Искендирова С?лушаш Ауталип?ызы
Баратай негізгі мектебіні?
бастауыш сынып м??алімі
Та?ырыбы: Таби?атты аяла
Ма?саты: Таби?атты ?ор?ау, са?тау ?ажеттігі туралы ой, ынта ту?ызу. Ту?ан жер таби?атына деген с?йіспеншілігін арттыру. Таби?атта?ы с?лулы?ты к?ре білу, эмоциялы? ?сер ала білуге, ?з ортасында сымбатты да шыны??ан т?л?а болу?а баулу, экологиялы? м?дениетті ?алыптастыру.
Т?рбие са?атыны? ??рылымы:
І. ?йымдастыру
ІІ. Т?рбие са?атыны? та?ырыбын (постермен ж?мыс)
ІІІ.Таби?ат дегеніміз не?(саяхат-шолу)
1.Тіршілік атаулыны? бар арманы –ауа
2.Тіршілік к?зі –су
3. Таби?ат байлы?ы – ?сімдіктер
4.Орман с?ні –??стар
5.Таби?атты? с?лу м?сіні –жануарлар
IV Сергіту с?ті: «Мейірімділікті таби?аттан ?йрен!»
V. Ой-тол?ау (?й тапсырмасы) «Мен таби?атты с?йемін»
VI. Таби?атты? ?сем к?рінісі (таныстырылым)
?ІІ. Міне, ?ызы?!
?ІІІ. «Арманына жеткен а?аштар» к?рме
ІХ. «Ж?ректен ж?рекке» таби?ат?а тілек айту
Х. Саба?ты ?орыту.?н шашу « Атамекен »
І. М??алім: — Армысыздар ??рметті ?она?тар мен ?стаздар ж?не о?ушылар! Б?гінгі т?рбие са?атыны? та?ырыбын білу ?шін, мына ?нтаспаны ты?дайы?. (О?ушылар ?нтаспадан суды? сылдырын, ??рсы? дауысын, араны? ызы?ын естиді. Осыдан барып естігенін ?а?аз бетіне т?сіреді.)
ІІ. О?ушылар сал?ан суреттерді талдай келе, б?гінгі к?нні? та?ырыбын жариялаймын. «Таби?атты аяла» атты т?рбие са?атымызды бастаймыз.
ІІІ. Таби?ат ?леміне саяхат?а шы?айы?:
Онда?ы ма?сатымыз: сендермен бірге ?орша?ан орта?а деген махаббат ??ндылы?тары жайлы т?сінігімізді ке?ейтеміз, таби?атты с?юді,?ор?ауды, таби?ат-Ана?а с?йіспеншілікпен ?арауды ?йренеміз. Біз б?гін, таби?атпен сырласамыз, оны т?сінуге тырысамыз. Біз б?гін, Таби?ат-Анадан мейірімділікті ?йренеміз!
Видеоролик «Таби?ат деген не?»
Таби?ат дегеніміз не? Таби?ат адамзатты?, жалпы тіршілік атаулыны? ежелден ?мір с?ріп келе жат?ан ортасы, алтын бесігі. Таби?ат-с?лулы?ты? таусылмас к?зі.
Ендеше біз б?гінгі саба?ымызды таби?атпен амандасудан бастаймыз.Барлы?ымыз орнымыздан т?рып мына ?ле? жолдарын бірге айтайы?!
?айырлы к?н, к?нім, далам, орманым,
?айырлы к?н, г?лім, ??сым, к?лдерім.
?айырлы к?н, ?сімдіктер, ж?ндіктер
?айырлы к?н, бар тіршілік иесі!
?те жа?сы! Барлы?ымыз орындарымыз?а отырамыз.Балалар, жалпы таби?ат дегеніміз не ? Олар?а нелер жатады?
О?ушылар: Ауа, су,?сімдіктер, хайуанаттар, ??стар,балы?тар…
Саяхатымызды? бірінші аялдамасы « Тіршілік атаулыны? бар арманы –ауа» деп аталады. С?з кезегі о?ушылар?а беріледі.
Ясмина: Таби?ат байлы?тарыны? ішіндегі тіршілік атаулыны? ?мір ?зегі –ауа.
Тіршілікте не дейсі? ?ой е? ?ымбат,
Тіршілікте адам ?ымбат, сен ?ымбат.
Ал адам?а ауа ?ымбат б?рінен,
Ауа ?ымбат, алат??ын дем ?ымбат.
Расында да ауадан ?ымбат еш н?рсе жо?. Адам бар –жо?ы бір-екі минут ?ана дем алмай т?ра алады. Сонды?тан дана хал?ымызда « Ауадай ?ажет» деген с?з бар.
М??алім: Ия, балалар, ауасыз ?мірді елестету м?мкін емес.Ауаны ластамау ?р?айсымызды? борышымыз.Ал тіршілікті сусыз елестету м?мкін бе?
Ендігі екінші аялдамамыз «Тіршілік к?зі –су» деп аталады. Суды? ?аншалы?ты ма?ыздылы?ы бар екен ?
Аружан: Таби?атты? к?ркін ажарландырып, жер бетін саялы ба??а айналдыратын байлы? к?зі –су.Ту?ан елімізді? тамаша таби?атыны? бір байлы?ы «к?гілдір ?азына» деп аталатын ?зендер мен к?лдер.
Мен с?йемін сылдыра?ан сал?ын суды,
Суда?ы сал?ында?ан ?аз бен ?уды
Мен с?йем к?н шы?арда к?терілген
К?гілдір к?к жібектей к?кшіл буды.
М??алім:Сонымен су –таби?атты? жаны, ?ара жерді? с?ні дедік. Ал таби?атты ?демілікке б?леп т?р?ан не? Ол –?сімдіктер.
Келесі ?шінші аялдамамыз «Таби?ат байлы?ы –?сімдіктер» деп аталады.Таби?ат байлы?ыны? бір тобы –жер бетіндегі ?демі ?сімдіктер.Олар туралы не айтамыз?
Аяжан:?сімдіктер, а?аштар таби?атымызды т?рлендіріп т?р?ан т?кті кілем сия?ты. Хал?ымыз ?сімдікті ?мір ?зегі деп алып, одан ?ам?орлы?ын еш аяма?ан. «?ке?нен мал ?ал?анша тал ?алсын» деген к?рнекті с?з соны? ай?а?ы. Сонды?тан мен осы отыр?ан барлы?ы?ызды ?з ?лкемізді? ?сімдіктерін біліп, оларды ?ор?ау?а ша?ырамын.
М??алім: Расында да, ?лкемізді саялы ба??а айналдыру ?р?айсымызды? ?олымыздан келеді.
Ал сол ?демі таби?атымызды ?сем ?нге б?лейтін не,балалар?(??стар)
Олай болса келесі аялдамамыз «Орман- с?ні ??стар» деп аталады. Б?л туралы не айтасы?дар?
Евгений: Таби?атты? с?ні де, ?ні де ?алы?тай ?ш?ан ??стар.Оларды? ?сем ?ндері бойымызды бал?ытып, еріксіз еліктіреді. Олар –бізді? ?анатты достарымыз. Олар –таби?ат са?шылары. Егістікті?, бау-ба?шаны? сенімді серігі. Сонды?тан ата-бабамыз ??старды ?адірлеп, ??рметтеген. Олар батыр ?лдарын с???ар?а, с?лу ?ыздарын а??у?а те?еген.
??старды таби?атты? ?ні десек, таби?атты? с?нін келтіретін та?ы да нелер деп ойлайсы?дар?(Хайуанаттар)
Ендеше келесі аялдамамыз «Таби?атты? с?лу м?сіні жануарлар» деп аталады.
Аманды?: Таби?атты? с?лу м?сіні, к?рікті келбеті –жануарлар. Хал?ымыз ежелден-а? жануарларды к?зіні? ?арашы?ындай аялап, ?ам?орлы??а ал?ан к?здері м?лдіреп т?р?ан ?ыздарын «Ботаг?з» деп ата?ан.
М??алім: Адам таби?ат перзенті. Д?ниеде екі ана ?ана бар. Бірі тіршілікті? анасы – таби?ат-ана, екіншісі – адамны? анасы. Екеуі де сондай мейірімді. Сонды?тан осы екі ана?а да ?аталды? к?рсетуге, жанын жаралау?а болмайды.
М??алім:?те жа?сы, балалар біз таби?атты? тамаша туындыларына саяхат жасады?. Таби?ат-Ана адамзат баласына бар ?ажетті н?рсені? барлы?ын да беріпті.Ол бізге дем алсын деп ауа берді,ішсін, бар ?ажеттіне жаратсын деп м?лдір су берді, ?ажайып жасыл ?лем сыйлады, орман-то?айымыз ?демі болсын деп ??сы мен ?демі а?дарын берді, ?ыс?асы біз ?мірге ?ажеттіні? б?рін Таби?ат- Анадан алады екенбіз.
Ол ?андай мейірімді,?зі ?андай дархан,ке? болса да, ж?регі де д?л сондай ?айырымдылы??а, мейірімділікке толып т?р. Олай болса біз, балалар д?л ?азір Таби?ат-Анадан ?йренген мейірімділігімізді бір-бірімізге арнаймыз. Ойынны? аты: «Мейірімді ж?рек» деп аталады.
І?.Сергіту с?ті «Мейірімділікті таби?аттан ?йрен!»
?р бала ?асында?ы к?ршісіне, досына оны? жа?сы ?асиетін білдіретін с?здерді жазып ж?рекшені ?сынады. Мысалы: Айдай ?сем бол! ?ысты? а?ша ?арындай с?лу бол!Б?ла?тай м?лдір таза бол! Ж?лдызы? жары? болсын! Айы? о?ы?нан тусын!К??ілі? к?лдей шал?ысын! Г?лдей жайнай бер! Таудай талап бер!?ыз?алда?тай ??лпыра бер!
?.Ой-тол?ау: Мен таби?атты с?йемін
(Б?л тапсырмалар о?ушылар?а алдын-ала берілген болатын, мына беріліп отыр?ан ша?ын шы?армалар соларды? ішінен та?дап алын?аны)
Ясмина: «Таби?ат! Сен д?ниедегі е? с?лусы?, е? ?демісі?! Сені? ауа? да, ж?гірген а?ы? да, айналаны ?сем ?нге б?леген ??сы? да ?демі! Мен сенен ?демілікті ?йрендім.
Мен кей кездері армандаймын, шіркін, а?ын бол?анымда ?ой, сені? ?рбір тасы?ды да, топыра?ы?ды да жыр?а ?осар едім деп.
Біра? мен сені? с?лулы?ы?ды ж?регімні? т?кпірінде са?таймын!»
М??алім:(` О?ушыларды? пікірі ты?далып бол?ан со?)
?лан мен Ясмина таби?атты? ?демілігін осылай жырласа, ?ал?ан о?ушылар ?ле?мен былайша ?рнектепті. К?не, б?ріміз ты?дап к?рейікші.
?І.Таби?атты? ?сем к?рінісі (таныстырылым)
(АКТ-мен ?зірленген ?сем таби?ат суреттері к?рсетіліп, мына ?ле? жолдары баяу музыка ?уенімен о?ылады)
Аружан: К?н с?улесі т?гілгені ?демі,
Алуан т?рлі ?ызыл г?лдер ?демі.
Сылдыр ?а??ан м?лдір суда ?демі.
Биік –биік шы?дарым да ?демі.
Аяжан:Айдын к?лде а??у ?андай ?демі
С???ар ??сты? сам?а?аны ?демі
Даланы ?нге б?леген ??старым ?андай ?демі
М?лдіреген к?здері киігім ?андай ?демі
Евгений:А? к?рпеге оран?ан ?ысым ?андай ?демі.
Масатыдай ??лпыр?ан к?ктем ?андай ?демі
Асыр салып ойнайтын жазым ?андай ?демі.
Сары т?ске боял?ан к?зім ?андай ?демі.
Мадина:Осылайша таби?ат?а бір ?арап
Таби?атпен сырласуда ?демі.
Жер-Ананы аяласа? жан-т?нмен
Боласы?дар сендер де, д?ниедегі е? ?демі!
?ІІ.Міне, ?ызы?! Е? аума?ы ?лкен а?аш-б?ріміз білетін фикус т??ымдас баньян а?ашы. Оны то?ай а?ашы деп те атайды. Себебі баньянны? ді?і бас?а а?аштар секілді біреу емес, бірнешеу. Оны? жас шыбы?ы жан-жа??а б?та?тарын жаяды. Ал б?л б?та?тардан жапыра?тар ?ана емес, тамырлар да ?сіп шы?ып, т?мен иіледі. Е? ?лкен баньян а?ашыны? 4 мы?нан астам ді?і бар екені аны?тал?ан.
?зіні? биіктігі мен мы?тылы?ы жа?ынан талай а?ашы?нан асып т?сетін бір ш?п бар. Оны? саба?ынан ?арма?ты? сабын, ша??ыны? тая?тарын жасайды. Б?л ?сімдікті? аты-бамбук. Жас бамбук к?ніне жарты метрдей ?седі. Бамбук ауа-райы ысты? ?ытайда, ?ндістанда, Кавказда, Африкада ?седі.
Д?ниеж?зіндегі е? биік а?аш-алып Эквалипт. Ол Австралияда ?седі. Биіктігі 100-110 метрге жетеді. Бая?ыда бір кедей адам осы а?ашты? ?бден ?урап, омырылып ?ал?ан біреуіні? т?бінен ойып, отбасына ?й жасайды., т?бірді? ішіндегі ?уысты? ке? бол?анды?ы сондай, тіпті ат?орасын да соны? ішінде жасапты дейді.
С?та?аш Бразилияда ?седі. Кейде оны жергілікті т?р?ындар «сиыра?ашы» деп те атайды. Б?л а?ашты сауу ?шін ?абы?ын тіліп жіберу ?ажет, сол с?тте-а? тос?ан ыдысына с?йы? зат а?а бастайды. Осынау а?аш шырыныны? т?сі ?ана емес, д?мі де с?тке ??сас.
Конфета?аш ?ндістанда, Жапонияда, ?ытайда ?седі. Б?л а?аш ?ырым мен Кавказ?а да ?келінген. Конфет а?ашыны? к?нге кептірілген жемістері к?дімгі к?мпитті? ?зіндей д?мді де т?тті.
Нана?аш ?ндістанда, Индонезияда ж?не бас?а да тропиктік елдерде ?седі. ?рине б?ны? б?та?тарында то?аш та, батон да, б?лке де салбырап т?рмайды, алайда пішіні домала?. ?р?айсысыны? салма?ы 30 кг-дай ап-ауыр жемістері болады. Жергілікті т?р?ындар б?л жемісті? ж?мса? етін к?лге к?міп, к?лше пісіреді., оны? д?мі на?ыз нан?а ??сайды.
?ІІІ. К?рме: Арманына жеткен а?аштар (алдымен АКТ ар?ылы «Орманшыны? баласы» атты ??гімене ты?далады)
ІХ.«Ж?ректен ж?рекке» О?ушылар саба? со?ында таби?ат?а тілек айтып, та?тада ілініп т?р?ан к?нні? с?улесіне кезегімен мынандай с?здерді апарып іледі.
Г?лдей бер, Жер-Ана!
Аспаны? ашы? болсын!
Аспаны?ды б?лт торламасын!
То?айы? а? мен ??с?а толсын!
Суы? м?лдір, таза болсын!
?зен, к?лі?, те?ізі? балы?тар?а толсын!
Орманы? ?ызыл, жасыл г?лдерге толсын!
К?ні? жары? болсын!т.б.
Хормен :Таби?ат сені с?йеміз,
Басымызды иеміз! Барлы?ы орындарынан т?рып, Таби?ат-Ана?а та?зым етеді.
Х.?н «Атамекен» Осымен б?гінгі ашы? т?рбие са?атымыз ая?талды.
