БАСТАУЫШ СЫНЫП О?УШЫЛАРЫНЫ? ФУНКЦИОНАЛДЫ? САУАТТЫЛЫ?ЫН ?АЛЫПТАСТЫРУ
БАСТАУЫШ СЫНЫП О?УШЫЛАРЫНЫ? ФУНКЦИОНАЛДЫ? САУАТТЫЛЫ?ЫН ?АЛЫПТАСТЫРУ
БАСТАУЫШ СЫНЫП О?УШЫЛАРЫНЫ? ФУНКЦИОНАЛДЫ? САУАТТЫЛЫ?ЫН ?АЛЫПТАСТЫРУ
Батыс ?аза?стан облысы.Зеленов ауданы.Асан ауылы.
Асан ЖОББМ бастауыш сынып м??алімі Есмагулова Р.С.
?о?ам ?міріндегі ?азіргі ?згерістер, жа?а стратегиялы? ба?ыт-ба?дарлар, ?о?амны? ашы?ты?ы, оны? жедел а?параттануы мен ?ар?ынды дамуы –осыны? б?рі білім беруге ?ойылатын талаптарды т?бегейлі ?згертіп, білімні? ?о?амды ?айта жа??ырту?а ?осар ?лесін арттыруда. Осы себепті ?аза?стан Республикасыны? білім беру саясаты 12 жылды? білім беру ж?йесіне к?шуді ба?дар?а алды. 12 жылды? білім беруді? ма?саты, мазм?ны, функционалды? сауаттылы? талаптарына негізделген к?тілетін н?тижесі білім беруді? ?діснамасын т?бегейлі жа?артуды талап етеді.
Жалпы білім беретін орта мектепті? бастауыш сатысында о?ушыны? білімді к?тілетін н?тижеге ?арай сапалы ме?геруі, білім беруді? ?леуметтік м?нін ??ыну ар?ылы кіріктіру м?селесі ?лемдік білім ке?істігіне толы?ымен кірігу білім беру ж?йесін халы?аралы? де?гейде к?теруді талап ететіні с?зсіз. 12 жылды? білім беруде ?лемдік т?жірибені ескере отырып, ?лтты? ерекшеліктерді са?тау, о?ытуды н?тижеге ба?ыттау ?шін субъектілік ?атынасты ?йымдастыра алатын м??алімдерді дайындау?а басымды? беріліп отыр.
«О?ушыларды? функционалды? сауаттылы?ын дамыту ж?ніндегі 2012-16 жылдар?а арнал?ан ?лтты? іс-?имыл жоспары» атты ??жатында «.т?л?аны? е? басты функциялы? сапалары белсенділік, шы?армашыл т?р?ыда ойлау?а ж?не шешім ?абылдай алу?а, к?сіби жолын та?дай алу?а ?абілеттілік, ?мір бойы білім алу?а дайын т?руы болып табылады» деп айтап к?рсетілген [1]. Атал?ан ??жатта мектеп о?ушыларыны? фунционалды? сауаттылы?ын дамытуды? 4 т?рлі механизмі ?арастырыл?ан. Біріншіден, білім беруді? мазм?ны мен ?діснамасын т?бегейлі жа?арту, екіншіден, о?у н?тижелерін ба?алау ж?йесін ?згерті, ?шіншіден, ?осымша білім беру ж?йесін дамыту, т?ртіншіден, о?ыту мен т?рбиелеу ?дерісіне ата-аналарды? барынша белсенді ?атысуын ?амтамасыз ету.
Функционалды? сауаттылы?ты дамытуды? жалпы ба?дары ?аза?стан Республикасында білім беруді дамытуды? 2011-2020 жылдар?а арнал?ан Мемлекеттік ба?дарламасында аны?тал?ан, басты ма?саттарды? бірі – жалпы білім беретін мектептерде ?аза?стан Республикасыны? зияткерлік, дене бітімі ж?не рухани дамы?ан азаматын ?алыптастыру, тез ?згеретін ?лемде оны? табысты болуын ?амтамасыз ететін білім алуда?ы ?ажеттілігін ?ана?аттандыру болып табылады [2].
Функционалды? сауаттылы? о?ушыларды? сырт?ы ортамен ?арым-?атынас жасау ?абілеті, о?ушыларды? ?згермелі ?мірге бейімделуіні? шарты, о?ушыларды? жеке бас ?абілеттерін дамытуды? тетігі, о?ушыларды? ?леуметтік да?дыларын дамытуды? негізі, ?леуметтік-м?дени дамуыны? ?лшемі, білім, білік, да?дыларыны? ??зыреттілікке ?ласу жолы. Ол о?ушыларды? ?атысымды?, а?паратты?, проблемаларды? шешімін табу ??зыреттіліктеріні? бірлігінен ??ралады.
Бастауыш сынып о?ушыларыны? функционалды? сауаттылы?тарын ?алыптастыруды? психологиялы? ж?не педагогикалы? негіздеріне келер болса?, бастауыш сынып о?ушыларыны? психологиялы? ерекшеліктері ескерілуі керек. О?у, жазу сауаттылы?тарын ?алыптастыруда, е? алдымен, кіші мектеп жасында?ы балаларды? ойлау мен с?йлеуі ма?ызды орын алады. Б?л орайда Ж.Аймауытов, Б.В.Беляев, Е.И.Пассов, Н.И.Жинкиндерді? ойлау мен с?йлеу секілді к?рделі психикалы? ??былыстар туралы ой-пікірлері талданады. Ой ?йымдас?ан с?йлесім ?дерісіне айналуы ?шін адам ?зіне ?ажетті ?лгіні, ойды д?л бейнелейтін с?зді та?дап алатын іштей с?йлеуді? кезе?дерінен ?туі тиіс. О?ушыларды? функционалды? сауаттылы?ын ?алыптастыруда іштей с?йлеу мен с?йлесімні? м?нін назар?а алу олар орындайтын жатты?улар мен тапсырмаларды іріктеуде ма?ызды р?л ат?арады. О?ыту ?дерісіні? н?тижелілігі бастауыш сынып о?ушысыны? физиологиялы?, психологиялы? негіздерін тере? білу мен барлы? о?у ?рекетін со?ан негіздеуге байланысты болады. О?ыту ?дерісінде п?ндік білім, білік, да?дыларды, я?ни ??зыреттіліктерді ме?гертуде балаларды? жас кезе?деріне с?йкес пайда болатын жетекші ?рекеттерге назар аударылды. Бастауыш сыныптан мектепті? орта сатысына ?ту кезе?інде балаларды? ?зін ?орша?ан адамдармен ?арым-?атынасы жа?а арна?а т?седі: даралы? сезімдері бас к?теріп, ?зін-?зі тани бастайды. Білім беруде б?л м?селелер ескеріліп отыруы тиіс. Бастауыш мектеп кезе?і о?ушыларды? о?у, ?арым-?атынас, е?бек секілді жетекші ?рекеттер негізінде жалпы ж?не ерекше ?абілеттеріні? дамуымен сипатталады. О?у ?рекетінде оларды? жалпы интеллектуалды? ?абілеттері ?алыптаса бастайды.
Б?гінгі к?н талабына сай жан – жа?ты дамы?ан,белсенді,?мірге талпынысы,?ызы?ушылы?ы бар адамды мектеп табалдыры?ынан дайындап шы?аруды? е? бір тиімді т?сілі ол – о?ытуда?ыматематикалы? сауаттылы?. Математикалы? сауаттылы? м?селелері о?у процесіндегі толы?ымен орындалмай отыр?анды?ын к?рсетеді. Математикалы? сауаттылы? проблемалары осы к?нге деиін аз айтылып ж?рген жо?.Егер ?р бір м??алім ?р саба?та математикалы? сауаттылы?ты ?алыптастырып,?немі к??іл б?ліп отырса, білім сапасы ?лде?айда жа?сарар еді.
Бастауыш сыныптарда о?ушылар санды? ?рнектермен арифметикалы? амалдарды орындаумен шектелсе,алгебра,геометрия,тригонометрия ?леміне енген сайын бас?а жа?а талаптар ?ойылады.Бастауыш сыныптарда 0,1,2,3,4,5,6,7,8,9 ж?не «+», «-», «*», «/» секілді та?балармен ?атар І,V, X, M, L, C т?різдес Рим цифрларын білумен шектелеміз.Ал енді алгебрада латын,грек ?ріптерін ?йренуге тура келеді.Міне,осы ?ріптерді д?рыс жаза ж?не о?и білу математикалы? сауаттылы? білдіреді. О?ушылар геометрия ??ымдарымен бірінші сыныптан таныс болады,кейін жа?а жазулар мен сызулар кездесуі м?мкін ж?не о?ытуда арнайы за?дылы?тар са?тау ?ажет.М??алім о?ушыны математика п?ніні? ?ыр сырына ?йрету ?шін о?ан математикалы? сауаттылы?ты са?тау ж?нінде к?нделікті ?ата? талаптар ?ойып,орындалуына м??ият зер салуы керек.Сонда о?ушы математикалы? ?рнектерді о?уда,жазуда ж?не сызбаларды сызуда сауаттылы? к?рсетіп,т?ртіпке бейімделеді де,есептерді де алгаритм немесе логика бойынша тез,?рі сауатты шеше алады,саба??а да ынтасы арта т?седі. Сауаттылы? ?ызметі – ал?ан білім,білік,да?дысын к?нделікті іс – ?рекетте пайдалану біліктілігі. О?ушыларды? танымды? ?рекет амалдарын ме?геруін есепке алып, алгоритмдік есептерден эвристикалы? типтегі есептерге к?шу кезінде о?у-зерттеулік есептер к?бейе т?сетін ?зара байланыс т?рі ?те тиімді. Математикалы? сауаттылы?ты? дамуы о?ушыны? жалпы с?йлеу м?дениетін дамытып,?азіргі ?о?амда т?л?аны? ?тымды с?йлеу коммуникацияларын ?алыптастырады. Математикалы? сауаттылы?ты ?алыптастыруды? бастауыш сынып о?ушылары ?шін сыныптан тыс ж?мыстар ар?ылы оларды? ?ызы?ушылы?тары мен сауаттылы?ын дамыту. Математикалы? сауаттылы?ты ?алыптастыру да?ды мен іс ?рекет негізінде ?здігінен ізденетін,?здігінен шешім ?абылдайтын,нары? заманында ?мір с?ріп,адал е?бектенетін,б?секелестікке ?абілетті жеке т?л?аны ?алыптастыру?а септігін тигізеді.
Жаратылыстанулы? бiлiм, білік, да?ды ?алыптастыру бастауыш мектепте «Д?ниетану» п?ні ар?ылы ж?зеге асырылады. «Д?ниетану» п?нінде кiрiктiру ?станымы «адам – таби?ат – ?о?ам» ретiнде ?ана емес, «адам – заттар», «адам – ?о?ам», «адам – таби?ат ?лемі», «адам – адамдар», «адам – отбасы», «адам – оны? шы?армашылы? ?рекеттерi», «адам – ту?ан еліні? тарихы», т. б. ар?ылы да ж?зеге асады. «Д?ниетану» п?нін о?ыту ?дерісі кiрiктiру ?станымына негізделсе, бастауыш сынып о?ушысы «адам – таби?ат – ?о?ам» ж?йесіндегі ?зара байланысты ??ынады, экологиялы? м?дениетті? ?арапайым білік, да?дыларын игереді, ?зіні? таби?атта?ы ?леуметтік ?мірдегі, ?о?амды? ортада?ы орнын т?сініп, жеке т?л?а ретінде ?зін-?зі, ?зіні? м?мкіндіктері мен ?абілеттерін сезінетін болады.
«Д?ниетану» п?ніні? 1-сыныптан бастап ??ымдарды? ?алыптасып, бірте-бірте дамуы т?р?ысында о?ытылуы ?ажет. Ендеше, д?ниетануды о?ытуда функционалды? сауаттылы? ?алыптастыруды? келесі шарттарын аны?тайды, ол о?ушыларда с?лулы?ты к?ру мен т?сіну, ба?алау ж?не оны ?олымен ?стау, т?жірибе жасау біліктілігін дамыту шарттары болып табылады. Егер осы шарттар бастауыш сыныпта орындал?анда о?ушыны? функционалды? сауаттылы?ы ?алыптасады.
Бастауыш сынып м??алімдеріні? біліктілігін арттыру жолында кафедра о?ытушылары «Педагогты? к?сіби т?л?алы? ??зіреттілігін дамыту –н?тижелі білім беру факторы» ?ылыми-?дістемелік та?ырыппен ж?мыстануда. Б?л ма?сатты ж?зеге асыру ?шін мына міндеттер ?ойылды:
-педагогтарды? біліктілігін арттыру ж?мыстарыны? мазм?ны мен тиімді т?рлерін жоспарлау;
-Республикалы?, облысты? де?гейде бастауыш сынып м??алімдеріні? к?сіби бай?аулары мен семинарларын ?ткізу;
-инновациялы? ?дерістерді, зерттеу-ізденіс ж?не сына?-т?жірибе ж?мыстарыны? мазм?ны мен тиімді т?рлерін жоспарлау, ?ткізу;
Курстар барысында кооперативтік технология, сындарлы ойлау?а ?йрету жолдарын ?арастыру, АКт, Блум таксономиясы, диалогтік о?ыту, жобалау технологиялары жайында толы??анды теориялы? білім: концептуалды? негіздер, жалпы мінездеме беріледі ж?не тіж?рибелік саба?тар ?ткізіледі. Курс ты?даушыларына ?сыныл?ан жоба та?ырыптары о?ушыларды? функционалды? сауаттылы?ын дамыту?а ба?ытталып беріледі.
Курсаралы? кезе?де институт мамандары сауалнамалар, диагностика, тестілеуді? н?тижелерінен ??рыл?ан «педагогты? жеке даму траекториясы» ба?дарламасын ?сынды. Я?ни, педагог курсаралы? кезе?де о?ытушыларды? ?олдауымен, жеке ке?естерді? ар?асында ?здігінен білім алады.
Бастауыш сынып м??алімдеріні? к?сіби біліктілігін жетілдіруде біз біліктілікті арттыру институты тарапынан курстарды ?ткізу, ?дістемелік к?мек к?рсету ж?не т.б. ж?мыс ба?ыттары бойынша мынадай педагогикалы? шарттар кешенін есепке алуды ?сынамыз. Олар: педагог т?л?асын педагогикалы? ?ызметті? ??ндылы?тарына ба?ыттау; 2) педагогикалы? м?дениетті дамыту ж?не жетілдіру; 3) ?осымша к?сіптік білім ж?йесіне педагогтарды ендіру; 4) к?сіби шеберлікті жетілдіру ма?сатын белгілеумен байланысты жетістікке жету ситуациясын тудыру.
Функционалды? сауаттылы?ты ?алыптастыру ?азіргі та?да о?ыту ж?йесіне ?ойылып отыр?ан ?леуметтік с?раныс талаптарымен сай келу ?шін бастауыш сыныптардан бастап о?ушыны? о?у, жазу сауаттылы?ын, жаратылыстану ?ылымында?ы сауаттылы?ын, математикалы? сауаттылы?ын, компьютерлік сауаттылы?ын, денсаулы? м?селесіндегі сауаттылы?ты, ???ы?ты? сауаттылы?ын ?алыптастыру?а ба?ыттал?ан арнайы ж?мыс ар?ылы о? н?тижелерге ?ол жеткізуге болады.
Просмотр содержимого документа
«БАСТАУЫШ СЫНЫП О?УШЫЛАРЫНЫ? ФУНКЦИОНАЛДЫ? САУАТТЫЛЫ?ЫН ?АЛЫПТАСТЫРУ»
БАСТАУЫШ СЫНЫП ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ ФУНКЦИОНАЛДЫҚ САУАТТЫЛЫҒЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУ
Батыс Қазақстан облысы .Зеленов ауданы .Асан ауылы.
Асан ЖОББМ бастауыш сынып мұғалімі Есмагулова Р.С.
Қоғам өміріндегі қазіргі өзгерістер, жаңа стратегиялық бағыт-бағдарлар, қоғамның ашықтығы, оның жедел ақпараттануы мен қарқынды дамуы –осының бәрі білім беруге қойылатын талаптарды түбегейлі өзгертіп, білімнің қоғамды қайта жаңғыртуға қосар үлесін арттыруда. Осы себепті Қазақстан Республикасының білім беру саясаты 12 жылдық білім беру жүйесіне көшуді бағдарға алды. 12 жылдық білім берудің мақсаты, мазмұны, функционалдық сауаттылық талаптарына негізделген күтілетін нәтижесі білім берудің әдіснамасын түбегейлі жаңартуды талап етеді.
Жалпы білім беретін орта мектептің бастауыш сатысында оқушының білімді күтілетін нәтижеге қарай сапалы меңгеруі, білім берудің әлеуметтік мәнін ұғыну арқылы кіріктіру мәселесі әлемдік білім кеңістігіне толығымен кірігу білім беру жүйесін халықаралық деңгейде көтеруді талап ететіні сөзсіз. 12 жылдық білім беруде әлемдік тәжірибені ескере отырып, ұлттық ерекшеліктерді сақтау, оқытуды нәтижеге бағыттау үшін субъектілік қатынасты ұйымдастыра алатын мұғалімдерді дайындауға басымдық беріліп отыр.
«Оқушылардың функционалдық сауаттылығын дамыту жөніндегі 2012-16 жылдарға арналған ұлттық іс-қимыл жоспары» атты құжатында «...тұлғаның ең басты функциялық сапалары белсенділік, шығармашыл тұрғыда ойлауға және шешім қабылдай алуға, кәсіби жолын таңдай алуға қабілеттілік, өмір бойы білім алуға дайын тұруы болып табылады» деп айтап көрсетілген [1]. Аталған құжатта мектеп оқушыларының фунционалдық сауаттылығын дамытудың 4 түрлі механизмі қарастырылған. Біріншіден, білім берудің мазмұны мен әдіснамасын түбегейлі жаңарту, екіншіден, оқу нәтижелерін бағалау жүйесін өзгерті, үшіншіден, қосымша білім беру жүйесін дамыту, төртіншіден, оқыту мен тәрбиелеу үдерісіне ата-аналардың барынша белсенді қатысуын қамтамасыз ету.
Функционалдық сауаттылықты дамытудың жалпы бағдары Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған Мемлекеттік бағдарламасында анықталған, басты мақсаттардың бірі – жалпы білім беретін мектептерде Қазақстан Республикасының зияткерлік, дене бітімі және рухани дамыған азаматын қалыптастыру, тез өзгеретін әлемде оның табысты болуын қамтамасыз ететін білім алудағы қажеттілігін қанағаттандыру болып табылады [2].
Функционалдық сауаттылық оқушылардың сыртқы ортамен қарым-қатынас жасау қабілеті, оқушылардың өзгермелі өмірге бейімделуінің шарты, оқушылардың жеке бас қабілеттерін дамытудың тетігі, оқушылардың әлеуметтік дағдыларын дамытудың негізі, әлеуметтік-мәдени дамуының өлшемі, білім, білік, дағдыларының құзыреттілікке ұласу жолы. Ол оқушылардың қатысымдық, ақпараттық, проблемалардың шешімін табу құзыреттіліктерінің бірлігінен құралады.
Бастауыш сынып оқушыларының функционалдық сауаттылықтарын қалыптастырудың психологиялық және педагогикалық негіздеріне келер болсақ, бастауыш сынып оқушыларының психологиялық ерекшеліктері ескерілуі керек. Оқу, жазу сауаттылықтарын қалыптастыруда, ең алдымен, кіші мектеп жасындағы балалардың ойлау мен сөйлеуі маңызды орын алады. Бұл орайда Ж.Аймауытов, Б.В.Беляев, Е.И.Пассов, Н.И.Жинкиндердің ойлау мен сөйлеу секілді күрделі психикалық құбылыстар туралы ой-пікірлері талданады. Ой ұйымдасқан сөйлесім үдерісіне айналуы үшін адам өзіне қажетті үлгіні, ойды дәл бейнелейтін сөзді таңдап алатын іштей сөйлеудің кезеңдерінен өтуі тиіс. Оқушылардың функционалдық сауаттылығын қалыптастыруда іштей сөйлеу мен сөйлесімнің мәнін назарға алу олар орындайтын жаттығулар мен тапсырмаларды іріктеуде маңызды рөл атқарады. Оқыту үдерісінің нәтижелілігі бастауыш сынып оқушысының физиологиялық, психологиялық негіздерін терең білу мен барлық оқу әрекетін соған негіздеуге байланысты болады. Оқыту үдерісінде пәндік білім, білік, дағдыларды, яғни құзыреттіліктерді меңгертуде балалардың жас кезеңдеріне сәйкес пайда болатын жетекші әрекеттерге назар аударылды. Бастауыш сыныптан мектептің орта сатысына өту кезеңінде балалардың өзін қоршаған адамдармен қарым-қатынасы жаңа арнаға түседі: даралық сезімдері бас көтеріп, өзін-өзі тани бастайды. Білім беруде бұл мәселелер ескеріліп отыруы тиіс. Бастауыш мектеп кезеңі оқушылардың оқу, қарым-қатынас, еңбек секілді жетекші әрекеттер негізінде жалпы және ерекше қабілеттерінің дамуымен сипатталады. Оқу әрекетінде олардың жалпы интеллектуалдық қабілеттері қалыптаса бастайды.
Бүгінгі күн талабына сай жан – жақты дамыған,белсенді,өмірге талпынысы,қызығушылығы бар адамды мектеп табалдырығынан дайындап шығарудың ең бір тиімді тәсілі ол – оқытудағыматематикалық сауаттылық. Математикалық сауаттылық мәселелері оқу процесіндегі толығымен орындалмай отырғандығын көрсетеді. Математикалық сауаттылық проблемалары осы күнге деиін аз айтылып жүрген жоқ.Егер әр бір мұғалім әр сабақта математикалық сауаттылықты қалыптастырып,үнемі көңіл бөліп отырса, білім сапасы әлдеқайда жақсарар еді.
Бастауыш сыныптарда оқушылар сандық өрнектермен арифметикалық амалдарды орындаумен шектелсе,алгебра,геометрия,тригонометрия әлеміне енген сайын басқа жаңа талаптар қойылады.Бастауыш сыныптарда 0,1,2,3,4,5,6,7,8,9 және «+», «-», «*», «/» секілді таңбалармен қатар І,V, X, M, L, C тәріздес Рим цифрларын білумен шектелеміз.Ал енді алгебрада латын,грек әріптерін үйренуге тура келеді.Міне,осы әріптерді дұрыс жаза және оқи білу математикалық сауаттылық білдіреді. Оқушылар геометрия ұғымдарымен бірінші сыныптан таныс болады,кейін жаңа жазулар мен сызулар кездесуі мүмкін және оқытуда арнайы заңдылықтар сақтау қажет.Мұғалім оқушыны математика пәнінің қыр сырына үйрету үшін оған математикалық сауаттылықты сақтау жөнінде күнделікті қатаң талаптар қойып,орындалуына мұқият зер салуы керек.Сонда оқушы математикалық өрнектерді оқуда,жазуда және сызбаларды сызуда сауаттылық көрсетіп,тәртіпке бейімделеді де,есептерді де алгаритм немесе логика бойынша тез,әрі сауатты шеше алады,сабаққа да ынтасы арта түседі. Сауаттылық қызметі – алған білім,білік,дағдысын күнделікті іс – әрекетте пайдалану біліктілігі. Оқушылардың танымдық әрекет амалдарын меңгеруін есепке алып, алгоритмдік есептерден эвристикалық типтегі есептерге көшу кезінде оқу-зерттеулік есептер көбейе түсетін өзара байланыс түрі өте тиімді. Математикалық сауаттылықтың дамуы оқушының жалпы сөйлеу мәдениетін дамытып,қазіргі қоғамда тұлғаның ұтымды сөйлеу коммуникацияларын қалыптастырады. Математикалық сауаттылықты қалыптастырудың бастауыш сынып оқушылары үшін сыныптан тыс жұмыстар арқылы олардың қызығушылықтары мен сауаттылығын дамыту. Математикалық сауаттылықты қалыптастыру дағды мен іс әрекет негізінде өздігінен ізденетін,өздігінен шешім қабылдайтын,нарық заманында өмір сүріп,адал еңбектенетін,бәсекелестікке қабілетті жеке тұлғаны қалыптастыруға септігін тигізеді.
Жаратылыстанулық бiлiм, білік, дағды қалыптастыру бастауыш мектепте «Дүниетану» пәні арқылы жүзеге асырылады. «Дүниетану» пәнінде кiрiктiру ұстанымы «адам – табиғат – қоғам» ретiнде ғана емес, «адам – заттар», «адам – қоғам», «адам – табиғат әлемі», «адам – адамдар», «адам – отбасы», «адам – оның шығармашылық әрекеттерi», «адам – туған елінің тарихы», т. б. арқылы да жүзеге асады. «Дүниетану» пәнін оқыту үдерісі кiрiктiру ұстанымына негізделсе, бастауыш сынып оқушысы «адам – табиғат – қоғам» жүйесіндегі өзара байланысты ұғынады, экологиялық мәдениеттің қарапайым білік, дағдыларын игереді, өзінің табиғаттағы әлеуметтік өмірдегі, қоғамдық ортадағы орнын түсініп, жеке тұлға ретінде өзін-өзі, өзінің мүмкіндіктері мен қабілеттерін сезінетін болады.
«Дүниетану» пәнінің 1-сыныптан бастап ұғымдардың қалыптасып, бірте-бірте дамуы тұрғысында оқытылуы қажет. Ендеше, дүниетануды оқытуда функционалдық сауаттылық қалыптастырудың келесі шарттарын анықтайды, ол оқушыларда сұлулықты көру мен түсіну, бағалау және оны қолымен ұстау, тәжірибе жасау біліктілігін дамыту шарттары болып табылады. Егер осы шарттар бастауыш сыныпта орындалғанда оқушының функционалдық сауаттылығы қалыптасады.
Бастауыш сынып мұғалімдерінің біліктілігін арттыру жолында кафедра оқытушылары «Педагогтың кәсіби тұлғалық құзіреттілігін дамыту –нәтижелі білім беру факторы» ғылыми-әдістемелік тақырыппен жұмыстануда. Бұл мақсатты жүзеге асыру үшін мына міндеттер қойылды:
-педагогтардың біліктілігін арттыру жұмыстарының мазмұны мен тиімді түрлерін жоспарлау;
-Республикалық, облыстық деңгейде бастауыш сынып мұғалімдерінің кәсіби байқаулары мен семинарларын өткізу;
-жаңалықтарды игерту арқылы мұғалімдердің біліктілігін жетілдіруде ғылыми-әдістемелік қызмет көрсету;
-инновациялық үдерістерді, зерттеу-ізденіс және сынақ-тәжірибе жұмыстарының мазмұны мен тиімді түрлерін жоспарлау, өткізу;
Курстар барысында кооперативтік технология, сындарлы ойлауға үйрету жолдарын қарастыру, АКт, Блум таксономиясы, диалогтік оқыту, жобалау технологиялары жайында толыққанды теориялық білім: концептуалдық негіздер, жалпы мінездеме беріледі және тіжңрибелік сабақтар өткізіледі. Курс тыңдаушыларына ұсынылған жоба тақырыптары оқушылардың функционалдық сауаттылығын дамытуға бағытталып беріледі.
Курсаралық кезеңде институт мамандары сауалнамалар, диагностика, тестілеудің нәтижелерінен құрылған «педагогтың жеке даму траекториясы» бағдарламасын ұсынды. Яғни, педагог курсаралық кезеңде оқытушылардың қолдауымен, жеке кеңестердің арқасында өздігінен білім алады.
Бастауыш сынып мұғалімдерінің кәсіби біліктілігін жетілдіруде біз біліктілікті арттыру институты тарапынан курстарды өткізу, әдістемелік көмек көрсету және т.б. жұмыс бағыттары бойынша мынадай педагогикалық шарттар кешенін есепке алуды ұсынамыз. Олар: педагог тұлғасын педагогикалық қызметтің құндылықтарына бағыттау; 2) педагогикалық мәдениетті дамыту және жетілдіру; 3) қосымша кәсіптік білім жүйесіне педагогтарды ендіру; 4) кәсіби шеберлікті жетілдіру мақсатын белгілеумен байланысты жетістікке жету ситуациясын тудыру.
Функционалдық сауаттылықты қалыптастыру қазіргі таңда оқыту жүйесіне қойылып отырған әлеуметтік сұраныс талаптарымен сай келу үшін бастауыш сыныптардан бастап оқушының оқу, жазу сауаттылығын, жаратылыстану ғылымындағы сауаттылығын, математикалық сауаттылығын, компьютерлік сауаттылығын, денсаулық мәселесіндегі сауаттылықты, құқықтық сауаттылығын қалыптастыруға бағытталған арнайы жұмыс арқылы оң нәтижелерге қол жеткізуге болады.
Пайдаланған әдебиеттер тізімі:
Оқушылардың функционалдық сауаттылығын дамыту жөніндегі 2012-2016 жылдарға арналған ұлтық іс-қимыл жоспары (Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы 25 маусымдағы № 832 Қаулысы).
ҚР білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы.-Астана, 2010.