«Жан?яда этнот?рбиені? бepiлy формалары мен т?рлері»
«Жан?яда этнот?рбиені? бepiлy формалары мен т?рлері»
«Жан?яда этнот?рбиені? 6epiлy формалары мен т?рлері»
Этнопедагогика-?лтты?; салт-д?ст?рлерді? т?лімдік м?н-ма?ынасын зерттейтін ?ылым саласы болып табылады.
?азіргі кезде о?у,т?рбие процесінде халы? педагогикасын пайдалану жа?а ?pic алып келеді. Халы? ?зіні? жас ?рпа?ы есті, адал, мейірімді, е?бек?ор, ер-ж?рек, ар-ожданы таза,парасатты болып ?ссін деген ?мітпен б?рын?ы ата-баба т?лім-т?рбиесін ?р?ашан м?ра етеді
«Адам?а е? бірінші білім емес,т?рбие бepiлyi керек,т?рбиесіз берілген білім адамзатты? ?ас жауы,келешекте оны? барлы? ?міріне апат ?келеді»-деп ?л-Фараби бабамыз айт?ан ?а?иданы негізге ал?ан ата-бабаларымыз бала т?рбиесіне аса м?н бергенін бай?аймыз.Халы? педагогикасыны? ма?саты бірнеше ?асыр?а созыл?ан халы? т?рбиесіне с?йене отырып,болаша? ?рпа?ты ?міргe дaйындay,?нep-бiлiмгe баулу,б?кіл елді? ?амын ойлау сия?ты е? жо?ар?ы адамгерілік,имандылы? ?асеттерге т?рбиелеу.
Жан?яда этнот?рбиені? басты принциптері насихатталады.
1 .Т?рбие басы-?дептілік деп т?сініп, баланы ?дептілікке ?йретуді ма?сат еткен. Я?ни,?деп бол дегенді ма?сат етіп ?ой?ан.
2.Ауру, сыр?ау,кем-кетік адамдар?а ?ол ?шын беруге ?айырымдылы??а ша?ыр?ан.
Ал ?айырымдылы? –гуманизмні? басты шарты.
З.Тіл ал?ыш,елгезек,е?бекс?йгіш бол деп ?йреткен. Баланы жастайынан е?бекке баулу этнот?рбиені? басты ма?саты.
4.Адалды? пен шыншылды??а баулу к?зделген.
5.Білмегенді білуге тырыс,?стаз бен к?пті к?рген ?арияны? с?зін ты?да,а?па ??ла?, болма,к?йма??ла? бол,к?пшіл бол деп марапаттап келген.
б.?лкенді, ата-ананы сыйлауды басты міндет етіп ?ой?ан.
8.Ел ?ор?аны батыр бол,хал?ы?а адал ?ызмет ет дегенді насихатта?ан. ?азак хал?ы д?ниеге келгеннен-а?, т?рбиеге ерекше м?н берген.Халык, этнот?рбиесіні? негізі ?а?идадалары «сегіз ?ырлы бip сырлы» толы? адамды т?рбиелеу.Б?л ма?алды? м?н-ма?ынасы ете тере?де жатыр.Адам жан-жа?ты болуы керек, сегіз ?ырлы дегені,жастарды? ?лемді танып білуге байсалды саналы ?арауы.Ал бip ?ырлы болуы-бір с?ттік ?ызы??а алданбай,біреуді? с?зіне ермей,?з к?з?арасымен піріні? бір ?алыпты болуы керек деген ??ымды білдіреді
«Жігітті т?рбиелеген-?скерді т?рбиеледі
?ызды т?рбиелеген-?лтты т?рбиелейді»-деп халкымызда ?лды? , ?ызды? бойына адамгершшк ?асиеттерді дарытуда?ы р?лі ?те жо?ары бол?ан. Я?ни жан?яны? абырой-беделін сактау жауапкершілігі са?лал?ан. «Ауылы?ны? жастарын к?рсет,ел?ні? болаша?ын айтып берейін» дейді екен дана ?ариялар.Ендеше жас ?рпа?ты ?з ?ке-шешесін,ата-бабасын,?сіп-?нген атамекенін ?астерлеуге,к?рметтеуге,таби?ат сырын тере? ??ыну?а, ?зіні? болаша?ты жал?астырар ?рпа?, екенін сезінуге т?рбиелеу ?ажет. Абай атамызды? он то?ызыншы ?ара с?зінде жас кезінен жа?сы с?з ecтіп ?скен бала кейін есті адам болады дейді. «Адам ата-анадан ту?анда есті болмайды,естіп,к?ріп,?стап,татып ескерсе,дуниеден жа?сы, жаманды танидыда?ы,сондайдан білгені,к?ргені к?п бол?ан адам білмді болады. Естілерді? айт?ан с?здерін ескеріп ж?рген кici ?зi де eстi болады.»деп жас баланы жас кезінен бастап халы?, ойларыны? к?усар б?ла?тарымен сусындату ?ажет деп к?рсетеді
Ата-бабаларымыз ?рпак т?рбиесінее ?лкен мін беріп,ерекше к??іл б?лген.Отбасы т?рбиесі мына ба?ыттар бойынша ж?ргізілген ??рсак, т?рбиесі,бесік т?рбиесі, ?ыз бала т?рбиесі,?л бала т?рбиесі,келін т?рбиесі,ер азамат тірбиесі ?лттык, ойындар,?лттык, та?амдар,?лттык, киімдер,тарихи ескерткіштер,бата т?рлерін ?лттык, ою-?рнектер,халы? аспаптары,салт-д?стурлері ?дет-??рыптар ырым-тыйымдар , ?аза?ты? ма?ал-м?телдері,а?ын-жазушыларды? к?ркем шы?армалары, ертегілер, жырлар т.б.к?птеген халы?ты? т?рбиелік асыл маржандарын к?йып отыру-тек мектептегі м??алімні? ?ана ж?мысы емес,сонымен ?атар ?йден ата-аналарды? негізі міндеттеріні? бipi болуы тиіс.
?з хал?ымызды? бай ?азынасын болаша? ?рпа??а сусындату?а м?мкіндік жасамаса?,,халык, этнот?рбиесін-к?зін жа?а тауып аш?ан була?, сия?ты Tipi, жанды к?былысты-жо?алтып,сендіріп алмауымыз?а кім кепіл. ?лттык, ??ндылы?тарымызды менсінбей,жат?а еліктеу ?з-езімізді ?орлау, ?лттык, санамыз?а да?, салу. Олай болса,бізді? басты міндетіміз-жа?а заман ?рдістерне с?йкес ?ажыр-?айрат к?рсете білетін,?ылымны? мол жетістіктерімен ?арулан?ан,т?уелсіз елге саналы,білімді ?рпак, т?рбиелеу.
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Просмотр содержимого документа
««Жан?яда этнот?рбиені? бepiлy формалары мен т?рлері» »
«Жанұяда этнотәрбиенің 6epiлy формалары мен түрлері»
Этнопедагогика-ұлттық; салт-дәстүрлердің тәлімдік мән-мағынасын зерттейтін ғылым саласы болып табылады.
Қазіргі кезде оқу,тәрбие процесінде халық педагогикасын пайдалану жаңа өpic алып келеді. Халық өзінің жас ұрпағы есті, адал, мейірімді, еңбекқор, ер-жүрек, ар-ожданы таза,парасатты болып өссін деген үмітпен бұрынғы ата-баба тәлім-тәрбиесін әрқашан мұра етеді
«Адамға ең бірінші білім емес,тәрбие бepiлyi керек,тәрбиесіз берілген білім адамзаттың қас жауы,келешекте оның барлық өміріне апат әкеледі»-деп Әл-Фараби бабамыз айтқан қағиданы негізге алған ата-бабаларымыз бала тәрбиесіне аса мән бергенін байқаймыз.Халық педагогикасының мақсаты бірнеше ғасырға созылған халық тәрбиесіне сүйене отырып,болашақ ұрпақты өміргe дaйындay,өнep-бiлiмгe баулу,бүкіл елдің қамын ойлау сияқты ең жоғарғы адамгерілік,имандылық қасеттерге тәрбиелеу.
Жанұяда этнотәрбиенің басты принциптері насихатталады.
1 .Тәрбие басы-әдептілік деп түсініп, баланы әдептілікке үйретуді мақсат еткен. Яғни,әдеп бол дегенді мақсат етіп қойған.
2.Ауру, сырқау,кем-кетік адамдарға қол ұшын беруге қайырымдылыққа шақырған.
Ал қайырымдылық –гуманизмнің басты шарты.
З.Тіл алғыш,елгезек,еңбексүйгіш бол деп үйреткен. Баланы жастайынан еңбекке баулу этнотәрбиенің басты мақсаты.
4.Адалдық пен шыншылдыққа баулу көзделген.
5.Білмегенді білуге тырыс,ұстаз бен көпті көрген қарияның сөзін тыңда,ақпа құлақ, болма,кұймақұлақ бол,көпшіл бол деп марапаттап келген.
б.Үлкенді, ата-ананы сыйлауды басты міндет етіп қойған.
7.Kici айыбын бетке баспа,кемтар адамға күлме,инабатты,сыпайы бол
дегенді.
уағыздаған.
8.Ел қорғаны батыр бол,халқыңа адал қызмет ет дегенді насихаттаған. қазак халқы дүниеге келгеннен-ақ, тәрбиеге ерекше мән берген.Халык, этнотәрбиесінің негізі қағидадалары «сегіз қырлы бip сырлы» толық адамды тәрбиелеу.Бұл мақалдың мән-мағынасы ете тереңде жатыр.Адам жан-жақты болуы керек, сегіз қырлы дегені,жастардың әлемді танып білуге байсалды саналы қарауы.Ал бip қырлы болуы-бір сәттік қызыққа алданбай,біреудің сөзіне ермей,өз көзқарасымен пірінің бір қалыпты болуы керек деген ұғымды білдіреді
«Жігітті тәрбиелеген-әскерді тәрбиеледі
Қызды тәрбиелеген-ұлтты тәрбиелейді»-деп халкымызда ұлдың , қыздың бойына адамгершшк қасиеттерді дарытудағы рөлі өте жоғары болған. Яғни жанұяның абырой-беделін сактау жауапкершілігі сақлалған. «Ауылыңның жастарын көрсет,елңнің болашағын айтып берейін» дейді екен дана қариялар.Ендеше жас ұрпақты өз әке-шешесін,ата-бабасын,өсіп-өнген атамекенін қастерлеуге,кұрметтеуге,табиғат сырын терең ұғынуға, өзінің болашақты жалғастырар ұрпақ, екенін сезінуге тәрбиелеу қажет. Абай атамыздың он тоғызыншы қара сөзінде жас кезінен жақсы сөз ecтіп өскен бала кейін есті адам болады дейді. «Адам ата-анадан туғанда есті болмайды,естіп,көріп,ұстап,татып ескерсе,дуниеден жақсы, жаманды танидыдағы,сондайдан білгені,көргені көп болған адам білмді болады. Естілердің айтқан сөздерін ескеріп жүрген кici өзi де eстi болады.»деп жас баланы жас кезінен бастап халық, ойларының кәусар бұлақтарымен сусындату қажет деп көрсетеді
Ата-бабаларымыз ұрпак тәрбиесінее үлкен мін беріп,ерекше көңіл бөлген.Отбасы тәрбиесі мына бағыттар бойынша жүргізілген құрсак, тәрбиесі,бесік тәрбиесі, қыз бала тәрбиесі,ұл бала тәрбиесі,келін тәрбиесі,ер азамат тірбиесі ұлттык, ойындар,ұлттык, тағамдар,ұлттык, киімдер,тарихи ескерткіштер,бата түрлерін ұлттык, ою-өрнектер,халық аспаптары,салт-дәстурлері әдет-ғұрыптар ырым-тыйымдар , қазақтың мақал-мәтелдері,ақын-жазушылардың көркем шығармалары, ертегілер, жырлар т.б.көптеген халықтың тәрбиелік асыл маржандарын кұйып отыру-тек мектептегі мұғалімнің ғана жұмысы емес,сонымен қатар үйден ата-аналардың негізі міндеттерінің бipi болуы тиіс.
Өз халқымыздың бай қазынасын болашақ ұрпаққа сусындатуға мүмкіндік жасамасақ,,халык, этнотәрбиесін-көзін жаңа тауып ашқан булақ, сияқты Tipi, жанды кұбылысты-жоғалтып,сендіріп алмауымызға кім кепіл. Ұлттык, құндылықтарымызды менсінбей,жатқа еліктеу өз-езімізді қорлау, ұлттык, санамызға дақ, салу. Олай болса,біздің басты міндетіміз-жаңа заман үрдістерне сәйкес қажыр-қайрат көрсете білетін,ғылымның мол жетістіктерімен қаруланған,тәуелсіз елге саналы,білімді ұрпак, тәрбиелеу.
Дайындаған: Ильясова Карлыгаш Зарубековна, «Райымжан Марсеков атындағы орта мектеп» КММ-нің математика пән мұғалімі.
