Дидактикалы? ойындар ар?ылы ?аза? тілі саба?ында о?ушыларды? танымды? белсенділіктерін арттыру
Дидактикалы? ойындар ар?ылы ?аза? тілі саба?ында о?ушыларды? танымды? белсенділіктерін арттыру
Дидактикалы? ойындар ар?ылы ?аза? тілі саба?ында о?ушыларды? танымды? белсенділіктерін арттыру
?азіргі білім саласыны? алдында ?ойылатын талап – о?ушы?а сапалы білім беру. М?ны ?азіргі шы??ан жа?а о?улы?тардан да к?руімізге болады. О?у ба?дарламасы бойынша берілген тапсырмалармен ?атар, а?ыл – ойды шы?дау?а арнал?ан, ойын т?ріндегі логикалы? ж?не шы?армашылы? тапсырмалар ке?інен беріледі. М??алімні? алдында ?лкен жауапкершілік т?р. Я?ни, о?ушыны шаршатпай, енжарлы??а салдырмай тере? білім беру. Осы т?р?ыдан алып ?ара?анда о?ыту ?рдісінде ойын ?дісін ?олдану – б?л м?селені шешуді? бірден – бір жолы. Ойын – к?рделі философиялы? психологиялы?, педагогикалы? ??ым. Философия адам м?сеселін зерттегендіктен, б?л жерде адамны? санасы мен ойын арасында?ы ?арым – ?атынас жайы тыс ?алмайды. Философиялы? е?бектерде ойын ?р т?рлі к?з?араста, пікірде т?сіндіріледі. Мысалы, сонау ерте заман?ы грек ойшылдарынан бастау алатын ойын теориясы ?азірге дейін ?рбу, даму ?стінде. Бізді? д?уірімізге дейінгі IV ?аысрда ?мір с?рген грек философы Гепокрит ойынды м??гілікке те?еген. Оны? пікірінше, «Ойын м??гілік - шахмат ойнап отыр?ан бала». Келесі грек ойшылы Платонны? пікірінше, ойын - ?рі жо?ары а?ыл, рахаттану, ?ызы? ж?не те?десі жо?ары ??былыс. Ойын - балаларды? негізгі іс- ?рекеттеріні? бір т?рі. Бала ?мірі ойын?а байланысты. Бала ойынсыз ?сіп - ?ркендей алмайды. Б?л ?мірді? за?дылы?ы.
О?у-т?рбие ж?мысыны? негізгі саласы – саба?. Бастауыш сынып о?ушыларыны? мектепке келгенге дейінгі негізгі ?рекеті – ойын болса, о?у – т?рбие ?рдісінде олар біртіндеп ойын ?рекетінен о?у ?рекетін орындау?а бейімделуі тиіс. Саба? ?стінде о?ушыларды? біліктілігі, іскерлігі, да?дысы, д?ниетанымы дамиды. Негізгі бетб?рыс о?ушы біліміні? сапасын арттыру, ол дегеніміз т?пкі н?тижені к?ре білу, я?ни окушы?а берген білімімізді? ?айтарымын к?ру. Ол ?шін саба??а сыныпта?ы о?ушыны? барлы?ын ?ызы?тыра отырып ?атыстыру ?ажет. Бес сауса? бірдей емес, я?ни ?р о?ушыны? саба??а ?ызы?ушылы?ы, д?ниетанымы, даму ерекшеліктері ?р т?рлі. Сонды?тан о?ушыларды? осы топтарына ?р т?рлі де?гейде талап ?ою?а тура келеді. Ал ойын элементтері кез келген о?ушыны? ?ызы?ушылы?ын тудырады. Тіпті нашар о?итын о?ушыны? ?зі ойын ар?ылы берілген тапсырмаларды ас?ан ?ызы?ушылы?пен, белсенділікпен орындайды. О?ушыларды? ?ызы?ушылы?тарын ту?ызатын ойындарды? бірі — дидактикалы? ойындар.
Дидактикалы? ойынны? ма?саты – ба?дарламада ал?ан білімдерін ?алыптастыру, тияна?тау, пысы?тау. Міндеті – баланы? ?ызы?ушылы?ын ояту, белсенділігін арттыру.
Дидактикалы? ойындар – балаларды? білімдерін арттыруды? ??ралы. Саба?та ойындарды ?олдануды? т?рлі жолдары бар. Бастауыш сыныпты? ?аза? тілі саба?тарында м??алім ойын жа?даяттарын ту?ыза отырып, к?рнекілікпен бірге ?рт?рлі заттарды ?олдану ар?ылы с?ра?тар ?ойып, затты к?рсетіп, т?сіндіріп ойын сюжетін ??растырады дидактикалы? ойындарды жа?а та?ырыпты т?сіндіру барысында, ?айталау, пысы?тау, жатты?у саба?тарында да пайдалану?а болады.
Бастауыш сынып о?ушылары ?лі де ойын баласы, сонды?тан мен оларды жалы?тырмай ?рт?рлі ойын т?рлерімен саба?ты ?ызы?ты ?ткізуге тырысамын. Ойындар о?ушыларды? шы?армашылы? ойлау ?абілеттерін жетілдірумен ?атар, с?здік ?орларын да молайтып, сауатты жазу?а да баулиды.
О?ушылар ойын ойнау барысында ?йренген с?здерін айтып ?ана ?оймай, оны? ?андай ма?ынада ?олданылатынын да біледі. Ойынды бір ж?йеде о?у п?ндеріні? мазм?нымен ты?ыз байланыста ж?ргіземін.
Дидактикалы? ойын балаларды? жас ерекшеліктеріне ж?не ?тілетін саба?ты? та?ырыбына, мазм?нына сай етіліп та?далып алын?аны д?рыс. Бала ойын іс – ?рекеті ?стінде білімді ?алай игеріп жат?анын, ал о?у ?рдісіні? ?алай ойын?а ?ласып кеткенін а??армай ?алуы тиіс. Ойын ?дісінмен ?ту ж?мыстары бірнеше ма?ызды м?селелерді шешеді: біріншіден, о?ушылар ойын кезінде бір – бірімен тілдік ?атынас?а тез т?сіп, бір - бірімен ?арым-?ытынасы артып, шы?армашылы? ?абілеттері артады, б?л о?ушыларды? с?йлеу м?дениетін дамытады; екіншіден о?улы?та берілген материалды ?ызы?ып, ынта – жігермен о?иды, б?л о?ушыларды білімді сапалы ме?геруін ?амтамассыз етеді; ?шіншіден, о?ушыларды? арасында жарыс пайда болады, о?ушыны? жеке т?л?алы? ?асиеттерін ?алыптастырады; т?ртіншіден, о?ушыларды? логикалы? ойлау ?абілеттері дамиды. О?ушыларды? белсенділігін, саналы ойлана білуін, ?иынды?ты же?у, шыдамдылы??а ?йрету мені? негізгі ма?сатым. Осы орайда ?аза? тілі саба?ында о?ушыларды ?ызы?тыратындай, ойын оятатындай, іскерлігін дамытатындай дидактикалы? ойындарды жиі ?олдану?а тырысамын. Дидактикалы? ойындарды т?мендегіше жіктеуге болады:
Дидактикалы? ойындар ретінде ребус, с?зж?мба?, ?ндемес, ?й?асын тап,
анаграмма ойындарын пайдалану?а болады. ?аза? тілі саба?ында дидактикалы? ойын – о?у ?рдісіндегі о?ытуды? ?рі формасы, ?рі ?дісі ретінде дербес дидактикалы? категория болып табылады. Іс ж?зінде о?ушылар?а сапалы білім беруге болатынын ?зімні? саба? беру т?жірибемнен д?лелдеп ?тейін.
Мысал. 1 «?ай ?ріпті жо?алттым?» ойыны.
О?ушылар дауысты, дауыссыз, жуан, жі?ішке дыбыс т?рлерін ажырату?а да?дыланады.
2 «Ойлан тап» ойыны.
О?ушы буындар ар?ылы с?зді ?атесіз, аны? айту?а да?дыланады.
3 «С?зді тап» ойыны.
О?ушылар?а дауыссыз дыбыстарды? ?зіндік ерекшеліктерін ??ындыру,оларды? саба??а ?ызы?ушылы?ын ояту, шы?армашылы? ?абілетін жетілдіру.
4 «Жо?ал?ан буын» ойыны.
5 «Жасырын с?зді тап» ойыны.
Берілген ?ріптер ?атарынан жасырын?ан с?здерді тап.
Д А ? И Ю А Р ? Т
П А Р И Ш А Я Н Т С
? Я Л П У Ж И Ю Ц У
? Ы Л ? Я Л Ш А ? Ы
6 «Б?йге алу» ойыны. Ойынды ойнамас б?рын с?ра?тар ?ойылады. 1.?андай ?лтты? ойындар бар? 2. Атпен ойнайтын ойындар т?рлерін ата. 3. Бізді? еліміз ?алай аталады? 4. Ел р?міздерін ата. Осындай с?ра?тардан кейін кеспе ?а?аздар беріледі.Онда тапсырма жазыл?ан. Д?рыс ?рі тез тапсырманы орында?ан о?ушы же?імпаз болады.
7 «Кім тап?ыр» ойыны.
?ойыл?ан с?ра?тар?а берілген ?ріптерден басталатын с?здермен жауап беру. (Е,Б,?)
Сені? аты? кім?
Сен б?гін нешеде т?рды??
Демалыста ?айда барасы??
Саба? нешеде басталады?
8 «?ш?ыр ой» ойыны.
Суреттерді жасырып, соны? белгілерін айту немесе ?имылмен к?рсету ар?ылы не жасырыл?анын табу.
Міне, осындай дидактикалы? ойындар ойнат?анда о?ушыларда ?рекет пайда болады, с?здік ?оры, молаяды, білімі, сауаттылы?ы к?шейеді, танымды? белсенділіктері артып д?ниетанымы ке?ейеді. ?р саба?ты? та?ырыбына сай ойындарды пайдаланып отыру о?ушыларды? ынтасы мен зейінін арттыра отырып, тез жазу, о?у, ?аза? тілі п?нін игерудегі белсенділіктеріні? артуына ы?пал жасайды.
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Просмотр содержимого документа
«Дидактикалы? ойындар ар?ылы ?аза? тілі саба?ында о?ушыларды? танымды? белсенділіктерін арттыру »
Күршім ауданы Күршім ауылы
Н.Островский атындағы №4 Күршім орта мектебінің
бастауыш сынып мұғалімі Насыргазина А.Д.
тел.:8 777 994 61 05
8 723 39 3 21 81
Дидактикалық ойындар арқылы қазақ тілі сабағында оқушылардың танымдық белсенділіктерін арттыру
Қазіргі білім саласының алдында қойылатын талап – оқушыға сапалы білім беру. Мұны қазіргі шыққан жаңа оқулықтардан да көруімізге болады. Оқу бағдарламасы бойынша берілген тапсырмалармен қатар, ақыл – ойды шыңдауға арналған, ойын түріндегі логикалық және шығармашылық тапсырмалар кеңінен беріледі. Мұғалімнің алдында үлкен жауапкершілік тұр. Яғни, оқушыны шаршатпай, енжарлыққа салдырмай терең білім беру. Осы тұрғыдан алып қарағанда оқыту үрдісінде ойын әдісін қолдану – бұл мәселені шешудің бірден – бір жолы. Ойын – күрделі философиялық психологиялық, педагогикалық ұғым. Философия адам мәсеселін зерттегендіктен, бұл жерде адамның санасы мен ойын арасындағы қарым – қатынас жайы тыс қалмайды. Философиялық еңбектерде ойын әр түрлі көзқараста, пікірде түсіндіріледі. Мысалы, сонау ерте заманғы грек ойшылдарынан бастау алатын ойын теориясы қазірге дейін өрбу, даму үстінде. Біздің дәуірімізге дейінгі IV ғаысрда өмір сүрген грек философы Гепокрит ойынды мәңгілікке теңеген. Оның пікірінше, «Ойын мәңгілік - шахмат ойнап отырған бала». Келесі грек ойшылы Платонның пікірінше, ойын - әрі жоғары ақыл, рахаттану, қызық және теңдесі жоғары құбылыс. Ойын - балалардың негізгі іс- әрекеттерінің бір түрі. Бала өмірі ойынға байланысты. Бала ойынсыз өсіп - өркендей алмайды. Бұл өмірдің заңдылығы.
Оқу-тәрбие жұмысының негізгі саласы – сабақ. Бастауыш сынып оқушыларының мектепке келгенге дейінгі негізгі әрекеті – ойын болса, оқу – тәрбие үрдісінде олар біртіндеп ойын әрекетінен оқу әрекетін орындауға бейімделуі тиіс. Сабақ үстінде оқушылардың біліктілігі, іскерлігі, дағдысы, дүниетанымы дамиды. Негізгі бетбұрыс оқушы білімінің сапасын арттыру, ол дегеніміз түпкі нәтижені көре білу, яғни окушыға берген біліміміздің қайтарымын көру. Ол үшін сабаққа сыныптағы оқушының барлығын қызықтыра отырып қатыстыру қажет. Бес саусақ бірдей емес, яғни әр оқушының сабаққа қызығушылығы, дүниетанымы, даму ерекшеліктері әр түрлі. Сондықтан оқушылардың осы топтарына әр түрлі деңгейде талап қоюға тура келеді. Ал ойын элементтері кез келген оқушының қызығушылығын тудырады. Тіпті нашар оқитын оқушының өзі ойын арқылы берілген тапсырмаларды асқан қызығушылықпен, белсенділікпен орындайды. Оқушылардың қызығушылықтарын туғызатын ойындардың бірі — дидактикалық ойындар.
Дидактикалық ойынның мақсаты – бағдарламада алған білімдерін қалыптастыру, тиянақтау, пысықтау. Міндеті – баланың қызығушылығын ояту, белсенділігін арттыру. Дидактикалық ойындар – балалардың білімдерін арттырудың құралы. Сабақта ойындарды қолданудың түрлі жолдары бар. Бастауыш сыныптың қазақ тілі сабақтарында мұғалім ойын жағдаяттарын туғыза отырып, көрнекілікпен бірге әртүрлі заттарды қолдану арқылы сұрақтар қойып, затты көрсетіп, түсіндіріп ойын сюжетін құрастырады дидактикалық ойындарды жаңа тақырыпты түсіндіру барысында, қайталау, пысықтау, жаттығу сабақтарында да пайдалануға болады. Бастауыш сынып оқушылары әлі де ойын баласы, сондықтан мен оларды жалықтырмай әртүрлі ойын түрлерімен сабақты қызықты өткізуге тырысамын. Ойындар оқушылардың шығармашылық ойлау қабілеттерін жетілдірумен қатар, сөздік қорларын да молайтып, сауатты жазуға да баулиды. Оқушылар ойын ойнау барысында үйренген сөздерін айтып қана қоймай, оның қандай мағынада қолданылатынын да біледі. Ойынды бір жүйеде оқу пәндерінің мазмұнымен тығыз байланыста жүргіземін. Дидактикалық ойын балалардың жас ерекшеліктеріне және өтілетін сабақтың тақырыбына, мазмұнына сай етіліп таңдалып алынғаны дұрыс. Бала ойын іс – әрекеті үстінде білімді қалай игеріп жатқанын, ал оқу үрдісінің қалай ойынға ұласып кеткенін аңғармай қалуы тиіс. Ойын әдісінмен өту жұмыстары бірнеше маңызды мәселелерді шешеді: біріншіден, оқушылар ойын кезінде бір – бірімен тілдік қатынасқа тез түсіп, бір - бірімен қарым-қытынасы артып, шығармашылық қабілеттері артады, бұл оқушылардың сөйлеу мәдениетін дамытады; екіншіден оқулықта берілген материалды қызығып, ынта – жігермен оқиды, бұл оқушыларды білімді сапалы меңгеруін қамтамассыз етеді; үшіншіден, оқушылардың арасында жарыс пайда болады, оқушының жеке тұлғалық қасиеттерін қалыптастырады; төртіншіден, оқушылардың логикалық ойлау қабілеттері дамиды. Оқушылардың белсенділігін, саналы ойлана білуін, қиындықты жеңу, шыдамдылыққа үйрету менің негізгі мақсатым. Осы орайда қазақ тілі сабағында оқушыларды қызықтыратындай, ойын оятатындай, іскерлігін дамытатындай дидактикалық ойындарды жиі қолдануға тырысамын. Дидактикалық ойындарды төмендегіше жіктеуге болады:
Дидактикалық ойындар ретінде ребус, сөзжұмбақ, үндемес, ұйқасын тап, анаграмма ойындарын пайдалануға болады. Қазақ тілі сабағында дидактикалық ойын – оқу үрдісіндегі оқытудың әрі формасы, әрі әдісі ретінде дербес дидактикалық категория болып табылады. Іс жүзінде оқушыларға сапалы білім беруге болатынын өзімнің сабақ беру тәжірибемнен дәлелдеп өтейін. Мысал. 1 «Қай әріпті жоғалттым?» ойыны. Оқушылар дауысты, дауыссыз, жуан, жіңішке дыбыс түрлерін ажыратуға дағдыланады. 2 «Ойлан тап» ойыны. Оқушы буындар арқылы сөзді қатесіз, анық айтуға дағдыланады. 3 «Сөзді тап» ойыны. Оқушыларға дауыссыз дыбыстардың өзіндік ерекшеліктерін ұғындыру,олардың сабаққа қызығушылығын ояту, шығармашылық қабілетін жетілдіру.
4 «Жоғалған буын» ойыны.
сыл
сын ман
сыл лау
5 «Жасырын сөзді тап» ойыны.
Берілген әріптер қатарынан жасырынған сөздерді тап.
Д А Қ И Ю А Р Қ Т
П А Р И Ш А Я Н Т С
Қ Я Л П У Ж И Ю Ц У
Ң Ы Л Ұ Я Л Ш А Қ Ы
Ребус шешу.
, ,,,, ,,,
6 «Бәйге алу» ойыны. Ойынды ойнамас бұрын сұрақтар қойылады. 1.Қандай ұлттық ойындар бар? 2. Атпен ойнайтын ойындар түрлерін ата. 3. Біздің еліміз қалай аталады? 4. Ел рәміздерін ата. Осындай сұрақтардан кейін кеспе қағаздар беріледі.Онда тапсырма жазылған. Дұрыс әрі тез тапсырманы орындаған оқушы жеңімпаз болады.
7 «Кім тапқыр» ойыны.
Қойылған сұрақтарға берілген әріптерден басталатын сөздермен жауап беру. (Е,Б,Ә)
Сенің атың кім?
Сен бүгін нешеде тұрдың?
Демалыста қайда барасың?
Сабақ нешеде басталады?
8 «Ұшқыр ой» ойыны.
Суреттерді жасырып, соның белгілерін айту немесе қимылмен көрсету арқылы не жасырылғанын табу.
Міне, осындай дидактикалық ойындар ойнатқанда оқушыларда әрекет пайда болады, сөздік қоры, молаяды, білімі, сауаттылығы күшейеді, танымдық белсенділіктері артып дүниетанымы кеңейеді. Әр сабақтың тақырыбына сай ойындарды пайдаланып отыру оқушылардың ынтасы мен зейінін арттыра отырып, тез жазу, оқу, қазақ тілі пәнін игерудегі белсенділіктерінің артуына ықпал жасайды.
сыл
сын ман
