?азіргі та?да елімізде білім беру ж?йесінде жа?ашылды? ?атарында а?паратты?
ке?істікті ??ру енгізілді. А?параттандыру жа?дайында о?ушылар ме?геруге тиісті
білім, білік, да?дыны? к?лемі к?ннен к?нге артып, мазм?ны ?згеріп отыр. Білім беру саласында а?паратты? технологияларды пайдалану ар?ылы білімні? сапасын арттыру,
білім беру ?рдісін интенсификациялау мен модернизациялауды? тиімді т?сілдері
іздестірілуде.
Білім беруде а?паратты? технологияларды пайдалану мен о?ушыларды?
а?паратты? ??зіреттілігін ?алыптастыру ?азіргі заман талабына сай а?паратты?
технологияларды, электронды? о?улы?тарды ж?не Интернет ресурстарды пайдалану
о?ушыны? білім беру ?рдісінде шы?армашылы? ?абілетін дамыту?а м?мкіндік береді.
орындайды. ?рбір о?ушы та?дал?ан та?ырып бойынша тапсырмалар мен тарау
бойынша тест ж?мыстарын орындап, анимациялы? практика тапсырмаларымен ж?мыс
жасау?а да?дыланады. Электронды? о?улы? ар?ылы т?рлі суреттер, видеок?ріністер, дыбыс ж?не музыка ты?датып к?рсетуге болады. Б?л, ?рине, м??алімні? та?та?а жазып т?сіндіргенінен ?лде?айда тиімді ?рі ?серлі. Ме?герілуі ?иын саба?тарды компьютерді?
к?мегімен о?ушылар?а ??ындырса, жа?а та?ырып?а деген баланы? ??штарлы?ы оянады деп есептеймін. Осылайша, электронды? о?улы? – о?ушыларды даралай о?ытуда жа?а а?параттарды жеткізуге, сондай-а? игерілген білім мен біліктерді тесттік
ба?ылуа?а арнал?ан ба?дарламалы? ??рал.
Білім беру ж?йесін а?параттандыру о?ушылар ?шін ?лкен м?мкіндіктерге ?ол жеткізуге жетелейді. Б?гінгі та?да компьютерлік, телекоммуникациялы? техника мен технологияларды? ел ?мірінде, к?нделікті т?рмыс-тіршілігінде алатын орны мен ат?аратын р?лі ?згеріске ?шырады. Заманауи а?паратты? технологияны игеру ?рбір адам ?шін жазу-сызу секілді да?дыларды ме?геріп ?ана ?оймай, ?збетінше білім алу?а, білімін толы?тыру?а жа?дай тудырып отыр. Адам баласыны? ?ркениетке сай ал?ан
білімі мен да?дысы ?о?амны? ал?а ?арай ілгерілеуіне, оны? даму жолдарын ай?ындау?а жа?а м?мкіндіктер тудыратыны белгілі.
А?параттандыруды? негізгі ба?ыты XXI ?асырды? талаптарына с?йкес ?о?амды дамытуды? жо?ары тиімділікті технологияларына с?йенген жа?а білім стратегиясына к?шу болып табылады. Осы?ан с?йкес ?азіргі білім ж?йесіні? ерекшеліктеріне – оны? іргелігі, алдын алу сипаты ж?не осылар?а ?ол жеткізу м?мкіндіктері жатады. Білім беру ж?йесін а?параттандыру ба?ыттарыны? бірі заманауи а?паратты? технологияларды
білім беру саласына енгізу ж?мыстары болып саналады.
Д?ние ж?зіні? 21 елінде ж?ргізілген зерттеулер о?у ?дерісінде дербес
компьютерді ?за? мерзімде ?олдану ж?не педагогикалы? ба?дарлама ??ралдарыны? болуы білім беру ?дерісінде компьютерлік а?парат технологиясыны? табысты енуіне ?сер ететінін к?рсетті.
А?паратты? технология мектепті? білім беру ?дерісінде екі т?рлі міндетті шеше алады. Бірінші типтегі міндеттеріні? негізгі ма?саты – жалпы когнитивті ?абілеттерін дамыту; б?л жа?дайда ?арым-?атынас да?дыларын ме?геру, ?здігінен ойлау, ?ойыл?ан міндеттерді шеше білу ?алыптасады ж?не жетіледі. Осындай жа?дайды жа?тайтындарды? бірі С.Пейпертті? ойынша, дербес компьютер о?у саласыны? ке? к?леміне жататын жалпы когнитивтік да?дыларды дамыту?а, о?ытуды? жа?а ?дістерін жасау?а м?мкіндік береді.Екінші типтегі міндеттерді? негізгі ма?саты – жалпы білім саласы бойынша ?лгерімді жо?арылату. Дербес компьютерді ?олдана о?ыту ?дерісін жетілдіруге, жалпы педагогикалы? ?дерісіні? тиімділігін к?теруге ба?ыттал?ан. О?ытуды ?йымдастыру дербес компьютер – білім беру ж?йесіне есептеуіш, жина?тау ж?не а?паратты ??деу
??ралы ретінде ?ана емес, сонымен ?атар о?ытуды? жа?а формасы болып табылады.Заманауи а?паратты? технологияларды? аталып ?ткен м?мкіндіктерін пайдалану
білім беруді? т?мендегідей жа?а т?рлерін ке?інен пайдалану?а м?мкіншіліктерін
тудырады:
- Интерактивтік ?те белсенді с?хбат диалог ол ?олданушыны? компьютермен
?арым ?атынасы ар?ылы ж?зеге асырылады. Б?л арада с?хбат м?тінді
б?йры?тар?а жауап ар?ылы ?ар?ынды т?рде ж?зеге асырылып отырады;
- О?у ?дерісіні? н?тижелеріне автоматты? ба?ылау, ?зіндік ба?ылау жасау ж?не ба?ылауды? н?тижелері бойынша тестілеу, т?зетулер е?гізу.
Жо?арыда атап ?тілген білім беру ?ызметіні? т?рлері,біріншіден,
о?ушыларды? ой ?рісін ке?ейтуге ба?ыттал?ан ?дістемелерді жасау?а м?мкіндік береді;
екіншіден, ?азіргі та?да адамдар ?шін ?те ?ажетті тиімді шешімдер ?абылдай алу немесе ?иын жа?дайлардан шы?уды? жолдарын таба білу сия?ты ?арым-?атынасты
?алыптастырып, дамыту?а м?мкіндік береді.
Мектеп о?ушыларыны? дайынды? сапасын арттыру оларды? п?ндік
тапсырмаларды? мазм?нын талдай алу машы?ымен, алгоритм бойынша орындалатын тапсырмаларды ерекшелеуімен, берілген тапсырмаларды аны?тай, на?тылай алуымен, тиісті н?тижелермен ала білуімен ж?не оларды д?рыс т?сіндіре алуымен на?тыланады.Заманауи а?паратты? технология ??ралдарын пайдалана отырып, ж?мыс істеу
барысында мектеп о?ушыларыны? о?у?а, білім алу?а деген ?мтылысыны? артуы а?паратты? технология ??ралдарымен ж?мыс істей алу жа?алы?ымен ?ана емес, сонымен берілетін о?у тапсырмаларын ?иынды? де?гейі бойынша реттей алу м?мкіндігінен, тапсырманы? д?рыс н?тижесі ?шін марапаттай алу ?ызметінен де бай?алады. Е? бастысы, о?у материалын т?сінбеушіліктен туындайтын білімдегі кемшіліктерді, атап айт?анда ?лгермеушілікті жою?а м?мкіндік береді. Заманауи а?паратты? технология ??ралдары ар?ылы о?ушылар?а к?мекті? белгілі бір т?рін пайдалаынып, физика ж?не астрономия п?ніні? о?у материалдарын иллюстрациямен,
графикамен ж?не т.б. ?амтамасыз етіп, о?ушылар?а белгілі бір ойын жа?дайына ж?мылдыра отырып, о?у ?рекетін бас?аруды айтарлы?тай ?згертуге жа?дай жасайды.Білім беру ж?йесін а?параттандыру ар?ылы жа?а саты?а к?теру ?шін тек білім мазм?ны мен о?ыту ?дістерін ?ана емес, а?паратты? технологияларды кезегімен пайдалану ар?ылы о?ытуды ?йымдастыру формаларын жетілдіру ?ажет.Сонымен ?атар, заманауи а?паратты? технология ??ралдарымен ж?мыс істеу о?ушыларды ??ыптылы??а, на?тылы??а, берілген тапсырмаларды? н?тижелі
орындалуына, басты м?селеге назар аудара білуге баулиды, сондай-а?, а?паратты? технология ??ралдарымен ж?мыс істеу барысында о?ушыларды? ?зіні? жеке іс-?рекетін д?рыс жоспарлау?а, д?рыс шешім ?абылдай алу?а т?рбиелейді.
Жо?арыда айтыл?андарды т?жырымдай келе, келесі м?селелерге то?талып ?туге болады, олар:
1. Заманауи а?паратты? технология о?у ??ралы ретінде о?ытуды? тиімділігін
арттыру?а м?мкіндік береді.
2. Білім беруді а?параттандыру о?ытуды дербестендіру ?шін ?олайлы жа?дайлар
жасайды.
3. Заманауи а?паратты? технологияны? о?у-т?рбие ?дерісіндегі орны ерекше.XXI ?асыр – а?парат ?асыры, сонды?тан адам баласына компьютерлік сауаттылы? ауадай ?ажет. Компьютерлік сауаттылы?ты? ал?аш?ы кезе?і мектеп ?абыр?асынан басталып, ол теориялы? ж?не практикалы? жа?ынан техникалы? ж?не к?сіптік о?у орындарында жал?асын табуда. Компьютерлік сауаттылы? заманауи а?паратты?
технологияны толы? ме?геруге негіз болады. Компьютерлік сауаттылы? жайлы
ау?ымды іске барша азаматтарды тарту, мемлекеттік ?ызметке ?абылдау кезінде
?ойылатын шарттарды? бірі – а?паратты? технологияны ?олдана алу да?дысы міндетті талап болу, с?йтіп а?параттан?ан ?о?ам ?ажеттілігін ?ана?аттандыру ма?сатында білім беру секторына абыройлы да жауапты мынадай міндеттер ж?ктеліп отыр. Атап айт?анда, компьютерлік техниканы, интернет, компьютерлік желі, электронды? ж?не
Просмотр содержимого документа
«Педагогтарды? АКТ ??зрлы?ын ?алыптастыру ба?ыттары.»
Ақтөбе облысы
Байғанин ауданы
Жаңатаң орта мектебінің
Мектепалды даярлық тобының
тәрбешісі Абшекенова Асем
Жұмыстың тақырыбы: Педагогтардың АКТ құзрлығын қалыптастыру бағыттары.
Қазіргі заман талабы – оқытудың жаңа технологияларын меңгеру. Оқытудың
жаңа технологияларының бірі – ақпараттық технология. Ақпараттандыру
технологиясының дамуы кезеңінде осы заманға сай білімді шәкірт тәрбиелеу
мұғалімнің басты міндеті болып табылады. Қоғамдағы ақпараттандыру процестерінің
қарқынды дамуы жан-жақты, жаңа технологияны меңгерген жеке тұлға
қалыптастыруды талап етеді.
Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың «Жаңа
әлемдегі жаңа Қазақстан» атты Қазақстан халқына Жолдауында «Осы заманғы білім
беру мен кәсіптік қайта даярлау, «парасатты экономиканың» негіздерін қалыптастыру,
жаңа технологияларды, идеялар мен көзқарастарды пайдалану, инновациялық
экономиканы дамыту. Білім беру реформасы табысының басты өлшемі – тиісті білім
мен білік алған еліміздің кез келген азаматы әлемнің кез келген елінде қажетке
жарайтын маман болатындай деңгейіне көтерілу болып табылады» делінген. Сонымен
қатар, бүкіл еліміз бойынша әлемдік стандарттар деңгейінде сапалы білім беру
қызметін көрсетуге қол жеткізу қажеттігін баса айтты.
Дамыған елдердегі білім беру жүйесінде ерекше маңызды мәселелердің бірі –
оқытудың ақпараттандыру, яғни оқу үрдісінде ақпараттық технологияларды пайдалану.
Қазіргі таңда елімізде білім беру жүйесінде жаңашылдық қатарында ақпараттық
кеңістікті құру енгізілді. Ақпараттандыру жағдайында оқушылар меңгеруге тиісті
білім, білік, дағдының көлемі күннен күнге артып, мазмұны өзгеріп отыр. Білім беру саласында ақпараттық технологияларды пайдалану арқылы білімнің сапасын арттыру,
білім беру үрдісін интенсификациялау мен модернизациялаудың тиімді тәсілдері
іздестірілуде.
Білім беруде ақпараттық технологияларды пайдалану мен оқушылардың
ақпараттық құзіреттілігін қалыптастыру қазіргі заман талабына сай ақпараттық
технологияларды, электрондық оқулықтарды және Интернет ресурстарды пайдалану
оқушының білім беру үрдісінде шығармашылық қабілетін дамытуға мүмкіндік береді.
Жаңа ақпараттық технологияларды пайдаланудың тиімділігі:
- Оқушының өз бетімен жұмыс істеуі;
Жаңа ақпараттық
технологиялар
Интерактивтік тақта Мультимедия
Интернет кеңістігі
Электрондық оқулық- Уақытын үнемдеуі;
- Білім-білік дағдыларын тест тапсырмалары арқылы тексеру;
- Шығармашылық есептер шығару кезінде физикалық құбылыстарды түсіндіру
арқылы жүзеге асыруы;
- Қашықтықтан білім алу мүмкіндігінің туындауы;
- Қажетті ақпаратты жедел түрде алу мүмкіндігі;
- Экономикалық тиімділігі;
- Іс-әрекет, қимылды қажет ететін пәндер мен тапсырмаларды оқып үйренуде
( би өнері, қол еңбегі, дене шынықтыру сабақтары т.с.с.);
- Қарапайым көзбен көріп, қолмен ұстап сезіну немесе құлақпен есту
мүмкіндіктері болмайтын табиғаттың таңғажайып процестерімен әртүрлі
тәжірибе нәтижелерін көріп, сезінуге мүмкіндік береді;
- Оқушының ой- өрісін, дүниетанымын кеңейтуге де ықпалы зор.
Электрондық оқу құралы – бұл оқу курсының ең маңызды бөлімдерін, сонымен
бірге есептер жинағы, анықтамалар, энциклопедиялар, карталар, атластар, оқу
эксперименттерін жүргізу нұсқаулары және т.б. білім беруді басқаратын электрондық
оқу құралы. Сонымен қатар электрондық оқулықтарды сабақта пайдалану кезінде
оқушылар бұрын алған білімдерін кеңейтіп, өз бетімен шығармашылық тапсырмалар
орындайды. Әрбір оқушы таңдалған тақырып бойынша тапсырмалар мен тарау
бойынша тест жұмыстарын орындап, анимациялық практика тапсырмаларымен жұмыс
жасауға дағдыланады. Электрондық оқулық арқылы түрлі суреттер, видеокөріністер, дыбыс және музыка тыңдатып көрсетуге болады. Бұл, әрине, мұғалімнің тақтаға жазып түсіндіргенінен әлдеқайда тиімді әрі әсерлі. Меңгерілуі қиын сабақтарды компьютердің
көмегімен оқушыларға ұғындырса, жаңа тақырыпқа деген баланың құштарлығы оянады деп есептеймін. Осылайша, электрондық оқулық – оқушыларды даралай оқытуда жаңа ақпараттарды жеткізуге, сондай-ақ игерілген білім мен біліктерді тесттік
бақылуаға арналған бағдарламалық құрал.
Білім беру жүйесін ақпараттандыру оқушылар үшін үлкен мүмкіндіктерге қол жеткізуге жетелейді. Бүгінгі таңда компьютерлік, телекоммуникациялық техника мен технологиялардың ел өмірінде, күнделікті тұрмыс-тіршілігінде алатын орны мен атқаратын рөлі өзгеріске ұшырады. Заманауи ақпараттық технологияны игеру әрбір адам үшін жазу-сызу секілді дағдыларды меңгеріп қана қоймай, өзбетінше білім алуға, білімін толықтыруға жағдай тудырып отыр. Адам баласының өркениетке сай алған
білімі мен дағдысы қоғамның алға қарай ілгерілеуіне, оның даму жолдарын айқындауға жаңа мүмкіндіктер тудыратыны белгілі.
Ақпараттандырудың негізгі бағыты XXI ғасырдың талаптарына сәйкес қоғамды дамытудың жоғары тиімділікті технологияларына сүйенген жаңа білім стратегиясына көшу болып табылады. Осыған сәйкес қазіргі білім жүйесінің ерекшеліктеріне – оның іргелігі, алдын алу сипаты және осыларға қол жеткізу мүмкіндіктері жатады. Білім беру жүйесін ақпараттандыру бағыттарының бірі заманауи ақпараттық технологияларды
білім беру саласына енгізу жұмыстары болып саналады.
Дүние жүзінің 21 елінде жүргізілген зерттеулер оқу үдерісінде дербес
компьютерді ұзақ мерзімде қолдану және педагогикалық бағдарлама құралдарының болуы білім беру үдерісінде компьютерлік ақпарат технологиясының табысты енуіне әсер ететінін көрсетті.
Ақпараттық технология мектептің білім беру үдерісінде екі түрлі міндетті шеше алады. Бірінші типтегі міндеттерінің негізгі мақсаты – жалпы когнитивті қабілеттерін дамыту; бұл жағдайда қарым-қатынас дағдыларын меңгеру, өздігінен ойлау, қойылған міндеттерді шеше білу қалыптасады және жетіледі. Осындай жағдайды жақтайтындардың бірі С.Пейперттің ойынша, дербес компьютер оқу саласының кең көлеміне жататын жалпы когнитивтік дағдыларды дамытуға, оқытудың жаңа әдістерін жасауға мүмкіндік береді.Екінші типтегі міндеттердің негізгі мақсаты – жалпы білім саласы бойынша үлгерімді жоғарылату. Дербес компьютерді қолдана оқыту үдерісін жетілдіруге, жалпы педагогикалық үдерісінің тиімділігін көтеруге бағытталған. Оқытуды ұйымдастыру дербес компьютер – білім беру жүйесіне есептеуіш, жинақтау және ақпаратты өңдеу
құралы ретінде ғана емес, сонымен қатар оқытудың жаңа формасы болып табылады.Заманауи ақпараттық технологиялардың аталып өткен мүмкіндіктерін пайдалану
білім берудің төмендегідей жаңа түрлерін кеңінен пайдалануға мүмкіншіліктерін
тудырады:
- Интерактивтік өте белсенді сұхбат диалог ол қолданушының компьютермен
қарым қатынасы арқылы жүзеге асырылады. Бұл арада сұхбат мәтінді
бұйрықтарға жауап арқылы қарқынды түрде жүзеге асырылып отырады;
- Нақты объектілерді басқару;
- Экранда көрініс тапқан түрлі объектілердің, құбылыстардың, үдерістердің
үлгілерін басқару;
- Оқу үдерісінің нәтижелеріне автоматтық бақылау, өзіндік бақылау жасау және бақылаудың нәтижелері бойынша тестілеу, түзетулер еңгізу.
Жоғарыда атап өтілген білім беру қызметінің түрлері,біріншіден,
оқушылардың ой өрісін кеңейтуге бағытталған әдістемелерді жасауға мүмкіндік береді;
екіншіден, қазіргі таңда адамдар үшін өте қажетті тиімді шешімдер қабылдай алу немесе қиын жағдайлардан шығудың жолдарын таба білу сияқты қарым-қатынасты
қалыптастырып, дамытуға мүмкіндік береді.
Мектеп оқушыларының дайындық сапасын арттыру олардың пәндік
тапсырмалардың мазмұнын талдай алу машығымен, алгоритм бойынша орындалатын тапсырмаларды ерекшелеуімен, берілген тапсырмаларды анықтай, нақтылай алуымен, тиісті нәтижелермен ала білуімен және оларды дұрыс түсіндіре алуымен нақтыланады.Заманауи ақпараттық технология құралдарын пайдалана отырып, жұмыс істеу
барысында мектеп оқушыларының оқуға, білім алуға деген ұмтылысының артуы ақпараттық технология құралдарымен жұмыс істей алу жаңалығымен ғана емес, сонымен берілетін оқу тапсырмаларын қиындық деңгейі бойынша реттей алу мүмкіндігінен, тапсырманың дұрыс нәтижесі үшін марапаттай алу қызметінен де байқалады. Ең бастысы, оқу материалын түсінбеушіліктен туындайтын білімдегі кемшіліктерді, атап айтқанда үлгермеушілікті жоюға мүмкіндік береді. Заманауи ақпараттық технология құралдары арқылы оқушыларға көмектің белгілі бір түрін пайдалаынып, физика және астрономия пәнінің оқу материалдарын иллюстрациямен,
графикамен және т.б. қамтамасыз етіп, оқушыларға белгілі бір ойын жағдайына жұмылдыра отырып, оқу әрекетін басқаруды айтарлықтай өзгертуге жағдай жасайды.Білім беру жүйесін ақпараттандыру арқылы жаңа сатыға көтеру үшін тек білім мазмұны мен оқыту әдістерін ғана емес, ақпараттық технологияларды кезегімен пайдалану арқылы оқытуды ұйымдастыру формаларын жетілдіру қажет.Сонымен қатар, заманауи ақпараттық технология құралдарымен жұмыс істеу оқушыларды ұқыптылыққа, нақтылыққа, берілген тапсырмалардың нәтижелі
орындалуына, басты мәселеге назар аудара білуге баулиды, сондай-ақ, ақпараттық технология құралдарымен жұмыс істеу барысында оқушылардың өзінің жеке іс-әрекетін дұрыс жоспарлауға, дұрыс шешім қабылдай алуға тәрбиелейді.
Жоғарыда айтылғандарды тұжырымдай келе, келесі мәселелерге тоқталып өтуге болады, олар:
1. Заманауи ақпараттық технология оқу құралы ретінде оқытудың тиімділігін
арттыруға мүмкіндік береді.
2. Білім беруді ақпараттандыру оқытуды дербестендіру үшін қолайлы жағдайлар
жасайды.
3. Заманауи ақпараттық технологияның оқу-тәрбие үдерісіндегі орны ерекше.XXI ғасыр – ақпарат ғасыры, сондықтан адам баласына компьютерлік сауаттылық ауадай қажет. Компьютерлік сауаттылықтың алғашқы кезеңі мектеп қабырғасынан басталып, ол теориялық және практикалық жағынан техникалық және кәсіптік оқу орындарында жалғасын табуда. Компьютерлік сауаттылық заманауи ақпараттық
технологияны толық меңгеруге негіз болады. Компьютерлік сауаттылық жайлы
ауқымды іске барша азаматтарды тарту, мемлекеттік қызметке қабылдау кезінде
қойылатын шарттардың бірі – ақпараттық технологияны қолдана алу дағдысы міндетті талап болу, сөйтіп ақпараттанған қоғам қажеттілігін қанағаттандыру мақсатында білім беру секторына абыройлы да жауапты мынадай міндеттер жүктеліп отыр. Атап айтқанда, компьютерлік техниканы, интернет, компьютерлік желі, электрондық және
телекоммуникациялық құралдарды, электрондық кітапхананы, электрондық
оқулықтарды оқу – тәрбие үдерісіне тиімді пайдалану арқылы білім сапасын көтеру.
«Білім беруде ақпараттық технологияларды пайдаланудың тиімділігі» атты
мақаламды қорытындылай келе төмендегідей ұсыныстарға тоқталамын:
- Оқу орындарын қазіргі заманға сай жаңа ақпараттық құрал-жабдықтармен
жабдықтау, интерактивтік тақталар мен мультимедиялық кабинеттермен және
арнаулы пәндер бойынша электрондық оқулықтармен қамтамасыз ету;
- Оқытудың жаңа ақпараттық технологияларын пайдалану бойынша білім
жетілдіру курстарын жиі ұйымдастыру;
- Ақпараттық құзыреттілікті қалыптастырудан күтілетін нәтиже жаңа заманға сай
ақпараттық мәдениеті мен құзіреттілігі қалыптасқан, теориялық білімдерін іс
жүзінде қолдана алатын жеке тұлға қалыптастыру.
Ақпараттық-коммуникациялық технологияны оқу-тәрбие үрдісінде қолдану оқушының
өз мамандығына қызығушылығын арттырып, шығармашылық шабытын шыңдап,
ғылыми көзқарасын қалыптастырып, мамандық сапасын арттырып, еңбек нарығындағы
бәсекеге қабілетті мамандар даярлауда үлкен септігін тигізеді.
ӘДЕБИЕТ
1. Қазақстан Республикасының «Білім туралы» Заңы
2. «Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан» Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқына
Жолдауы, 2007
3. «Физика Қазақстан мектебінде» журналы №3(33), 20
