Создайте Ваш сайт учителя Курсы ПК и ППК Видеоуроки Олимпиады Вебинары для учителей
БАСТАУЫШ СЫНЫП О?УШЫЛАРЫНЫ? ФУНКЦИОНАЛДЫ? САУАТТЫЛЫ?ЫН ?АЛЫПТАСТЫРУ
Батыс ?аза?стан облысы.Зеленов ауданы.Асан ауылы.
Асан ЖОББМ бастауыш сынып м??алімі Есмагулова Р.С.
?о?ам ?міріндегі ?азіргі ?згерістер, жа?а стратегиялы? ба?ыт-ба?дарлар, ?о?амны? ашы?ты?ы, оны? жедел а?параттануы мен ?ар?ынды дамуы –осыны? б?рі білім беруге ?ойылатын талаптарды т?бегейлі ?згертіп, білімні? ?о?амды ?айта жа??ырту?а ?осар ?лесін арттыруда. Осы себепті ?аза?стан Республикасыны? білім беру саясаты 12 жылды? білім беру ж?йесіне к?шуді ба?дар?а алды. 12 жылды? білім беруді? ма?саты, мазм?ны, функционалды? сауаттылы? талаптарына негізделген к?тілетін н?тижесі білім беруді? ?діснамасын т?бегейлі жа?артуды талап етеді.
Жалпы білім беретін орта мектепті? бастауыш сатысында о?ушыны? білімді к?тілетін н?тижеге ?арай сапалы ме?геруі, білім беруді? ?леуметтік м?нін ??ыну ар?ылы кіріктіру м?селесі ?лемдік білім ке?істігіне толы?ымен кірігу білім беру ж?йесін халы?аралы? де?гейде к?теруді талап ететіні с?зсіз. 12 жылды? білім беруде ?лемдік т?жірибені ескере отырып, ?лтты? ерекшеліктерді са?тау, о?ытуды н?тижеге ба?ыттау ?шін субъектілік ?атынасты ?йымдастыра алатын м??алімдерді дайындау?а басымды? беріліп отыр.
«О?ушыларды? функционалды? сауаттылы?ын дамыту ж?ніндегі 2012-16 жылдар?а арнал?ан ?лтты? іс-?имыл жоспары» атты ??жатында «.т?л?аны? е? басты функциялы? сапалары белсенділік, шы?армашыл т?р?ыда ойлау?а ж?не шешім ?абылдай алу?а, к?сіби жолын та?дай алу?а ?абілеттілік, ?мір бойы білім алу?а дайын т?руы болып табылады» деп айтап к?рсетілген [1]. Атал?ан ??жатта мектеп о?ушыларыны? фунционалды? сауаттылы?ын дамытуды? 4 т?рлі механизмі ?арастырыл?ан. Біріншіден, білім беруді? мазм?ны мен ?діснамасын т?бегейлі жа?арту, екіншіден, о?у н?тижелерін ба?алау ж?йесін ?згерті, ?шіншіден, ?осымша білім беру ж?йесін дамыту, т?ртіншіден, о?ыту мен т?рбиелеу ?дерісіне ата-аналарды? барынша белсенді ?атысуын ?амтамасыз ету.
Функционалды? сауаттылы?ты дамытуды? жалпы ба?дары ?аза?стан Республикасында білім беруді дамытуды? 2011-2020 жылдар?а арнал?ан Мемлекеттік ба?дарламасында аны?тал?ан, басты ма?саттарды? бірі – жалпы білім беретін мектептерде ?аза?стан Республикасыны? зияткерлік, дене бітімі ж?не рухани дамы?ан азаматын ?алыптастыру, тез ?згеретін ?лемде оны? табысты болуын ?амтамасыз ететін білім алуда?ы ?ажеттілігін ?ана?аттандыру болып табылады [2].
Функционалды? сауаттылы? о?ушыларды? сырт?ы ортамен ?арым-?атынас жасау ?абілеті, о?ушыларды? ?згермелі ?мірге бейімделуіні? шарты, о?ушыларды? жеке бас ?абілеттерін дамытуды? тетігі, о?ушыларды? ?леуметтік да?дыларын дамытуды? негізі, ?леуметтік-м?дени дамуыны? ?лшемі, білім, білік, да?дыларыны? ??зыреттілікке ?ласу жолы. Ол о?ушыларды? ?атысымды?, а?паратты?, проблемаларды? шешімін табу ??зыреттіліктеріні? бірлігінен ??ралады.
Бастауыш сынып о?ушыларыны? функционалды? сауаттылы?тарын ?алыптастыруды? психологиялы? ж?не педагогикалы? негіздеріне келер болса?, бастауыш сынып о?ушыларыны? психологиялы? ерекшеліктері ескерілуі керек. О?у, жазу сауаттылы?тарын ?алыптастыруда, е? алдымен, кіші мектеп жасында?ы балаларды? ойлау мен с?йлеуі ма?ызды орын алады. Б?л орайда Ж.Аймауытов, Б.В.Беляев, Е.И.Пассов, Н.И.Жинкиндерді? ойлау мен с?йлеу секілді к?рделі психикалы? ??былыстар туралы ой-пікірлері талданады. Ой ?йымдас?ан с?йлесім ?дерісіне айналуы ?шін адам ?зіне ?ажетті ?лгіні, ойды д?л бейнелейтін с?зді та?дап алатын іштей с?йлеуді? кезе?дерінен ?туі тиіс. О?ушыларды? функционалды? сауаттылы?ын ?алыптастыруда іштей с?йлеу мен с?йлесімні? м?нін назар?а алу олар орындайтын жатты?улар мен тапсырмаларды іріктеуде ма?ызды р?л ат?арады. О?ыту ?дерісіні? н?тижелілігі бастауыш сынып о?ушысыны? физиологиялы?, психологиялы? негіздерін тере? білу мен барлы? о?у ?рекетін со?ан негіздеуге байланысты болады. О?ыту ?дерісінде п?ндік білім, білік, да?дыларды, я?ни ??зыреттіліктерді ме?гертуде балаларды? жас кезе?деріне с?йкес пайда болатын жетекші ?рекеттерге назар аударылды. Бастауыш сыныптан мектепті? орта сатысына ?ту кезе?інде балаларды? ?зін ?орша?ан адамдармен ?арым-?атынасы жа?а арна?а т?седі: даралы? сезімдері бас к?теріп, ?зін-?зі тани бастайды. Білім беруде б?л м?селелер ескеріліп отыруы тиіс. Бастауыш мектеп кезе?і о?ушыларды? о?у, ?арым-?атынас, е?бек секілді жетекші ?рекеттер негізінде жалпы ж?не ерекше ?абілеттеріні? дамуымен сипатталады. О?у ?рекетінде оларды? жалпы интеллектуалды? ?абілеттері ?алыптаса бастайды.
Б?гінгі к?н талабына сай жан – жа?ты дамы?ан,белсенді,?мірге талпынысы,?ызы?ушылы?ы бар адамды мектеп табалдыры?ынан дайындап шы?аруды? е? бір тиімді т?сілі ол – о?ытуда?ыматематикалы? сауаттылы?. Математикалы? сауаттылы? м?селелері о?у процесіндегі толы?ымен орындалмай отыр?анды?ын к?рсетеді. Математикалы? сауаттылы? проблемалары осы к?нге деиін аз айтылып ж?рген жо?.Егер ?р бір м??алім ?р саба?та математикалы? сауаттылы?ты ?алыптастырып,?немі к??іл б?ліп отырса, білім сапасы ?лде?айда жа?сарар еді.
Бастауыш сыныптарда о?ушылар санды? ?рнектермен арифметикалы? амалдарды орындаумен шектелсе,алгебра,геометрия,тригонометрия ?леміне енген сайын бас?а жа?а талаптар ?ойылады.Бастауыш сыныптарда 0,1,2,3,4,5,6,7,8,9 ж?не «+», «-», «*», «/» секілді та?балармен ?атар І,V, X, M, L, C т?різдес Рим цифрларын білумен шектелеміз.Ал енді алгебрада латын,грек ?ріптерін ?йренуге тура келеді.Міне,осы ?ріптерді д?рыс жаза ж?не о?и білу математикалы? сауаттылы? білдіреді. О?ушылар геометрия ??ымдарымен бірінші сыныптан таныс болады,кейін жа?а жазулар мен сызулар кездесуі м?мкін ж?не о?ытуда арнайы за?дылы?тар са?тау ?ажет.М??алім о?ушыны математика п?ніні? ?ыр сырына ?йрету ?шін о?ан математикалы? сауаттылы?ты са?тау ж?нінде к?нделікті ?ата? талаптар ?ойып,орындалуына м??ият зер салуы керек.Сонда о?ушы математикалы? ?рнектерді о?уда,жазуда ж?не сызбаларды сызуда сауаттылы? к?рсетіп,т?ртіпке бейімделеді де,есептерді де алгаритм немесе логика бойынша тез,?рі сауатты шеше алады,саба??а да ынтасы арта т?седі. Сауаттылы? ?ызметі – ал?ан білім,білік,да?дысын к?нделікті іс – ?рекетте пайдалану біліктілігі. О?ушыларды? танымды? ?рекет амалдарын ме?геруін есепке алып, алгоритмдік есептерден эвристикалы? типтегі есептерге к?шу кезінде о?у-зерттеулік есептер к?бейе т?сетін ?зара байланыс т?рі ?те тиімді. Математикалы? сауаттылы?ты? дамуы о?ушыны? жалпы с?йлеу м?дениетін дамытып,?азіргі ?о?амда т?л?аны? ?тымды с?йлеу коммуникацияларын ?алыптастырады. Математикалы? сауаттылы?ты ?алыптастыруды? бастауыш сынып о?ушылары ?шін сыныптан тыс ж?мыстар ар?ылы оларды? ?ызы?ушылы?тары мен сауаттылы?ын дамыту.
Математикалы? сауаттылы?ты ?алыптастыру да?ды мен іс ?рекет негізінде ?здігінен ізденетін,?здігінен шешім ?абылдайтын,нары? заманында ?мір с?ріп,адал е?бектенетін,б?секелестікке ?абілетті жеке т?л?аны ?алыптастыру?а септігін тигізеді.
Жаратылыстанулы? бiлiм, білік, да?ды ?алыптастыру бастауыш мектепте «Д?ниетану» п?ні ар?ылы ж?зеге асырылады. «Д?ниетану» п?нінде кiрiктiру ?станымы «адам – таби?ат – ?о?ам» ретiнде ?ана емес, «адам – заттар», «адам – ?о?ам», «адам – таби?ат ?лемі», «адам – адамдар», «адам – отбасы», «адам – оны? шы?армашылы? ?рекеттерi», «адам – ту?ан еліні? тарихы», т. б. ар?ылы да ж?зеге асады. «Д?ниетану» п?нін о?ыту ?дерісі кiрiктiру ?станымына негізделсе, бастауыш сынып о?ушысы «адам – таби?ат – ?о?ам» ж?йесіндегі ?зара байланысты ??ынады, экологиялы? м?дениетті? ?арапайым білік, да?дыларын игереді, ?зіні? таби?атта?ы ?леуметтік ?мірдегі, ?о?амды? ортада?ы орнын т?сініп, жеке т?л?а ретінде ?зін-?зі, ?зіні? м?мкіндіктері мен ?абілеттерін сезінетін болады.
«Д?ниетану» п?ніні? 1-сыныптан бастап ??ымдарды? ?алыптасып, бірте-бірте дамуы т?р?ысында о?ытылуы ?ажет. Ендеше, д?ниетануды о?ытуда функционалды? сауаттылы? ?алыптастыруды? келесі шарттарын аны?тайды, ол о?ушыларда с?лулы?ты к?ру мен т?сіну, ба?алау ж?не оны ?олымен ?стау, т?жірибе жасау біліктілігін дамыту шарттары болып табылады. Егер осы шарттар бастауыш сыныпта орындал?анда о?ушыны? функционалды? сауаттылы?ы ?алыптасады.
Бастауыш сынып м??алімдеріні? біліктілігін арттыру жолында кафедра о?ытушылары «Педагогты? к?сіби т?л?алы? ??зіреттілігін дамыту –н?тижелі білім беру факторы» ?ылыми-?дістемелік та?ырыппен ж?мыстануда. Б?л ма?сатты ж?зеге асыру ?шін мына міндеттер ?ойылды:
-педагогтарды? біліктілігін арттыру ж?мыстарыны? мазм?ны мен тиімді т?рлерін жоспарлау;
-Республикалы?, облысты? де?гейде бастауыш сынып м??алімдеріні? к?сіби бай?аулары мен семинарларын ?ткізу;
-жа?алы?тарды игерту ар?ылы м??алімдерді? біліктілігін жетілдіруде ?ылыми-?дістемелік ?ызмет к?рсету;
-инновациялы? ?дерістерді, зерттеу-ізденіс ж?не сына?-т?жірибе ж?мыстарыны? мазм?ны мен тиімді т?рлерін жоспарлау, ?ткізу;
Курстар барысында кооперативтік технология, сындарлы ойлау?а ?йрету жолдарын ?арастыру, АКт, Блум таксономиясы, диалогтік о?ыту, жобалау технологиялары жайында толы??анды теориялы? білім: концептуалды? негіздер, жалпы мінездеме беріледі ж?не тіж?рибелік саба?тар ?ткізіледі. Курс ты?даушыларына ?сыныл?ан жоба та?ырыптары о?ушыларды? функционалды? сауаттылы?ын дамыту?а ба?ытталып беріледі.
Курсаралы? кезе?де институт мамандары сауалнамалар, диагностика, тестілеуді? н?тижелерінен ??рыл?ан «педагогты? жеке даму траекториясы» ба?дарламасын ?сынды. Я?ни, педагог курсаралы? кезе?де о?ытушыларды? ?олдауымен, жеке ке?естерді? ар?асында ?здігінен білім алады.
Бастауыш сынып м??алімдеріні? к?сіби біліктілігін жетілдіруде біз біліктілікті арттыру институты тарапынан курстарды ?ткізу, ?дістемелік к?мек к?рсету ж?не т.б. ж?мыс ба?ыттары бойынша мынадай педагогикалы? шарттар кешенін есепке алуды ?сынамыз. Олар: педагог т?л?асын педагогикалы? ?ызметті? ??ндылы?тарына ба?ыттау; 2) педагогикалы? м?дениетті дамыту ж?не жетілдіру; 3) ?осымша к?сіптік білім ж?йесіне педагогтарды ендіру; 4) к?сіби шеберлікті жетілдіру ма?сатын белгілеумен байланысты жетістікке жету ситуациясын тудыру.
Функционалды? сауаттылы?ты ?алыптастыру ?азіргі та?да о?ыту ж?йесіне ?ойылып отыр?ан ?леуметтік с?раныс талаптарымен сай келу ?шін бастауыш сыныптардан бастап о?ушыны? о?у, жазу сауаттылы?ын, жаратылыстану ?ылымында?ы сауаттылы?ын, математикалы? сауаттылы?ын, компьютерлік сауаттылы?ын, денсаулы? м?селесіндегі сауаттылы?ты, ???ы?ты? сауаттылы?ын ?алыптастыру?а ба?ыттал?ан арнайы ж?мыс ар?ылы о? н?тижелерге ?ол жеткізуге болады.
Пайдалан?ан ?дебиеттер тізімі:
1. О?ушыларды? функционалды? сауаттылы?ын дамыту ж?ніндегі 2012-2016 жылдар?а арнал?ан ?лты? іс-?имыл жоспары (?аза?стан Республикасы ?кіметіні? 2012 жыл?ы 25 маусымда?ы № 832 ?аулысы).
2. ?Р білім беруді дамытуды? 2011-2020 жылдар?а арнал?ан мемлекеттік ба?дарламасы.-Астана, 2010.
3. http://www.edu.gov.kz/ru/zakonodatelstvo/gosudarstvennaja_programma_razvitija_obrazovanija/gosudarstvennaja_programma_razvitija_obrazovanija_respubliki_kazakhstan_na_2011_2020_gody/
4. Оразахынова Н., Кенжебаева Г. М. - «О?ушыларды? функционалды? сауаттылы?ын ?алыптастыру жолдары» ?ылыми ма?аласы, 2012. - Б. 42-47.
5. Б.Байм?ханов, З.Бекбаева «О?ушыларды? математикалы? тапсырмаларды орындауда?ы дербестігін арттыру» Алматы, 2006ж
* Свидетельство о публикации выдается БЕСПЛАТНО, СРАЗУ же после добавления Вами Вашей работы на сайт