Создайте Ваш сайт учителя Курсы ПК и ППК Видеоуроки Олимпиады Вебинары для учителей
Танасбекова Индира Аманбаевна
Тараз ?аласы
?.Жолдасбеков атында?ы №50 орта мектебіні?
бастауыш сынып м??алімі
?аза?ты? біртуар ?а?арманы – Бауыржан Момыш?лы
Аты а?ыз?а айнал?а ?аза?ты? дара т?л?асы, біртуар ?а?арманы Бауыржан Момыш?лы ту?ан жеріне кіндік ?аны там?ан жеріне шолу жасауды жон к?рдім. Батыр атамны? ту?ан жерінде ?зімні? д?ниеге келгенімді ма?тан етемін. Жамбыл облысыны? Жуалы ауданына ?арасты К?лбастау ауылында д?ниеге келген. Шымкенттегі 7 жылды? мектеп-интернатын бітірген со?, біраз жылдар мектепте м??алім болыпты. Б?л сол кездегі е? бір абыройлы, беделді маманды?тарды? бірі. Сол кезді? ?зінде-а? е?бек?орлы?ымен, ?з ?ызметіне деген ынта, жігерімен, дарынымен к?зге т?скен жас жігітке ауаткомны? хатшысы, милиция басты?ы сия?ты аса жауапты ?ызметтер сеніп тапсырыл?ан. Бауыржан Момыш?лы ?скер ?атарына 1932 жылы алыныпты. Е?бек?ор, іскер азаматтарды? ?андай да болсын істен н?тиже шы?ара білетіні белгілі. Бауке? бойында?ы м?ндай ?асиеттерін ?скер ?атарынан орал?аннан кейінгі жылдары к?рсетсе керек. Осы уа?ытта біраз жылдар Шымкент, Алматы ?алаларында?ы банк саласында жемісті е?бек еткен ол, жа?сылап ?ол?а алса, ?зінен т?п-т?уір ?аржыгерді? де шы?атынын к?рсеткен. Б?дан ?рі ?арай Бауке?ні? ?мірі ?зіні? туа біткен ?асиеттерімен байланысты, я?ни ?скер саласында?ы ?ызметтермен жал?асады. Я?ни ол 1936 жылы Ленинград финанс академиясы жанында?ы курсты т?мамдап, ?айтадан ?ызыл Армия ?атарына алын?ан. Онда ж?ріп, взвод, рота, командирі полк штабы басты?ыны? к?мекшісі сия?ты басшылы? ?ызметтерді ат?арады. 1941 жылы ?аза? ?скери комиссариатыны? н?с?аушысы болады. Ал ?лы Отан со?ысы басталысымен 316-шы ат?ыштар дивизиясыны? жаса?талуына атсалысып, сол дивизия ??рамында майдан?а аттанады. Онда Бауке? немістермен М?скеу т?бінде бол?ан ай?астар?а ?атысып, ?йгілі 8-ші гвардиялы? дивизияны? батальон, полк командирі болып, со?ыс бітерді? алдында осы гвардияны бас?арады. Тап осы с?рапыл со?ыс жылдарында ол ?зіні? ас?ан ерлігімен, со?ыс ?неріні? ?ыр-сырын ме?герген білікті жауынгерлік ?асиетімен ерекшеленіп, оны? ата?-да??ы а?ыз?а айналады. Со?ыстан со? Бауке? Ке?ес армиясы Бас штабы жанында?ы Жо?ары ?скери академияны бітірген. Ал 1950-1956 жылдар аралы?ында ?скери академияда саба? берген ж?не т?рлі ?скери ?ызметтерді ат?ар?ан. Бауыржан Момыш?лыны? ерлік істері мен оны? со?ыс ?имылдары ж?нінде жазып ?алдыр?ан е?бектері мен естеліктері, халы? арасында «Бауыржан айт?ан екен» деген ??гімелері кейінгі ?рпа??а, ?з еліне деген с?йіспеншілік пен махаббаты?, ерлік пен елдікті? ?лгісі болып ?алды. Бауке?ні? ерліктері ж?нінде осы уа?ыт?а дейін к?птеген е?бектер жазылды. Оларды? е? танымалдарыны? бірі белгілі орыс жазушысы Александр Бекті? «Арпалыс» («Волоколам шоссесі») повесі. Б?л кітап неміс, чех, еврей, а?ылшын, француз, т.б. шет ел тілдеріне аударыл?ан. Бауыржан Момыш?лы туралы шы?армаларды ?аза? жазушылары да к?п жазды. Ол туралы т?сірілген фильмдер де жеткілікті. Ал осыншама к?пті к?рген, белді ?ызметтерді ат?арып, ?лкен марапаттарды?, ата?тарды? иесі атан?ан танымал т?л?аны? ?згелерге айтары, кейінгі ?рпа??а ?алдырары аз болмаса керек. Оны? со?ыстан кейінгі жылдары айналыс?ан шы?армашылы? ж?мыстары мен жазып ?алдыр?ан е?бектері осындай ниеттен ту?ан д?ниелер деуге болады. К?рнекті жазушыны? орыс ж?не ?аза тілдерінде жазып ?алдыр?ан «Бір т?нні? тарихы», «?ш?ан ?я» сия?ты ал?аш шы??ан кітаптары мен одан кейін жазыл?ан «М?скеу ?шін шай?ас», «Жауынгерді? т?л?асы», «Майдан» сия?ты ?зге де к?птеген шы?армалары о?ырман ж?регіне жол тауып, к?пшілікті? іздеп о?итын кітаптарыны? біріне айналды. Б?л шы?армаларды? барлы?ы да к?птеген елдерді? тілдеріне аударылып басылды. Осы ретте, «Егемен ?аза?стан» газетінде 2008 жылы с?уірді? 4-інде жариялан?ан К?сем?лі С?ттібайды? «А?ыз бен а?и?ат» атты ма?аласынан ?зінді келтіре кеткенді ж?н к?рдік. «.К?зіні? тірісінде-а? ?мірі а?ыз?а айнал?ан хал?ымызды? ?а?арман перзенттеріні? бірі Бауыржан Момыш?лы туралы ?лі толы? айтылып та, жазылып та біткен жо?. Филология ?ылымдарыны? докторы, профессор Мекемтас Мырзахметов Жамбыл облысына орны?ып, М?хаммед Хайдар Дулати атында?ы Тараз мемлекеттік университетіні? кафедра ме?герушісі атан?алы бері ат?ар?ан к?птеген с?белі е?бектеріні? бірін, міне, осы батыр м?ра?атында?ы сар?ай?ан ??жаттарды жина?тап, к?птомды? ?зірлеуге байланысты жасап жатыр десек, арты? айт?анды? емес. Б?л ?шін ?алым алдымен университет ?абыр?асынан Бауыржантану ?ылыми орталы?ын ашты. - Бауыржан Момыш?лы, с?з жо?, батырлы?ына ?аламгерлігі сай тарихи т?л?а. ?рине, к?зсіз батыр емес, алды-артын а?ылмен, оймен барлай білген бірегей берен. Біра? Бауке? айтыпты дегенді к?п естігенімізбен, ?Офицер жазбалары?, ??ш?ан ?я?, ?М?скеу ?шін шай?ас? ж?не сексенінші жылдары жариялана баста?ан ??анмен жазыл?ан кітабымен? таныс о?ырмандар батырды? м?ра?атында б?лардан бас?а да осыншама мол ?азына ?ал?анын естіп, ?уанып отыр. Осы?ан байланысты ?з ой-пікірі?ізді білсек деп едік. ? Д?рыс айтасы?. Бауыржан Момыш?лы ? ?деби ж?не ?скери ?нерде артына ?айталанбас ?лан?айыр ?лтты? рухани м?ра ?алдыр?ан бірегей ?аламгер. Оны? ?аза? ж?не орыс тілінде жазыл?ан т?рт том?а жуы? шы?армалары б?гінде ?алы? о?ырманны? игілігіне айналуда. Сонды?тан, мен айтып, жазып ж?рген 30 томды??а енетін ты? туындылары ?айдан ж?не ?андай деректер к?зінен ??ралма? деген с?ра?ы? к?кейге ?онады. Бауке?ні? жа?адан шы??алы отыр?ан к?птомды?ы негізінен ?Р Орталы? архивінде, М?скеудегі арнайы ?скери архивте, облысты?, ?алалы? архивтерде ж?не ?лы Ба?ытжан Момыш?лыны? ?йінде са?талып келе жат?ан, б?рын еш жерде жарияланба?ан ?олжазбаларынан т?рады. Б??ан ?оса жеке адамдарды? ?олында ж?не ?зімні? архивімде т?р?ан сан?илы жазба деректер де бар. Б?ларды? барлы?ы батырды? тікелей ?з ?олымен жазыл?ан. - Сонда б?л ??жаттар ?ай жылдарды ?амтиды? ? Б?л Бауке?ні? 1928 ж?не 1982 жылдар аралы?ында хат?а т?сірген д?ниелері. Я?ни, батыр ?міріні? 54 жылын ?амтиды. - Батыр Бауке?ні? 1910 жылды? 24 желто?санында д?ниеге келгенін ескерсек, сонда ?олына 18 жасында ?алам алып, ой ?аузай баста?ан екен-ау. ? Рас, Бауке?ні? жазушылы? таланты ерте оян?ан. Оны? ?мені? ?кімдік карьерім ? мансабым ауылды? милиционерден басталды. Біра? ?дебиеттегі жолымды сол кезді? ?зінде іздей бастадым. Ол заманда біздерде ?аза?ты? сауатты жігіттерін, жа?а ?мірді орнатушыларды сауса?пен санау?а да болатын. Жай жа?дайды? ауанына лайы? біздерді? а?артушы да, баспагер де, ?рі жазушы, ?рі редактор да болуымыз керек. Біра? ?р?айсысымыз ?зімізге ?уелден т??ірі та?айында?ан істі іздедік?, деп, ?зіні? ма?дайына ?скери ?мірді? ?иынды?ы мен ?ызы?ы б?йыр?анын еске алып, тебіренетіні бар. С?рап ?ал?ан екенсі?, айтайын, мысалы, Бауке?ні? тырна?алды т???ыш очеркі 1928 жылы Жуалы ауданыны? (ол кезде Жуалы, Т?лкібас, Сайрам ауданы бір) ?Социалистік мал шаруашылы?ы? деген газетінде ?Тау са?ыз бен к?к са?ыз? деген атпен жарияланды. Осы очеркіні? ?зінде-а? Бауке?ні? ?алам сілтесі, с?з саптауы ж?п-ж?мыр келіп, келешектегі жазушыны? таби?и болмысы елес беріп т?рады. Бірде інілік ізетпен: ?Бауке, баспас?зде т???ыш жариялан?ан шы?арма?ыз ?андай еді? деп с?ра?анымда, ?уа?ыт талабына ?н ?осып жаз?ан шы?армасыма?ым осы очерк болатын? деп айтып еді. - ?Тау са?ыз бен к?к са?ыз? дегені не сонда? ? Б?рын елде резі?ке деген б?йым тапшы бол?ан. Сол кезде бізді? жа?ты? басшылары е?бекшілерге бір арнайы ш?п ?сіртіп, содан резі?ке айыратын. Небір замандар ?тті ?ой ?аза?ты? басынан. ?зі? сия?ты мен де т???ыш очеркіні? жай-жапсарын Бауке?нен с?ра?анымда осылай деп к?ліп еді. - Біра? Бауке? бір жа?ынан Ке?ес ?кіметіні? саясатыны? ы?палы бар, екінші жа?ынан ?скери ?ызметті? темірдей т?ртібі бар, кезінде орыс тілінде ?ндіре жаз?ан сия?ты ма, ?алай? ? И?, б?гінде аса ??нды рухани м?ра?а айналып отыр?ан Бауке? жазбаларыны? басым б?лігі орыс тілінде жазылуымен ерекшеленеді. Біра? б?дан ол кісіні тек ?ана орысша ойлайды екен деген ой туындамауы керек. Айтарыны? б?рі, сайып келгенде, Алаш пен ?лтты? м?ддесі, халы? рухыны? еркіндігіне келіп тіреледі. К?ркем шы?арма болсын, тарихи-деректі д?ние болсын, ?аза? ж?не орыс тілінде еркін жаза білетін жазушы ол кезде некен-сая? болса, соны? бірі Бауке? еді». Бауыржан Момыш?лы ата?-да??тан кенде адам емес. Ол Ке?ес д?уіріндегі Мемлекеттік сыйлы?ты? лауреаты, «?ызыл Ту, Е?бек ?ызыл Ту, Халы?тар досты?ы, 1-ші д?режелі Отан со?ысы, 2 рет ?ызыл Ж?лдыз, ??рмет белгісі» сынды орден-медальдармен марапатталса, хал?ыны? шын м?ніндегі ?а?арман ?лына ?аза?стан т?уелсіздікке ?ол жеткізгеннен кейін «Ке?ес ода?ыны? батыры" ата?ы берілді. Осылайша ?аза? хал?ы батыр ?лыны? ас?а? рухын та?ы бір рет ?лы?тады.
* Свидетельство о публикации выдается БЕСПЛАТНО, СРАЗУ же после добавления Вами Вашей работы на сайт