?азіргі кезде білім беру мекемелеріні? алдында т?р?ан міндеттерді? бірі - жас ?рпа?ты? салауатты ?мір с?руге к?з?арасын ?алыптастыру, оларды? денсаулы?ын са?тау?а, ?орша?ан ортасын таза ?стау?а ж?не жо?ары, сапалы білім алып, сол білімді келешектегі ?мірінде пайдалана білуге т?рбиелеу.
Елбасымыз алды?а міндет етіп ?ой?андай ?зіндік ?мір ?рнегін жасай алатын, ?зіндік даму арнасын белгілеп, ?мірді? ?иыр к?кжиегіне батыл ?адам басатын б?гінгі б?секені? ?атал за?ына икемді ?рпа?ты? т??ыры мектептен басталады. Оны? ал?ы шарты о?ушы бойында ?мірлік бейінділіктерді ?алыптастыру мен денсаулы?ын са?таумен орындалады - дейді.
?аза? еліні? Ата за?ына с?йкес ?рбір азаматты? саулы?ы - мемлекетімізді? саулы?ы деп есептелінеді. Халы? даналы?ы «Елім бай болсын десе? - дені? сау болсын» деп денсаулы?ты? елдік, халы?ты?, ?лтты?, отанды? ма?ынасына айры?ша к??іл аударады. Сонды?тан да ?р адам «Мені? саулы?ым - ?рпа?ымны? саулы?ы» деп т?сінгені абзал.
Дені сау адам - таби?атты? е? ?ымбат жемісі. ?аза?стан Республикасы ?з т?уелсіздігін ал?аннан бастап осы ?станымды басшылы??а алып келеді.
?аза?стан Республикасыны? Президенті Н. ?. Назарбаев жыл сайын халы??а жолдауын ?аза?стан азаматтарыны? денсаулы?ын ны?айту, салауатты ?мір салтын ынталандыру егемендікті? кілтін ?стар жастарды? болаша?ына апаратын, алтын с?рлеу десе болады.
Елімізді? болаша?ы жастар бол?анды?тан, «Саламатты ?аза?стан - 2015» атты мемлекеттік ба?дарламада халы?ты? денсаулы?ын ны?айту, мемлекетті? бірінші кезектегі ат?аратын, шараларыны? бірі екендігін атап к?рсеткені баршамыз?а м?лім. Ба?дарламаны? басты ма?саты, м?раты халы?ты? денсаулы?ын са?тау мен демографиялы? ахуалды жа?сарту, сонды?тан ?аза?стан Республикасы ?з т?уелсіздігін ал?аннан бастап осы ?станымды басшылы??а алып келеді.
Бала т?рбиесіні? ал?аш?ы алтын ?азы?ы - жан?ясы.
Жан?ялы? т?рбие ата - анамен бала арасында?ы ?арым - ?атынасты? ж?йе.
«Балапан ?ыран болу ?шін оны сам?атып ?шыратын ата немесе ?ке де ?ыран болуы керек» деп отбасылы? т?рбиеге ерекше то?тал?ан. ?р отбасында ата-ананы? орны б?лек. Бала ?кеден а?ыл, анадан мейірім алады.
«Саулы? байлы? негізі» - деп айт?андай, ?рбір адам ?з жан?ясында салауатты ?мір салты мен ?мір с?ру ?шін ауруды? алды? алу ж?не болдырмау. Д?рыс тама?тану, ?орша?ан ортаны жа?сарту туралы, сонымен дене т?рбиесімен айналысуы керек. ?сіресе, мектеп жасында?ы балаларды? к?зінше, есірткілерді темекі мен алкогольды т?тынуды ?ойып тазалы? пен санитария шараларын са?тау?а ?мтылдыру. Денсаулы? ?леуметтік байлы?ты? негізі, сонды?тан оны са?тап, ны?айту?а барлы? жа?дайлар жасалуы ?ажет.
Баланы? еркелігіне ?арап, оны? барлы? ?ылы?тарына к?ну де, ?лкен ?ателіктерді? бірі екенін ?мытпайы?.
?сіресе, ?азіргі технологияны? дамуы кезінде, денсаулы??а зиянын бірден-бір тигізетін ол – компьютер.
Я?ни, тапжылмай ?за? уа?ыт компьютерді? алдында отыру:
Біріншіден, баланы? ой-?рісіні? дамуын шектесе, екіншіден, оны? мінез-??л?ыны? ?згеруіне, логикалы? ойлау ?абілетіні? бірте-бірте т?мендеуіне ?келіп со?ады, баланы?, а?ыл ойыны? дамуын тежейді.
Компьютерді? алдында ?зіліссіз ж?мыс істеу баланы? ?ан ?ысымын к?тереді, ж?не миопия, (к?з жанарыны? алыстан немесе жа?ыннан к?ру ?абілетіні? т?мендеуі) ??ла?ты? есту ?абілетін т?мендетеді, баланы? ?й?ысы б?зылып ас?а т?беті болмайды. Ал ?й?ысы ?анба?ан баланы? зейіні т?мендейтіні белгілі.
Сонымен ?атар омырт?а?а к?п к?ш т?сетіндіктен сколиоз (омырт?а буыныны? ?исаюы) омырт?а ауруына шалды?уы м?мкін б??ан ?оса электрленген с?улелер сауса? ?штарына ?сер етіп, ?олды? буындарына за?ым келтіреді.
Компьютерлік ойындарды? негізгі т?рі атыс-шабыс, т?белес, зорлы? –зомбылы?тар болып келеді. Бала сырт?ы д?ниені ?мытып, ?ым-?и?аш со?ыс немесе сатырла?ан т?белесті? ортасында ж?реді.
Осындай кездерде баланы? ж?йке ж?йесі б?зылып, ашу–ыза?а жол береді. Бірте-бірте баланы? бойында?ы мейірімділік, ізгілік ?асиеттері, ата-ананы сыйлау ?абілеті азаяды. Осылайша жал?аса берсе баланы? ?деби кітаптар?а, ізгілік ?асиеттілік ойындар?а ?ызы?ушылы?ы т?мендеп, компьютерге т?уелділікке ?келіп со?ады. ?азір болма?анмен де 10-15 жыл уа?ыттан кейін наша?орлы??а т?уелділік, темекіге т?уелділік, спирттік ішімдіктерге т?уелділік т?різді ?леуметтік дерттерді? ?атарына компьютерге т?уелділік деген атау ?осылып жатса еш ?андай та?дану?а болмайды.
Сонымен бірге со??ы кезде ?ялы телефон ар?ылы Mail agent ж?йесімен тілдесу де о?ушыларды? ж?не жастарды? с?йікті ісіне айналды. Ал ?ялы телефонды да пайдалану кезінде электромагниттік тол?ындарды? ?те зиянды ?сері бар екендігіде д?лелденіп отыр.
Сонды?тан да жо?арыда айтыл?ан жа?дайларды ескере келіп, баланы? денсаулы?ын са?таймын десе ата-ана т?мендегідей жа?дайларды б?лжытпай орында?аны д?рыс.
- 4 жастан - 6 жас?а дейінгі баланы компьютерге м?лде ?йретуге болмайды.
- бала 7-жас?а тол?аннан кейін ?ана аптасына 2 рет 10-минут ?ана компьютермен ж?мыс жаса?аны д?рыс.
- 1-4 сынып о?ушылары т?улігіне 15-20 минут, 5-8 сынып о?ушылары т?улігіне 20-25 минут, 9-11 сынып о?ушылары 30 минуттан арты? отырмауы керек.
-бала монитордан 70 см ?ашы?ты?та ж?мыс істегені ж?н компьютер т?р?ан б?лме жары? бол?аны д?рыс.
-баланы? ?йы?тайтын б?лмесіне теледидарды да, компьютерді де м?лдем ?ойма?ан д?рыс - компьютерді баланы? к??ілін к?теретін ??рал ретінде пайдаланып, б?лмені? т?ріне ?ойып ?йді? е? ма?ызды ??ралына айналдырма?ыз.
- компьютермен ж?мыс істегенде реттелетін кресло немесе орынды?ты ?олданы?ыз.
- егер компьютерде 2 са?аттан арты? отыратын жа?дай туындай ?алса, арнайы к?з?йнекті пайдаланы?ыз
- баланы? ?й тапсырмаларын орындамай т?рып компьютер пайдалануына шек ?ойы?ыз.
Демек, кез-келген ата-ана балаларына компьютерді? зияны туралы уа?ыт сайын ескертіп отыр?аны д?рыс. Жалпы шамадан тыс компьютер алдында отыру баланы? ?ана емес,?лкенні? де ж?йкесін ж??артып, жо?арыда?ы атал?ан дерттерге ?келіп со?атынын есте ?ста?ан д?рыс.
Дені сау, ?о?амны? ?уатты демекші, ?ай халы?ты? болса да болаша?ы жастарды? денсаулы?ына тікелей байланысты. Сонды?тан сіздерді салауатты ?мір салтын жан?яда да ?стануды ?мытпа?ыздар!
Ата-аналар?а айтылар ?сыныс
Бала?ызды? е? алдымен, денсаулы?ын ?ада?ала?ыз. Денсаулы? - т?нні? ?ана емес, жанны? да кепілі. Дені сау бала ?ана о?у мен т?рбиеге ы?ыласты болады.Бала?ызды кішкентай кезінен денсаулы?ын к?те білуге, денесін шыны?тыру?а да?дыландыры?ыз.?йрету дегеніміз – а?ыл айту емес, ?зі?ізді? ?лгі болуы?ыз, барлы? істі бірге орындауы?ыз.
Бала?ызбен жа?ын сырлас, дос болу?а тырысы?ыз. Бала ?шін е? жа?ын адам ата-ана бол?анымен де, баланы? ?ашанды ата-анасына айта алмай, жас?анша?тайтын с?ттері де аз болмайды. Сондай с?ттерде д?п басып, баланы бауыры?ыз?а тарта білу ?те ма?ызды. Бала?ыз ?зінше жасырып ж?рген сырын айтып, сізбен б?лісуі м?мкін. Ондай кездерде бала?а жекімей не болмаса маза? етіп к?лмей, м??ият ты?дап, ?з к?з?арасы?ызды білдіріп ке?ес айта білу бала?ызды? сізге деген сенімін арттырады.Ал бала т?рбиесіндегі басты ??рал- сенім
Бала?ыз ?андай да болмаса ?ате іс жасаса, жекіп ?ата? жазалау ?ажетсіз де ?німсіз. Ондай кездерде бала ?зі де ?уыстанып, бойында ?рей пайда болады.Керісінше бала?ыз?а а?ыл айтып, жол к?рсеті?із, м?ны? пайдасы сонда ?ана к?бірек болма?.е? бастысы ?ателікті бетке басып, мойындатуда емес, жа?сысын алдымен айтып, ббаланы жігерлендіре отырып, кемшіліліктерін ж??алап жеткізу, сонымен ?атар кемшілікті жою жолдарын к?рсету.
Бала бал?ан со?, ?з ?атарластарымен бірде тату, бірде ренжісіп жатады. Тіпті кейде ерексектерден ?лімжеттік к?ріп, ж?бірленуі де м?мкін. Ондай с?ттерде балаларды? арасына т?су, оларды? т атулы?ына сызат т?сіріп, ?арым-?атыстарын ушы?тырмаса, жа?ындастырмайды. Бала ?ылы?ын жа?тап арасына т?ссе?із, бала со?ан ?деттенеді, с?л ?иыншылы??а тап болса, сізді? к?мегі?ізге ж?гінетін болады.М?ндай жа?дайда баланы сырттай ба?ыла?ан абзал. Бала?ыз ?немі орынсыз ж?бірленіп жатса, ?рине м?ндай жа?дайда араласу?а тура келеді.
Бала?ызды? бос уа?ытында немен айналысатынын, ?андай іске икемді екенін ?ада?ала?ыз. Шама?ыз келмесе, бала?ыз?а бейімі бар ісстерді беруге тырысы?ыз. М?ндай ?ркеттер баланы дамытып ?ана ?оймай, зиянды ?деттерден да са?тайды. ?олы бос, айналысатын ісі жо? бала зиянды істерге біртабан жа?ын болатынын да ?мытпа?ыз. Белгілі педагог М. Ж?мабаевты? т?жырымына ж?гінсек: «Бала еш уа?ытта іссіз отыра алмайтын бол?анды?тан, бала?а ыл?и пайдалы іс беріп отыру керек. Сол уа?ытта бала ?мір бойы пайдалы іске ?деттеніп кетеді Болмаса бала пайдалы іс берілмесе, ол уа?ытта ?з бетімен ?айда?ы, нашар, зиянды істерге ?деттеніп кетеді»
Баланы еркін т?рбиелеу керек. Еріктілілік, еркіндік дегенні? ?зі де шын ма?ынасында?ы жауапкершілікті? ?лшемі. Сонды?тан да, еркіндікті? ж?ні осы деп м?лдем ?араусыз жіберуге болмайды. ?р н?рсені? ?з шегі болады. Сол белгіленген шекті бала сезініп, т?йсініп ?суі керек. ?атты с?йлеу баланы сізден соншалы?ты алыстатса, жылы ?арым-?атынас,жа?сы к?з?арас – сізді? бала?ыз?а жа?ындататын е? о?ай жол. ?немі б?йырып с?йлеу баланы? бойын со?ан ?деттендіреді.
Бала кішкентай кезінде барлы? а?паратты еш кедергісіз ?абылдай береді.Сонды?тан бала?ызды а?параттарды тал?ап ?абылдау?а, ?зіні? к?з?арасын ашы? білдіруге, ойланып с?йлеуге ?йреткен абзал.Ол ?шін балалар?а осы тектес тапсырмалар беру ?ажет.М?селен, баланы? алдына к?п зат бері?із. Баланыз осы заттарды? барлы?ын ал?ысы келгенімен, бір- екі затты ?зіне ?ажеттілігіне ?арай та?дау керектігін т?сіндірі?із.
Кейбір балалар таби?атынан тынымсыз болады. Бір затты к?рсе, соны міндетті т?рде б?рап, сындырып, тіпті ішін ашып а?тарып к?ріп жатады. ?здері бір орында отыра алмайды, с?ра? ?ой?ыш та болады. Ондай балаларды ?немі ?рсып, т?ртіпке келтіріп жатамыз. Біра? о?ан к?нетін бала к?рінбейді, одан сайын ?ы?ырлы? танытып, а?ыры ?ата? жазалаудан кейін ?ана тынышталады. ?рине баланы? ?р базынасын к?теру ерексектер ?шін о?ай тимейтіні т?сінікті. Десекте м?ндай балалар кейде таби?атынан дарынды болып келеді. Тек баланы? бейімін тап басып, ба?ыттай білсе?із бол?аны.
Бала т?рбиесіндегі е? негізгі тетік – баланы ?з к?шіне сендіруге ?йрету. Бала?ызды? болашы?ына ?андай сенсе?із, оны? ?р ісіне де сондай сенімді болу керек. Бала?а е? алдымен, ?зі?із сенбесе?із, о?ан ешкімде сенбейді. Баланы ?з к?шіне сендіру оны батыл болу?а т?рбиелейді.
«Салауатты өмір салтын жанұяда қалыптастырудың жолдары. Компьютердің зияны»
Міндеті:
Ата - ананың балаға деген сүйіспеншілігін байқау; өзінің және өзгенің даралығын бағалау, өзін құрметтеу; көңіл - күйді көтеру, сезім мен эмоцияны реттеу; ата - ананың бала тәрбиелеудегі оң психологиялық көзқарасын, балаға деген жауапкершілік сезімін қалыптастыру,тұлғалық өзін-өзі дамыту құзіреттілігі, отбасында салауатты өмір салтын қалыптастыруға үлес қосу. Көрнекілігі: Интерактивті тақта, слайд. Күн тәртібінде:
І. Баяндама: «Салауатты өмір салтын жанұяда қалыптастырудың жолдары. Компьютердің зияны»
ІІ. Оқушылардың оқу үлгерімі, жалпы сыныптың жағдайы.
ІІІ.Әр түрлі мәселелер.
а) Оқушылардың жолда жүру, өмірқауіпсіздіктерін қатты қадағалау, нұсқауға қол қою.
ә) Ақылы қосымша сабақтар мәселесі.
Баяндама. «Салауатты өмір салтын жанұяда қалыптастырудың жолдары. Компьютердің зияны»
Қазіргі кезде білім беру мекемелерінің алдында тұрған міндеттердің бірі - жас ұрпақтың салауатты өмір сүруге көзқарасын қалыптастыру, олардың денсаулығын сақтауға, қоршаған ортасын таза ұстауға және жоғары, сапалы білім алып, сол білімді келешектегі өмірінде пайдалана білуге тәрбиелеу. Елбасымыз алдыға міндет етіп қойғандай өзіндік өмір өрнегін жасай алатын, өзіндік даму арнасын белгілеп, өмірдің қиыр көкжиегіне батыл қадам басатын бүгінгі бәсекенің қатал заңына икемді ұрпақтың тұғыры мектептен басталады. Оның алғы шарты оқушы бойында өмірлік бейінділіктерді қалыптастыру мен денсаулығын сақтаумен орындалады - дейді.
Қазақ елінің Ата заңына сәйкес әрбір азаматтың саулығы - мемлекетіміздің саулығы деп есептелінеді. Халық даналығы «Елім бай болсын десең - денің сау болсын» деп денсаулықтың елдік, халықтық, ұлттық, отандық мағынасына айрықша көңіл аударады. Сондықтан да әр адам «Менің саулығым - ұрпағымның саулығы» деп түсінгені абзал.
Дені сау адам - табиғаттың ең қымбат жемісі. Қазақстан Республикасы өз тәуелсіздігін алғаннан бастап осы ұстанымды басшылыққа алып келеді. Қазақстан Республикасының Президенті Н. Ә. Назарбаев жыл сайын халыққа жолдауын Қазақстан азаматтарының денсаулығын нығайту, салауатты өмір салтын ынталандыру егемендіктің кілтін ұстар жастардың болашағына апаратын, алтын сүрлеу десе болады. Еліміздің болашағы жастар болғандықтан, «Саламатты Қазақстан - 2015» атты мемлекеттік бағдарламада халықтың денсаулығын нығайту, мемлекеттің бірінші кезектегі атқаратын, шараларының бірі екендігін атап көрсеткені баршамызға мәлім. Бағдарламаның басты мақсаты, мұраты халықтың денсаулығын сақтау мен демографиялық ахуалды жақсарту, сондықтан Қазақстан Республикасы өз тәуелсіздігін алғаннан бастап осы ұстанымды басшылыққа алып келеді.
Бала тәрбиесінің алғашқы алтын қазығы - жанұясы.
Жанұялық тәрбие ата - анамен бала арасындағы қарым - қатынастық жүйе.
«Балапан қыран болу үшін оны самғатып ұшыратын ата немесе әке де қыран болуы керек» деп отбасылық тәрбиеге ерекше тоқталған. Әр отбасында ата-ананың орны бөлек. Бала әкеден ақыл, анадан мейірім алады. «Саулық байлық негізі» - деп айтқандай, әрбір адам өз жанұясында салауатты өмір салты мен өмір сүру үшін аурудың алдың алу және болдырмау. Дұрыс тамақтану, қоршаған ортаны жақсарту туралы, сонымен дене тәрбиесімен айналысуы керек. Әсіресе, мектеп жасындағы балалардың көзінше, есірткілерді темекі мен алкогольды тұтынуды қойып тазалық пен санитария шараларын сақтауға ұмтылдыру. Денсаулық әлеуметтік байлықтың негізі, сондықтан оны сақтап, нығайтуға барлық жағдайлар жасалуы қажет.
Баланың еркелігіне қарап, оның барлық қылықтарына көну де, үлкен қателіктердің бірі екенін ұмытпайық.
Әсіресе, қазіргі технологияның дамуы кезінде, денсаулыққа зиянын бірден-бір тигізетін ол – компьютер.
Яғни, тапжылмай ұзақ уақыт компьютердің алдында отыру:
Біріншіден, баланың ой-өрісінің дамуын шектесе, екіншіден, оның мінез-құлқының өзгеруіне, логикалық ойлау қабілетінің бірте-бірте төмендеуіне әкеліп соғады, баланың, ақыл ойының дамуын тежейді.
Компьютердің алдында үзіліссіз жұмыс істеу баланың қан қысымын көтереді, және миопия, (көз жанарының алыстан немесе жақыннан көру қабілетінің төмендеуі) құлақтың есту қабілетін төмендетеді, баланың ұйқысы бұзылып асқа тәбеті болмайды. Ал ұйқысы қанбаған баланың зейіні төмендейтіні белгілі.
Сонымен қатар омыртқаға көп күш түсетіндіктен сколиоз (омыртқа буынының қисаюы) омыртқа ауруына шалдығуы мүмкін бұған қоса электрленген сәулелер саусақ ұштарына әсер етіп , қолдың буындарына зақым келтіреді.
Компьютерлік ойындардың негізгі түрі атыс-шабыс, төбелес, зорлық –зомбылықтар болып келеді. Бала сыртқы дүниені ұмытып, қым-қиғаш соғыс немесе сатырлаған төбелестің ортасында жүреді.
Осындай кездерде баланың жүйке жүйесі бұзылып, ашу–ызаға жол береді. Бірте-бірте баланың бойындағы мейірімділік, ізгілік қасиеттері, ата-ананы сыйлау қабілеті азаяды. Осылайша жалғаса берсе баланың әдеби кітаптарға, ізгілік қасиеттілік ойындарға қызығушылығы төмендеп, компьютерге тәуелділікке әкеліп соғады. Қазір болмағанмен де 10-15 жыл уақыттан кейін нашақорлыққа тәуелділік, темекіге тәуелділік, спирттік ішімдіктерге тәуелділік тәрізді әлеуметтік дерттердің қатарына компьютерге тәуелділік деген атау қосылып жатса еш қандай таңдануға болмайды .
Сонымен бірге соңғы кезде ұялы телефон арқылы Mail agent жүйесімен тілдесу де оқушылардың және жастардың сүйікті ісіне айналды. Ал ұялы телефонды да пайдалану кезінде электромагниттік толқындардың өте зиянды әсері бар екендігіде дәлелденіп отыр. Сондықтан да жоғарыда айтылған жағдайларды ескере келіп, баланың денсаулығын сақтаймын десе ата-ана төмендегідей жағдайларды бұлжытпай орындағаны дұрыс. - 4 жастан - 6 жасқа дейінгі баланы компьютерге мүлде үйретуге болмайды. - бала 7-жасқа толғаннан кейін ғана аптасына 2 рет 10-минут қана компьютермен жұмыс жасағаны дұрыс . - 1-4 сынып оқушылары тәулігіне 15-20 минут , 5-8 сынып оқушылары тәулігіне 20-25 минут, 9-11 сынып оқушылары 30 минуттан артық отырмауы керек. -бала монитордан 70 см қашықтықта жұмыс істегені жөн компьютер тұрған бөлме жарық болғаны дұрыс. -баланың ұйықтайтын бөлмесіне теледидарды да, компьютерді де мүлдем қоймаған дұрыс - компьютерді баланың көңілін көтеретін құрал ретінде пайдаланып, бөлменің төріне қойып үйдің ең маңызды құралына айналдырмаңыз. - компьютермен жұмыс істегенде реттелетін кресло немесе орындықты қолданыңыз. - егер компьютерде 2 сағаттан артық отыратын жағдай туындай қалса, арнайы көзәйнекті пайдаланыңыз - баланың үй тапсырмаларын орындамай тұрып компьютер пайдалануына шек қойыңыз. Демек, кез-келген ата-ана балаларына компьютердің зияны туралы уақыт сайын ескертіп отырғаны дұрыс. Жалпы шамадан тыс компьютер алдында отыру баланың ғана емес ,үлкеннің де жүйкесін жұқартып, жоғарыдағы аталған дерттерге әкеліп соғатынын есте ұстаған дұрыс . Дені сау, қоғамның қуатты демекші, қай халықтың болса да болашағы жастардың денсаулығына тікелей байланысты. Сондықтан сіздерді салауатты өмір салтын жанұяда да ұстануды ұмытпаңыздар!
Ата-аналарға айтылар ұсыныс
Балаңыздың ең алдымен, денсаулығын қадағалаңыз. Денсаулық - тәннің ғана емес, жанның да кепілі. Дені сау бала ғана оқу мен тәрбиеге ықыласты болады.Балаңызды кішкентай кезінен денсаулығын күте білуге, денесін шынықтыруға дағдыландырыңыз.Үйрету дегеніміз – ақыл айту емес, өзіңіздің үлгі болуыңыз, барлық істі бірге орындауыңыз.
Балаңызбен жақын сырлас, дос болуға тырысыңыз. Бала үшін ең жақын адам ата-ана болғанымен де, баланың қашанды ата-анасына айта алмай, жасқаншақтайтын сәттері де аз болмайды. Сондай сәттерде дөп басып, баланы бауырыңызға тарта білу өте маңызды. Балаңыз өзінше жасырып жүрген сырын айтып, сізбен бөлісуі мүмкін. Ондай кездерде балаға жекімей не болмаса мазақ етіп күлмей, мұқият тыңдап, өз көзқарасыңызды білдіріп кеңес айта білу балаңыздың сізге деген сенімін арттырады.Ал бала тәрбиесіндегі басты құрал- сенім
Балаңыз қандай да болмаса қате іс жасаса, жекіп қатаң жазалау қажетсіз де өнімсіз. Ондай кездерде бала өзі де қуыстанып, бойында үрей пайда болады.Керісінше балаңызға ақыл айтып, жол көрсетіңіз, мұның пайдасы сонда ғана көбірек болмақ.ең бастысы қателікті бетке басып, мойындатуда емес, жақсысын алдымен айтып, ббаланы жігерлендіре отырып, кемшіліліктерін жұқалап жеткізу, сонымен қатар кемшілікті жою жолдарын көрсету.
Бала балған соң, өз қатарластарымен бірде тату, бірде ренжісіп жатады. Тіпті кейде ерексектерден әлімжеттік көріп, жәбірленуі де мүмкін. Ондай сәттерде балалардың арасына түсу, олардың т атулығына сызат түсіріп, қарым-қатыстарын ушықтырмаса, жақындастырмайды. Бала қылығын жақтап арасына түссеңіз, бала соған әдеттенеді, сәл қиыншылыққа тап болса, сіздің көмегіңізге жүгінетін болады.Мұндай жағдайда баланы сырттай бақылаған абзал. Балаңыз үнемі орынсыз жәбірленіп жатса, әрине мұндай жағдайда араласуға тура келеді.
Балаңыздың бос уақытында немен айналысатынын, қандай іске икемді екенін қадағалаңыз. Шамаңыз келмесе, балаңызға бейімі бар ісстерді беруге тырысыңыз. Мұндай әркеттер баланы дамытып қана қоймай, зиянды әдеттерден да сақтайды. Қолы бос, айналысатын ісі жоқ бала зиянды істерге біртабан жақын болатынын да ұмытпаңыз. Белгілі педагог М. Жұмабаевтың тұжырымына жүгінсек: «Бала еш уақытта іссіз отыра алмайтын болғандықтан, балаға ылғи пайдалы іс беріп отыру керек. Сол уақытта бала өмір бойы пайдалы іске әдеттеніп кетеді Болмаса бала пайдалы іс берілмесе, ол уақытта өз бетімен қайдағы, нашар, зиянды істерге әдеттеніп кетеді»
Баланы еркін тәрбиелеу керек. Еріктілілік, еркіндік дегеннің өзі де шын мағынасындағы жауапкершіліктің өлшемі. Сондықтан да, еркіндіктің жөні осы деп мүлдем қараусыз жіберуге болмайды. Әр нәрсенің өз шегі болады. Сол белгіленген шекті бала сезініп, түйсініп өсуі керек. Қатты сөйлеу баланы сізден соншалықты алыстатса, жылы қарым-қатынас,жақсы көзқарас – сіздің балаңызға жақындататын ең оңай жол. Үнемі бұйырып сөйлеу баланың бойын соған әдеттендіреді.
Бала кішкентай кезінде барлық ақпаратты еш кедергісіз қабылдай береді.Сондықтан балаңызды ақпараттарды талғап қабылдауға, өзінің көзқарасын ашық білдіруге, ойланып сөйлеуге үйреткен абзал.Ол үшін балаларға осы тектес тапсырмалар беру қажет.Мәселен, баланың алдына көп зат беріңіз. Баланыз осы заттардың барлығын алғысы келгенімен, бір- екі затты өзіне қажеттілігіне қарай таңдау керектігін түсіндіріңіз.
Кейбір балалар табиғатынан тынымсыз болады. Бір затты көрсе, соны міндетті түрде бұрап, сындырып, тіпті ішін ашып ақтарып көріп жатады. Өздері бір орында отыра алмайды, сұрақ қойғыш та болады. Ондай балаларды үнемі ұрсып, тәртіпке келтіріп жатамыз. Бірақ оған көнетін бала көрінбейді, одан сайын қыңырлық танытып, ақыры қатаң жазалаудан кейін ғана тынышталады. Әрине баланың әр базынасын көтеру ерексектер үшін оңай тимейтіні түсінікті. Десекте мұндай балалар кейде табиғатынан дарынды болып келеді. Тек баланың бейімін тап басып, бағыттай білсеңіз болғаны.
Бала тәрбиесіндегі ең негізгі тетік – баланы өз күшіне сендіруге үйрету. Балаңыздың болашығына қандай сенсеңіз, оның әр ісіне де сондай сенімді болу керек. Балаға ең алдымен, өзіңіз сенбесеңіз, оған ешкімде сенбейді. Баланы өз күшіне сендіру оны батыл болуға тәрбиелейді.
