Мектап жа?дайында?ы мектепалды даярлы?ты? сапасын ба?алау шы?армашылы?ын дамыту
Мектап жа?дайында?ы мектепалды даярлы?ты? сапасын ба?алау шы?армашылы?ын дамыту
Т?уелсіз ?аза?станны? Білім за?ына орай жа?а ?лтты? білім ?лгісі бойынша мектепке дейінгі баланы? жеке басын т?рбиелеуде педагогикалы? дамуды? б?рыннан ?алыптас?ан ?леуметтік ба?ыттарын т?бегейлі ?згеруге тура келеді.Б?л жаста?ы балаларды? бойында адам?а т?н ?асиеттерді? жа?сы, ?негелі ?лгілерін ойда?ыдай ?алыптастыру ар?ылы мектепке дайындау мектепке дейінгі мекемелерді? негізгі міндеті. Баланы? т???ыш рет мектеп табалдыры?ын аттап, білім алу?а ден ?оюы – оны? ?міріндегі дамуыны? негізгі кезе?і. Осы кезе?нен бастап баланы? мінезі ж?не жеке ерекшеліктері ?алыптаса бастайды.
Мектепалды тобыны? балаларыны? мінезі мен ерекшеліктерін мектепке дейінгі дайынды?ын, денсаулы?ы мен даярлы? сапасыны? ба?алау ?лшемін на?ты білетін мектепалды даярлы? тобыны? т?рбиешісі ?рі психолог, ?рі медицинадан хабары бар, ?рі ?ртістік шеберлігі ?те мы?ты дамы?ан т?рбиеші болу керек.Ол:
— Баланы? отбасы ж?не ?о?амды? ?арым-?атынасын тиімді ?йымдастыруда?ы ата-ана ?ызметіні? проблемаларын на?ты шешіп, жол к?рсете білетін ?стаз болуы ?ажет.
Балалар денсаулы?ына ?ам?орлы? – мектеп жа?дайында мектепалды даярлы? сапасын ба?алау ?шін біз баланы? жан – жа?ты жа?дайын мынандай кретрийлерге б?лдік.
Психологтар мен педагогтар осы кезе?дегі дайынды?ты жалпы ж?не арнаулы деп екіге б?леді, со?ан байланысты балаба?шада жалпы ж?не арнаулы дайынды?тар ж?ргізіледі.
Жалпы дайынды? – ол псхологиялы?, адамгершілік ж?не дене дайынды?ы. Адамгершілік дайынды? ж?не ерік дайынды?ы бір – бірімен ты?ыз байланысты. ?р баланы? бас?а баладан ерекшеленетін ?з мінезі бар, со?ан байланысты істеген ісін, ?ылы?ын бас?арып ?йренуге тиісті. Сонда ?ана мектепке бар?анда тез тіл табысып кетеді.
Психологиялы? дайынды? — ол таным процестеріні? дамуымен байланысты. Балалар ?з еркімен ж?мыс істеуге ?лі толы? дайын емес, зейіні т?ра?сыз, тез шаршайды. Мектепке бар?анда м??алім барлы? ерекшеліктерді ескеріп, дайынды? кезе?індегі ?діс – т?сілді жал?астыра отырып, осындай таным процесін дамытады.
Дене дайынды?ы – мы?ты денсаулы?, шыдамдылы? ?асиеттер балаларда болу ?шін дербестік, е?бекс?йгіштік, жина?тылы? сия?ты ?асиеттері де даму ?шін ата – аналарды? к?мегімен ж?мысты бекіту керек.
Баланы мектепке дайынды?ты балаба?ша мен мектептегі ?діс – т?сілдері ?штастыру ар?ылы ж?зеге асыру?а болады, біра? олар?а ?ойылатын міндеттілік, реттілік, ойын ?дістерін пайдалану, ?з кезегімен бір – бірден жауап беру сия?ты талаптар бірдей болу?а тиісті.
Арнаулы дайынды? – мектепке баратын балалар санауды, ?ріптерді танып, біліп ?ана ?оймай, ?орша?ан орта туралы да толы? т?сініктері болу керек. Сонымен бірге таным процестерін (ес, зейін, ой – ?иял, ?абылдау) де дамытып отыру ?ажет.
О?ушыны? мінез-??л?ын, м?дениетін ?алыптастыру ма?сатында баланы? мектеп табалдыры?ын аттамас б?рын?ы психологиялы? ахуалын зерттеу, т?рбие орнына я?ни мектепке дайынды?ын аны?тау болып табылады. Баланы? мектепке психологиялы? дайынды?ын зерттеу, тексеру ма?сатымен оларды? о?у?а дайынды? м?мкіндігін ж?не даму д?режесін аны?тау ?шін ж?ргізіледі. Зерттеу ж?мысын жеке балалармен немесе топпен ж?ргізуге болады.
Психологиялы? зерттеуді? мынадай шарттары бар:
Баланы? мектепке даярлы?ын мектепке дейінгі мекеме немесе балалар емханасында?ы д?рігерлер аны?тайды. Бала мектепке бармайтын болса онда оны жергілікті д?рігер аны?тайды ж?не баланы? мектепке даярлы? де?гейі медициналы? психо-физиологиялы? шарттар бойынша аны?тайды. Баланы? о?у?а даярлы?ын тере? зерттеу мектепке баратын жылды? алдында ?азан немесе ?араша айларында ?ткізіледі. Балаларды? ал?аш?ы ?р жа?ты медициналы? психо-физиологиялы? тексеру н?тижесінде оларды? зерттеу т?жірибесінде оларды? д?рігерлік даму ?атарына т?сіріледі. Денсаулы?ын нашар ?р т?рлі ауыт?у?а ?шыра?ан балалар?а ж?не емдеу шараларыны? комплексі белгіленеді. Мектептегі о?у?а ?ажет функциялары жете дамымай кемістігі бай?ал?ан балаларды? тілдегі ж?не ?олды? б?лшы? ет ?оз?алысын дамыту ?шін ?рт?рлі жатты?улармен шаралары ?сынылады. М?ндай емдеу сауы?тыру шараларын балалар емханасыны? маман д?рігері ж?зеге асырады. Баланы? дыбыстарды айтуда?ы кемістіктерді жою саба?тарын логопед ж?ргізеді. ?олды? б?лшы? ет ?оз?алысын дамыту?а арнал?ан саба?тармен жатты?уларды т?рбиешісі немесе ата – аналар ж?ргізе алады, атап айт?анда сурет салуды тапсыру. ??растыру конструкциялы? ойындар, ?р т?рлі жазу емлелерін жазып ?йретуге болады. Осы психологиялы? зерттеуді? барысында мынадай н?тиже к?рсетіледі.
Бала а?ыл – ойыны? дамуы тек белгілі бір білім к?лемін ?ана емес танымды? іс-?рекет амалдары мен т?сілдерін игеруімен есте са?тау, елестету танымды? шы?армашылы? ?абілеттеріні? дамуын т?тас ?амтиды. Баланы? дамуы ?шін есте са?тау мен ойлау ?абілетіні? м?ні ?те зор. Б?ларды? б?рі ?орша?ан орта ж?не ?зі туралы білімді ме?геруі, мінез – ??лы? нормаларын игеруі, білім, білік, да?дысыны? ?алыптасуы, есте са?тау ж?не ойлау ?абілеттерімен ты?ыз байланысты. С?з бен с?йлеу ?рекеті ойлау ??ралы болып табылады. ?йткені оларды? негізінде логикалы? ойлау, ??ым ?алыптасады. 5 жасында бала к?рнекі — ?рекеттік ойлаудан к?рнекі – бейнелі ойлау?а ауысады ж?не 6 жас?а ?арай ауызша – логикалы? ойлау?а ?йренуі керек. Баланы? к?рнекі ?рекеттік ойлауы заттармен на?ты ?рекеті ар?ылы ж?зеге асады. Ол т?рлі заттарды пайдалану, ?орша?ан ортамен, адамдармен ?арым-?атынас жасау барысында білім ж?не т?жірибе жина?тайды. К?рнекі – бейнелі ойлау мен о?ан ы?пал ететін к?рнекі – схемалы? ойлауды? м?ні одан туында?ан жа?дайларды шешу ?шін бала заттарды? ?зіне емес, оларды? бейнесіне с?йенуі ар?ылы бейнеленеді. Ол ??былыстар мен заттарды? тек ж?не ?асиеттерін ?ана емес не??рлым ма?ызды байланыстарды, оларды? арасында?ы ?атынастарды аны?тап, схема бойынша ж?мыс жасай біледі, заттарды ?рт?рлі ке?істікті елестете алады, оларды ойша орнынан ауыстыра алады. Б?л кітапта?ы тапсырмалар мазм?ны ?орша?ан орта ?о?амды? ?мірдегі ??былыстар, оларды? арасында?ы байланыстар мен ?атынастар, адамны? ?лемдегі орны, таби?ат пен оны? ??былыстары,?сімдіктер мен жануарлар туралы білімдерді ?амтиды. Оларды орындау барысында бала заттар мен ??былыстарды? м?нді белгілерін ай?ындауды, кейбір дерексіз ??ымдарды сипаттауды, уа?ыт ?атынасын, себеп- салдарды, ке?істік, к?лем, ?лшем туралы т?сініктерді игереді. Ол с?здерді еркін ?олдануды, ?з пікірін айтуды, оны негіздеуді, ?арапайым за?дылы?тарды аны?тауды, салыстыруды, талдауды, пайымдау логикасын, ойлануды ?йренеді. С?здік ?оры, тіл байлы?ы артады, сюжеттік ??гімелер ??ру ?абілеті дамиды.
Баланы? ойлау ж?не с?йлеу ?абілетіні? дамуы сауса?тарыны? ?са? б?лшы? еттерімен, ?олдарыны? ?имыл ?йлесімділігімен ты?ыз байланысты екенін ескерген ж?н. Суретті жа?сы салатын ж?не ?демі жазатын балаларды? байланыстырып с?йлеу ж?не ауызша- логикалы? даму де?гейлеріні? жо?ары болатыны белгілі. Бала сауса?тарыны? ?са? б?лшы? еттерін дамыту ?шін ?р т?рлі заттарды сауса?тармен теру,алуан т?рлі ж?не ?р т?рлі к?лемдегі ты?ындар мен б?рандаларды б?рау,илеу,жапсыру,сурет салу,?зік сызы? сызу сия?ты т?рлі жатты?уларды пайдалану?а болады.Аталма?ан жатты?улар ішінде ?арындашпен сурет салу мен ?зік сызы? сызуды? м?ні зор.Кітабымыз тапсырмаларды? осы т?рлерін ?сынады.Оларды орындай отырып б?бек ?олдарыны? ?имыл ?йлесімділігі мен сауса?тарыны? ?са? б?лшы? еттерін дамытып ?ана ?оймайды,сонымен бірге ерікті зейінін,есте са?тау,к?ру ж?не ойлау ?абілеттерін дамытады ж?не ?а?аз бетінде ба?дарлау мен ?з ?рекетін ба?ылауды ?йреніп,алдына ?ойыл?ан міндеттерді орындау барысында тапжылмай ж?мыс істеуге да?дыланады, ынтасы, талабы артады.?орша?ан орта ??былыстары,заттар туралы т?сінігі тере?деп,?з ?абілет м?мкіндігі сезінеді.
Графикалы? тапсырмаларды орындау барысында бала?а ?зік сызы? сызу мен сурет салу?а ?ойылатын талаптарды ?ата? са?тау ж?не ?зік сызы?ты к?рсетілген ба?ытта ?ана сызуды, оларды? арасында бірдей ?ашы?ты? са?тауды, сурет шегінен шы?ып кетпеуді ескерту керек.М?ндай тапсырмаларды орындау ?шін бала?а жа?сы ?штал?ан т?рлі-т?сті ?арындаштар ?ажет.
Бала суреттерді м??ият ?арап, тапсырманы орындау кезінде т?жірибесін пайдаланып, бейнені толы?тыра т?седі.Ол жа?даяттарды ?иыстырып, ?з ?лесіне икемдейді. Н?тижесінде оны? ?зіндік ішкі позициясы, негіздей алатын пікірі туады. М?ндайда ересектерді? міндеті баланы? с?зін б?лмей оны то?татпай, асы?пай ты?дау ?з ?рекетіне ?зіні? ба?а беруіне м?мкіндік жасау. Баланы? шы?армашыла? белсенділігіне ?олдау к?рсетіп, тіпті елеусіз деген табыстарын ескеріп отыры?ыз.
?р беттегі материал бір саба??а есептелген. ?р саба?тан со? бала?а пара? со?ында?ы жола?ты ?зі ?ала?ан т?ске тапсырылады. Та?да?ан т?сіне ?арап, сол с?ттегі эмоционалды? – психикалы? к?йін а??ару?а болады. Ол сізді? баламен ??гіме?ізге д?рыс ба?дар береді. Кітап – д?птер ба?ылау тапсырмаларына ??рыл?ан. Бала оларды ересектерді? к?мегінсіз орындап бол?ан со? ?з ж?мысына ?зі ба?а береді. Егер ж?мысын ?те жа?сы орындалды деп есептесе ?ызыл т?спен, егер жа?сы деп есептесе жасыл т?спен бояйды.
Саба? мерзімін естен шы?арма?ыз, ол 20 – 30 минут созылуы м?мкін. Б?л баланы? жасына, екеуі?ізді? к??іл к?йі?ізге байланысты. Ж?мысты баланы? к??іл к?йіне жа?ымды ы?пал ар?ылы баста?аны?ыз ж?н. ?йтпесе сізді? жайсыз к?йі?із бала?а кері ы?пал етеді. Сондай-а?, баланы жиі ма?та?ыз. Титтей жетістігіні? ?зіне шын ж?регі?ізден ?уантуы?ызды ?аблеттілігіне сенімі?ізді ашы? білдірі?із.
О?у, жазу, санауды? берік да?дыларын ?алыптастыру ма?сатында мектеп алды о?ушысын мектеп ?міріне енгізуді? ?зі та?даулы технология мен ас?ан шеберлікті талап етеді. Баланы? мектепке келгенге дейін «Мен б?рін де мектептен ?йренемін» — деген ?мітін аны?тау, б?кіл мектеп ?жымымен ата-анасыны?, ту?ан-туысыны? ?атысуымен ж?зеге асырады.
Б?л жауапты кезе?дегі е? басты шаруа – баланы? сауатын ашуы, тілін сындыруы. Я?ни, ?зіні? ойын толы? айтуы мен ?атар о?у?а, жазу?а ?йренуі.
Тіл дамытуда?ы саба? бір-бірімен пікір алысу, ?арым-?атынас ??ралы болып
?оймай, ?азіргі кезе?де – кез-келген адамны? м?дени ж?не рухани ?суіні? басты к?рсеткіштеріні? бірі саналады. Сонды?тан да жас ?рпа?ты? тіл дамыту ж?мысын отбасында баланы? кішкене к?нінен бастап ?ол?а алуды? ?о?амды? ?рі т?рбиелік м?ні зор. ?йткені мектепке дейінгі ша? баланы? тіл ??былыстарына аса сезімталды?ыны? бай?алатын кезі сондай – а? б?л ша?та баланы? ?зін ?орша?ан д?ниені танып білуі ??марлы?ы, ?ызы?ушылы?ы ерекше дамиды. Танымды? белсенділік баланы? с?йлеу, бір н?рсені с?рап білу ?з ойын хабарлап жеткізу ?ажеттіліктерін тудырады. Осы?ан байланысты т?рбиешілермен ата-аналар ?шін ?сынылып отыр б?л ??рал мектепке дейінгі балалардщы? тіл дамыту ма?сатын к?здейді.
Мектеп алды класс о?ушыларыны? осылайша шы?армашылы?ын дамыта отырып, ?азіргі заман?ы педагогикалы? теориямен практиканы басшылы??а алып, ж?мыс жасаудамын. Педагогикалы? озы? техналогияларды саба? барысында пайдаланып, балаларды? шы?армашыла?ын дамыту?а а?паратты? технологияларды пайдалану ар?ылы ж?зеге асырдым. ?ортындылай келе мектеп алды класс т?рбиешісі е? озы? педагог, психолог, ?алым ж?не аса дарын иесі болу керектігіне к?з жеткіземіз. Бес жаста?ы бала зейінін дамытып, жеке т?л?а?а айналдыру ?р т?рбиешіні? басты міндеті. Сонды?тан бала ж?регіне жылылы? ?ялатып, ?абілетімен дарынын ашу ?р т?рбиешіні? алдына ?ойыл?ан е? басты міндеті болуы тиіс.
?з баяндамамда мектеп алды т?рбиешісіні? о?у т?рбие процесіндегі бала шы?армашылы?ын арттыру?а арнал?ан ?азіргі заман?ы педагогикалы? теориямен практиканы к?рсеттім. Баяндама барысында зерттелген ж?мыстармен т?жірибелер ар?ылы баланы 5 жасынан даму зонасыны? ай?ын айма?ына ?ол жеткен айма??а дейінгі ?абілетке жеткізуі ?стаздарды? шы?армашылы? ж?мысыны? міндеті зор екендігіне к?з жеткіздім.
Просмотр содержимого документа
«Мектап жа?дайында?ы мектепалды даярлы?ты? сапасын ба?алау шы?армашылы?ын дамыту »
Тәуелсіз Қазақстанның Білім заңына орай жаңа ұлттық білім үлгісі бойынша мектепке дейінгі баланың жеке басын тәрбиелеуде педагогикалық дамудың бұрыннан қалыптасқан әлеуметтік бағыттарын түбегейлі өзгеруге тура келеді.Бұл жастағы балалардың бойында адамға тән қасиеттердің жақсы, өнегелі үлгілерін ойдағыдай қалыптастыру арқылы мектепке дайындау мектепке дейінгі мекемелердің негізгі міндеті. Баланың тұңғыш рет мектеп табалдырығын аттап, білім алуға ден қоюы – оның өміріндегі дамуының негізгі кезеңі. Осы кезеңнен бастап баланың мінезі және жеке ерекшеліктері қалыптаса бастайды.
Мектепалды тобының балаларының мінезі мен ерекшеліктерін мектепке дейінгі дайындығын, денсаулығы мен даярлық сапасының бағалау өлшемін нақты білетін мектепалды даярлық тобының тәрбиешісі әрі психолог, әрі медицинадан хабары бар, әрі әртістік шеберлігі өте мықты дамыған тәрбиеші болу керек.Ол:
— Балалардың ойындағы әртүрлі шығармашылық өнерлерін танып жолға түсіре білетін.
— Оқушылардың қызығушылығын оятып, оқу әрекетіне белсенділігін арттыра білетін.
— Баланың отбасы және қоғамдық қарым-қатынасын тиімді ұйымдастырудағы ата-ана қызметінің проблемаларын нақты шешіп, жол көрсете білетін ұстаз болуы қажет.
Балалар денсаулығына қамқорлық – мектеп жағдайында мектепалды даярлық сапасын бағалау үшін біз баланың жан – жақты жағдайын мынандай кретрийлерге бөлдік.
Психологтар мен педагогтар осы кезеңдегі дайындықты жалпы және арнаулы деп екіге бөледі, соған байланысты балабақшада жалпы және арнаулы дайындықтар жүргізіледі.
Жалпы дайындық – ол псхологиялық, адамгершілік және дене дайындығы. Адамгершілік дайындық және ерік дайындығы бір – бірімен тығыз байланысты. Әр баланың басқа баладан ерекшеленетін өз мінезі бар, соған байланысты істеген ісін, қылығын басқарып үйренуге тиісті. Сонда ғана мектепке барғанда тез тіл табысып кетеді.
Психологиялық дайындық — ол таным процестерінің дамуымен байланысты. Балалар өз еркімен жұмыс істеуге әлі толық дайын емес, зейіні тұрақсыз, тез шаршайды. Мектепке барғанда мұғалім барлық ерекшеліктерді ескеріп, дайындық кезеңіндегі әдіс – тәсілді жалғастыра отырып, осындай таным процесін дамытады.
Дене дайындығы – мықты денсаулық, шыдамдылық қасиеттер балаларда болу үшін дербестік, еңбексүйгіштік, жинақтылық сияқты қасиеттері де даму үшін ата – аналардың көмегімен жұмысты бекіту керек.
Әлеуметтік дайындық – оқуға, (дербес тапсырманы орындау) бастаған жұмысты аяқтауға қиыншылықтардан өтуге, ұстамдылыққа үйрету:
Жаңа ортаға үйрену.
а) құрдастарымен ұрыспау, ренжіспей тіл табысу
ә) үлкендермен тіл табысу
Баланы мектепке дайындықты балабақша мен мектептегі әдіс – тәсілдері ұштастыру арқылы жүзеге асыруға болады, бірақ оларға қойылатын міндеттілік, реттілік, ойын әдістерін пайдалану, өз кезегімен бір – бірден жауап беру сияқты талаптар бірдей болуға тиісті.
Арнаулы дайындық – мектепке баратын балалар санауды, әріптерді танып, біліп қана қоймай, қоршаған орта туралы да толық түсініктері болу керек. Сонымен бірге таным процестерін (ес, зейін, ой – қиял, қабылдау) де дамытып отыру қажет.
Оқушының мінез-құлқын, мәдениетін қалыптастыру мақсатында баланың мектеп табалдырығын аттамас бұрынғы психологиялық ахуалын зерттеу, тәрбие орнына яғни мектепке дайындығын анықтау болып табылады. Баланың мектепке психологиялық дайындығын зерттеу, тексеру мақсатымен олардың оқуға дайындық мүмкіндігін және даму дәрежесін анықтау үшін жүргізіледі. Зерттеу жұмысын жеке балалармен немесе топпен жүргізуге болады.
Психологиялық зерттеудің мынадай шарттары бар:
Баланың мектепке даярлығын мектепке дейінгі мекеме немесе балалар емханасындағы дәрігерлер анықтайды. Бала мектепке бармайтын болса онда оны жергілікті дәрігер анықтайды және баланың мектепке даярлық деңгейі медициналық психо-физиологиялық шарттар бойынша анықтайды. Баланың оқуға даярлығын терең зерттеу мектепке баратын жылдың алдында қазан немесе қараша айларында өткізіледі. Балалардың алғашқы әр жақты медициналық психо-физиологиялық тексеру нәтижесінде олардың зерттеу тәжірибесінде олардың дәрігерлік даму қатарына түсіріледі. Денсаулығын нашар әр түрлі ауытқуға ұшыраған балаларға және емдеу шараларының комплексі белгіленеді. Мектептегі оқуға қажет функциялары жете дамымай кемістігі байқалған балалардың тілдегі және қолдың бұлшық ет қозғалысын дамыту үшін әртүрлі жаттығулармен шаралары ұсынылады. Мұндай емдеу сауықтыру шараларын балалар емханасының маман дәрігері жүзеге асырады. Баланың дыбыстарды айтудағы кемістіктерді жою сабақтарын логопед жүргізеді. Қолдың бұлшық ет қозғалысын дамытуға арналған сабақтармен жаттығуларды тәрбиешісі немесе ата – аналар жүргізе алады, атап айтқанда сурет салуды тапсыру. Құрастыру конструкциялық ойындар, әр түрлі жазу емлелерін жазып үйретуге болады. Осы психологиялық зерттеудің барысында мынадай нәтиже көрсетіледі.
Бала ақыл – ойының дамуы тек белгілі бір білім көлемін ғана емес танымдық іс-әрекет амалдары мен тәсілдерін игеруімен есте сақтау, елестету танымдық шығармашылық қабілеттерінің дамуын тұтас қамтиды. Баланың дамуы үшін есте сақтау мен ойлау қабілетінің мәні өте зор. Бұлардың бәрі қоршаған орта және өзі туралы білімді меңгеруі, мінез – құлық нормаларын игеруі, білім, білік, дағдысының қалыптасуы, есте сақтау және ойлау қабілеттерімен тығыз байланысты. Сөз бен сөйлеу әрекеті ойлау құралы болып табылады. Өйткені олардың негізінде логикалық ойлау, ұғым қалыптасады. 5 жасында бала көрнекі — әрекеттік ойлаудан көрнекі – бейнелі ойлауға ауысады және 6 жасқа қарай ауызша – логикалық ойлауға үйренуі керек. Баланың көрнекі әрекеттік ойлауы заттармен нақты әрекеті арқылы жүзеге асады. Ол түрлі заттарды пайдалану, қоршаған ортамен, адамдармен қарым-қатынас жасау барысында білім және тәжірибе жинақтайды. Көрнекі – бейнелі ойлау мен оған ықпал ететін көрнекі – схемалық ойлаудың мәні одан туындаған жағдайларды шешу үшін бала заттардың өзіне емес, олардың бейнесіне сүйенуі арқылы бейнеленеді. Ол құбылыстар мен заттардың тек және қасиеттерін ғана емес неғұрлым маңызды байланыстарды, олардың арасындағы қатынастарды анықтап, схема бойынша жұмыс жасай біледі, заттарды әртүрлі кеңістікті елестете алады, оларды ойша орнынан ауыстыра алады. Бұл кітаптағы тапсырмалар мазмұны қоршаған орта қоғамдық өмірдегі құбылыстар, олардың арасындағы байланыстар мен қатынастар, адамның әлемдегі орны, табиғат пен оның құбылыстары,өсімдіктер мен жануарлар туралы білімдерді қамтиды. Оларды орындау барысында бала заттар мен құбылыстардың мәнді белгілерін айқындауды, кейбір дерексіз ұғымдарды сипаттауды, уақыт қатынасын, себеп- салдарды, кеңістік, көлем, өлшем туралы түсініктерді игереді. Ол сөздерді еркін қолдануды, өз пікірін айтуды, оны негіздеуді, қарапайым заңдылықтарды анықтауды, салыстыруды, талдауды, пайымдау логикасын, ойлануды үйренеді. Сөздік қоры, тіл байлығы артады, сюжеттік әңгімелер құру қабілеті дамиды.
Баланың ойлау және сөйлеу қабілетінің дамуы саусақтарының ұсақ бұлшық еттерімен, қолдарының қимыл үйлесімділігімен тығыз байланысты екенін ескерген жөн. Суретті жақсы салатын және әдемі жазатын балалардың байланыстырып сөйлеу және ауызша- логикалық даму деңгейлерінің жоғары болатыны белгілі. Бала саусақтарының ұсақ бұлшық еттерін дамыту үшін әр түрлі заттарды саусақтармен теру,алуан түрлі және әр түрлі көлемдегі тығындар мен бұрандаларды бұрау,илеу,жапсыру,сурет салу,үзік сызық сызу сияқты түрлі жаттығуларды пайдалануға болады.Аталмаған жаттығулар ішінде қарындашпен сурет салу мен үзік сызық сызудың мәні зор.Кітабымыз тапсырмалардың осы түрлерін ұсынады.Оларды орындай отырып бөбек қолдарының қимыл үйлесімділігі мен саусақтарының ұсақ бұлшық еттерін дамытып қана қоймайды,сонымен бірге ерікті зейінін,есте сақтау,көру және ойлау қабілеттерін дамытады және қағаз бетінде бағдарлау мен өз әрекетін бақылауды үйреніп,алдына қойылған міндеттерді орындау барысында тапжылмай жұмыс істеуге дағдыланады, ынтасы, талабы артады.Қоршаған орта құбылыстары,заттар туралы түсінігі тереңдеп,өз қабілет мүмкіндігі сезінеді.
Графикалық тапсырмаларды орындау барысында балаға үзік сызық сызу мен сурет салуға қойылатын талаптарды қатаң сақтау және үзік сызықты көрсетілген бағытта ғана сызуды, олардың арасында бірдей қашықтық сақтауды, сурет шегінен шығып кетпеуді ескерту керек.Мұндай тапсырмаларды орындау үшін балаға жақсы ұшталған түрлі-түсті қарындаштар қажет.
Бала суреттерді мұқият қарап, тапсырманы орындау кезінде тәжірибесін пайдаланып, бейнені толықтыра түседі.Ол жағдаяттарды қиыстырып, өз үлесіне икемдейді. Нәтижесінде оның өзіндік ішкі позициясы, негіздей алатын пікірі туады. Мұндайда ересектердің міндеті баланың сөзін бөлмей оны тоқтатпай, асықпай тыңдау өз әрекетіне өзінің баға беруіне мүмкіндік жасау. Баланың шығармашылақ белсенділігіне қолдау көрсетіп, тіпті елеусіз деген табыстарын ескеріп отырыңыз.
Әр беттегі материал бір сабаққа есептелген. Әр сабақтан соң балаға парақ соңындағы жолақты өзі қалаған түске тапсырылады. Таңдаған түсіне қарап, сол сәттегі эмоционалдық – психикалық күйін аңғаруға болады. Ол сіздің баламен әңгімеңізге дұрыс бағдар береді. Кітап – дәптер бақылау тапсырмаларына құрылған. Бала оларды ересектердің көмегінсіз орындап болған соң өз жұмысына өзі баға береді. Егер жұмысын өте жақсы орындалды деп есептесе қызыл түспен, егер жақсы деп есептесе жасыл түспен бояйды.
Сабақ мерзімін естен шығармаңыз, ол 20 – 30 минут созылуы мүмкін. Бұл баланың жасына, екеуіңіздің көңіл күйіңізге байланысты. Жұмысты баланың көңіл күйіне жағымды ықпал арқылы бастағаныңыз жөн. Әйтпесе сіздің жайсыз күйіңіз балаға кері ықпал етеді. Сондай-ақ, баланы жиі мақтаңыз. Титтей жетістігінің өзіне шын жүрегіңізден қуантуыңызды қаблеттілігіне сеніміңізді ашық білдіріңіз.
Оқу, жазу, санаудың берік дағдыларын қалыптастыру мақсатында мектеп алды оқушысын мектеп өміріне енгізудің өзі таңдаулы технология мен асқан шеберлікті талап етеді. Баланың мектепке келгенге дейін «Мен бәрін де мектептен үйренемін» — деген үмітін анықтау, бүкіл мектеп ұжымымен ата-анасының, туған-туысының қатысуымен жүзеге асырады.
Бұл жауапты кезеңдегі ең басты шаруа – баланың сауатын ашуы, тілін сындыруы. Яғни, өзінің ойын толық айтуы мен қатар оқуға, жазуға үйренуі.
Тіл дамытудағы сабақ бір-бірімен пікір алысу, қарым-қатынас құралы болып
қоймай, қазіргі кезеңде – кез-келген адамның мәдени және рухани өсуінің басты көрсеткіштерінің бірі саналады. Сондықтан да жас ұрпақтың тіл дамыту жұмысын отбасында баланың кішкене күнінен бастап қолға алудың қоғамдық әрі тәрбиелік мәні зор. Өйткені мектепке дейінгі шақ баланың тіл құбылыстарына аса сезімталдығының байқалатын кезі сондай – ақ бұл шақта баланың өзін қоршаған дүниені танып білуі құмарлығы, қызығушылығы ерекше дамиды. Танымдық белсенділік баланың сөйлеу, бір нәрсені сұрап білу өз ойын хабарлап жеткізу қажеттіліктерін тудырады. Осыған байланысты тәрбиешілермен ата-аналар үшін ұсынылып отыр бұл құрал мектепке дейінгі балалардщың тіл дамыту мақсатын көздейді.
Мектеп алды класс оқушыларының осылайша шығармашылығын дамыта отырып, қазіргі заманғы педагогикалық теориямен практиканы басшылыққа алып, жұмыс жасаудамын. Педагогикалық озық техналогияларды сабақ барысында пайдаланып, балалардың шығармашылағын дамытуға ақпараттық технологияларды пайдалану арқылы жүзеге асырдым. Қортындылай келе мектеп алды класс тәрбиешісі ең озық педагог, психолог, ғалым және аса дарын иесі болу керектігіне көз жеткіземіз. Бес жастағы бала зейінін дамытып, жеке тұлғаға айналдыру әр тәрбиешінің басты міндеті. Сондықтан бала жүрегіне жылылық ұялатып, қабілетімен дарынын ашу әр тәрбиешінің алдына қойылған ең басты міндеті болуы тиіс.
Өз баяндамамда мектеп алды тәрбиешісінің оқу тәрбие процесіндегі бала шығармашылығын арттыруға арналған қазіргі заманғы педагогикалық теориямен практиканы көрсеттім. Баяндама барысында зерттелген жұмыстармен тәжірибелер арқылы баланы 5 жасынан даму зонасының айқын аймағына қол жеткен аймаққа дейінгі қабілетке жеткізуі ұстаздардың шығармашылық жұмысының міндеті зор екендігіне көз жеткіздім.
Пайдаланылған әдебиеттер:
М.Жанпейісова «Модельдік оқыту технологиясы»
Бастауыш мектеп.
Б.Тұрғанбаева «Шығармашылық қабілеттер және дамыта оқыту».
