М?сылман хал?ында амандасу «Ассалаума?алейк?м» деген с?зден басталады.Ол «сізге Алланы? н?ры жаусын» деген с?з екен. Жасы кіші адам жасы ?лкен адам?а ?ос ?олын ?сынып, алдымен с?лем береді. Ал с?лем алушы «Уа?алейк?массалам» деп о? ?олын береді. Ол «Алланы? н?ры сізге де жаусын дегені екен.
Сыртта ж?ргенде ?ария не жасы ?лкен кісі ?тіп бара жатса, жасы кіші адам о?ан ?дейі б?рылып барып амандасу керек.Амандасып бол?аннан кейін жасы кіші адам: «Жолы?ыз болсын,?ария!» - дейді. Ал ?ария: «Сені? де жолы? болсын!»- деп жауап береді.
К?ріспегеніне біраз уа?ыт бол?ан жолдас, ??рдас, а?айын-туыстар ?ауышып амандасады.Олар ?уелі ?ос ?олдап амандасады, содан со? ??ша?тарын жайып барып бір-біріне т?с ?а?ыстырып о??а бір, сол?а бір кеуде т?йістіріп амандасады.
Жастарды? амандасу т?рлері: «С?леметсіз бе?», «Амансыз ба?»,т.б.Адам баласы ?ашанда тыныш, бейбіт, басы аман, бауыры б?тін, бір-бірімен тату-т?тті сыйласып ?мір с?руді арманда?ан. Соны? негізінде с?лемдесу ?дебі салын?ан.
Б?гінгі т?рбие са?атымыз сайыс т?рінде ?теді.
О?ушыларды т?стер ар?ылы топ?а б?лу
2. Ма?ынаны тану
Сайыс ба?дарламасы:
1. «С?лем-с?зді? басы» атты таныстыру б?лімі.
2. «?дептілік белгісі-иіліп с?лем бергені» атты с?лемдесу жолдары.
3. «Ескірмейтін есті с?з» ма?ал-м?тел сайысы.
4. «Кішіпейілділік кісіні? к?ркі» сурет сайысы.
5. ?й тапсырмасы: «Байлы? пен а?ыл» ертегісі
6. «Кім к?п біледі?» ойыны
1. Топтарды? аты:
«С?лем сыры»
«?дептілік»
?р топ орта?а шы?ып топтарын таныстырады:
2. С?лемдесу жолдары:
1. ?аза? еліні? амандасуы
2. ?р т?рлі елді? амандасу
3. Ма?ал- м?тел сайысы. Жал?асын табу.
1. ?лкенді сен сыйласа?,
(Кіші сені сыйлайды)
2. ?депті елді? баласы
(Алыстан с?лем береді)
3.С?лем беру де –парыз,
(С?лем алу да –парыз.)
4.Алыстан алты жасар бала келсе
( Алпыс жасар ?ария с?лем берер.)
5. Бір к?н т?зын татса?
(?ыры? к?н с?лем бер.)
6.?депті бала-арлы бала,
(?депсіз бала-сорлы бала)
7. ?депті бала ата-анасын ма?татар,
( ?депсіз бала ата-анасын ?а?сатар)
8. ?дептілік белгісі- (иіліп с?лем бергені)
9. С?лем беру бір абырой
( С?лем алу мы? абырой)
10. ?дептілік ар-?ят
(Адамды?ты? белгісі)
11. Сіз деген - ?деп, (біз деген-к?мек)
12.Жа?сы с?з- (жарым ырыс)
13. Кішіден –ізет,( ?лкенге-парасат)
14.?дептілік белгісі- ар-?ят
4. «Кішіпейілділік- кісіні? к?ркі» атты суреттер сайысы.
1-сурет. «?депті бала, алыстан с?лем береді».
2-сурет. « ?депті бала арлы бала,
?депсіз бала сорлы бала»
О?ушылар салын?ан суреттер бойынша к?рініс ?ою.
5. ?й тапсырмасы: «Байлы? пен а?ыл» ертегісі
6. «Кім к?п біледі?» ойыны
1. Ой тол?аныс.
Си?ырлы с?здер.
1. Г?лжан д?лізде біреумен бай?амай со?ты?ысып ?алды. ?лгі адам ашуланды. Г?лжан бір с?з айтып еді, ?лгі адам жадырап ?оя берді.
С?ра?: Г?лжан не айтты? ?лгі адамны? ашуы ?алай басылды?
2. К?ше бойымен тая??а с?йенген бір ?арт келе жатыр. Ол ?бден ?артай?анды?тан б?кірейіп кеткен. Бір бала о?ан ?арсы кездесті. ?лгі бала ?арт?а жа?ында?анда бірдеме айтты. ?арт о?ан ал?ыс білдірді.
С?ра?: Бала не деді? ?арт о?ан не деді?
Марапаттау.
?орытынды.
О?ушылар с?зімді ?орыта келе ?р халы?ты? ?зіне т?н мінез-??л?ы мен ?зіне ?ана жарасатын ?дет- ??рпы болады, ?рпа?тары ата-баба д?ст?ріні? к?усарын бойына сі?іріп ?ссе ?ана хал?ына аброй ?келеді. К?н сайын біз ?анша адаммен ж?здесеміз, тілдесеміз, пікірлесеміз. Амандасудан адамны? иманж?зділігі ж?не инабаттылы?ы мен т?рбиелігі к?рініп т?рады.
?аза?та «алыстан алты жасар бала келсе, алпыста?ы ?ария келіп, иіліп с?лем береді» деген ?анатты с?з бар. М?нда жасы ?лкен адам келген баладан аманды? с?рап, жасыны? ?лкендігін б?лдамай ?зіні? кішіпейілділігін к?рсетеді. Олай болса, с?леміміз д?рыс болса, ?лемімізде тыныш болады деп ойлаймын.
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Просмотр содержимого документа
«С?лем - с?зді? анасы. Т?рбие са?аты »
«Құрашасай орта мектебі»
Тақырыбы: «Сәлем сөздің – анасы »
Өткізген: Д.С.Нуртаза
22 қараша 2014 жыл
Тәрбие сағатының тақырыбы: Сәлем-сөздің анасы (сайыс)
Тәрбие сағатының мақсаты:
Оқушыларды әдептілікке баулу, амандасуды үйрету. Сыйлауды, кішіні құрметтеуді, ана тілін ардақтауды,халықты, салт-дәстүрді құрметтеуге үйрету.Оқушылардың өзін-өзі басқару дағдыларын қалыптастыру, оқушы танымын, ақыл-ойын сөйлеу мәдениеті, әдеби шығармашылық қабілетін, ізденушілік қабілеттерін дамыту. Оқушыларды имандылыққа адамгершілікке,әдептілікке тәрбиелеу
Көрнекілігі: Мақал-мәтел жазылған слайдтар.
Барысы:
1/ Мұғалім сөзі
Қызығушылықты ояту.
Оқушыларға сұрақ қою.
1. Сен бір жұмыспен көршіңе келдің. Есік ашқан кісіге алдымен не деу керек?
2. Ассалаумағалейкум!
Сәлеметсіз бе?
1. Сенің үйіңе қонақтар келді. Кіріп келген адамға не дер едің?
2. Саламатсыз ба? Қош келдіңіз!
Атамыз қазақ «Сәлем – сөздің анасы» деп сәлемдесуге үлкен мән берген. Сәлем- арабтың «тыныштық», «бейбітшілік» мағынасындағы «ассалам» сөзінен шыққан.Тегінде, әдеп, адамшылық амандасудан басталады.Сәлемдесудің мәні- ең алдымен бетпе-бет ұшырасқан сәттегі үнсіздікті жою, өздерінің аман-есен дидарласып тұрғанына қуану, ниеттерінің ақ, адал, таза, екенін білдіру.
Мұсылман халқында амандасу «Ассалаумағалейкүм» деген сөзден басталады.Ол «сізге Алланың нұры жаусын» деген сөз екен. Жасы кіші адам жасы үлкен адамға қос қолын ұсынып, алдымен сәлем береді. Ал сәлем алушы «Уағалейкүмассалам» деп оң қолын береді. Ол «Алланың нұры сізге де жаусын дегені екен.
Сыртта жүргенде қария не жасы үлкен кісі өтіп бара жатса, жасы кіші адам оған әдейі бұрылып барып амандасу керек.Амандасып болғаннан кейін жасы кіші адам: «Жолыңыз болсын,қария!» - дейді. Ал қария: «Сенің де жолың болсын!»- деп жауап береді.
Көріспегеніне біраз уақыт болған жолдас, құрдас, ағайын-туыстар қауышып амандасады.Олар әуелі қос қолдап амандасады, содан соң құшақтарын жайып барып бір-біріне төс қағыстырып оңға бір, солға бір кеуде түйістіріп амандасады.
Жастардың амандасу түрлері: «Сәлеметсіз бе?», «Амансыз ба?»,т.б .Адам баласы қашанда тыныш, бейбіт, басы аман, бауыры бүтін, бір-бірімен тату-тәтті сыйласып өмір сүруді армандаған. Соның негізінде сәлемдесу әдебі салынған.
Бүгінгі тәрбие сағатымыз сайыс түрінде өтеді.
Оқушыларды түстер арқылы топқа бөлу
2. Мағынаны тану
Сайыс бағдарламасы:
1. «Сәлем-сөздің басы» атты таныстыру бөлімі.
2. «Әдептілік белгісі-иіліп сәлем бергені» атты сәлемдесу жолдары.
3. «Ескірмейтін есті сөз» мақал-мәтел сайысы.
4. «Кішіпейілділік кісінің көркі» сурет сайысы.
5. Үй тапсырмасы: «Байлық пен ақыл» ертегісі
6. «Кім көп біледі?» ойыны
1. Топтардың аты:
«Сәлем сыры»
«Әдептілік»
Әр топ ортаға шығып топтарын таныстырады:
2. Сәлемдесу жолдары:
1. Қазақ елінің амандасуы
2. Әр түрлі елдің амандасу
3. Мақал- мәтел сайысы. Жалғасын табу.
1. Үлкенді сен сыйласаң,
(Кіші сені сыйлайды)
2. Әдепті елдің баласы
(Алыстан сәлем береді)
3.Сәлем беру де –парыз,
(Сәлем алу да –парыз.)
4.Алыстан алты жасар бала келсе
( Алпыс жасар қария сәлем берер.)
5. Бір күн тұзын татсаң
(Қырық күн сәлем бер.)
6.Әдепті бала-арлы бала,
(Әдепсіз бала-сорлы бала)
7. Әдепті бала ата-анасын мақтатар,
( Әдепсіз бала ата-анасын қақсатар)
8. Әдептілік белгісі- (иіліп сәлем бергені)
9. Сәлем беру бір абырой
( Сәлем алу мың абырой)
10. Әдептілік ар-ұят
(Адамдықтың белгісі)
11. Сіз деген - әдеп , (біз деген-көмек)
12 .Жақсы сөз- (жарым ырыс)
13. Кішіден –ізет,( үлкенге-парасат)
14.Әдептілік белгісі- ар-ұят
4. «Кішіпейілділік- кісінің көркі» атты суреттер сайысы.
1-сурет. «Әдепті бала, алыстан сәлем береді».
2-сурет. « Әдепті бала арлы бала,
әдепсіз бала сорлы бала»
Оқушылар салынған суреттер бойынша көрініс қою.
5. Үй тапсырмасы: «Байлық пен ақыл» ертегісі
6. «Кім көп біледі?» ойыны
1. Ой толғаныс.
Сиқырлы сөздер.
1. Гүлжан дәлізде біреумен байқамай соқтығысып қалды. Әлгі адам ашуланды. Гүлжан бір сөз айтып еді, әлгі адам жадырап қоя берді.
Сұрақ: Гүлжан не айтты? Әлгі адамның ашуы қалай басылды?
2. Көше бойымен таяққа сүйенген бір қарт келе жатыр. Ол әбден қартайғандықтан бүкірейіп кеткен. Бір бала оған қарсы кездесті. Әлгі бала қартқа жақындағанда бірдеме айтты. Қарт оған алғыс білдірді.
Сұрақ: Бала не деді? Қарт оған не деді?
Марапаттау.
Қорытынды.
Оқушылар сөзімді қорыта келе әр халықтың өзіне тән мінез-құлқы мен өзіне ғана жарасатын әдет- ғұрпы болады, ұрпақтары ата-баба дәстүрінің кәусарын бойына сіңіріп өссе ғана халқына аброй әкеледі. Күн сайын біз қанша адаммен жүздесеміз, тілдесеміз, пікірлесеміз. Амандасудан адамның иманжүзділігі және инабаттылығы мен тәрбиелігі көрініп тұрады.
Қазақта «алыстан алты жасар бала келсе, алпыстағы қария келіп, иіліп сәлем береді» деген қанатты сөз бар. Мұнда жасы үлкен адам келген баладан амандық сұрап, жасының үлкендігін бұлдамай өзінің кішіпейілділігін көрсетеді. Олай болса, сәлеміміз дұрыс болса, әлемімізде тыныш болады деп ойлаймын.
