Тукай безне? к??елл?рд?

Тукай безнең күңелләрдә.

Максат: укучыларны татар халкының бөек шагыйре Г.Тукай турындагы белемнәрен киңәйтү; әсәрләренә күзәтү ясау; шагыйрь иҗатына кызыксыну уяту; шигырьләренә, әкиятләренә нигезләнеп, Г.Тукай иҗатына, туган телгә мәхәббәт тәрбияләү.

Җиһазлау: шагыйрь портреты, китаплар күргәзмәсе, әкият һәм шигырьләренә иллюстрацияләр, презентация.

-Хәерле көннәр сезгә! Көнне башлаганда һәрбер кешегә изгелекләр теләргә, бер-берсенә яхшы сүзләр әйтергә тиеш. Иртәнге сүзеңне яхшы сүз белән башласаң, көнең матур үтәр, диләр. Дуслар, әйдәгез, бер-беребезне, кунакларны яңа көн белән котлыйк.

- Яңа көн тынычлык алып килсен!

- Әти-әниләребезгә һәм барча кешегә ягымлы булыйк!

- Яхшы эшләр генә кылыйк!

“Бәйрәм бүген” җыры яңгырый.

- Бүген нинди бәйрәм дип уйлыйсыз?

- Әйе,бүген бәйрәм, халкыбызның бөек шагыйре – Тукаебызның туган көне.

- Аның турында нәрсәләр беләсез?

- Габдулла Тукай 1886 елның 26 апрелендә Арча районы Кушлавыч авылында Мөхәммәтгариф мулла гаиләсендә дөньяга килә. Габдулла туып биш ай үткәч, аның әтисе кинәт үлеп китә. Чама белән 1-2елдан соң, әнисе Мәмдүдә, сабый баласын авылларындагы Шәрифә исемле бер фәкыйрь карчыкка вакытлыча асрамага калдырып, үзе Сасна авылы мулласына кияүгә чыга. Бераздан ул нәни Габдулланы үз янына Саснага алдыра, ләкин бала өчен бу бәхетле тормыш озакка бармый: бер елдан Мәмдүдә дә үлә. Шулай итеп, Габдулла бөтенләй ятим кала. Аннары ятим баланы күрше Өчиле авылындагы Зиннәтулла исемле бабаена - әнисенең әтисенә кайтарып бирәләр. Өчиле бик кечкенә һәм ярлы авыл була. Бу елларда иген уңмаганлыктан, Зиннәтулла мулла, күрше авылларга барып, икмәк сыныклары теләнеп йөргән. Бервакытны Зиннәтулла бабасы Тукайны Казанга баручы бер ямщикка утыртып җибәрә. Ямщик, аны Казанга алып килеп, Печән базарында: “Асрамага бала бирәм, кем ала?” – дип кычкырып йөри. Базар эченнән бер кеше чыгып, Габдулланы өенә алып кайтып китә. Бу кеше Яңа Татар бистәсеннән кәләпүш сатып көн күрүче Мөхәммәтвәли атлы вак сәүдәгәр була. Аның үз улы булмаганлыктан, алар хатыны Газизә белән икесе нәни Апушны үз улларыдай кабул итәләр. Тукай да аларны әти – әни дип атый. Ул бу елларны үз гомеренең иң матур чагы дип саный.

Көтмәгәндә бу ата – ана бик каты авырып китә һәм баланы кабат Өчиле авылына озаталар. Озакламый Кырлай исемле авылдан ир баласыз Сәгъди исемле бер кеше килеп, аны үзе белән алып китә. Кырлайда Апушны якты йөз белән каршылыйлар. Малай 6 яшеннән кул арасына керә. Иртә белән морҗа ачу, аннары ябу, мичкә ягу өчен салам көлтә бәйләү, сыерны көтүгә чыгару, кич каршы алу кебек эшләр аның вазыйфасына керә. Көзен бәрәңге алуда булыша. Монда ул башта абыстайга, икенче елны мәдрәсәгә йөреп сабак ала башлый. Чын халыкчан “Шүрәле” поэмасын Кырлай истәлекләренә багышлый.

1895 елның көзендә Кушлавыч крестьяны Бәдретдин, Тукайның әтисе ягыннан туган апасы Газизә Госманова үтенече буенча, аны Җаекка (Уральскига) озатыр өчен, Кушлавычка алып кайта. Озак та тормый, Тукай Казан аша Уральскига юнәлә. Монда “Мотыйгыйя” мәдрәсәсенә урнашып, соңыннан рус классына да укырга йөри.

1905-1906 елларда Җаектан татар телендә газета – журналлар чыга башлый. Бу газета – журналларда һәр номер саен диярлек аның шигырьләре, мәкаләләре, фельетоннары, пародияләре басылып тора.

1907 елның көзендә Тукай Казанга кайта.

1913 елның 10 мартында Тукай соңгы дәрәҗәгә җиткән туберкулез белән больницага керә. Ләкин ул монда да тынгылык белми, гел иҗат итеп тора.

1913 елның 15 апрелендә шагыйрьнең йөрәге тибүдән туктый.

Тукай – өлкәннәрнең дә, балаларның да иң яраткан шагыйре. Аның шигырьләре безне гомер буе озатып бара. Без аның шигырьләрен яттан өйрәнәбез, аларны көйгә салып җырлыйбыз, сәхнә әсәрләре итеп уйныйбыз.

Шагыйрь аз яшәсә дә, татар әдәбияты тарихында тирән эз калдырды һәм бөтен тормышын халыкка багышлады. Халык үзенең улына онытылмаслык истәлек итеп һәйкәлләр куйды. Сөекле шагыйребезгә Казанда гына түгел, аның туган авылы Кушлавычта, Кырлайда, Әлмәттә дә һәйкәлләр куелган. Тукай халык күңелендә, аның белән бергә яши, көрәшә, җиңә, алга бара. Татар халкы үзе дә аны мәңгегә йөрәгендә саклый.

-Хәзер “Табышмак әйтәм...Сорау бирәм...”уены уйнап алырбыз.

Табышмакның җавапларын

Эзләмә әллә кайдан.

Укысаң әгәр тырышып-

Тиз табарсың Тукайдан.

1. Кәҗә белән сарыкның капчыгында ничә бүре башы булган?

2. Пар атларны җиктереп арбага,

Чыгып киткән Казан дигән калага.

Ул кем?

1. Шар яра, ди, бар урманны җыеп,

Кысканга Былтыр кычкыра быел.

1. Сачен тарап алтын тарак белән

И бизәнә, ясана.

Вә шуннан соң кинәт суга чума-

Нәрсә кала басмада?

1. Җәй көне.Эссе һавада ул суда койна, йөзә;

Чәчрәтә, уйный, чума, башы белән суны сөзә.

Ул нинди малай?

1. Дөньяда күп нәрсә белдең син нинди тел аркылы?

-Молодцы, укучылар, бик тырышып сорауларга җавап бирдегез.Ә хәзер өйрәнгән шигырьләребезне сөйләп күрсәтик әле. (Укучылар ятлаган шигырьләрен сәхнәләштереп күрсәтәләр).

-Барыгызга да бик зур рәхмәт, бик матур итеп сөйләдегез. Ә хәзер “Туган тел” җыры җырлыйбыз.

-Шуның белән дәресебез тәмам, чыгарга мөмкин.