Балаба?шада?ы т?рбиелеу-о?ыту ж?мысында балаларды? тілін дамыту, с?здік ?орларын дамыту ауызша с?йлеуге ?йрете отырып, ?йренген с?здерін к?нделікті ?мірде еркін ?олдану, ?рі оны к?нделікті іс-?рекет кезіндегі тілдік ?арым-?атынаста ?олдана білуге жатты?тыру ісіне ерекше м?н беріледі.
Мектеп жасына дейінгі кезе?дегі балалармен с?здік ж?мысын ж?ргізу ісі – тіл дамытуды? негізгі бір міндеттері.
Балалармен с?здік ж?мысын ж?ргізе отырып, оларды айналасында?ы заттармен таныстырып, атын атай білуге, ?асиеті мен сапасын, т?р-т?сін ж?не пішінін ажырата білуге, ?мірдегі, ?орша?ан ортада?ы т?рлі ??былыстар жайында?ы ??ым, т?сініктерін дамыта отырып, белсенді т?рде тілдік ?арым-?атынас жасай білуге ?йретеміз.
Мектеп жасына дейінгі балаларды? с?здік ?орларын дамыту ісінде т?рбиешіні? міндеттері:
Осы атал?ан міндеттерді т?рбиеші ?немі с?здік ж?мысын ж?ргізуде басшылы??а алып отыруы тиіс. Балаларды? с?здік ?орын дамытуда ойын, тапсырма жатты?уларды? орны ерекше. Соны? ішінде ойын – баланы? шын тірлігі. Ойын ар?ылы бала айналасында?ы н?рседен ?зіне ?ызы?тысына ы?ыласы ауып, тандап алады. Баланы? бір ерекше ?асиеті с?йлеуден еш жалы?пайды. Ойын бала тіліні? дамуына ы?палын тигізіп, таным белсенділігіні? дамуына жол ашады. ?ай бала болмасын ойынмен ?седі, ?йткені бала таби?атыны? ?зі тек ойынмен байланысты. Ойын ?стінде бала еш н?рсеге т?уелсіз. Ол ?зін еркін ?стайды. Ал еркіндік дегеніміз барлы? дамуды? баспалда?ы, б?рін білуге деген талпынысы мен ??лшынысы. Баланы? білуге деген ??штарлы?ы, с?йлеуі ойын ?стінде ?алыптасады.
С?здік ?орды дамыту ісін ?йымдастыру ж?мысында ойын саба?ы е? негізгі орын алады. Т?рбиеші ба?ылау, заттарды ?арау, сурет ?арау, ж?мба? шешу ж?не ??растыру, саяхат, ойын-саба?тарын ?йымдастыру барысында балаларды? с?здік ?орларын дамытады.
Арнайы ойын-саба? ж?не саба? мазм?нына ?арай танымды?, дамытушы ойындарды, тапсырмаларды ?олдану, балаларды заттарды бір-бірімен салыстыру?а, оларды ?асиетіне ?арай ажырату?а ж?не оны танып білуге ?йретеді. С?йтіп бала топта?ы жасына с?йкес ба?дарламалы? міндетті ме?гереді. Ойын ?йымдастыруда т?рбиеші ?зі жетекші бола отырып, балаларды ойнай білуге, ойын ережісін са?тау?а, ?рі оларды ойната отырып, ойлану?а ба?ыттайды, затты? атын немесе ?асиетін есінде са?тап ?алу?а жол ашады, ойын?а ?ызы?тыра отырып, зейінін, ?иялын дамытады.
Сонымен ?атар ойын барысында бала ?лкендермен, ?з ??рбыларымен ?арым-?атынас жасайды. ?р бала ?з жетістігіне ?уанып, м?з болады. Сонды?тан да ойын-тапсырмаларды тандауда ж?не іріктеуде балаларды? жас ж?не жеке ерекшелігін ескерген ж?н.
Т?рбиеші балалармен ойынды (заттармен, ?стел ?сті ж?не с?здік ойын) ?ш т?рлі етіп ?ткізуіне болады.
Заттармен ойналатын ойын ойыншы?тарды, таби?и заттарды ?олдану ар?ылы ?тіледі. Мысалы: «?ажайып ?апшы?», «Д?л осындайды тауып ал», «Салыстыр да, атын ата», «?ай а?ашты? жапыра?ы», «Бірдей ойыншы?ты тап», «?айсысы к?п,?айсысы аз» т.б.
Ал с?здік ойын ар?ылы с?зді орынды ?олдана білуге, д?рыс жауап айту?а, с?з ма?ынасын т?сінуге, орынды с?йлеуге ?йренеді. Мысалы: «С?з ойла», «С?з ??ра», «Ж?мба? ойла», «Жа?сы-жаман», «Жал?астыр», «?ш с?з ата».
Сонымен ?атар балаларды? с?здік ?орларын дамыту ж?мысына ойындарды ?олданумен ?атар, «Пішіндер к?рмесі», «?рнекті есі?де са?та», «?иын жолдар», «Суретті жал?астыр», «Биші адамдар», «К??ілді тая?шылар», т?різді жатты?у тапсырмаларды да пайдаланып отыру ?з н?тижесін берді. Б?л атал?ан жатты?у, тапсырмалар балаларды? с?здік ?орын дамыта отырып, таным белсенділіктерін ж?не сауса? б?лшы? етін дамытады.
Жалпы ойынды ?йымдастыру:
-?ткізуге ?зірлік;
-ойынды ?ткізу;
- ойынды талдау
сия?ты ?ш ба?ытты ?амтиды. Ойын?а ?ажетті ??ралдар, заттарды даярлау кезі - ойынды ?ткізуге ?зірлік болып табылады.
Балаларды ойынны? мазм?нымен таныстыру кезі - ойынды ?ткізу болып табылады. Ойынды талдау - б?л ойынны? ?з ма?сатына жетуі, балаларды? белсенділігі ж?не оларды? іс- ?рекеті болып табылады.
Сонымен балаларды? с?здік ?орларын дамытуда ойындарды, тапсырма-жатты?уларды ?олдану ?лкен н?тиже береді. Ойын ар?ылы балаларды? с?здік ?оры дамып, ауызша с?йлеу машы?ын игереді, таным белсенділіктері ?алыптаса т?сіп, а?ыл-ойы ?сіп жетіледі, ?рі адамгершілік ?асиеттер бойына сі?іреді.
Просмотр содержимого документа
«Балаларды? с?здік ?орларын дамыту жолдары»
Балалардың сөздік қорларын
дамыту жолдары
Балабақшадағы тәрбиелеу-оқыту жұмысында балалардың тілін дамыту, сөздік қорларын дамыту ауызша сөйлеуге үйрете отырып, үйренген сөздерін күнделікті өмірде еркін қолдану, әрі оны күнделікті іс-әрекет кезіндегі тілдік қарым-қатынаста қолдана білуге жаттықтыру ісіне ерекше мән беріледі.
Мектеп жасына дейінгі кезеңдегі балалармен сөздік жұмысын жүргізу ісі – тіл дамытудың негізгі бір міндеттері.
Балалармен сөздік жұмысын жүргізе отырып, оларды айналасындағы заттармен таныстырып, атын атай білуге, қасиеті мен сапасын, түр-түсін және пішінін ажырата білуге, өмірдегі, қоршаған ортадағы түрлі құбылыстар жайындағы ұғым, түсініктерін дамыта отырып, белсенді түрде тілдік қарым-қатынас жасай білуге үйретеміз.
Мектеп жасына дейінгі балалардың сөздік қорларын дамыту ісінде тәрбиешінің міндеттері:
-балалардың сөздік қорларын дамыту;
-жаңа сөздерді меңгерту;
-үйренген сөздерін тиянақтап, анықтап, әрі байыту.
Осы аталған міндеттерді тәрбиеші үнемі сөздік жұмысын жүргізуде басшылыққа алып отыруы тиіс. Балалардың сөздік қорын дамытуда ойын, тапсырма жаттығулардың орны ерекше. Соның ішінде ойын – баланың шын тірлігі. Ойын арқылы бала айналасындағы нәрседен өзіне қызықтысына ықыласы ауып, тандап алады. Баланың бір ерекше қасиеті сөйлеуден еш жалықпайды. Ойын бала тілінің дамуына ықпалын тигізіп, таным белсенділігінің дамуына жол ашады. Қай бала болмасын ойынмен өседі, өйткені бала табиғатының өзі тек ойынмен байланысты. Ойын үстінде бала еш нәрсеге тәуелсіз. Ол өзін еркін ұстайды. Ал еркіндік дегеніміз барлық дамудың баспалдағы, бәрін білуге деген талпынысы мен құлшынысы. Баланың білуге деген құштарлығы, сөйлеуі ойын үстінде қалыптасады.
Сөздік қорды дамыту ісін ұйымдастыру жұмысында ойын сабағы ең негізгі орын алады. Тәрбиеші бақылау, заттарды қарау, сурет қарау, жұмбақ шешу және құрастыру, саяхат, ойын-сабақтарын ұйымдастыру барысында балалардың сөздік қорларын дамытады.
Арнайы ойын-сабақ және сабақ мазмұнына қарай танымдық, дамытушы ойындарды, тапсырмаларды қолдану, балаларды заттарды бір-бірімен салыстыруға, оларды қасиетіне қарай ажыратуға және оны танып білуге үйретеді. Сөйтіп бала топтағы жасына сәйкес бағдарламалық міндетті меңгереді. Ойын ұйымдастыруда тәрбиеші өзі жетекші бола отырып, балаларды ойнай білуге, ойын ережісін сақтауға, әрі оларды ойната отырып, ойлануға бағыттайды, заттың атын немесе қасиетін есінде сақтап қалуға жол ашады, ойынға қызықтыра отырып, зейінін, қиялын дамытады.
Сонымен қатар ойын барысында бала үлкендермен, өз құрбыларымен қарым-қатынас жасайды. Әр бала өз жетістігіне қуанып, мәз болады. Сондықтан да ойын-тапсырмаларды тандауда және іріктеуде балалардың жас және жеке ерекшелігін ескерген жөн.
Тәрбиеші балалармен ойынды (заттармен, үстел үсті және сөздік ойын) үш түрлі етіп өткізуіне болады.
Заттармен ойналатын ойын ойыншықтарды, табиғи заттарды қолдану арқылы өтіледі. Мысалы: «Ғажайып қапшық», «Дәл осындайды тауып ал», «Салыстыр да, атын ата», «Қай ағаштың жапырағы», «Бірдей ойыншықты тап», «Қайсысы көп,қайсысы аз» т.б.
Үстел үсті ойынын ұйымдастыруда домино, лото, суреттер қолданылады. Мысалы: «Суретті құрастыр», «Қандай затқа ұқсайды?», «Қай сурет тығылды?», «Бір сөзбен ата», «Кім байқағыш», «Қиылған суреттер», «Ұқсасын тап», «4-ші не артық?», «Есінде сақта».
Ал сөздік ойын арқылы сөзді орынды қолдана білуге, дұрыс жауап айтуға, сөз мағынасын түсінуге, орынды сөйлеуге үйренеді. Мысалы: «Сөз ойла», «Сөз құра», «Жұмбақ ойла», «Жақсы-жаман», «Жалғастыр», «Үш сөз ата».
Сонымен қатар балалардың сөздік қорларын дамыту жұмысына ойындарды қолданумен қатар, «Пішіндер көрмесі», «Өрнекті есіңде сақта», «Қиын жолдар», «Суретті жалғастыр», «Биші адамдар», «Көңілді таяқшылар», тәрізді жаттығу тапсырмаларды да пайдаланып отыру өз нәтижесін берді. Бұл аталған жаттығу, тапсырмалар балалардың сөздік қорын дамыта отырып, таным белсенділіктерін және саусақ бұлшық етін дамытады.
Жалпы ойынды ұйымдастыру:
-өткізуге әзірлік;
-ойынды өткізу;
- ойынды талдау
сияқты үш бағытты қамтиды. Ойынға қажетті құралдар, заттарды даярлау кезі - ойынды өткізуге әзірлік болып табылады.
Балаларды ойынның мазмұнымен таныстыру кезі - ойынды өткізу болып табылады. Ойынды талдау - бұл ойынның өз мақсатына жетуі, балалардың белсенділігі және олардың іс- әрекеті болып табылады.
Сонымен балалардың сөздік қорларын дамытуда ойындарды, тапсырма-жаттығуларды қолдану үлкен нәтиже береді. Ойын арқылы балалардың сөздік қоры дамып, ауызша сөйлеу машығын игереді, таным белсенділіктері қалыптаса түсіп, ақыл-ойы өсіп жетіледі, әрі адамгершілік қасиеттер бойына сіңіреді.
Әдістемелік бірлестік басқарушысы –
Гүлбану Темирханқызы Шакенова
Әдістемелік бірлестік хатшысы –
Алмахан Құлжабайқызы Садықова
Әдістемелік бірлестік мүшелері:
1. Қамария Қабыкенқызы Бүркітбаева – даярлық «Б» тобының тәрбиешісі
2.Хабиба Рақымгелдіқызы Оразғалина – ересек «Б» тобының тәрбиешісі
3.Алмахан Құлжабайқызы Садықова – ересек «Б» тобының тәрбиешісі
4.Асен Жолдасбайқызы Мұқышева – естияр «В» тобының тәрбиешісі
5.Гүлжан Байтұрсынқызы Найманова – естияр «В» тобының тәрбиешісі
