?аза?стан Республикасы Білім ж?не ?ылым министрлігі
Шы?ыс ?азастан облысы
Та?ырыбы :«Мен т?ратын Комсомол кенті»
Автор: ??былтаева Айн?р
3 «Б» сынып о?ушысы,
№33 орта мектеп
?ылым жетекшісі:
Ерменова Алмаг?л М??атаевна
Семей 2015 ж
Жоба авторы: ??былтаева Айн?р
Дайынды? ?стінде.
Мазм?ны
1. ?ылым жетекшісіні? пікірі
2.Аннотация
3.Кіріспе
Топонимика, Ономастика деген не?
4.Негізгі б?лім
1Семей ?аласыны? тарихы
2.Комсомол кенті
3.М?дени оша?ты? бірі- ?айрат Рыс??лбеков атында?ы №33 орта мектебі.
4. К?ше тарихы.
5.?орытынды
6.?дебиет тізімі
Семей ?аласы ?.Рыс??лбеков
атында?ы №33 орта мектепті?
3 «Б» сынып о?ушысы
??былтаева Айн?рды?
«Мен т?ратын Комсомол кенті»
атты ?ылыми ж?мысына
Пікір
??былтаева Айн?рды? «Мен т?ратын Комсомол кенті» та?ырыбына жазыл?ан зерттеу ж?мысы о?ушы жасына сай жазыл?ан.
О?ушы ?зіне ?ажетті м?ліметтерді д?рыс пайдалана отырып та?ырыпты тере?ірек алу?а тырыс?ан. ?р т?рлі ?дебиеттерді пайдалану ар?ылы та?ырып аясын ашуда к?п ж?мыс жаса?аны бай?алады.
Айн?рды? б?л ал?аш?ы зерттеу ж?мысы бол?анды?тан ?лі де толы?тырулар, зерттеулер алда болады деймін. Сонды?тан ж?мысына табыс тілеймін!
?ылыми жетекші: А. М. Ерменова
Зерттеу ж?мысыны? ма?саты: Ту?ан жерімні? тарихын білу.
Зерттеу ж?мысыны? міндеттері:
- Комсомол кентіні? ??рылу кезе?і.
- Топонимика, ономастика жа?ынан зерттеу
- Комсомол кентіні? жа?а келбеті.
Зерттеу ж?мысыны? ?зектілігі: Комсомол кенті - ма?ызы бар елді мекен.
Т?йіндеме
Мен ??былтаева Айн?р Семей ?аласы ?.Рыс??лбеков атында?ы №33 орта мектебіні? 3 «Б» сыныбында о?имын. Мен ?зім т?ратын Комсомол кентіні? тарихы, к?шелеріні? тарихы туралы зерттеп білгім келеді. Міне,осындай к?п с?ра?тар мені мазала?анды?тан ?ылыми жобама «Мен т?ратын Комсомол кенті» деген та?ырыпты та?дап алдым. Мені тарихи м?ліметтер ?ызы?тырады. Б?л кенттегі м?дени оша?ты? бірі- Халы? ?а?арманы Кайрат Рыс??лбекоа атында?ы №33-ші орта мектебі. Мен осы мектепті? о?ушысы екенімді ма?тан етемін.
І. Кіріспе б?лімі.
Топонимика — ономастиканы? жер-су, елді мекен атауларыны? шы?уы мен пайда болуын (этимологиясын), ма?ынасын, ??рылымыны? дамуын, таралу айма?ын, ?азіргі жа?дайын, жазылуы мен екінші бір тілде берілуін зерттейтін б?лімі. Б?л гректі? «топос» — орын, жер, «онома» — атау деген екі с?зінен т?рады, я?ни жер-су атаулары деген с?з.
Топонимдер, я?ни жер-су аттары, негізінен ?ш ба?ытта зерттеледі:
-семантикасы (ма?ынасы);
-жасалу жолдары;
-этимологиясы.
Топонимика география, тарих, тіл білімі, ?ылымдарыны? деректеріне с?йеніп, ?зара байланыста дамиды. Кез келген аума?ты? географиялы? атауларыны? жиынты?ы сол жерді? топонимиясын ??райды. Топонимдер зерттелетін географиялы? нысандарды? к?леміне не м?лшеріне ?арай макротопонимдерге (тау жоталары, ?лкен ойпаттар, м?хиттар, ?алалар т.б.), мезотопонимдерге (жеке таулар, те?іздер, т.б.), микротопонимдерге (к?л, б?ла?, ??ды?, ?оныс, т.б.) б?лінеді. Топонимика тіл тарихын зерттеуде ма?ызды дерек к?зі болып саналады.
ІІ. Негізгі б?лім.
Семейді? негізі 1718 жылы ?аланды, Петр 1 шы?ыс жеріне ж?не Ертіс ??іріндегі бекіністеріне ?ор?ан салу туралы жарлы? шы?арды, ??рылыс 1714 жылдан 1720 жыл?а дейін созылды. 1854 жылды? 1 ?азанында Семей облысыны? салтанатты ашылуы болды. 1854 жылы Семей облысында – 261487 адам болды. 1863 жылы ?алада 2 о?у орны ж?мыс істеді. М??алімдер семинариясында М?хтар ?уезов пен ?аныш С?тпаев о?ыды. Семейде бірінші 5 жылды?ты? ірі ??рылысы ет консерві комбинаты болды, ол еліміздегі тама? ?нерк?сібі ж?ніндегі ?уатты ?неркісіптерді? бірі болды. ?ала мол ?німдік базасы бар ірі мал шаруашылы? айма?ыны? орталы?ы болды. Ет комбинатымен бір мезгілде ірі ?н комбинаты, жа?а техникамен жа?а тері зауыты салынып, ал 1938 жылы арнайы зертханасымен ?ой терісі зауытыны? ??рылысы басталды. Сол кездегі е? жа?а техникамен жабды?тал?ан судорем зауытыны? ??рылысы да дами бастады. 1920 жылды? ?азан айында ?алада ??рамында 15 адамы бар «Ес-Айма?» театрлы? труппа ??рылды. Оларды? арасында ?аза? сахнасыны? к?рнекті ?айраткерлері – Иса Байза?ов, ?міре ?ашаубаев, Ж?мат Шанин, Ж?сіпбек Елебековтер болды. 1934 жылы Семейде ?аза? сазды-драмалы? театр ?йымдастырылды. Театр 1934 жылды? 6 шілдесінде І.Жанс?гіровты? «Кек» спектаклімен ашылды.
Семей — Шы?ыс ?аза?стан облысыны? батыс ??іріндегі екінші орында?ы ірі ?ала болып табылады. Ол Ертіс ?зеніні? екі жа?асына орналас?ан. Аума?ы – селолы? округтерді ?ос?анда 27,5 мы? шаршы метр. ?ала хал?ы 300 мы? адамнан астам. Ертісті? екі жа?асында орналас?ан Семей елімізді? ірі де ?сем ?алаларыны? бірі болып табылады, жергілікті т?р?ындар ?ана емес, ?аза?станны? «рухани астанасыны?» ?она?тары да осындай пікірде Семей – тек Шы?ыс ?аза?станда?ы емес республикада?ы м?дени, тарихи орталы? болып саналады. М?нда Абай ж?не Ф.М.Достоевский м?ражайлары, ?аза?стан мен Батыс-Сібір ?лкетану музейі, Невзоровтар отбасы атында?ы бейнелеу ?нері м?ражайы, кітапханалары бар. ?аза?ты? Абай атында?ы сазды-драмалы? ж?не Ф.М.Достоевский атында?ы орыс драмалы? театрлары бар.
Ф.М.Достоевский м?ражайы.
Невзоровтар отбасы м?ражайы.
Абай атында?ы драма театры.
Абай м?ражайы.
Ертісті? сол жа?алауында?ы жа?а Семейде 1954 жылдары Комсомол кентін ??ру туралы ?аулы ?абылданып, 1955 жылдан ??рылыс ж?ргізіле бастады.Е? ал?аш?ы ??рылыстарды? бірі,е? ?зын к?ше- Балтатара? к?шесі.
Жа?а Семей картасы.
Кейіннен ол к?ше Фабричная деп аталса, ?азіргі уа?ытта Рыков атында?ы к?ше. Б?л ??рылысты? салынуына Комсомол жастарыны? тигізген ?лестері зор бол?анды?тан Комсомол кенті деп атал?ан. Ол кезде м?дени оща?тар салынбады, е? ал?аш?ы м?дени оша? –№3-ші тігіншілер дайындайтын училище болды. Кейіннен ол о?у орыны жабылып, ?азіргі уа?ытты ол мекемеде отбасылы? емхана ж?мыс істеуде. 1965 жылдан мектепті? ??рылысы салынып, 1966жылы пайдалану?а берілді.
?азіргі уа?ытта Комсомол кентіндегі е? ?лкен м?дени оша?- Халы? ?а?арманы Кайрат Рыс??лбеков атында?ы №33-ші орта мектебі.
2000 жылдан бастап С.?.Жанс?лтанов мектеп директоры болып ж?мыс ат?аруда.
Мектеп директоры С.?. Жанс?лтановпен ж?ргізілген с?хбат:
-С?леметсіз бе, Серік ?абдолла?лы.Комсомол кентіндегі м?дени оша?ты? бірі- Халы? ?а?арманы ?айрат Рыс??лбеков атында?ы №33 орта мектебі. Осы ?зі?із бас?арып отыр?ан мектеп ?ай жылы ашыл?ан ж?не мектеп ?мірі туралы айтып бері?ізші.
-№33 орта мектебі 1966жылы ашыл?ан, 47 жыл тарихы бар мектеп. Ке?ес Ода?ы кезінде орыс мектебі болып ашыл?ан, еліміз т?уелсіздігін ал?ан кезде аралас мектеп болды.
2006 жылы бізді? мектеп ?аза? орта мектебі деген ата? алды ж?не сол жылдан бастап Халы? ?а?арманы ?айрат Рыс??лбеков аты берілді. Комсомол кентінде жергілікті т?р?ындарыны? барлы?ы ?аза?тар бол?анды?тан ж?не мемлекеттік тіл – ?аза? тілін барлы?ы білуі ?шін,мемлекетті? ?аулысына с?йкес ?аза? мектебі болды.
?азіргі та?да мектебімізде 75 м??алім ж?мыс істейді. ?стаздар о?ушылар?а сапалы білім, саналы т?рбие беру ма?сатында е?бектенуде. О?ушыларды? білім сапасы жо?ары, жыл сайын ?алалы? олимпиадаларда 6-7 о?ушымыз ж?лделі орындар?а ?ол жеткізеді.
Мектебіміз таза, е? бастысы мектебіміз ?алада?ы жылы мектеп. Мектебімізде тегін ?йірме ж?мыс істейді. Олар: ?ол?нер, спорт, музыка,т.б.
-Серік ?абдолла?лы, сіз ?алалы? маслихат депутаты ретінде Комсомол кентіні? жа?а келбеті туралы айтып бері?ізші.
- Сол кезде кенттегі м?дени оша?- бізді? мектебіміз ?ана болатын. ?азіргі та?да бір?атар сауда орталы?тары, ?азіргі заман?а сай жасалын?ан д?ріхана, мейрамхана, д?кендер салынды. Комсомол кентінде б?гінгі та?да балаба?ша жо?,сол себептен мен депутат ретінде 2013-2014 жылдарда 320 орынды? балаба?ша салуды жоспар?а е?гізуге ?ол жеткіздім. ?азіргі та?да Комсомол кентіні? бірнеше к?шелері жары?тандырылып,жолдары асфальттал?ан. Автобус аялдамалары орнатылып, автобустарды? саны артты.
-С?хбаты?ыз?а рахмет. Сау болы?ыз!
№33 мектеп директорыны? т?рбие ж?мыстары ж?ніндегі орынбасары ?.В. Ерахметовамен ж?ргізілген с?хбат:
-?айнигуль Вахатовна, сізді? балалы? ша?ы?ыз Комсомол кентінде ?ткенін білеміз. Сол кездегі Комсомол кенті сізді? к?з алды?ызда ?алай са?талды?
-Мені? балалы? ша?ым Комсомол кентінде ?тті, ол кезде ?йлер аз болатын. ?азіргі Рыков к?шесі Балтара? к?шесі деп аталатын. Жо?ар?а жа?та?ы к?шелер салынба?ан, ол жа? ашы? дала болатын. Ал т?менгі к?шелер біз ?шін ?лкен ауыл болып к?рінетін. ?азіргі Зайсан к?шесіні? ма?ында?ы зират бізге алыс бол?ан, ал ?азіргі та?да сол жа?ты? б?рінде ?йлер салын?ан.
-Комсомол кенті деп неге аталды? Сол туралы айтып бері?ізші.
- Ке?ес Ода?ы кезінде мектептегі бастауыш сынып о?ушылары- октябряттар, орта буын-пионерлер,ал жо?ары сынып о?ушылары ж?не одан ?лкен жастар комсомолдар деп аталатын. Е? бірінші ?йлерді комсомолдар салыпты, содан Комсомол кенті деп аталады.
-С?хбаты?ыз?а рахмет, сау болы?ыз!
К?ше тарихы.
?азіргі та?да Комсомол кентінде 22 к?ше бар. Ономастика б?ліміні? шы?ар?ан ?аулысыны? шешімі бойынша берілген к?шелерді? ішінде мемлекеттік ?о?ам ?айраткері Райымжан М?рсеков, орыс зиялысы-Михаэлис Евгений Петрович, Ау?ан со?ысында ?аза тап?ан Н?рбек Мусинов атында?ы к?шелер бар.
Райымжан М?рсеков- Алаш ?айраткері,?аза?ты? м?ддесін к?здеп, ?амын жеген ?лт ойшылдарыны? бірі. Семейде за?гер, адвокат болып істеген. Б?л ?ызметтерде хал?ы ?шін аянбай е?бек еткен.
Райымжан М?рсеков к?шесіні? бойына 2005жылы та?та орнатыл?ан.Онда мынандай с?здер жазыл?ан:
«Б?л к?ше мемлекет ж?не ?о?ам ?айраткері, Алаш Арысы, за?гер Райымжан М?рсековты? есімімен аталады. (1879-1938ж.ж)»
Евгений Петрович Михаэлис- орыс зиялысы.Студенттер ?оз?алысына ?атыс?аны ?шін 1869жылы Семейге жер аудар?ан.Сол жылдардын бастап статистика бас?армасында іс ж?ргізушіні? ж?рдемшісі болып орналасады. Осы кезе?нен бастап Михаэлисті? ?ылыми, а?артушылы? ?ызметі ?аза?станмен ты?ыз байланысты болды. Михаэлис 70-жылдарды? басында Семейді? ?о?амды? кітапханасында Абаймен танысып, бірнеше жыл ?атарынан ты?ыз байланыс жасады. Ол а?ынды Ресейді? ішкі ?міріндегі жа?алы?тармен, орыс ?дебиетіні? ?здік шы?армаларымен таныстырды. Михаэлис 1878 жылдан Семей облысы статистика комитетіні? хатшысы болып, ?алада ?лкелік музей мен кітапхана аштырды.
Н?рбек Мусинов Комсомол кентіндегі №33орта мектебіні? т?легі, Ау?ан со?ысында ерлікпен ?аза тап?ан.
?орытынды.