Доклад: "Таал- Таал эмээхсин остуоруйа"

"Мэҥэ-Хаҥалас оройунун" МТ Үөрэҕин Управлениета

Дойдунуускай алын сүһүөх оскуола-саада.

Дакылаат

" Таал- Таал эмээхсин"

Дакылааты суруйда:

Дойду алын сүһүөх оскуола - саадын

4 кылааһын үөрэнээччитэ

Александров Давид

Салайааччы:

Дьяконова-Кычкина Туйара Михайловна

2017 сыл

Ис тутула

1. Киирии тыл........................................................................................................3

2. Остуоруйа диэн тугуй?.....................................................................................3

3. Остуоруйа араастара .........................................................................................3

4. Таал- Таал эмээхсин ........................................................................................3-4

6. Түмүк...................................................................................................................4

7. Туһаныллыбыт литература................................................................................5

1. Киирии тыл.

Саха остуоруйата бэрт былыр саха суругу- бичиги билиэн быдан инниттэн үөскээбитэ. Остуоруйа - бараммат норуот баайа. Бу үгүс тиэмэлэрдээх жанр былыр- былыргаттан оҕоҕо чугас, оҕо дууһатын тутар, санаатын кынаттыыр, үтүөҕэ- кэрэҕэ үһүйар, хорсун- хоодуот быһыыга угуйар.

Мин дакылаатым аата : "Таал- Таал эмээхсин"

Сыала: Остуоруйа диэн тугун билии, остуоруйа бөлөхтөрүн кытта билсии, сиэрдээх майгыга дьулуһуу.

Соруга: Остуоруйаны ааҕыы, быһаарыы.

2. Остуоруйа диэн тугуй?

Остуоруйа - норуот тылынан уус-уран айымньыта фольклор биир көрүҥэ, киһи бэйэтин баҕатын, олоҕун-дьаһаҕын эбэтэр араас быһылаан туһунан өйтөн оҥорон кэпсиир дьиктилээх- дьиибэлээх, кэрэхсэбиллээх фантастическай кэпсээнэ.

Остуоруйаны ким айарый?

Норуот уонна суруйааччы. Норуот тылынан айбыта( автора биллибэт) - ол норуот тылынан айымньыта дэнэр. Ханнык эмэ дьоҕурдаах киһи суругунан суруйар уонна аатын эмиэ суруйар кэбиһэр. Онон суругунан тарҕатыллар, автора биллэр айымньы - литературнай айымньы дэнэр.

3. Остуоруйа бөлөхтөрө.

Норуот талааннааҕа , уус-уран тыллааҕа айбыт остуоруйата үйэттэн- үйэҕэ, көлүөнэттэн - көлүөнэҕэ бэриллэн, улам тупсарыллан - чочуллан биһиги күммүтүгэр тиийэн кэлбит.

Саха норуотун остуоруйата үс бөлөххө арахсар: олох- дьаһах, хамсыыр- харамай туһунан. дьиктилээх - алыптаах остуоруйа.

4. Таал- Таал эмээхсин остуоруйа.

Таал -Таал эмээхсин остуоруйаны биһиги үһүс бөлөххө киллэрэбит.

Дьиктилээх- алыптаах остуоруйаларга киһи хаһан да үөйбэтэх дьиктитэ кэпсэнэр. Геройдар араас быһылааҥҥа түбэһэллэр, хорсун быһыыны көрдөрөн, дьикти алып көмөтүнэн кыайаллар- хотоллор.

Таал - Таал эмээхсин уу баһа киирэн баран, хатыыскалыы сылдьан охтон туһэн сытан, сири. күнү, тыалы, араас кыыллары кытта кэпсэтиитэ кэпсэнэр. Бүтэһигэр киһи күүстээх санаалааҕа, муударайа, кыайыгаһа- хотугаһа көстөн тахсар.

5. Түмүк.

Остуоруйаттан киһи элбэх үтүө өрүттэргэ үөрэнэр, төрөөбүт дойдутун историятын интэриэһиргиир. Саха фольклорун баай кистэлэҥнэригэр уһуйуллар. Остуоруйа кистэлэҥнэрэ оҕону э саҥаны тобуларга, саҥа көрүүлэргэ үөрэтэр.