Бастауыш сынып саба?тарында диалогті? ма?ызы

Кулжанова Шолпан Карсибаевна

ОҚО Мақтарал ауданы. М. Ғабдуллин атындағы ЖОМ

Бастауыш сынып сабақтарында диалогтің маңызы

Елбасымыз Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың 2012 жылғы Жолдауында елімізде білім сапасын жақсарту мақсатында ұстаздардың біліктілігін арттыру мәселесі көтерілген болатын.Осыған орай Кембридж университетінің бағдарламасы бойынша Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасын іске асыру мақсатында құрылған «Өрлеу» Біліктілікті арттыру орталығының Үшінші (негізгі ) деңгей оқыту курсынан алған білімді мектебімде іс-тәжірибемде қолданып жатырмын. Бұл бағдарламаның оқушылардың білім сапасының артуына өз септігін тигізеді. Кембридждік білім беру оқушылардың жаңашыл бағытта білім алуына, сондай- ақ сыни тұрғыдан ойлай білетін ,идеяшыл берілген тапсырмаларды өз бетінше орындай алатын,алған біліміне өзге оқушылармен пікірлесетін, білімдерн жетілдірііп жүретін бірге оқитын оқушылармен бірлесіп жұмыс жасайтын тұлға етіп қалыптастырады. Ғылыми зерттеулердің нәтижелеріне сүйенер болсақ сабақта диалогтің маңызы зор атқарады. Оқушылардың қызығушылығын арттыру мен қатар олардың білім деңгейінің өсуіне зор септігін тигізеді.Мерсер мен Литлтонның (2001) еңбектерінде ересектермен интерактивті қарым-қатынас пен достарымен бірге бірігіп жүргізілген жұмыс балалардың оқуына және танымдық дамуына әсер ететіндігі айтылған (Мұғалімдерге арналған нұсқаулық .3- деңгей оқулық 34 бет.)

Диалогтік оқыту барысында оқушылар көздеген нәтижеге қол жеткізу үшін бар күш жігерін жұмсайды. Ортаға түскен проблемаларды талқылап бірлесіп түсінік қалыптастырады, бір-бірлерінің идеяларын талқылайды баға береді . Оқушылардың түсініктері бір жерге тоғысады.

Диалог барысында қойылатын сұрақтар неғұрлым толық жауап беруге өз ойларын анық білдіруге, идея тудыратындай етіп құрылуы тиіс. Мысалы «Осы келтірген жауабыңызға мысал келтіре аласызба?» дейтіндей жоғары дәрежелі болса, ой өрісінің дамуына әсер етеді .

Диалогтік тәсілмен сұрақ қою оқушыларды тақырып бойынша және сындарлы сөйлеуге ынталандырады, білімге құштарлығын дамытады және сыни тұрғыдан ойлауын талап етеді, басқа оқушылардың идеяларын құрметтеуге және бағалауға үйретеді .

Выгодский когнитивті дамудың әлеуметтік өзара әрекеттің үдерісінде пайда болатын оқушылар ретінде кіші жастағы оқушылардың қабілетінің өсуі қабілеттірек балалармен араласудан,сондай-ақ қоршаған орта мәдениетпен өзара әрекеттесу жолымен , ерсек адамның ойлану тәсілімен оқыту кезінде когнитивті даму артатындығын дәлелдеген .Оқушылардың өздерінің Жақын арадағы даму аймағында (ЖАДА) оқыған кезде когнитивті даму жақсарады деп нақтылайды .Оқушылар әліде өз бетінше орындай алмайтын тапсырмаларды анықтайды .Берілген тапсырмаларды орындау үшін үлкендердің немесе қолдау көрсете алатын құзыретті тұлғалардың көмегі керек .Оқушылардың басқа білімді оқушылармен диалогтік қарым-қатынас болған жағдайда оңай білім алады .Сынып оқушыларының бірлескен әңгімелесуі тақырыпты өз бетімен түсінуге зор мүмкіндік береді . Мұғалім берген күрделі тапсырмаларды алғашында қолдау көрсету барысында орындаған оқушылар біртінкеле өздігінен тапсырманы орындай білетін тұлға болып қалыптасады.

Мерсер мен Ходжкинстонның (2008 ж) жасаған зерттеулері Барнстың дәлелдеріне негізделген .Диалогтік оқыту барысында мұғалім оқушылардың іс-әрекетін басшылыққа алады.Оқушылар диалог арқылы өзгелерді оқытуда оқу пирамидасында алған ақпараттың 90 % есіне сақтайды

Қазіргі таңда жоғалтып алған интеллектуальды қадір-қасиетіміздің бірі –хат жазу .Диалогтан құрылған эпистолярлық жанр барысында қаншама тұлғалар хат арқылы ойдың інжу маржандарын қалдырған.Осындай ұлттық құндылықтарымызды қайта дәріптеуіміз қажет .Оқушылардың танымдылық қабілетінің артып ,олардың сыни тұрғыдан ойлауына диалогтік оқытудың маңызы зор .

Білім беру жүйесі жаңа қоғаммен бірге жаңаша өзгеруді талап етіп отыр .Заман талабымен жалғасып келе жатқан оқу үдерісі де өзгерістерге түсуде .

ХХ/ ғасыр – біліммен ғылымның ғасыры .Қарыштап дамып келе жатқан қоғамда білім беру жүйесі жаңаша өзгеруі тиіс.Әлем өзгерді,ендеше біз де өзгерейік,, қадірлі ұстаздар.