?ан аманшылы? тілеймін” Кез-келген адаммен кездескен кезде ал?аш?ы с?зі? (ішкі тілегі?) “Са?ан аманшылы? тілеймін” болуы керек. М?ны о?ан бар жан-ж?регі?мен сыйла! Егер сен біреумен дау-жанжал?а т?сіп, ?рсысып ?алатын болса?, “Са?ан аманшылы? тілеймін” дегенді дереу есі?е т?сіріп, ?айталайтын бол.
“Жа?а т?рге ену” ?зі?ді бас?а адамны? орнында сезініп к?р. Сен – ол екенін к?з алды?а елестет. Оны? сырт келбетін тауып ал, оны? ішкі ?леміне аз-маз еніп бай?а. Оны? ж?ріс-т?рысын, мимикасын, ?оз?алыстарын салып к?р. Жа?а т?рге т?с, оны? сезімдері мен ойларымен астасып ?мір с?руге тырыс.
“Нажа?ай ?аупі жо?” ?зі?ні? жа?ымсыз эмоция?ды тежеуге тырыс. Са?ан оны тежеу ?андай ?иын болса, айнала?да?ылар?а оны бастан кешіру сондай ?иын. ?рысысып-керіспеуді, к??кілдеп-жыламауды ?йрен. Бір апта бойы барлы?ын кешіруге, б?рін т?сінуге, ешкімді сынамау?а, ескерту айтпау?а, кін?ламау?а тырыс. М?мкін одан да ?за?ыра? осылай істерсі??
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Просмотр содержимого документа
«М?МКІНДІГІ ШЕКТЕУЛІ О?УШЫ?А АРНАЛ?АН ОЙЫНДАР»
МҮМКІНДІГІ ШЕКТЕУЛІ ОҚУШЫҒА АРНАЛҒАН ОЙЫНДАР
ХХ ғасырдың басында неміс педагог-дефектологы П.Шуманның «бала кемістігінің даму деңгейі неғұрлым төмен болса, соғұрлым мұғалімнің білім деңгейі жоғары болу керек» деген асыл сөзінен даму мүмкіндігі шектеулі баламен жұмыс істеу өте қиын екенін рас.Қазіргі кезде мектептерде кемтар балаларды қамқорлыққа алып, олардың қалыптасуына және айығуына мүмкіндік жасап, өз бетімен өмір сүруіне бағыт бағдар беруге арнайы дайындық жүргізілуде. Кемтар балалардың білім деңгейін көтеріп, өмірге қажетті білім білік дағдысын, тәртібін қалыптастыруға байланысты түрлі шаралар жасалуда. Бұл балаларды оқытатын мұғалімдердің алдына мынадай міндеттер қойылады.
1.Баланың мектепке дайындығын анықтау.
2.Тәрбиесіндегі кемістігін жою
3.Сабақты жүйелі жоспарлау
Дамуында әр түрлі кемшіліктері бар балаларды арнайы оқытуға деген сұраныс, әсіресе олардың танымдық процестерін психологиялық жағынан зерттеу қазіргі таңда өзекті мәселе болып отыр. Оқыту үрдісінде мұндай балаларға оқу материалын меңгерту үшін арнайы мектептер мен мекемелерде арнайы білім берудің мазмұны мен әдістерін жасау және оны негіздеу қажет. Әсіресе ауылдық жерлерде туа біткен, сонымен қатар еліміздегі экологиялық тепе-теңдіктің бұзылуынан, тұқым қуалаған, жүре пайда болған аурулар салдарынан, мектепке бару бақыты бұйырмаған балалар бар. Осы балаларды психологиялық ойындар көмегімен дене кемістігін қалпына келтіріп, сол арқылы психологиялық саулығын сақтап, бала мүгедектігінің деңгейін төмендетуге мектеп психологтары аз да болса өз үлесімізді қосып алдымызға мақсат етіп келеміз. Әр психолог үйден оқитын балаға барғанда біріншіден баланың көңіл күйіне қарап, динамикалық бақылау күнделігін жүргізіп отырады. Баланы мектепішілік іс-шараға қатыстырады немесе көрермен ретінде көруге шақырады. Екіншіден баланың үйіне барғанда ата-анасымен сөйлеседі, пікірлеседі, кеңес беріп отырады. Тек қана баланың өзімен жұмыс жасағаннан көрі ата-анасымен қосылып, жұмыс жасаған балаға қатты ұнайды. Ол үшін үйден оқитын оқушының отбасылық әлеуметтік жағдайын, жас ерекшелігін ескере отырып, балаға ешқандай қиыншылық туғызбайтын өз іс-тәжірибемде қолданып жүрген, ата-анасымен бірлесе жүргізген, баланың өзіне арналған коррекциялық ойындарды ұсынамын. Әрбір мұғалім жеке балаға сабақ бергенде сабағына қолдануға болады.
Баланың қуанышы мен реніші ойында анық байқалады. Ойын кезінде баланың психологиялық ерекшелігі мынадан көрінеді:
1. Олар ойланады.
2. Эмоциялық әсері ұшқындайды, белсенділігі артады, қиял елестері дамиды, баланың шығармашылық қабілеті мен дарыны ұшталады.
3. Ұжымдық сезімі қалыптасады.
4. Ерік қасиетін бекітеді, адамгершілік сапаны жетілдіреді.
Коллаж «Менің қазіргі отбасым» және «Менің болашақтағы отбасым»
Отбасының барлық мүшелері қатысады. Оларға осы тақырыптарда екі коллаж жасау ұсынылады немесе қалаулары бойынша бір тақырыпты таңдайды. Коллажбен жұмыс жасау үшін бір көлемдегі қатты қағаз, түрлі-түсті қағаздар, ескі кітаптар, газет, журналдар қажет. Коллаж жасап болғаннан кейін жанұя мүшелері өз жұмыстары туралы әңгімелейді.
«Пілдің аяғы» жаттығуы.
Мақсаты:ата-аналармен және балалардың дене деңгейінде өзара әрекеттесу; өзара әркеттесудің дағдыланған тәсілдерін сезіну, қажет болған жағдайда қарым-қатынасты жүзеге асыру үшін ыңғайлы жағдайларды іздестіру; негізгі мүмкіндіктерді ашу; күрделі жағдайларды шешуде одан шығу жолдарын игеру; ішкі мазасыздануларды көрсету, әсіресе қоғамда қабылданған мінез-құлыққа сәйкессіздіктен туындаған мазасыздануларды, яғни түрлі қарсылықтарды көрсету.Топ қатысушылары жұптарға бөлінеді (ата-ана- бала). Олардың біреуі өзін пілдің аяғы ретінде көрсетеді және осы рөльде өз көзқарасы бойынша сәйкес әрекеттер жасайды. Екіншісіне «Аяқты» кез-келген тәсілмен қозғалту ұсынылады. Әрі қарай жұптағы рөлдер алмастырылады.
Менің және анамның қолы.Мақсаты:Ең алдымен дене және эмоционалды есте сақтауға сүйене отырып, қатысушылардың дене сызбасы туралы түсініктерін нығайту. Сол жұпта дене деңгейіндегі өзара қарым-қатынасқа әсерлену, қайта жасау; ата-аналардың осы тәжірибені сезіну. Бала-ата-ана жұптарына бір-бірлеріне қарама-қарсы тұрып және жүргізушінің айтқанын орындау ұсынылады. Психолог тізбекті түрде келесілерді ұсынады:
4. Серіктестің біреуі алақанымен екінші қатысушының бармағын ұстап тұру қажет. Содан кейін орындарын ауыстыру
5. Бір-бірлерімен шынтақпен қоштасу.
Сабақта жаттығу тек сол қолмен орындалады. Үй тапсырмасы ретінде қатысушыларға тура осыны қарама-қарсы саусақтармен жасау ұсынылады.
«Көліктер» Мақсаты:ата-ана мен бала арасындағы физикалық контактіні реттеу, тактильді түйсіктерді дамыту.
Жаттығужұппен жүргізіледі: ата-ана және бала. Бала «көлік» рөлінде болады- ата-ана «көлікті жуушы». «Жуушының» көздері жабық немесе байланған. Бес минут ішінде «көлікті» ретке келтіреді: барлық әрекеттерін айта отырып жуады, сүртеді, мүмкіндігінше мейірімді сөздер көбірек қолданылады. Содан кейін ата-аналар мен балалар орындарымен алмасады.
«Ия-жоқ» өзін қабылдауға арналған жаттығу. Мақсаты: Ата-аналар мен балалар арасында жақындық сезімдерін, бір-бірлерін қабылдауды қалыптастыру, қарым-қатынас дағдыларын дамыту.Ата-аналар мен балалар бір-бірлеріне иықтарымен сүйеніп кілемнің үстінде отырады. Сенімді түрді «Ия-жоқ», «Жоқ- ия» сөздерін айтады. Жаттығудан кейін талдау жасалады: «ия» немесе «жоқ» сөздерінің қайсысын айту қиын?
Бірлесіп сурет салу. Мақсаты: Ата-аналар мен балалар арасында жақындық сезімдерін, бір-бірлерін қабылдауларын қалыптастыру, қарым-қатынас дағдыларын дамыту.
Қатысушыларға жұпта бір қаламмен сурет салу ұсынылады, бірақ өзара сөйлесіп, келісім жүргізуге болмайды.
Аяқтап болғаннан кейін әр жұп өз шығармасы туралы әңгімелейді: сурет қалай салынды. Қатысушылар сурет салудың түрлі кезеңдеріндегі өзара қарым-қатынас ерекшеліктерін көрсете алады: бірлескен, бір қатысушының екінші қатысушыны басынуы, бәсекелестік, келісім, серіктес қызығушылықтарына бағдарлану.
Баланың өзімен жүргізілетін жұмыс түрлері
Жағымды ойлауға үйрену.Жақсы нәрсе туралы ойлап, соны күту, соған сену. Өз ойыңда үйлесімділік пен тепе-теңдікті құра отырып, біз де соны өмірден таба бастаймыз.
Өзің туралы жағымсыз ойлардан құтылу.
Сіздің саналы түрдегі Өзіңізді мейлінше жақсы емеспін деген сеніміңіз, сіздің іс-әрекетіңіз бен қылықтарыңызды басқарады да, әрдайым ол өмірде көрініс береді.
Өзіңді сүй. Біз өзімізді бар жанымызбен сүйіп және өзімізді құрметтесек, сонда өз іс-әрекеттеріміз бен қылықтарымызды қоштаймыз, біз адамдармен ең ғажап қарым-қатынас тудыра алатындай, жаңа қызықты жұмыс табуға мүмкіндік беретіндей, дене салмағымызды тұрақтандыра алатындай, денсаулығымызды нығайта алатындай етіп ақылымызды нақты ұйымдастыруды құрамыз. Өзіңді қабылдау және өзіңді қоштау- бұл жағымды өмірлік өзгерістер жасаудың кілті.
Өзіңді неғұрлым азырақ сынауға тырыс. Сын біз құтылуға тырысып жатқан сол ой бейнелеріне тоқтау сап қояды.
Өз жеткен биігіңізді өзіңіз теріскешығармаңыз және басқалардың теріске шығаруына жол бермеңіз. Мұны балалар керемет орындайды. Өмірдегі бар жақсы нәрсе өзіңнің сыртқы “Меннен” айырмашылығы болатын ішкі “Менді” қабылдаудан басталады. Біздің жүрегімізде барлық планетаны емдеп жазарлық махаббат жетерлік екенін ұмытпаңыздар.
Өз бойыңыздан жақсы қасиеттерді іздеңіз.Осыдан сіздің өміріңізде айтарлықтай прогресс басталады. “Мен өзімдегінің бәрін қолдаймын” деген жаттығу бар. Сіз мұны неғұрлым көбірек айтсаңыз, соғұрлым жақсы болады.
Басқалардың сіз туралы айтқанына көп көңіл бөлмеңіз. Әр адам –
қайталанбас және ерекше. Біз осы планетаға біреуге ұқсау үшін емес, өзімізді көрсету, жеткізе білу үшін келгенбіз.
Қарым-қатынасты дамытуға арналған жаттығулар
“Бет-әлпетті еске сақтау”Өзіңді қоршаған адамдардың бет-әлпетін сақтауға дағдылан. Қарап ал да, көзіңді жұм, көргеніңді түгелдей еске түсір. Толық еске түсіруге қиналсаң, қайта қара. Осылайша бірнеше рет қайтала.
“Ол қалай күледі?”Бет жүзіне қарап, адамның қалайша күлетінін, жылайтынын көз алдыңа елестет. Өзінің жақсы көргенін, сүйіспеншілігін, махабатын қалай білдіреді? Абыржып, сасқан кезде қандай? Ол қулана ма, әлде сытылып, құтылып шыға ма? Қалай дөрекілік көрсетеді? Ұрсыса ма? Өкпелегенде қандай? Ол бұрын қалай көрінетін еді? Кейін қандай болады?
“Мен басқалардың көзімен”Әр түрлі жағдаяттарда және әр түрлі адамдармен өзіңнің әңгімелесушінің көзімен қарағанда қалай көрінетініңді елестуге тырыс. Сен қалай әсер етесің? Ол сен туралы не ойлайды?
“Өзіңді бағалау”Неғұрлым бағалаушы болудан гөрі, бағаланушы болған жөн. Айналаңдағылар сенен не күтеді? Оған сенімен жақсы ма? Нгер біреу қателік жіберсе, сол қателікке емес, оған өзіңнің реакцияңды қалай болатынына назар аудар.
“Көңіл-күйге ортақтасу”Жеке тақырыпта әңгімелесе отырып, өзіңмен әңгімелесушіні ұқыпты тыңдауға тырыс. Егер ол саған көңіл сырын сеніп ашса, өзіңдікін айтып жарыспа, бөліп тастама, көңіл-күйіне ортақтас, өзіңді оның орыныа қойып көр.
“Қоштау”Балаларға көз салып қара, олардың іс-әрекеттерін бақыла, оны қоштау мүмкіндіктерін жіберме.
“Күлкі”Бет-жүзіңде әрдайм күлкінің табы тұруын, жылы кейіпті, мейірімді жүзді, ақжарқын қалрыңды сақтауға үйрен. Күлкің келмесе де, оған әруақытта дайын бол. Әрдайым ішкі дүниең күліп тұрғаны жөн.
“Саған аманшылық тілеймін”Кез-келген адаммен кездескен кезде алғашқы сөзің (ішкі тілегің) “Саған аманшылық тілеймін” болуы керек. Мұны оған бар жан-жүрегіңмен сыйла! Егер сен біреумен дау-жанжалға түсіп, ұрсысып қалатын болсаң, “Саған аманшылық тілеймін” дегенді дереу есіңе түсіріп, қайталайтын бол.
“Жаңа түрге ену”Өзіңді басқа адамның орнында сезініп көр. Сен – ол екенін көз алдыңа елестет. Оның сырт келбетін тауып ал, оның ішкі әлеміне аз-маз еніп байқа. Оның жүріс-тұрысын, мимикасын, қозғалыстарын салып көр. Жаңа түрге түс, оның сезімдері мен ойларымен астасып өмір сүруге тырыс.
“Нажағай қаупі жоқ”Өзіңнің жағымсыз эмоцияңды тежеуге тырыс. Саған оны тежеу қандай қиын болса, айналаңдағыларға оны бастан кешіру сондай қиын. Ұрысысып-керіспеуді, күңкілдеп-жыламауды үйрен. Бір апта бойы барлығын кешіруге, бәрін түсінуге, ешкімді сынамауға, ескерту айтпауға, кінәламауға тырыс. Мүмкін одан да ұзағырақ осылай істерсің?
