"Инеліктер-ж?ндіктер патшасы" ?ылыми жоба

Атырау облысы Махамбет ауданы білім ж?не спорт б?лімі

?.?алыбеков атында?ы орта мектеп

«Инеліктер-ж?ндіктер патшасы»

/?ылыми жоба/

Жобаны орында?ан: ?азез Г?лімай Еркеб?лан?ызы

3 «А» сынып о?ушысы

Жетекші м??алім: Орын?алиева Н?рг?л М?ту?ызы

бастауыш сынып м??алімі

Махамбет-2015ж

Аннотация.

Ма?саты: Инеліктерді? ерекшілігін зерттеу, ?асиеттерін аны?тау.

Зерттеуді? болжамы: сізе с?йікті ж?ндіктері?ізді ата?ыз десе, тізімде к?белек, инелік, хан?ызы болары с?зсіз. Инеліктерді? ерекшелігін зерттеп оларды? таби?атта мы?ты, осал ж?ндік емес екенін д?лелдеу.

Кіріспе

Егер сіздерден ?найтын ж?ндіктері?ізді ата?ыз десе, тізімде к?белек, инелік, хан ?ызы болары с?зсіз. Себебі адамдарды? барлы?ы ж?ндіктерді зерттейтін ?ылым энтомологияны? ?ыр сырын біле бермейді. Егер инеліктер пайда бол?ан кездегідей ?анаттары 90см болса, ол сізге ?азіргідей бейк?н?, с?йкімді болып к?рінбес еді.

О?ан т?мендегідей 10 мысал келтіруге болады.

Біріншіден олар жырт?ыштар. 1999 жылы ?алымдар инеліктерді? жемтігін ?шып бара жатып, оларды? ?анша уа?ыттан кейін ?ай жерге жететінін д?л есептей алып, оны д?лдікпен ?а?ып т?сетінін д?лелдеді. Оны? б?л ?абілеті ж?йке ж?йесі к?рделі ша?ала мен адамнан к?шті дамы?ан.

Екіншіден к?ру кереметтігі. Инеліктерді? к?здері 30 000 ?ырлы линзалардан т?рады. Олар 8 ж?п к?ру нейрондары ар?ылы бір бейнеге біріктіріледі. Адамдарды? са?тандыр?ыш ар?ылы, арнайы к?з ?йнекпен ?арайтын с?улелерін таби?и т?рде ?абылдай береді. ?те ?лкен фасетті к?здері басыны? жо?ар?ы б?лігін алып жатады. М?ртшалары ?ыс?а, к?зге ?ре? к?рінеді.

?шіншіден жан-жа??а ба?ыттал?ан к?ру. Я?ни бір уа?ытта, 4 жа?ына бірдей ?арай алады. Олар бір зат?а ?шып бара жатса, одан ?шып бара жатсада сол затты к?ріп т?рады. Б?л ?абілет оларды ?ауіп-?атерден са?тайды.

Т?ртіншіден эффектілік. Инеліктер не істеседе керемет орындайды. Жемтігіні? 95% аулайды. Жер шарында?ы жырт?ыштарды еске т?сірсек акулалар к?здегеніні? жартысын олжаласа, арыстандар т?рттен бірін ?стайды. Олар жемтігіні? артынынан ?уады, оларды? ?имылын ?айталайды, ал инелік оларды толы? ба?ылайды, зерттейді содан со? шап беріп ?стайды. Егерде инеліктер газельдермен ?оректенетін болса, арыстандар аштан ?ырылады.

Бесіншіден доктор С.Д Видерманны? д?лелдеуі бойынша, инеліктер бір уа?ытта бірнеше затты ба?ылай алады. Сосын керек затына ?арай ба?ыттайды, ал ?ал?ан заттарды зерттеуді то?татпайды.

Алтыншыдан тойымсыз т?беті. Олар ?оректенуін еш?ашан то?татпайды. Гарвард университетіні? зерттеушісі Стейси Комбс инеліктерді? ?шу механизімін арнайы бейне ба?ылау ар?ылы ба?ылап оны? 30 шыбынды кезек-кезек ?стап жегенін аны?та?ан. Егер шыбын таусылма?анда инелік жеуін ?лі жал?астыра берер еді. Олар жейтін ж?ндіктер ?атарын маса, сона, к?белек, ?рмекшілер толы?тырады.

Жетіншіден ?анаттарыны? ?оз?алысы. Олар ?анаттарын кезек-кезек, кез-келген ба?ытта ?оз?ай алады. ?анаттарыны? ж?мысы инеліктерді? керемет сипаттамасы болып табылады. Олар т?ртеу, бір-біріне байланыссыз ж?мыс жасайды. Б?л инеліктерді? ауады т?рып ?алып,ал?а, арт?а, еркін ?оз?алу?а, керек болса жанына б?рылып немесе ?шу ба?ытын ?згертуге м?мкіндік береді. Инеліктер ?лемдегі ?анаттары ерекше дамы?ан бірден-бір ж?ндік. ?р ?анаттары кеуде ?уысына жеке-жеке б?лшы? еттері тобымен бекіген. ?анаттары торланып ж?йкеленген. Бас?а ж?ндіктерден ерекшелігі: ар?а – ??рса? ?анатыны? б?лшы? еттері жа?сы дамы?ан, тынышты? к?йде ?анаттарын денесіне жинамай, жайып жібереді. ?анатыны? ??рылысына ?арай инеліктер: те??анаттылары (Zygoptera), ?р т?рлі ?анаттылар (Anisoptera) ж?не Anisozygoptera (тек Жапония ж?не ?ндістанда ?ана кездеседі) отряд тарма?тарына б?лінеді.

Сегізіншіден ?ста?анын жояды. Жемтігін олжала?ан инелік оны бот?а?а айналдырады. Инеліктер ж?ндіктерді? инеліктер отрядына жатады. Оларды? халы?аралы? ?ылыми атауы (Odonata). Грек тілінен аудар?анда «тісті» деген ма?ынаны білдіреді. Олар жырт?ыш ж?ндіктер. Б?л атау инелікке с?йкес себебі ол ?зіні? жемтігін тісті жа?тарымен езіп жібереді. ?детте адамдар инеліктерді ?ауіпті деп ойламайды. Ірі инеліктер адам терісін тістеп, за?ымдай алады, оны істеп те ж?р. Ал б?л кішкене шыбын ?шін ?лімді білдіреді. Инеліктер жемтігін ?ста?аннан кейін, ая?тары мен мы?тап ?стап алады да ?анаттарын ж?лып тастайды.содан кейін оны? ауыздары жемтігіні? басы сиятындай ашылып жей бастайды. Шыбын, маса, шіркей, ?са? ж?ндіктерді ауада ?шып ж?ріп ?стайды. Кішкене жемтігін ол ауада ?шып ж?ріп жей салады.

То?ызыншыдан олар таби?атта?ы зорлы?шылар. Кейбір ж?ндіктер ?ры?танар алдында т?рлі р?сімдерді? ?ткізсе, инеліктерде б??ан уа?ыт жо?. Аталы? инелік аналы? инелікті к?здейді де, оны? ж?мырт?аларын ?ры?тандырады. Б?ны? б?рі ауады ?шып ж?ріп ?теді. Инеліктер – дара жыныстылар, шала т?рленіп дамиды. Кейбіреулері аналы? инелік ?ры?тан?ан ж?мырт?аларды су?а немесе су ?сімдігіне сал?анша к?зетеді. К?біне инеліктерде б?л жа?дайдан кейін ?з тіршілігін то?татады. ?детте 200 аса ж?мырт?а салады.

Оныныншыдан оларды? ?рпа?тары да жырт?ыш болып табылыды. Дерн?сілдерді? де жырт?ыш т?різді, т?беті ?те к?шті. Б?л ж?нінен ересек т?рлерден ?алыспайды. Дерн?сілдері су астында?ы заттар?а жабысып тіршілік етеді, ж?зе де алады, ол кезде тік шектері ар?ылы су ат?ылайды. Бейне бір тарпеда т?різді. Оларды нимфа деп атайды. ?орегін (?са? су ж?ндіктерін, т.б.) асты??ы ерні ар?ылы ?стайды. ?ыстап шы??ан

дерн?сілдері келесі жылы жаз?ыт?рым бірнеше рет т?леп, маусым айында ересек Инеліктерге айналады. Ересек Инеліктер т?щы су?оймаларыны? ма?ында жиі кездеседі. Кейбір инеліктер ?лкен ?мірдегі 6-7 айды ?ткізбес б?рын дерн?сіл к?йінде 5-6 жыл дамиды. Ол ?шін а?ан а?ыссыз немесе а?ысы жай су ?оймалары керек. Су астында?ы тіршілігі кезінде олар суда?ы зиянкес ж?ндіктермен бас?ада дерн?сілдермен ?оректенеді, ?сіресе масаны? дерн?сілдерін ??ртады. Кей дерн?сілдерді? т?беті к?штілігі сонша олар мы?ты жа? с?йектерімен ба?аларды? дерн?сілдерін ж?не уа? малектерді де жейді. Дерн?сілдері – балы?ты?, су ??старыны? ?орегі.[1]

Жалпы инеліктер 300 млн жыл б?рын пайда бол?ан. Ал?аш?ы инеліктер динозаврлерден б?рын пайда бол?ан. Оларды? ?анаттарыны? ?зынды?ы 80 см ден ?зын бол?ан. Мысалы. Меганевра инелігі. ?азба ?алды?тары тас к?мір кезе?інен са?тал?ан. Жер шарында ке? тара?ан. Антарктидадан бас?а жерді? б?рінде кездеседі. Негізінен тропиктік ж?не субтропиктік белдеулерде кездеседі. Инеліктерді? 2013ж 6042-ден астам т?рі белгілі болды. ?аза?станда 7 т?рі ?ор?ау?а алынып, ?аза?станны? «?ызыл кітабына» енгізілген. ?зынды?ы 14 – 120 мм. ??рса? б?лімі жі?ішке ?рі ?зын. Аузы кеміруге бейімделген. ?шу жылдамды?ы 96км/са?. Инеліктер – ашы?, жары? ауа райын жа?сы к?реді. Т?нде ?сімдіктер арасында ты?ылады. Оларды? белсенді ?мірі ауада ?шумен ?теді. Инеліктер ертегідегідей си?ырлы ?згеріске т?сіп керемет с?лу кейіпке енеді. Энтомологияны? инеліктерді зерттейтін б?лімін- Оданаталогия деп атайды.

Сілтемелер :

A10412b9ce4da1acb87faaa21e8b1182
eb0abdd4330daf1bda3b6c873019bc7c (1)
0003-003-Interesnoe-o-strekozakh
82d02990e73a6552fbf32f8f4609116b
476e59d3f84a 95282316_140754_thumb

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?

Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.

Быстро и объективно проверять знания учащихся.

Сделать изучение нового материала максимально понятным.

Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.

Наладить дисциплину на своих уроках.

Получить возможность работать творчески.

=> ПОЛУЧИТЬ СУПЕРСПОСОБНОСТИ УЧИТЕЛЯ <=

Просмотр содержимого документа
«"Инеліктер-ж?ндіктер патшасы" ?ылыми жоба »

Инеліктер - жәндіктер патшасы.

Орындаған:Қ.Қалыбеков атындағы орта мектебінің 3 “А”сынып оқушысы Қазез Гүлімай Еркебұланқызы Жетекшісі: бастауыш сынып мұғалімі Орынғалиева Нүргүл Мүтуқызы

Жоспар

1.Инеліктер ерекшелігі

2.Инеліктер туралы

3.Инелікті қолдан жасайық

Біріншіден олар күшті жыртқыштар .

1999 жылы ғалымдар инеліктердің жемтігін ұшып бара жатып, олардың қанша уақыттан кейін қай жерге жететінін дәл есептей алып, оны дәлдікпен қағып түсетінін дәлелдеді.

Оның бұл қабілеті жүйке жүйесі күрделі шағала мен адамнан күшті дамыған .

Екіншіден көру кереметтігі.

Инеліктердің көздері 30 000 қырлы линзалардан тұрады. Олар 8 жұп көру нейрондары арқылы бір бейнеге біріктіріледі. Адамдардың сақтандырғыш арқылы, арнайы көз әйнекпен қарайтын сәулелерін табиғи түрде қабылдай береді. Өте үлкен фасетті көздері басының жоғарғы бөлігін алып жатады. Мұртшалары қысқа, көзге әрең көрінеді

Үшіншіден жан-жаққа бағытталған көру .

Яғни бір уақытта, 4 жағына бірдей қарай алады. Олар бір затқа ұшып бара жатса, одан ұшып бара жатсада сол затты көріп тұрады. Бұл қабілет оларды қауіп-қатерден сақтайды.

Төртіншіден доктор С.Д Видерманның дәлелдеуі бойынша, инеліктер бір уақытта бірнеше затты бақылай алады. Сосын керек затына қарай бағыттайды, ал қалған заттарды зерттеуді тоқтатпайды.

Бесіншіден эффектілік. Инеліктер не істеседе керемет орындайды. Жемтігінің 95% аулайды. Жер шарындағы жыртқыштарды еске түсірсек, акулалар көздегенінің жартысын олжаласа, арыстандар төрттен бірін ұстайды..

Алтыншыдан тойымсыз тәбеті . Олар қоректенуін ешқашан тоқтатпайды. Гарвард университетінің зерттеушісі Стейси Комбс инеліктердің ұшу механизімін арнайы бейне бақылау арқылы бақылап, оның 30 шыбынды кезек-кезек ұстап жегенін анықтаған. Егер шыбын таусылмағанда инелік жеуін әлі жалғастыра берер еді. Олар жейтін жәндіктер қатарын маса, сона, көбелек, өрмекшілер толықтырады.

Жетіншіден қанаттарының қозғалысы. Олар қанаттарын кезек-кезек, кез-келген бағытта қозғай алады. Қанаттарының жұмысы инеліктердің керемет сипаттамасы болып табылады. Олар төртеу, бір-біріне байланыссыз жұмыс жасайды .

Сегізіншіден ұстағанын жояды . Жемтігін олжалаған инелік оны ботқаға айналдырады. Инеліктер жәндіктердің инеліктер отрядына жатады. Олардың халықаралық ғылыми атауы ( Odonata ). Грек тілінен аударғанда «тісті» деген мағынаны білдіреді.

Тоғызыншыдан олар табиғаттағы зорлықшылар . Кейбір жәндіктер ұрықтанар алдында түрлі рәсімдердң өткізсе, инеліктерде бұған уақыт жоқ. Аталық инелік аналық инелікті көздейді де, оның жұмыртқаларын ұрықтандырады. Бұның бәрі ауада ұшып жүріп өтеді. Инеліктер – дара жыныстылар, шала түрленіп дамиды. Кейбіреулері аналық инелік ұрықтанған жұмыртқаларды суға немесе су өсімдігіне салғанша күзетеді. Көбіне инеліктерде бұл жағдайдан кейін өз тіршілігін тоқтатады. Әдетте 200-ден аса жұмыртқа салады.

Оныныншыдан олардың ұрпақтары да жыртқыш болып табылыды . Дернәсілдердің де жыртқыш тәрізді, тәбеті өте күшті. Бұл жөнінен ересек түрлерден қалыспайды. Дернәсілдері су астындағы заттарға жабысып тіршілік етеді, жүзе де алады, ол кезде тік шектері арқылы су атқылайды.

Жалпы инеліктер 300 млн жыл бұрын пайда болған. Алғашқы инеліктер динозаврлерден бұрын пайда болған. Олардың қанаттарының ұзындығы 80 см ден ұзын болған. Мысалы:Меганевра инелігі. Қазба қалдықтары тас көмір кезеңінен сақталған. Жер шарында кең тараған. Антарктидадан басқа жердің бәрінде кездеседі. Негізінен тропиктік және субтропиктік белдеулерде кездеседі. Инеліктердің 2013ж 6042-ден астам түрі белгілі болды. Қазақстанда 7 түрі қорғауға алынып, Қазақстанның «Қызыл кітабына» енгізілген. Ұзындығы 14 – 120 мм. Құрсақ бөлімі жіңішке әрі ұзын. Аузы кеміруге бейімделген. Ұшу жылдамдығы 96 км/сағ. Инеліктер – ашық, жарық ауа райын жақсы көреді. Түнде өсімдіктер арасында тығылады. Олардың белсенді өмірі ауада ұшумен өтеді.

Инеліктер – пайда келтіретін энтомофагтар . Инелік, көрнекті инелік, шоқпарқарын инелік — жәндіктер класының, инеліктер отрядына жататын түр. Жапония, Қытайдың солтүстік бөлігінде, Орта Азияда кең тараған. Дене тұрқы ірі келген, қанаттарында ашық түсті өрнектері бар. Көбіне тау өзендері (Қапал, Тентек, Ақсу, Қарқара, Текес) бойында және тауда 2700 м биіктікке дейін кездеседі. [2]