ХХІ ?асыр–?ылым мен техниканы? дамы?ан кезе?і. Б?гінгі білім беру ?р-дісінде жа?а а?паратты? технологияны пайдалану ж?не оны ма?сатты т?рде ж?зеге асыру – а?паратты? ?о?ам д?уіріні? негізгі к?зі. Сонымен ?атар сындар-лы о?ытуды? пайдасы ?те зор. О?ушыларды диалог?а т?сіру ар?ылы сыни ой-лауына ж?не зерттей біліп, бір шешімге келе білулеріне ?стазды? шеберлігі жо-?ары болу керек екенін б?ріміз де білеміз.
?азіргі кездегі білім беру саласында?ы заман талабына сай инновация-лы? о?ыту технологиялары мен о?ытуды? ?р т?рлі техникалы? ??ралдары мен заманауи ?дістерін ?олдану ар?ылы келер ?рпа??а сапалы білім беру.
Білім беру ж?йесіндегі жа?а технологияларды? алатын орны, саба?та т?р-лі техниканы ж?не о?ушыларды? ?ызы?ушылы?тарын арттыруды? заманауи интерактивті ?діс-т?сілдерді? ?олдануды? тиімділігі.
?азіргі заман м??алімнен тек ?з п?ніні? тере? білгірі болуы емес, тарихи танымды?, педагогикалы? – психологиялы? сауаттылы?, саяси экономикалы? білімділік ж?не а?паратты? сауаттылы? талап етілуде. Ол заман а?ымына с?й-кес білім беруде жа?алы??а жаны ??мар, шы?армашылы?пен ж?мыс істеп, о?у мен т?рбие ісіне еніп, о?ытуды? жа?а технологиясын шебер ме?герген жан бол?анда ?ана білігі мен білімі жо?ары жетекші т?л?а ретінде ?ла?атты сана-лады.
Американ профессоры Дэвид Клустер «Сыни т?р?ыдан ойлау–?зіндік, жеке ойлау. Ал саба? сын т?р?ысынан ойлау принциптеріне негізделетін болса, ?ркім ?з ойлары мен пікірлерін, ба?алауларын бас?алардан т?уелсіз ??ратын бо-лады. Біреу ?шін біреу сыни ойлай алмайды, ?ркім барлы?ын ?зі ?шін жасайды. Ойлау ?зіндік сипат?а ие бол?анда ?ана сыни т?р?ыдан ойла?анды? болып та-былады. ?з бетінше ж?мыс істеп, е? ?иын деген м?селені ?зі шеше алулары ?шін о?ушылар?а жеткілікті т?рде бостанды? берілуі керек» деген екен. Сон-ды?тан да мен о?ушыларды ойландыратындай ашы? с?ра?тарды к?бірек пайда-лан?анды ж?н к?рдім.
Жалпы о?ушы?а сыни ойлау ?ажет пе? ?рине ?ажет, ?азіргі заман тала-бына сай о?ушыда ?зіндік к?з?арасы, сенімі, ішкі у?жі ?алыптасуы керек. Сон-ды?тан да саба?тарды жоспарла?анда о?ушыларда сыни ойлауын тудыратын с?ра?тар немесе де?гейлік, ке?ейтілген, ??зырлылы? тапсырмаларды саба?та
?олданамын.
Сындарлы о?ыту теориясында?ы жетістікке жетелейтін жеті модульдер-ді? бірі «Cыни т?р?ыдан ойлау?а ?йрету» бас?а модульдермен де ты?ыз байла-нысты деп есептеймін. О?ушылар саба?та ?алай о?у керектігін ме?гереді, я?ни метатаным пайда болады, ?здері ?деріс барысында ой ?орытады, н?тижеге же-туге ?мтылады. М??алім о?ушы?а ?алай о?у керектігін ?йретеді, ал б?рын?ы д?ст?рлі о?ыту процесінде м??алім білімді беруші бол?ан болса, жа?а о?ыту ?дерісінде м??алім ба?ыттаушы болып табылады. Саба?та?ы басты т?л?а, басты кейіпкер – о?ушы болды. О?ушыны ?з бетімен білім алу?а, ол ?шін ізденуге, те-ре? ойлау?а, зерттеуге да?дыларын ?алыптастыру ?ажет екенін а??ара отырып, жа?а білімді ме?герту ?шін е? тиімді ?діс с?ра? – жауап, ??гімелесу, диалог бо-лып табылады. Мен ?р саба?ымда ?р т?рлі ?діс - т?сілдерді ?олдану?а м?н бере-мін.
Саба?тарымда жа?а заман талаптарына сай т?рлі ?діс-т?сілдерді саба?та-рымда ?олданып, оны? жемісін к?рудемін. Атап айтсам, «Блум т?ймеда?ы», «Білім биржасы», «Аквариум», «Постер», «Фишбоун», «ТВ шоу», «Ысты? орынды?», «А?ылдыны? алты ?алпа?ы», «Блум текшесі», «Даналы? а?ашы», «Сен ма?ан, мен са?ан», «?рмекшіні? ?рмегі» ?дістері. ТВ шоу?а о?ушылар ?атыс?анда ?ысылмай, ашы? с?йлеп, белсенділік таныт?анын бай?адым. О?ушылар «Кешкі тама?ты ?ай кезде ішкен д?рыс?» сия?ты т?рткі ж?не ашы? с?ра?тарды ?оя білді. Жалпы ТВ шоу ба?дарламасына о?ушылар ?ызы?ушылы? танытып, белсенді ?атысып, диалогтік ?арым-?атынас?а т?скенде емін-еркін с?йледі. Б?л ба?дарламада о?ушыларды? ойлау, с?йлеу, сыни ойлау ?абілеттері артып, тіл байлы?ы, с?здік ?оры диалогтік о?ыту ?діс-т?сіл аспектісі ар?ылы ж?зеге асты. «Блум текшесі» ?дісін ?олдан?анда «?андай?» с?ра?ына «Ж?йке ж?йесіні? ?ызметі ?андай?», «Не ?шін?» с?ра?ына «Адам?а ж?йке ж?йесін к?-ту, са?тау ?ажет пе? Не ?шін?», «Неліктен?» деген с?ра?ты «Неліктен бас?а а?залар?а ?ара?анда е? бірінші ж?йке ж?йесі шаршайды?» ашы? с?ра?тарымен о?ушылар толы?тыра білді. Ол ?дісті? о?ушыларды? сыни ойлай білуіне септі-гін тигізеді. «Балы? с?лбасына» ж?не ?з ?иялдарынан ?р т?рлі постерлер салып, оны ?ор?ай білу да?дылары ?алыптасып келе жатыр. О?ушыларды? бірлесіп ж?мыс істеу н?тижесінде идеялармен пікір алмасып, болжамдар ?сынып, тал-?ылап, диалогті? зерттеушілік ??гімесі іске асты. О?ушылар зерттеуге ?йреніп, бір шешімге келуге ?йренгенін бай?адым.
«А?ылдыны? алты ?алпа?ы» - Эдвард де Боно ?зірленген ?дістеме, ол ?р-т?рлі шешімдерді? ішінен ойды бір м?селе т??ірегіндегі шо?ырландыру?а м?м-кіндік беретін ?атарласып ойлау ?дерісі болып табылады.[1. 73-бет] Б?л ?дісті ?олдануда о?ушылар фактілер, цифрлар ж?не м?ліметтерді таза к?йінде бере бі-луге; ішкі сезім, эмоция, сезінулер ж?не интуицияны білдіруге; оптимизмді, ашы?ты?ты, позитивті ж?не конструктивті ойлар, ?сыныстарды бере алу?а; жа?а идеялар а?ымын тудыратын шы?армашылы? ойлар ж?не жо?ары де?гейдегі жалпы к?з?арастарды, білдіріп ?орытындылай білу да?дылары ?а-лыптасты.
Диалогті о?ытуды? ма?ыздылы?ы о?ушыларды тере? ойлау?а, сынып ішінде топ?а б?лу, санды? ба?алау емес сапалы ба?алау ж?йесіне ж?не ?р о?у-шы?а жа?ындай т?суге м?мкіндік туды.
А?ылдыны? алты ТВ шоу Ысты? орынды? Блум т?ймеда?ы
?алпа?ы
Білім биржасы Даналы? а?ашы Блум текшесі Фишбоун
Білім беру мен білім алуда?ы жа?а т?сілдерді ?олдану барысында, о?у-шыны? о?у ?лгерімін ?ана емес, т?сініп о?у ?дерісі мен материалды тере? иге-руге ы?пал етті. О?у барысында, о?ушылар о?шауланып ?алмады. Бірлескен ж?мыстарда, ?немі бір-біріне ?олдау жасап, топты? рух мада?тау к?рініс табуы, оларды? арасында топта ж?мыс істеу, келіспеушілікті ??рметпен білдіру ?абі-леттері ?алыптасты.
Диалогты? интерактивті ?арым-?атынас пен достарымен бірігіп ж?ргізіл-ген ж?мысты? балаларды? о?уына ж?не когнитивті ойлауына ?сер етеді. [4. 9-бет]
Диалогты? ?атынаста с?ра? т?рлерін ?ою т?рлерін ?олдану ма?ызды ?ре-кеттерімізді? біріне айналды. [3. 14-бет] Себебі с?ра? д?рыс ?ойыл?ан жа?дай-да саба? беруді? тиімді ??ралына айналады ж?не де о?ушыларды? білім алуына ?олдау к?рсетіп, оны жа?сарта ж?не ке?ейте алады. [1. 101-бет]
О?ушыны? білім алуын ?олдау ?шін с?ра? ?оюды? ?р т?рлі техника-ларын пайдаландым: т?рткі болу?а арнал?ан с?ра?тар бірінші жауап алу ?шін ж?не о?ушыны? жауабын т?зетуге к?мектесу ?шін ?ажет. Сына?тан ?ткізуге арнал?ан с?ра?тар о?ушылар?а ана??рлым толы? жауап беруге, ?з ойларын аны? білдіруге, идеяларын дамыту?а к?мектесетіндей етіп ??рылуы керек. ?айта ба?ыттау?а арнал?ан с?ра?тарда мысалы, «Топ м?шесіне к?мектесе ала-тындар бар ма?» Мен ?з т?жірибемде, о?ушыларды? жауаптарыны? ?за?-ты?ына ?арамастан, к?тіп бас?а о?ушылар?а ба?ыттап отырамын. Сол ар?ылы диалогты? ?арым-?атынасты? жа?саруын ба?ылап, ?рі ?арай ?алай ж?мыс істеу керектігіне т?рткі болады.
Топты? ж?мыс ар?ылы «о?ушы мен о?ушы» арасында, «о?ушы мен м??а-лім» арасында?ы диалогты тиімді ?йымдастыру ар?ылы ма?сат?а ?ол жеткізе алдым. Н?тижесінде о?ушылар мен к?ткеннен де арты? ?сер алды. ?з ойларын жарыса айтып, ?ызу пікірталас тудыра алды. Жа?а саба?ты ?з беттерімен тез ме?гере алды. Саба?та «?нсіз» о?ушылар да с?йлеп кетті, олай дейтін себебім, мотивациясы т?мен о?ушыларды? ?зі тым болма?анда постермен ж?мыс жасау барысында с?йлемесе де, сызбамен к?мектескеніне к?зім жетті. Саба?ты? ба-рысында о?ушыларды? сыни т?р?ыдан ойлау ?абілеттерін, соны? ішінде ?т-?ырлы?, сы?аржа?тылы?ты? болмауы, пайым, т?ртіп, ?зіндік сана сезім секілді ерекшеліктерге м?н бере отырып, саба? барысында ?рдайым о?ушыларды? бел-сенді болу?а, д?лелдерді талдай алу?а, ма?ынаны аны?тау ?шін саналы т?рде стратегияларды ?олдана алуына м?мкіндіктер мен жа?дай жасауды ?амтамасыз етуді ма?сат т?ттым. Осында ?арастырыл?ан стратегиялар о?ушыларды? бірін-бірі ты?дап, д?лелдерді талап етіп, тияна?ты ж?не на?ты да жан-жа?ты болу?а, ыныма?тасты?пен бір-бірін ??рметтеуге ?йретті. Саба?тарды ерекше, жа?а ?діс ба?дарламасымен саба? ?туім олар?а еркін с?йлеп, ойларын ашы? жеткізуге, сыншыл к?з?араспен ойлау?а м?мкіншілік ту?ыз?андай. Б?л ?рине ?азіргі ?о-?ам мен мектепті? басты талабы. Осы талаптарды ?рі ?арай дамыту ?рине ?р м??алімні? парызы. О?ушылар к?нделікті саба?тан, б?гінгі саба?тарды? айыр-машылы?ы; топты?, ж?пты? ж?не жеке ж?мыстарды? н?тижесінде ?здігінен ба?алау, ?з ізденістеріні? ар?асында б?рын м??алімні? т?сіндіргенінен ?з бетінше ізденуіні? н?тижесінде к?птеген ?з білімдерінде ?згеріс бол?анды?ын бай?ады. Осы уа?ыт?а дейінгі ?ткен саба?тарым бойынша: мотивациясы т?мен о?ушы саба?та м??алімні? к?мегімен, жетелеуімен ойын жеткізе алмайтын еді, ал жа?а ?дістерді саба?та ?олдануды? тиімділігі о?ушы топпен ж?мыс істеу кезінде топта?ы о?ушылармен ілесіп, ?з ойын жеткізіп, саба??а ?ызы?ушылы? танытып, ?здігінше ?осымша материалдар іздеп, ?зіні? шы?армашылы?ын к?рсетуде. Диалог ар?ылы сыни т?р?ыдан ойлау?а берілген тапсырма?а ?ол жеткізу ?шін топ ішінде тал?ылау?а арнал?ан орта? с?ра?тар бойынша ж?мыс жасап, о?ушылармен бірге ойланып, сол тапсырманы шешуге арнал?ан ой-пікірлер айтып тал?ылады, б?л диалогты? о?ыту о?ушыларды? ?з ойын еркін жеткізуіне ы?пал жасап, саба??а ?ызы?ушылы?ымен ?атар ?з ойларын толы? жеткізуге к?п к?мегін тигізді. О?ушылар топта тапсырманы орындау кезінде бі-ріні? с?ра?тарына бірі жауап беріп, бірін-бірі ?йретіп жат?анын к?рдім. Сонда бай?а?аным о?ушыларды? мені? т?сіндіргеннен г?рі ?здеріні? бірін-бірі о?ыт-?ан кезде а?паратты тез ?абылдайтыны. Бірте-бірте о?ушылар арасында?ы се-німсіздік, ?рей сейіліп, саба??а деген ынта-жігері ояна бастады. ?рине топты? ж?мыс бол?ан кезде о?ушыларды? барлы?ы ?амтылып, біреуі сурет салса, біре-уі та?ырып?а ?атысты с?здерді тізбектесе, енді біреуі ?ор?ау?а дайындалып жа-тады. Б?л жерде бір-біріні? арасында ынтыма?тасты? орнап, к?шбасшылар ?а-сында?ыларды да с?йлеуге тартып, бір-біріне жа?ашырлы?пен к?мектесе баста-ды. Мен м?ндай н?тиже к?тпеген едім, осыдан кейін о?ушылар?а к?п еркіндік беріп, олар?а тек ба?ылаушы ретінде ?арауым керек екеніне ой т?йдім. Осыдан шы?атын ?орытынды саба?та н?тижеге жету ?шін о?ушылар?а жетелеу с?ра?-тарын ?оя отырып, жауап алып, балаларды? бір - біріне с?ра? ?оя білуін ж?не о?ан ?тымды жауап беруін ?алыптастыру керек екендігіне к?з жеткіздім.
Мені? бір ой т?йгенім о?ушылар?а ?осымша тапсырманы берген сайын о?у-шылар ?р ?ырынан к?рініп, бір жа?ынан оларды ?ылыми зерттеуге ба?ыт-тауды? бір сатысына к?теруді? ?адамы сия?ты боп к?рінді. Негізі модульдер ?зара ты?ыз байланысты. Ты?ыз байланысты дейтін себебім, мысалы сыни т?р-?ыдан ойлау?а ?йретпесек, олар ?з-?зін ?алай ба?алайды? Шульман айт?андай, м??алімні? ?ш к?мекшісі бас, ?ол, ж?рек демекші, егерде шын ниетімен м??а-лім о?ушыны марапаттап, ?олдап жатса, бала б?рін де сезеді. Ол да сізге солай ?арым – ?атынас жасайды екен. ?андай ?стаз болса да оны? бастап?ы ма?саты алдында?ы о?ушыны ал?а жетелеу, ал ба?дарлама бізге дайын жол салып беріп отыр. Біз енді сол жолмен ж?рсек, сыни т?р?ыдан ойлап, ал?ан білімін ?мірінде де пайдалана алатын о?ушы т?рбиелейтініміз аны?.
О?ытуды? ?р сатысында м??алім мен о?ушыны? іс – ?рекеті бір-бірімен ?йлесімін табу керек. [2. 6-бет] М??алім о?ыту процесін жо?ары де?гейде ?йымдастырып, шеберлікпен тиімді пайдалана білсе, п?ндерді о?ыту барысын-да алдына ?ой?ан ма?сатына жетіп, н?тижесі де жо?ары болма?.
Пайдалан?ан ?дебиет:
[1] М??алімге арнал?ан н?с?аулы? ІІ де?гей ІІІ басылым «Назарбаев зияткерлік мектебі» ДББ? Педагогикалы? шеберлік орталы?ы, 2014 ж.
?лестірме материалдар екінші апта.
[2] «М??алім неліктен ?згеруі керек?» C. Бич, 2012ж
Просмотр содержимого документа
«Баяндама «Бастауыш білім беру мазм?нын жа?арту: о?ытуды? жа?а стратегиялары ба?алауды? жа?а ж?йесі»»
«МАЛАЙСАРЫ ЖАЛПЫ ОРТА БІЛІМ БЕРЕТІН МЕКТЕП»
МЕМЛЕКЕТТІК МЕКЕМЕСІ
«Бастауыш білім беру мазмұнын жаңарту: оқытудың жаңа стратегиялары бағалаудың жаңа жүйесі»
Аушахманова Гульмира Ахметсапаровна
Бастауыш сынып мұғалімі.
Малайсары ауылы
2014-2015 оқу жылы
«Адамды бір нәрсені қайталауға үйреткеннен гөрі, оған жаңалық ашуға көмектескен жөн»
Г. Галилей
ХХІ ғасыр–ғылым мен техниканың дамыған кезеңі. Бүгінгі білім беру үр-дісінде жаңа ақпараттық технологияны пайдалану және оны мақсатты түрде жүзеге асыру – ақпараттық қоғам дәуірінің негізгі көзі. Сонымен қатар сындар-лы оқытудың пайдасы өте зор. Оқушыларды диалогқа түсіру арқылы сыни ой-лауына және зерттей біліп, бір шешімге келе білулеріне ұстаздың шеберлігі жо-ғары болу керек екенін бәріміз де білеміз.
Қазіргі кездегі білім беру саласындағы заман талабына сай инновация-лық оқыту технологиялары мен оқытудың әр түрлі техникалық құралдары мен заманауи әдістерін қолдану арқылы келер ұрпаққа сапалы білім беру.
Білім беру жүйесіндегі жаңа технологиялардың алатын орны, сабақта түр-лі техниканы және оқушылардың қызығушылықтарын арттырудың заманауи интерактивті әдіс-тәсілдердің қолданудың тиімділігі.
Қазіргі заман мұғалімнен тек өз пәнінің терең білгірі болуы емес, тарихи танымдық, педагогикалық – психологиялық сауаттылық, саяси экономикалық білімділік және ақпараттық сауаттылық талап етілуде. Ол заман ағымына сәй-кес білім беруде жаңалыққа жаны құмар, шығармашылықпен жұмыс істеп, оқу мен тәрбие ісіне еніп, оқытудың жаңа технологиясын шебер меңгерген жан болғанда ғана білігі мен білімі жоғары жетекші тұлға ретінде ұлағатты сана-лады.
Американ профессоры Дэвид Клустер «Сыни тұрғыдан ойлау–өзіндік, жеке ойлау. Ал сабақ сын тұрғысынан ойлау принциптеріне негізделетін болса, әркім өз ойлары мен пікірлерін, бағалауларын басқалардан тәуелсіз құратын бо-лады. Біреу үшін біреу сыни ойлай алмайды, әркім барлығын өзі үшін жасайды. Ойлау өзіндік сипатқа ие болғанда ғана сыни тұрғыдан ойлағандық болып та-былады. Өз бетінше жұмыс істеп, ең қиын деген мәселені өзі шеше алулары үшін оқушыларға жеткілікті түрде бостандық берілуі керек» деген екен. Сон-дықтан да мен оқушыларды ойландыратындай ашық сұрақтарды көбірек пайда-ланғанды жөн көрдім.
Жалпы оқушыға сыни ойлау қажет пе? Әрине қажет, қазіргі заман тала-бына сай оқушыда өзіндік көзқарасы, сенімі, ішкі уәжі қалыптасуы керек. Сон-дықтан да сабақтарды жоспарлағанда оқушыларда сыни ойлауын тудыратын сұрақтар немесе деңгейлік, кеңейтілген, құзырлылық тапсырмаларды сабақта
қолданамын. Сындарлы оқыту теориясындағы жетістікке жетелейтін жеті модульдер-дің бірі «Cыни тұрғыдан ойлауға үйрету» басқа модульдермен де тығыз байла-нысты деп есептеймін. Оқушылар сабақта қалай оқу керектігін меңгереді, яғни метатаным пайда болады, өздері үдеріс барысында ой қорытады, нәтижеге же-туге ұмтылады. Мұғалім оқушыға қалай оқу керектігін үйретеді, ал бұрынғы дәстүрлі оқыту процесінде мұғалім білімді беруші болған болса, жаңа оқыту үдерісінде мұғалім бағыттаушы болып табылады. Сабақтағы басты тұлға, басты кейіпкер – оқушы болды. Оқушыны өз бетімен білім алуға, ол үшін ізденуге, те-рең ойлауға, зерттеуге дағдыларын қалыптастыру қажет екенін аңғара отырып, жаңа білімді меңгерту үшін ең тиімді әдіс сұрақ – жауап, әңгімелесу, диалог бо-лып табылады. Мен әр сабағымда әр түрлі әдіс - тәсілдерді қолдануға мән бере-мін.
Сабақтарымда жаңа заман талаптарына сай түрлі әдіс-тәсілдерді сабақта-рымда қолданып, оның жемісін көрудемін. Атап айтсам, «Блум түймедағы», «Білім биржасы», «Аквариум», «Постер», «Фишбоун», «ТВ шоу», «Ыстық орындық», «Ақылдының алты қалпағы», «Блум текшесі», «Даналық ағашы», «Сен маған, мен саған», «Өрмекшінің өрмегі» әдістері. ТВ шоуға оқушылар қатысқанда қысылмай, ашық сөйлеп, белсенділік танытқанын байқадым. Оқушылар «Кешкі тамақты қай кезде ішкен дұрыс?» сияқты түрткі және ашық сұрақтарды қоя білді. Жалпы ТВ шоу бағдарламасына оқушылар қызығушылық танытып, белсенді қатысып, диалогтік қарым-қатынасқа түскенде емін-еркін сөйледі. Бұл бағдарламада оқушылардың ойлау, сөйлеу, сыни ойлау қабілеттері артып, тіл байлығы, сөздік қоры диалогтік оқыту әдіс-тәсіл аспектісі арқылы жүзеге асты. «Блум текшесі» әдісін қолданғанда «Қандай?» сұрағына «Жүйке жүйесінің қызметі қандай?», «Не үшін?» сұрағына «Адамға жүйке жүйесін кү-ту, сақтау қажет пе? Не үшін?», «Неліктен?» деген сұрақты «Неліктен басқа ағзаларға қарағанда ең бірінші жүйке жүйесі шаршайды?» ашық сұрақтарымен оқушылар толықтыра білді. Ол әдістің оқушылардың сыни ойлай білуіне септі-гін тигізеді. «Балық сұлбасына» және өз қиялдарынан әр түрлі постерлер салып, оны қорғай білу дағдылары қалыптасып келе жатыр. Оқушылардың бірлесіп жұмыс істеу нәтижесінде идеялармен пікір алмасып, болжамдар ұсынып, тал-қылап, диалогтің зерттеушілік әңгімесі іске асты. Оқушылар зерттеуге үйреніп, бір шешімге келуге үйренгенін байқадым.
«Ақылдының алты қалпағы» - Эдвард де Боно әзірленген әдістеме, ол әр-түрлі шешімдердің ішінен ойды бір мәселе төңірегіндегі шоғырландыруға мүм-кіндік беретін қатарласып ойлау үдерісі болып табылады.[1. 73-бет] Бұл әдісті қолдануда оқушылар фактілер, цифрлар және мәліметтерді таза күйінде бере бі-луге; ішкі сезім, эмоция, сезінулер және интуицияны білдіруге; оптимизмді, ашықтықты, позитивті және конструктивті ойлар, ұсыныстарды бере алуға; жаңа идеялар ағымын тудыратын шығармашылық ойлар және жоғары деңгейдегі жалпы көзқарастарды, білдіріп қорытындылай білу дағдылары қа-лыптасты.
Диалогті оқытудың маңыздылығы оқушыларды терең ойлауға, сынып ішінде топқа бөлу, сандық бағалау емес сапалы бағалау жүйесіне және әр оқу-шыға жақындай түсуге мүмкіндік туды.
Ақылдының алты ТВ шоу Ыстық орындық Блум түймедағы
қалпағы
Білім биржасы Даналық ағашы Блум текшесі Фишбоун
Білім беру мен білім алудағы жаңа тәсілдерді қолдану барысында, оқу-шының оқу үлгерімін ғана емес, түсініп оқу үдерісі мен материалды терең иге-руге ықпал етті. Оқу барысында, оқушылар оқшауланып қалмады. Бірлескен жұмыстарда, үнемі бір-біріне қолдау жасап, топтық рух мадақтау көрініс табуы, олардың арасында топта жұмыс істеу, келіспеушілікті құрметпен білдіру қабі-леттері қалыптасты.
Диалогтық интерактивті қарым-қатынас пен достарымен бірігіп жүргізіл-ген жұмыстың балалардың оқуына және когнитивті ойлауына әсер етеді. [4. 9-бет]
Диалогтық қатынаста сұрақ түрлерін қою түрлерін қолдану маңызды әре-кеттеріміздің біріне айналды. [3. 14-бет]Себебі сұрақ дұрыс қойылған жағдай-да сабақ берудің тиімді құралына айналады және де оқушылардың білім алуына қолдау көрсетіп, оны жақсарта және кеңейте алады. [1. 101-бет]
Оқушының білім алуын қолдау үшін сұрақ қоюдың әр түрлі техника-ларын пайдаландым: түрткі болуға арналған сұрақтар бірінші жауап алу үшін және оқушының жауабын түзетуге көмектесу үшін қажет. Сынақтан өткізуге арналған сұрақтар оқушыларға анағұрлым толық жауап беруге, өз ойларын анық білдіруге, идеяларын дамытуға көмектесетіндей етіп құрылуы керек. Қайта бағыттауға арналған сұрақтарда мысалы, «Топ мүшесіне көмектесе ала-тындар бар ма?» Мен өз тәжірибемде, оқушылардың жауаптарының ұзақ-тығына қарамастан, күтіп басқа оқушыларға бағыттап отырамын. Сол арқылы диалогтық қарым-қатынастың жақсаруын бақылап, әрі қарай қалай жұмыс істеу керектігіне түрткі болады.
Топтық жұмыс арқылы «оқушы мен оқушы» арасында, «оқушы мен мұға-лім» арасындағы диалогты тиімді ұйымдастыру арқылы мақсатқа қол жеткізе алдым. Нәтижесінде оқушылар мен күткеннен де артық әсер алды. Өз ойларын жарыса айтып, қызу пікірталас тудыра алды. Жаңа сабақты өз беттерімен тез меңгере алды. Сабақта «үнсіз» оқушылар да сөйлеп кетті, олай дейтін себебім, мотивациясы төмен оқушылардың өзі тым болмағанда постермен жұмыс жасау барысында сөйлемесе де, сызбамен көмектескеніне көзім жетті. Сабақтың ба-рысында оқушылардың сыни тұрғыдан ойлау қабілеттерін, соның ішінде ұт-қырлық, сыңаржақтылықтың болмауы, пайым, тәртіп, өзіндік сана сезім секілді ерекшеліктерге мән бере отырып, сабақ барысында әрдайым оқушылардың бел-сенді болуға, дәлелдерді талдай алуға, мағынаны анықтау үшін саналы түрде стратегияларды қолдана алуына мүмкіндіктер мен жағдай жасауды қамтамасыз етуді мақсат тұттым. Осында қарастырылған стратегиялар оқушылардың бірін-бірі тыңдап, дәлелдерді талап етіп, тиянақты және нақты да жан-жақты болуға, ынымақтастықпен бір-бірін құрметтеуге үйретті. Сабақтарды ерекше, жаңа әдіс бағдарламасымен сабақ өтуім оларға еркін сөйлеп, ойларын ашық жеткізуге, сыншыл көзқараспен ойлауға мүмкіншілік туғызғандай. Бұл әрине қазіргі қо-ғам мен мектептің басты талабы. Осы талаптарды әрі қарай дамыту әрине әр мұғалімнің парызы. Оқушылар күнделікті сабақтан, бүгінгі сабақтардың айыр-машылығы; топтық, жұптық және жеке жұмыстардың нәтижесінде өздігінен бағалау, өз ізденістерінің арқасында бұрын мұғалімнің түсіндіргенінен өз бетінше ізденуінің нәтижесінде көптеген өз білімдерінде өзгеріс болғандығын байқады. Осы уақытқа дейінгі өткен сабақтарым бойынша: мотивациясы төмен оқушы сабақта мұғалімнің көмегімен, жетелеуімен ойын жеткізе алмайтын еді, ал жаңа әдістерді сабақта қолданудың тиімділігі оқушы топпен жұмыс істеу кезінде топтағы оқушылармен ілесіп, өз ойын жеткізіп, сабаққа қызығушылық танытып, өздігінше қосымша материалдар іздеп, өзінің шығармашылығын көрсетуде. Диалог арқылы сыни тұрғыдан ойлауға берілген тапсырмаға қол жеткізу үшін топ ішінде талқылауға арналған ортақ сұрақтар бойынша жұмыс жасап, оқушылармен бірге ойланып, сол тапсырманы шешуге арналған ой-пікірлер айтып талқылады, бұл диалогтық оқыту оқушылардың өз ойын еркін жеткізуіне ықпал жасап, сабаққа қызығушылығымен қатар өз ойларын толық жеткізуге көп көмегін тигізді. Оқушылар топта тапсырманы орындау кезінде бі-рінің сұрақтарына бірі жауап беріп, бірін-бірі үйретіп жатқанын көрдім. Сонда байқағаным оқушылардың менің түсіндіргеннен гөрі өздерінің бірін-бірі оқыт-қан кезде ақпаратты тез қабылдайтыны. Бірте-бірте оқушылар арасындағы се-німсіздік, үрей сейіліп, сабаққа деген ынта-жігері ояна бастады. Әрине топтық жұмыс болған кезде оқушылардың барлығы қамтылып, біреуі сурет салса, біре-уі тақырыпқа қатысты сөздерді тізбектесе, енді біреуі қорғауға дайындалып жа-тады. Бұл жерде бір-бірінің арасында ынтымақтастық орнап, көшбасшылар қа-сындағыларды да сөйлеуге тартып, бір-біріне жаңашырлықпен көмектесе баста-ды. Мен мұндай нәтиже күтпеген едім, осыдан кейін оқушыларға көп еркіндік беріп, оларға тек бақылаушы ретінде қарауым керек екеніне ой түйдім. Осыдан шығатын қорытынды сабақта нәтижеге жету үшін оқушыларға жетелеу сұрақ-тарын қоя отырып, жауап алып, балалардың бір - біріне сұрақ қоя білуін және оған ұтымды жауап беруін қалыптастыру керек екендігіне көз жеткіздім. Менің бір ой түйгенім оқушыларға қосымша тапсырманы берген сайын оқу-шылар әр қырынан көрініп, бір жағынан оларды ғылыми зерттеуге бағыт-таудың бір сатысына көтерудің қадамы сияқты боп көрінді. Негізі модульдер өзара тығыз байланысты. Тығыз байланысты дейтін себебім, мысалы сыни тұр-ғыдан ойлауға үйретпесек, олар өз-өзін қалай бағалайды? Шульман айтқандай, мұғалімнің үш көмекшісі бас, қол, жүрек демекші, егерде шын ниетімен мұға-лім оқушыны марапаттап, қолдап жатса, бала бәрін де сезеді. Ол да сізге солай қарым – қатынас жасайды екен. Қандай ұстаз болса да оның бастапқы мақсаты алдындағы оқушыны алға жетелеу, ал бағдарлама бізге дайын жол салып беріп отыр. Біз енді сол жолмен жүрсек, сыни тұрғыдан ойлап, алған білімін өмірінде де пайдалана алатын оқушы тәрбиелейтініміз анық. Оқытудың әр сатысында мұғалім мен оқушының іс – әрекеті бір-бірімен үйлесімін табу керек. [2. 6-бет] Мұғалім оқыту процесін жоғары деңгейде ұйымдастырып, шеберлікпен тиімді пайдалана білсе, пәндерді оқыту барысын-да алдына қойған мақсатына жетіп, нәтижесі де жоғары болмақ.
Пайдаланған әдебиет:
[1] Мұғалімге арналған нұсқаулық ІІ деңгей ІІІ басылым «Назарбаев зияткерлік мектебі» ДББҰ Педагогикалық шеберлік орталығы, 2014 ж.
Үлестірме материалдар екінші апта. [2] «Мұғалім неліктен өзгеруі керек?» C. Бич, 2012ж
[3] Мектептегі тәжірибе кезеңінде орындауға арналған тапсырмалар
www.cpm.kz
[4] Интерактивті оқыту әдісін қолданып сабақты жоспарлау және басқару. Алматы, 2014ж.
