Ата-ананы? ?адірін білмеген – халы? ?адірін білмес.
?. М?стафин
Ата-ана – отбасыны? негізгі ді?гегі, бастап?ы д?некері. Д?ст?рлі ?аза? отбасында ата-ананы? ?адірі ерекше ?спеттелген.
?сіресе, тіршілікті? ?айнар к?зі, махаббатты? шуа? к?ні, мейірімні? к?ус?р б?ла?ы – Ана есіміне ?атыссыз д?ниеде ?асиетті еште?е жо?. Сонды?тан ананы арда?тамайтын халы? та жо?.
Ана баланы то?ыз ай к?теріп, тол?атып, д?ниеге келтіріп ?ана ?оймайды.
Бала, бала, бала деп,
Т?нде шошып оян?ан.
Т?н ?й?ысын т?рт б?ліп,
М?зды бесік таян?ан, -
да ана, к?зіні? ?арашы?ындай ?ор?ап, аялап ?сіріп, ая?ынан тік т?р?ызатын да - ана. Халы?ты? халы?ты?ыны? басты нышаны – ту?ан еліні? тілін ?йретіп, жадында ?алдыратын да - ана. Сонды?тан ?рбір ?лтты? рухани ?зегі, ?ан тамыры болып табылатын тілі – Ана тілі деп аталады.
«Баланы – жастан» деген ?те д?рыс айтыл?ан. Бірде Бернард Шоудан: «Ма?ан а?ылы?ызды айты?ызшы, баланы ?ай жастан т?рбиелеген ?олайлы?» деп с?рамай ма, сонда ата?ты драматург ?арсы сауал ?ойыпты: «Бала?ыз ?анша жаста?». «?мірге келгеніне екі апта болды», депті о?ан сауал ?оюшы. Сонда Б. Шоу: «Сіз д?л екі апта?а кешікті?із» деген екен. М?ны? ?зі досты? на?ышта айтыл?анмен, астарында шынды? жатыр.
?мір есігін жа?а аш?ан н?рестені? бойына ту?ан еліні? рухын сі?іретін, балбыратып уататын т???ыш т?тті сазы, жылауын ?ой?ызатын ?н ?ле?і де сол ?азиз ана бесікке с?йеніп отырып, емірене айтатын бесік жыры.
Ал н?ресте ?міріні? н?рі - Ана с?ті. Хал?ымызды? байыр?ы ??ымында баланы? Анасы алдында?ы парызын ?теуі «Ана с?тін а?тау» деп аталады. Оны? ж?нін халы?: «Ана с?тін Ана?ды Меккеге ?ш рет ар?алап апарып келсе? де, ?тей алмайсы?»,- деп т?сіндіреді. Ата?ты орыс жазушысы М. Горькийді?: «Д?ниедегі асыл атаулыны? б?рі к?нні? н?рынан, ананы? а? с?тінен жарал?ан»,- деуі де сол шынды?ты ай?ындайды. ?рине, сонды?тан да д?ние ж?зіні? барлы? елдерінде Отан?а опасызды? пен Ана с?тін а?тамау е? зор ?ылмыс саналады.
Ал ананы? бала?а деген с?йіспеншілігі жайында мынандай бір а?ыз бар. Оны ?аза?ты? дарынды ?ызы А??штап Ба?тыгереева ?демі де ?серлі жыр?а айналдыр?ан:
…Ертеде с?лу ?ыз?а бол?ан ?ашы?
Ананы? ?лпештеген жал?ыз ?лы.
?ыз атын айтса, ауыздан зар шы?ыпты,
??с жасты? а??ан жас?а малшыныпты.
Дертіне са?ынышты? шыдай алмай,
Жас жігіт ??р с?лде боп таусылыпты.
?инады ?ызды? шарты, б?лек екен
О, с?лу неткен ?атал керемет е??!
«Ана?ны? ж?регін ап келген к?ні
Мен са?ан жар боламын», - деген екен.
Сол ?ыз?а есі ау?ан жігіт м?лде,
Б?к т?сіп жата алмады ??рып к?нде.
?й?ыда бей?ам жат?ан сорлы ананы?
Ж?регін ж?лып алды т?рып т?нде.
С?юді? серті ме еді соны? б?рі,
Ол, міне, ?ызды? шартын орындады.
С?рініп кетсе жігіт келе жатып,
Ж?регі т?сіп кеткен ?олында?ы
Ананы? кезі бар ма кекті бол?ан,
О?ыста ж?рек т?сіп кетті ?олдан.
?мтылса топыра?та жат?ан ж?рек:
«??лыным, бай?аса?шы», - депті о?ан…
Б?л – ананы? баланы ?аншалы? шексіз с?йетінін білдіретін тере? м?нді к??ілсіз мысал.
Ал Ы. Алтынсаринні? «Ананы? с?юі» деген ?ле?ін естері?ізге т?сірі?іздерші. Бала ??ымына лайы? тілмен ананы? ?адір-?асиетін ж?рекке жылы етіп жеткізген ?ле? шума?тары кімні? болса да есі?де ?алары с?зсіз.
Кім сендерді балалар с?йет??ын,
?уанышы?а ?уанып, ?ай?ы?а к?йет??ын.
Т?н ?й?ысын т?рт б?ліп, кірпік ?а?пай,
Шеше? бай??с дамылсыз ж?рет??ын.
Кім сендерді, балалар тербететін,
Еркелетіп, ойнатып, сергітетін?
Жал?ау болса?, балалар, жаман болса?,
?ам?ор ана? к?з жасын к?лдететін.
Кім сендерді са?ынар шетке кетсе?,
?ылым іздеп, тез ?айтпай, к?пке кетсе?.
?мытпа, е? кемінде ж?лдыз сайын,
Хат жазып т?р, т?бесі к?кке жетсін.
Кім са?ынар сендерді келгені?ше,
??лындарын к?зімен к?ргенінше?
Сендер ?айтып келгенде адам болып,
Еш арманым болмас дер ?ле-?лгенше.
Дін м?сылман жолында ?кені ??рметтеу - айры?ша парыз. «?кеге ба?ыну - Алла?а ба?ыну. Оны? алдында к?н??ар болу - Алла алдында к?н??ар болу» дейді Пай?амбарымыз.
Хал?ымызды? ма?ал - м?телдерінен, даналы? с?здерінен де ата-ананы? ?адір-?асиеті туралы айтыл?ан асыл с?здерді табар едік.
«Алты а?а бірігіп - ?ке болмас,
Жеті же?ге бірігіп - ана болмас»,-
деген с?зде де тере? ой жатыр. Ата-ананы? ?міт-арманы баласымен бірге жасайды. Сол себепті оларды? бар тілеуі бала?а ба?ыштал?ан. А?ыры, е? ?астерлі тілектері: бала-ша?аны? алдында д?ние салып, солардан топыра? б?йырса, - дейді. Осындай ата-ананы сыйлау с?би ша?ы?да ?зі?ді олар ?алай ба?ып-?а?са, ?артай?анда оларды да солай ала?ан?а салып аялап, к?ту ?андай ?анибет!
?аза?тар – «Т?рі?нен ?арт кетпесін» деп тілеген халы?. Жасы ?лкенге ??рмет ету, ?артты? б?гілген беліне с?йеу болу – бізді? ата-д?ст?ріміз.
?зі?ді ?мірге келтірген, тіршілігі?е н?р берген ата-ананы? алдында адамны? парыз-міндеті ?лшеусіз. ?аза? ??рпында?ы ата-ананы? ал?ан ерекше биік орны, ?адір - ?асиеті емес пе?! Ананы? а? с?тін, ?кені? адал к?шін а?тау - ?з болаша?ы?ды са?тау.
Ата-ана?а не істесе?, алды?а сол ?айтады. Д?ние кезек. Сен ?мір бойы жас болып т?рмайсы?. Сен ата-ана?ды сыйласа?, сені? балалары? да ?артай?анда ?зі?ді аялап к?тіп, ба?ып-?а?атын болады.
Алайда, «Ананы? к??ілі – балада, баланы? к??ілі – далада», - демекші, ?зіні? перзенттік борышын т?сінбеген, с?йтіп, ата-анасын жерге ?аратып, к?кіректерін ?арс айыр?андар б?рын да бол?ан, ?азір де жо? емес.
Абайды?: «Баланы? жа?сысы – ?ызы?, жаманы – к?йік», - дейтіні содан шы?ар.
Отбасында?ы психологиялы? о?ды ахуал, татулы? пен тынышты?, жайдары ?аба?, пейіл-береке – оны? барлы? м?шелеріні? ырысы, ой?а ал?ан істеріні? ?рге басып, ма?саттарыны? ж?зеге асуыны? кепілі.
Балаларды? ?рыс?а?, жанжал?ой, д?рекі-д?кірлігі ?ке-шешені? жатса-т?рса жадынан шы?пайтын ?ауіпі, азабы болады. Ондай ата-аналар ?немі ала?даумен к?н кешіп, ?аба?тарынан кірбі? кетпейді.
Б??ан ?арама-?арсы е?бек?ор, ке? пейіл, жар?ын мінезді болып ?скен ?л-?ыз ата-ананы? ?ас-?аба?ына ?арап, хал-жа?дайларын айт?ызбай а??арып, оларды? к??ілін тауып, мерейін ?сіреді. Демек, балалары ата-анасын, ?лкендерді ?уаныш?а б?леп, ба?ыт?а кенелтем десе, алдымен, ?депті болулары керек, ?з ж?мыстарын адал да ты??ылы?ты ат?арып, отбасына кіріс кіргізіп, ?ке-шешені? ?артты?ын ?ажетті тынышты?пен ж?не д?улетпен ?амтамасыз етулері ?ажет.
Ал ондай баланы т?рбиелеу ?шін біз, ата-аналар кеш ?алмауымыз керек. Осы уа?ыт на?ыз адам болатын баланы т?рбиелер кез. Бала?а д?рыс ба?ыт-ба?дар беруден кеш ?алмайы?. Бала ?з ата-анасын ?лгі т?тып, солар?а ?арап ?седі. Егер баламыз д?рекі іс жасап жатса, «алдымен мен ?ай жерде ?ателестім деп» кін?ні бас?адан емес ?зімізден іздеуіміз ?ажет.
