Б?гінгі т?рбие са?атыны? негізгі ма?саты, ?з хал?ымызды? асыл ?азыналары, асыл м?ралары туралы о?ушылар?а т?сіндіріп, бойларына сі?іру болып табылады.?р ?лтты? ?зіндік ерекшеліктері, салт-д?ст?рі, тілі болатыны белгілі. Бізді? т?рбиеміз де ананы? а? с?тінен, ана ?лдиінен, атаны? ?асиетті с?здерінен бастау алады.Бізді? ата- бабаларымыз данышпан, шешен бол?ан.Хал?ымызда ел таны?ан шешендер к?п бол?ан. Балалар ?здері о?ып, біліп ж?рген шешен,билерді? шешендік с?здерінен не о?ып, не ?йренгендерін орта?а салма?.Енді о?ушылар?а кезек берейік.
Шешендік ?нер- асыл ?азына.
1 – ж?ргізуші.
Ассалаума?алейкум, хал?ым мені?,
Арда?та д?ст?рі?ді, салты?ды елім.
Мереке басы болсын берекені?,
Игі е?бекті? жемісін б?рі? жегін.
2-ж?ргізуші.
Армысыздар, а? жаулы?ты аналар,
Армысыздар,м??алімдер ?з жандар.
Б?гінгі кеште, к??ілде ?алар,ж?рекке жылы н?р берер,
Шешендік тілмен асыл да с?здер жаз?андар.
1- ж?ргізуші.
Біздер б?рын к?рмеген,
Шешендік с?зі ?лмеген.
?йренеміз д?ріптеп,
Заманымда ?рлеген.
«Шешендік ?нер – асыл ?азына»атты т?рбие са?атымызды бастау?а р??сат еті?іздер.
Халы?ты? а?ыз-??гімелері,шешен билерді? т?йін т?жырымдары бізді? асыл м?рамыз.
Шешендік с?здер дегеніміз – ел ішіндегі ?ткір ойшылдарды?, билер мен ел а?аларыны?, а?ындарды? тауып айт?ан ?негелі,?асиетті с?здері.?аза? ?ашанда с?з ?адірін айры?ша ба?алап, ?андай жа?дайда да «аталы с?зге арсыз ?ана бас имейді» деп у?жге то?та?ан, ?зі де пікірін шебер де шешен, ойлы да оралымды ?рнектеп айта білген шешен халы?.
Шешендік с?здер ??рылысына ?арай ?р т?рлі болып келеді.Соларды? бірі – ?ле?мен айтылатын шешендік с?здер.М?ндай шешендік с?здерді «Терме» деп айтамыз.
Енді ?ле?мен айтылатын шешендік с?здерден білетінімізді айтайы?.
1- о?ушы.
Арадан шы??ан жау ?иын,
Шаныш?ыла?ан с?з ?иын.
Тынышты?пен ?мір с?рмеген,
Б?рінен де сол ?иын.
2 – о?ушы.
Сыбайлас болса на?ашы жа?ын,
Адал болса досы? жа?ын.
Еркелейтін немере? жа?ын,
?з ?рпа?ы? ш?бере? жа?ын.
3 – о?ушы.
Жа?сыменен дос болса?,
Отыр?ан жері? т?р болар.
Жаманменен дос болса?,
Саз балшы??а аунатып,
Сол б?рімен орны? бір болар.
4 – о?ушы.
Тату болса а?айын жа?ын,
А?ылшы болса апайы? жа?ын.
Бауырмал болса іні? жа?ын,
Инабатты болса келіні? жа?ын.
1- ж?ргізуші.
Енді ?рі а?ын, ?рі шешен Майлы?ожа бабамызды? бір термесін ты?дайы?.
2– ж?ргізуші.
« Батаменен ел к?герер, жа?бырменен жер к?герер» дейтін хал?ымыз бата алуды кісіге к?рсетілер ??рметті? шы?ы деп білген.Шешендік ?нерді? ендігі бір т?рі бата
Беруден не ?йренгенімізді сіздерге к?рсетеміз.
Ертеде Атабай мен Ра?ымбай кісілерді? балалары болмай, Т?ле биден келіп бата ал?анда,былай деген екен.
Жарыл?а алла ?абыл ет,
Жарыл?ауды? ?амын ет.
?лемні? бетін жары? ет,
Кешіктірмей келіндерін жерік ет.
Аман – есен босандырып,
Бір-біріне серік ет.
Меккедегі М?хамбет,
Т?ркістанда ?ожа?мет
Не тілесе? тілегімді,
Алла Та?ала ?зі? ?абыл ет! деген екен.
Шешендік ?нерді? ендігі бір т?рі к??іл айтудан?зінді ты?да?ыздар.
Бір кісіні? баласы ?айтыс болып, о?ан биді? айт?ан ж?батуы екен.
-Т?лпар бар ма т?я?ы ?айрылма?ан?
- С???ар бар ма ?анаты ?айрылма?ан?
-Адам?а та?дыр, ажал жеткен ша?та,
-Кімдерден кімдер жылай айрылма?ан.
Бауыры б?тін пенде жо?,
?лімнен ?лкен ?ай?ы жо?.
П?лсыз беріп, ??нсыз ал?ан,
Б??ан айтар дауым жо?.
Сабырлы? ?ыл, жылама,
?лшеулі ?мір т?ра ма?
Жыла?анмен шыра?ым,
Жаны? бас?а шы?а ма? – деп к??іл айт?ан екен.
Ата-бабаларымыз ?сиетке толы ?негелі с?здерін ?рпа?тарына ?йретіп, жастарды а? жол?а бастап отыр?ан.
Просмотр содержимого документа
«Т?рбие са?аты "Шешендік ?нер - асыл ?азына"»
Шешендік өнер – асыл қазына.
Бүгінгі тәрбие сағатының негізгі мақсаты, өз халқымыздың асыл қазыналары, асыл мұралары туралы оқушыларға түсіндіріп, бойларына сіңіру болып табылады.Әр ұлттың өзіндік ерекшеліктері, салт-дәстүрі, тілі болатыны белгілі. Біздің тәрбиеміз де ананың ақ сүтінен, ана әлдиінен, атаның қасиетті сөздерінен бастау алады.Біздің ата- бабаларымыз данышпан, шешен болған.Халқымызда ел таныған шешендер көп болған. Балалар өздері оқып, біліп жүрген шешен,билердің шешендік сөздерінен не оқып, не үйренгендерін ортаға салмақ.Енді оқушыларға кезек берейік.
Шешендік өнер- асыл қазына.
1 – жүргізуші.
Ассалаумағалейкум, халқым менің,
Ардақта дәстүріңді, салтыңды елім.
Мереке басы болсын берекенің,
Игі еңбектің жемісін бәрің жегін.
2-жүргізуші.
Армысыздар, ақ жаулықты аналар,
Армысыздар,мұғалімдер әз жандар.
Бүгінгі кеште, көңілде қалар,жүрекке жылы нәр берер,
Шешендік тілмен асыл да сөздер жазғандар.
1- жүргізуші.
Біздер бұрын көрмеген,
Шешендік сөзі өлмеген.
Үйренеміз дәріптеп,
Заманымда өрлеген.
«Шешендік өнер – асыл қазына»атты тәрбие сағатымызды бастауға рұқсат етіңіздер.
Қазақ халқы – жаратылысынан шешендік өнерге бейім халық.Халқымызда ел таныған шешендер көп болған.
Халықтың аңыз-әңгімелері,шешен билердің түйін тұжырымдары біздің асыл мұрамыз.
Шешендік сөздер дегеніміз – ел ішіндегі өткір ойшылдардың, билер мен ел ағаларының, ақындардың тауып айтқан өнегелі,қасиетті сөздері.Қазақ қашанда сөз қадірін айрықша бағалап, қандай жағдайда да «аталы сөзге арсыз ғана бас имейді» деп уәжге тоқтаған, өзі де пікірін шебер де шешен, ойлы да оралымды өрнектеп айта білген шешен халық.
Шешендік сөздер құрылысына қарай әр түрлі болып келеді.Солардың бірі – өлеңмен айтылатын шешендік сөздер.Мұндай шешендік сөздерді «Терме» деп айтамыз.
Енді өлеңмен айтылатын шешендік сөздерден білетінімізді айтайық.
1- оқушы.
Арадан шыққан жау қиын,
Шанышқылаған сөз қиын.
Тыныштықпен өмір сүрмеген,
Бәрінен де сол қиын.
2 – оқушы.
Сыбайлас болса нағашы жақын,
Адал болса досың жақын.
Еркелейтін немерең жақын,
Өз ұрпағың шөберең жақын.
3 – оқушы.
Жақсыменен дос болсаң,
Отырған жерің төр болар.
Жаманменен дос болсаң,
Саз балшыққа аунатып,
Сол бәрімен орның бір болар.
4 – оқушы.
Тату болса ағайын жақын,
Ақылшы болса апайың жақын.
Бауырмал болса інің жақын,
Инабатты болса келінің жақын.
1- жүргізуші.
Енді әрі ақын, әрі шешен Майлықожа бабамыздың бір термесін тыңдайық.
2– жүргізуші.
« Батаменен ел көгерер, жаңбырменен жер көгерер» дейтін халқымыз бата алуды кісіге көрсетілер құрметтің шыңы деп білген.Шешендік өнердің ендігі бір түрі бата
Беруден не үйренгенімізді сіздерге көрсетеміз.
Ертеде Атабай мен Рақымбай кісілердің балалары болмай, Төле биден келіп бата алғанда,былай деген екен.
Жарылқа алла қабыл ет,
Жарылқаудың қамын ет.
Әлемнің бетін жарық ет,
Кешіктірмей келіндерін жерік ет.
Аман – есен босандырып,
Бір-біріне серік ет.
Меккедегі Мұхамбет,
Түркістанда Қожақмет
Не тілесең тілегімді,
Алла Тағала өзің қабыл ет! деген екен.
Шешендік өнердің ендігі бір түрі көңіл айтуданүзінді тыңдаңыздар.
Бір кісінің баласы қайтыс болып, оған бидің айтқан жұбатуы екен.
-Тұлпар бар ма тұяғы қайрылмаған?
- Сұңқар бар ма қанаты қайрылмаған?
-Адамға тағдыр, ажал жеткен шақта,
-Кімдерден кімдер жылай айрылмаған.
Бауыры бүтін пенде жоқ,
Өлімнен үлкен қайғы жоқ.
Пұлсыз беріп, құнсыз алған,
Бұған айтар дауым жоқ.
Сабырлық қыл, жылама,
Өлшеулі өмір тұра ма?
Жылағанмен шырағым,
Жаның басқа шыға ма? – деп көңіл айтқан екен.
Ата-бабаларымыз өсиетке толы өнегелі сөздерін ұрпақтарына үйретіп, жастарды ақ жолға бастап отырған.
